Morgunblaðið - 21.11.1946, Blaðsíða 9

Fimtudagur 21. nóv. 1946
MORGUNBLATMÐ
»
ASLEGIMU IIEIMiMBRMIR I RREIVILIIM
Fyrri grein
BIFREIÐ okkar nam staðar
fyrir framan Kren lin. Höfuðs-
maður og þrír vopnaðir her-
menn gengu að okkur. Þeir
tilheyrðu öryggishðinu í NKVD
— pólitísku lögregiunni.
Meðan menn hans rannsök-
uðu bifreið okkar, bar höfuðs-
maðurinn númerin á vegabrjef-
um okkar saman við lista í
vasabók sinni cg gáði eftir
vatnsmerkinu á vegabrjefun-
um, með því að bera þau upp
að ljósinu. Að þessu loknu las
hann hverja línu af rússnesku
árituninni á vegabrjefunum, og
bar myndirnar saman við and-
lit CKkar. Loks gaf hann okkur
merki um að aka áfram.
Fyrir innan Kremlin-hliðið
— göng, sem’ liggja í gegnum
miðaldaturn úr rauðum sand-
steini — stóðu sex aðrir NKVD
menn með handvjelbyssur. Bif-
reiðin stoppaði fyrir framan
háan járnvegg, sem lá þvert
yíir hallargarðinn. Um leið og
við stigum út, rannsökuðu fjór-
ir verðir, sem allir voru liðs-
íoringjar og báru marghleypur,
skilríki okkar á nýjan leik.
Skoðunin endurtckin.
í INNRI hluta hallargarðsins
stóðu vopnaðir verðir við allar
dyr bygginga þeirra, sem um-
lykja garðinn á þrjá vegu. Við
gengum í áttina til gömlu Rö-
monoff hallarinnar, sem nú er
samkomustaður Æðsta ráðs
Sojetríkjanna. Átta NKVD-hðs
foringjar komu tií móts við
okkur við útidyrnar. Eftir að
hafa skoðað vegabrjef okkar
ennþá einu sinni, var okkur
fylgt inn í stúku, þar sem sjá
mátti yfir salinn, þar sem Æðsta
ráðið var á fundi.
Leynilögreglumaður vísaði
okkur til sætis. Varla getur ver
ið að hann hafi getað litið á
okkur — þrjá bandaríska sendi starfaði, virtust flestir að
fuiltrúa, ásamt túlk sínum — minnsta kosti lí+a svo á, að
sem hættulega mmm; en hann stjórn þeirra, þrátt fvrir alla
sat fast fyrir aftan okkur allan galla sína, væri sú besta í
þann tíma, sem við vorum heimi).
EFTIR JOHN FISCHER
John Fischer, höfundur þessarar greinar, er
einn af ritstjórum tímaritsins „Harpers“. Hann
dvaldi fyrir skömmu um tveggja mánaða slteið
í Rússlandi á vegum UNRRA og var þar eftir-
litsmaður með dreifingu hjálparsendinga í Ukra-
inu. — Samkomulag varð um það fyrirfram, að
nefnd þessi skyldi fá að fara frjálsari ferða sinna
en almennt gerist um ferðamenn í Rússlandi. —
l»eir höfðu sinn eigin túlk amerískan.
legasta dæmið var Rauði her- maður heíir bent á — það eru
inn, sem ennþá hefir á fimtu engir sjerfræðingar í Rússlandi,
miljón manna, þrátt fyrir skort aðeins vanþekking á misjafn-
Rússa á vinnuafb. Vopnaðir, I lega háu stigi. Þó benda stað-
einkennisklæddir menn voru als reyndir þær, sem fyrir hendi
staðar; það var ekkert óvenju- eru til þess, ao hræðslutilfinn-
ingin sje margbroiið mál og eigi
rót sína að rekja til að minsta
kosti 5 mismunan'.ii ástæðna.
Lífhræddír.
EIN ástæðan er ekkert annað
en lífhræðsla. Mennirnir bak
við rauða vegginn minnast þess
hvernig þeir náðu völdum. —
Þeir ætla sjer alls ekki að láta
aðra samsærismenn gera það
sama. Þeir minnast þess, að
margir af leiðtog jm Rússa hafa
fallið fyrir höndum morðingja.
Og sjerstaklega minnast þeir
morðs Sergei Kirovs.
Þegar Kirov va-r skotinn í
er | skrifstofu sinni Leningrad
að árið 1934, var hann besti vinur
þarna.
Fyrir neðan okkur sátu um
1200 fulltrúar, sem fara með
æðstu vöíd í Sovjetríkjunum,
samkvæmt stjórnarskrá þeirra.
