Morgunblaðið - 21.11.1946, Blaðsíða 8

8
MORGUNB LAÐIÐ
Fimtudagur 21. nóv. 1946
1
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10.00 á mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasðlu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Hvað kemur næst?
í DAG er 21. nóvember. Það var til dagsins í dag sem
íorseti íslands veitti tólf-manna nefndinni frest fyrir tíu
dögum.
Það er nú liðið nokkuð á annan mánuð síðan tólf-
manna nefndin settist á rökstóla, til þess að reyna að
íinna grundvöll fyrir samstarfi allra flokka um myndun
ríkisstjórnar. Eitt af fyrstu verkum þessarar nefndar var
að skipa hagfræðinganefndina svonefndu.
En hver er svo árangurinn af öllu þessu bjástri?
★
Um árangurinn veit enginn neitt. Sjeu þingmenn spurð-
ir eru þeir sagnafáir, hrista aðeins höfuðið. Svo ekki
meir.
Fyrir rjettum hálfum mánuði (eða 7. nóv.) var tiikynt,
að fulltrúar flokkanna í tólf-manna nefndinni hefðu lagt
fram drög að uppástungum um málefnasamning, hver frá
sínum ílokki. Ekkert var látið uppi um þessi rnálefna-
drög flokkanna.
Nokkru síðar var það gert heyrum kunnugt bak við
tjöldin í þingsölunum, að komið væri álit frá hagfræðinga-
nefndinni og tillögur. Og útvarpsfyrirlesari einn, sem ná-
kominn er einum hagfræðingnum skýrði frá því, að hag-
fræðingarnir hefðu verið algerlega sammála.
En um hvað voru hagfræðingarnir sammála? Um þetta
gat útvarpsfyrirlesarinn ekki. Og allir eru jafn fáfróðir
eftir sem áður.
★
Gott er að heyra það, að einhverjir sjeu sammáia um
lausn vandamálanna. Að vísu vill oft verða svo um bless-
aða hagfræðingana, að ráð þeirra eru svo hlaðin allskonar
fræðikenningum, að enginn treystir sjer til að hagnýta
þau í framkvæmdinni. Ráðin vilja vera svo fjarlæg veru-
leikanum.
Það er áreiðanlega mikill sannleikur í því sem enski
rithöfundurinn J. B. Priesley sagði nýlega. Hann sagði:
,,Jeg held að það sje stærsti gallinn á ríkisstjórninni, að
hún heíir í ráðum með sjer alt of marga hagfræðinga, en
alt of fáa sálfræðinga“.
Þessi tilvitnuðu ummæli hins enska rithöfundar eru
ekkitekið upp hjer til hnjóðs okkar ágætu hagfræðingum.
Síst ætti slíkt við meðan enginn veit hvað hagfræðíng-
arnir hafa til málanna að leggja.
En hitt er staðreynd, að margir þeirra, sem þjóðin
hefir kjörið til setu á Alþingi, til þess að ráða fram úr
vandamálunum, virðast fremur þurfa sálfræðinga til leið-
beiningar en hagfræðinga. Því að hverju mannsbarni á
íslandi er ljóst í dag, að meðan ekki er til í landinu sterk
ííkisstjórn, sem tekur forystuna á Alþingi og leysir hin
aðkallandi vandamál, getur ekki annað verið framundan
en algert hrun atvinnuveganna.
★
En þetta virðast alþingismennirnir ekki skilja. Þeir
\ ita að framundan er stöðvun aðal atvinnuvegar þjóðar-
innar, sjávarútvegsins, ef ekkert er að gert. En þeir hafast
ekkert að. Fást ekki einu sinni til að skipa framkvæmda-
stjórn fyrir þjóðarbúið, ríkisstjórn. Þeir sitja á Alþingi,
52 að tölu og keppast við að gera kröfur fyrir kjördæmi
sín. Kröfur sem að sjálfsögðu eiga rjett á sjer, en sem
að engu gagni koma, ef ekki er trygt að framleiðslan sje
í fullum gangi. Ríkissjóður verður lítils megnugur á
næsta ári, ef ekkert fiskiskip fer á sjó. Þetta ættu þing-
mennirnir að skilja. Og ef þeir skilja það ekki, þá er
areiðanlega fylsta þörf á, að sálfræðingur athugi þá.
Það er sterk ríkisstjórn, sem þjóðina vantar í dag.
Ríkisstjórn, sem tryggir nýsköpuninni örugga höfn. Ríkis-
stjórn, sem sjer um að hjól framleiðslunnar stöðvist ekki.
Ríkisstjórn, sem heldur loforðin sem fyrverandi stjórn
gaf, að allir landsmenri geti haft atvinnu við sem arðbær-
sstan atvinnurekstur. Ríkisstjórn, sem tekur forystuna á
Alþingi og láti þar ekki reka lengra stjórn- og ábyrgðar-
laust.
\Jihverli shripar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Líknar-gjafir.
ÍSLENDINGAR eru gjaf-
mildir að eðlisfari. Þeir méga
ekkert aumt sjá. Það er fallegt,
en þó raunar ekki nema sjálf-
sagt, að þeir, sem betur eru
stæðir hjálpi þeim, sem haía
orðið útundan, eða orðið undir
í lífsbaráttunni.
Alt frá því að Rússar rjeð-
ust á Finna veturinn 1939 og
1940 hafa við og við farið fram
samskot hjer á landi til hjálp-
ar bágstöddu fólki í styrjald-
arlöndunum. Fyrst var hugsað
til frændþjóðanna á Norður-
löndum, en síðan hafa fleiri
þjóðir bæst við.
Það er orðið nokkuð langt
síðan, að reiknað var, að Is-
lendingar hefðu samtals lagt
fram 14 miljónir króna til bág-
staddra erlendis, frá því að
styrjöldin hófst. Vafalaust er
sú upphæð orðin miklu hærri
nú. Það er gleðilegt að okkur
skuli hafa vegnað það vel, að
við erum að einhverju leyti af-
lögufærir og getum rjett öðr-
um hjálparhönd. Engum dettur
í hug að telja þetta eftir, en
mönnum leiðist þegar samskot
in fara út í öfgar, eins og því
miður var útlit fyrir um tíma.
Betra fyrirkomulag.
SÖGUR um gjafmildi íslend
inga hljóta að hafa farið víða
um lönd, því það eru dæmi
þess, að hingað hefir komið
fólk frá útlöndum beinlínis til
að hefja fjársöfnun, matvæla-
og fatasöfnun handa þessari
þjóðinni eða hinni, því miður
var ekki hægt að taka öllum
þessum tilmælum jafnvel. Við
getum ekki hjálpað öllum
heiminum, hversu fegin sem
við vildum.
Það er þessvegna gleðilegt,
að betra fyrirkomulag skuli
hafa verið tekið upp í þessum
málum og öll samskot sett und-
ir einn hatt, sem svo mætti að
orði komast. Það er alveg nauð-
synlegt, að eitthvert eftirlit
sje með samskotum og best er
að það væri eitthvert yfirvald,
eða jafnvel nefnd, sem segði til
um það, hvort leyfa bæri al-
menna fjársöfnun í góðgerða-
skyni. Sennilega væri best að
Rauði krossinn hefði þar for-
ystu.
•
Gjafasendingar.
EN ÞEGAR LITIÐ er á al-
menn samskot eingöngu, sem
gengist hefir verið fyrir hjer
á landi, þá er sagan um örlæti
íslendinga ekki sögð nema til
hálfs. Það er ekki ólíklegt, að
verðmæti,. sem liggur í gjöf-
um einstaklinga til ættingja og
vina erlendis nemi alt að því
eins miklu og almennu sam-
skotin.
Frá því að styrjöldinni lauk
hefir ekkert skip farið hjeðan
frá landinu til Norðurlanda,
Bretlandseyja og meginlands
Evrópu, að ekki væri það með
gjafapakka frá einstaklingum. |
Lítið eða ekkert eftirlit hefir ,
verið með því hvað sent hefir j
verið. Okkur hefir víst fundist ^
að við hefðum nóg af öllu og \
gætum sjeð af margskonar
vörum til vina og ættingja er-
lendis. Þannig hafa verið send-
ar margar smálestir af kaffi,
tóbaki, sápu, fatnaði og alls-
konar vefnaðarvöru til útlanda
síðastliðið hálft ár.
•
Og nú er skortur hjá
okkur.
ÞAÐ ER EKKI nokkur vafi
á, að skortur sá, sem nú er hjer
í landi á þeim vörutegundum,
sem taldar eru upp hjer að
framan, stafa af því að vör-
urnar hafa verið sendar í gjafa-
pökkum til útlanda. Það er
skortur á sápu og hana getum
vð ekki fengið, því það er óg-
urlegur sápuskortur á heims-
markaðnum. Þannig höfum við
rúið okkur inn að skyrtunni
með gjafmildinni.
Og hvernig er það með út-
lendinga, sem hjer dvelja nú,
2000—3000 manns, að því er
áætlað er. Þeir fá ekki yfir-
færðan gjaldeyri nema að
takmörkuðu leyti. En hvað
senda þeir heim til sín af vör-
um, sem við kaupum fyrir er-
lendan gjaldeyri, en þeir fyrir
íslenska peninga.
Væri vanþörf á einhverjum
nýjum reglum um gjafasend-
ingar til útlanda og strangara
eftirliti með þeim?
Dulbúin hjálparstöð?
NÝLEGA hefir yfirmaður
ameríska flotans hjer afhent
Rauða kross íslands talsvert
af lyfjum og hjúkrunargögn-
um til útbýtingar meðal al-
mennings á íslandi, endur-
gjaldslaust og eftir því, sem
R. K. telur best henta. Mun
hjer vera um talsvert magn af
lyfjum að ræða.