Þeir rjeðu ráðum sínum undir i
eftirliti bláklæddr«i varðmanna,
sem komið var fyrir með sex
feta millibili meðfram veggjun
um. (Það er ef til vill ekki rjett
að segja að þeir hafi „ráðið
ráðum sínum“. — Fulltrúarnir
hlustuðu pögulir á hinar skip-
legu ræður, gre>ddpu svo já-
kvæð atkvæði með vjelrænni
nákvæmni. Engar umræður
fóru fram og það kemur hvergi
fram, að nokkurn tíma hafi
komið fram ósamhljóða at-
kvæði). Fieiri vörðttm var kom
ið fyrir við hverjar dyr og við
endann á öllum niiðargöngum.
Jeg hafði aldrei sjeð nokkra
byt'gingu, jafnvel ekki aðal-
rtöðvar Eisenhowers í styrjöld-
ínni, jafn vandlega varða.
Það virtist ekfri annað en
eðlilegt, að draga bá ályktun,
að einhver í Kremlin væri
hræddur.
Fjölmennur hcr.
ÞÁ þriá næstu mánuði, sem
við ferðuðumst un vestur hluta
Rússlands, sáum við mörg dæmi
. til viðbótar um þessa útbreiddu
hræðslutilfinningi.. Áþreifan-
legt, að sitja í bíó við hliðina
á pilti, sem var með handvjel-
byssu í höndunum. Á vegun-
um bar mest á herbifreiðum.
Þessi hræðslukennd sást líka á
fangabúðunum fyrir rússneska
borgara, sem kornið var fyrir
rjett hjá Kharkov-flugvellin-
um, og gæslubifrciðunum full-
um af leynilögreglumönnum, er
óku á eftir' lúxusbílum hinna
mikilvægu rússnesku embætt-
ismanna.
Það virðist einkennilegt, að
nokkur stjórn skuli líta svo á,
að hún þurfi að gera allar þess-
ar varúðarráðstafanir ■— sjer-
staklega, .þegar um stjórn
að ræða, sem er nýbúin
ráða niðurlögum einu útlendu Stalins og tilvonandi eftirmað-
óvina sinna og virðist vera vin- ur hans. Hann var drepinn af
sæl meðal þjóðar sinnar. — (í fjelaga Nocolaev, sem var með-
þeim hluta RússiandS, sem jeg limur flokksins. í 48 klukku-
stundir eftir að morðið hafði
verið framið, virtist Stalin
engum treysta í Rússlandi. —>
Hann flýtti sjer til Leningrad
til að yfirheyra morðingjann
sjálfur, og áður en hann steig
upp í einkalest sína í Moskva,
var öllu fólki smalað burt af
svæði, sem náði um hálfa mílu
kringum lestarstöðina.
Rannsóknin. sem fylgdi stóð
í þrjú ár. Upp komst um sam-
særi, sem menn úr flokknum,
Rauða hernum og æynilögregl-
unni. stóðu að. Hreinsunin, sem
fylgdi, var móðorsýkiskennd;
er frá liðu stundir, játuðu yfir-
völdin það opinber>ega, að sak-
lausir menn hefðu látið lifið í
hinni ægilegu aftökuöldu. —
Svona miskunarlausar ráðstaf-
anir hlutu að leiða af sjer hefnd
arhug. Er það nqKuur furða, að
meðlimir Politburo koma sjald
an fram opinberlega, eða að
þeir aki um í skotheldum bif-
reiðum? Ef Kirov var ekki ör-
uggur um líf sitt, hver þá?
svo oft, að íbúa' borgarinnar
eru hættir að fylgjast með því.
Og allir hafa innrásarherirnir
sent njósnara og fimmtu her-
deildarmenn á undan sjer.
Árangurinn er só, að grunur
hvílir jafnan á út.Iendingum, og
öryggisráðstafanir eru efst í
huga þjóðarinnar, ekki hvað síst
eftir síðustu styriöld. Jeg hefi
gengið um stórar borgir, þar
sem 80% húsanna höfðu verið
lögð í rústir, ekki : bardögúm,
heldur af sjerstöknm eyðilegg-
ingardeildum innan þýska hers
ins. Jeg bjó skammt frá Baba
Yar gilinu, þar sem 140.000 lík-
um úr fangabúðum SS-sveit-
anna var staflað í hauga og
þau síðan grafin með jarðýtum.
Það ætti því ekki eð undra okk
ur, þó rússneska þjóðin líti
grunsemdaraugum á umheim-
inn.
Mikil eyðilegging.
ÞRIÐJA ástæðan fyrir efa-
semdum Politbuvosins er á-
standið í landinu. Þrátt fyrir
allar framfarirnar árin fyrir
árás nasista, var Rússland enn
þá að mestu lanubúnaðarland
og auk þess frekar á eftir tim-
anum í þeim efnum. Það mátti
engu muna, að það lifði stýrj-
öldina af — aðeins lán og leigu
samningar Bandaríkjanna 1 og
mistökum Hitlers var fyrir. að
þakka. Geysistór hluti af verk-
smiðjum þess, hejmilum, land-
búnaðartækjum o. s. frv., var
eyðilagður. Opinberir embætt-
ismenn sögðu mjer, að tjónið
yrði ekki bætt í að minsta kosti
áratug.