En í sambandi við þessa höfð
inglegu gjöf má búast við óg-
urlegum bresti í ákveðnu blaði
hjer í bænum, sem hefir það
efst á stefnuskrá sinni að f jand-
skapast við Bandaríkin. Það
er lítill vafi á að þetta blað
muni heimta að lyfjum þess-
um sje þegar í stað fleygt í
sjóinn, eða þau eyðilögð á ann-
an hátt, þar sem auðsjeð sje,
að með því að afhenda Rauða
krossi Islands lyfjabirgðir sje
Bandaríkjaflotinn raunveru-
lega að koma sjer upp „dul-
búinni hjálparstöð fyrir særða
menn í næsta stríði“.
Góður talsmaður
íþróttanna.
MEÐ SÍÐUSTU skipsferð frá
Danmörku barst hingað Poli-
tiken með greinunum um
danska glímumanninn, sem
ekki átti að hafa fengið inn-
göngu í íslenskt glímufjelag
vegna þess að hann var dansk-
ur. Var mikið veður gert úr
þessu á sínum tíma og birtu
blöðin hjer frásagnir af þessu
hlægilega máli, samkvæmt
skeytum frá frjettariturum
sínum í Kaupmannahöfn. En
eins var ekki getið í þeim
frjettum og það var, að Gunn-
ar Akselson knattspyrnudóm-
ari, sem staddur var í Höfn, er
málið var á döfinni andmælti
því strax í Politiken, að það
gæti komið til mála, að Dana
eða Norðmanni hafi verið neit-
að um inngongu í íslenskt í-
þróttafjelag vegna þjóðernis
síns. Var þessi athugasemd
Gunnars birt löngu áður en
blaðið siálft át frjettina í sig.
— Þess ber að geta sem gert er.
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
irottflutningur og tortíming
I byrjun júní 1941 grunaði
Rússa, að árás Þjóðverja væri
yfirvofandi, og byrjuðu þeir
því að flytja fólk á brott úr
Eystrasaltslöndunum með
meiri ákafa en nokkru sinni
fyrr. Aðeins dagana 14.—-17.
júní voru 17.800 manns flutt
frá Lithauen, en 14.693 frá
Lettlandi. Allsstaðar voru stór-
ir hópar óhamingjusams fólks
rekið á járnbrautarstöðvarnar,
þar sem skepnuflutningavagn-
ar biðu þess. Allt í allt voru
38.000 Lithauar fluttir burtu
úr landi sínu, 34.340 Lettar og
60,610 Eistar og eru þar með
reiknaðir 33.600 eistneskir
hermenn. Fangelsin voru yfir-
full af föngum, sem biðu þess
að verða fluttir úr landi. Marg
ir földu sig fyrir Rússum í
skógunum, en .fjöldinn allur af
’þessu. fólki náðist. Þegar styrj-
öldin skall á, komst allt mann-
flutningakerfi Rússa frá Eystra
saltslöndunum í ólag og tóku
þeir þá það ráð að skjóta fang-
ana. Þannig voru 3000 manns
teknir af lífi af Rússum í
Lithauen, 1700 í Lettlandi og
yfir 1800 í Eistlandi. Þannig
skutu Rússar t. d. 192 manns í
fangelsinu í Tartu rjett áður en
þeir yfirgáfu borgina er Þjóð-
verjar nálguðust.
Það væri þreytandi að koma
með mikið meira 'af þeim töl-
um, sem gefa hugmynd um
það afhroð sem þessar litlu
þjóðir hafa goldið við að svo
j margt fólk var flutt þaðan í
! útlegð, en það skilst fljótt, þeg-
ar maður athugar eftirfarandi
tölur frá Lettlandi, en þar
voru 1.900.000 íbúar árið 1940.
Eftir manndrápin og brott-
flutningana var þaðan saknað
1.086 liðsforingja, 2,671 emb-
ættismanna 1.168 lækna og
lögfræðinga, 6.225 iðnaðar-
manna, kaupmanna og verka-
manna, 5.592 bænda, 3.277
starfsmanna við samgöngukerf
ið, 5298 lögréglumánná og 6-
breyttra hermanna. Og þar
sem fjölskyldur voru fluttar
burt, vantaði einnig tugþús-
undir kvenna og barna.
Þrátt fvrir endurteknar á-
skoranir frá Bandaríkjamönn-
um, hafa Sovjetríkin altaf
þverskallast við að gefa nokkr
ar upplýsingar um örlög þeirra
sem fluttir voru frá'ættlönd-
um sínum. Það vita menn þó
að þcir eru geymdir í mörgum
fangabúðum, sem eru dreifðar
yfir hið risavaxna sovjetveldi,
og venjulega eru þessar fanga-
búðir á þeim svæðum ríkisins,
þar sem tíðarfar er verst og
veðurharka mest. Fólkið er
látið þræla í skógarhöggi, við
mótöku eða í námum og má-
ske í verksmiðjum eða á sam-
yrkjubúum. Fjölskyldurnar eru
aðskildar, ngma hvað börnin
eru venjulega hjá mæðrunum.
— Þetta fólk var allt af rúss-
nesku logreglunni neytt til
þess áð unöirrita ýfirlýsingu
urh .að þáð hefði ,,af frjálsum
(Framh á bls. 12).