Vegna eyðileggingarinnar á
verkfærum og ve 'ksmiðjuáhöld
um, gengur endurreisnin til-
finnanlega hægt. I allri Ukra-
ínu sá jeg aðeins tvær hjól-
börur. Til að flytja til brak og
mold, nota vc rkamennirnir
handbörur. Múrarar bera múr-
steina oft í n>ndunum og
fleygja steypunni með berum
höndum, vegna áhaldaskorts.
Versta tapið var eyðilegging
járnbrautakerfisins í vesturhjer
uðunum. Jafnvel i dag fer far-
þega lestin milli. Moskva og
Kiev, með aðeins 15 mílna
hraða. Flutningakerfið er svo
til lamað, en þetta hefir ákaf-
lega tefjandi áhrif á efnahags-
lega viðreisn Rússlands.
Frá hernaðarlegu sjónarmiði
þýðir þetta, að Russland er eins
og risi, sem um stundarsakir er
aflvana vegna blöðmissis. Jafn
vel þótt atómsprengjan hefði
ekki verið fundin upp, gætu
Sovjetríkin ekki næstu árin orð
ið jafningi Bandaríkjanna á
framleiðsiusviðinu. Og frá sjón
armiði mannanna í Kremlin, er
þetta ástæða til nukils ótta.
Og þó er þessi hræðslutilfinn
ing áberandi í Rússlandi; og
hún mótar utanrikisstefnu Sov
jetríkjanna.
Hver er það þá, sem er
jhræddur? Og hvev vegna?
Fjórtán einvaldar.
LIKT og næstum öll mikil-
væg mái í Rúss.ondi, hlýtur
þetta hræðslubrjáiæði að eiga
upptök sín hjá þeím 14 mönn-
um, er fara með völdin í Sovjet
ríkjunum, „Politburoinu“, en
j þar er Stalin æðsti maður. Frá
skrifstofum þeirra í Kremlin
— nákvæmlega hvar þeim er
fyrir komið, er haldið strang-
lega leyndu — korna fyrirskip-
anirnar, sem snúa öllum hjól-
um sovjetvielarnar, alt frá
Dóná til Beringssunds.
Sumir góðhjartaðir Banda-
ríkjamenn virðast fullvissir
um, að það eina, sem þessir
menn hræðist, sje atómsprengj
In»’**ícoi-Iiprir.
AÐRA ástæðu
lyrir þessari
Tilky nning
um verðflokkun mánaðarfæðis.
I. verðflokkur.
1) Þar kemur aðeins fæði á viðurkenndum
veitingahúsum.
2) Fæði skal vera að gæðum 1. fl. að áliti
fagmanna.
3) Það sem veitt er skal vera: Morgunverð-
ur: kaffi, te, caco, brauð, smjör, ostur,
ávaxtamauk, hafragrautur m/mjól. Há-
.degi.sverður: tveir rjettir og kaffi, nema
á sunnudögum, komi til viðbótar eftir-
matur, svo og á öðrum helgidögum. —
Eftirmiðdagskaffi: kaffi, te. brauð og
kökur, óskammtað. Kvöldverður: einn
heitur rjettur, brauð, smjör og minnst
10 áleggs tegundir.
4) Miðað er við að eingöngu sje notað smjör
með brauði.
5) Þá er miðað við að fæðiskaupendur skili
öllum skömmtunarseðlum sínum af-
dráttarlaust.
II. verðflokkur.
1) Þessi flokkur skal aðeins miðast við
opinbera matsölustaði og veitingastaði.
2) Þar er ekki krafist smjörs og ekki fleiri
en 5 áleggs tegunda og ekki eftirmatar.
Að öðru leyti eru sömu kröfur og til 1.
flokks.
verðflokkur.
Þar undir fellur heimilisfæði og fæði á
matsölum og veitingectöðum, sem ekki full
nægja skilyrðum hinna flokkanna.
III.
an, og ef að við aíhentum Rúss- | hræðslutilfinningu má finna í)
um leyndarmálið. mundu grun- P^dfræðilevri lepu Rússlands. .
semdir þejrra hverfa eins og Auðar sljettur t°ygja sig til
dögg fyrir sólu. Þetta svar er j austurs og vesturs, þar sem lít—
áreiðanlega of einíalt; verðirn- ,ið er um eðlilegar varnir. Síð-
ir við Kremlin-hbðið eru ekki lan 1800 hafa óvinaherir fjórtán
að snuðra eftir atómsprengjum. ! rinnum ráðist yfir Vésturianda-
Enginn ókunnur maður getur mærin; síðaú byr.iað var að
gert meir en glskað á, hvað skrá sögu RúsSlá'ncís, hefir
gengur á i hugum þeirra Kreml Minsk 1Ö1 sinni verið tekin her
inmanna: því eins og einn blaða iSkiIdi; Kiev hefur verið eytt'
VJL
/ / . / .
a^ótjonnn