Morgunblaðið - 16.01.1947, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 16. jan. 1947
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjaid kr. 10,00 á mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Svalbarði
ÞAÐ var „Morgenbladet" í Ósló, sem skýrði frá því
nú í vikunni, að Rússar hefðu farið þess á leit við norsku
stjórnina, að þeir fengju herstöðvar á Svalbarða. Norska
stjórnin hafði í fyrstu verið tíeg til að láta í tje nokkrar
upplýsingar um málið. En þegar fastar var að stjórninni
gengið, skýrði hún frá því, að á árinu 1944 hafi Rússar
íarið fram á, að samningurinn um Svalbarða yrði end-
urskoðaður. Þessi samningur er frá 1920, er Norðmenn
íengu yfirráðin á Svalbarða. Stóðu 8 þjóðir að samningn-
um upphaflega, þ. e. Bretar, Bandaríkin, Danmörk, Nor-
egur, Svíþjóð, Ítalía, Frakkland, Holland og Japan. Rúss-
land gerðist aðili samningsins 1925.
Með þessum samningi tóku Norðmenn á sig þá skyldu,
að gera engar herstöðvar á Svalbarða og leyfa engri ann-
ari þjóð að setja þar upp herstöðvar.
★
Þegar jnálaleitunin um herstöðvar á Svalbarða kom
fyrst fram, var norska stjórnin í útlegð í London. Hún
svaraði því á þann veg, að hún gæti ekkeft aðhafst í mál-
inu fyrr en stjórnin væri komin heim og Stórþingið hefði
aftur tekið til starfa. Við þetta sat meðan stríðið stóð.
En vorið 1945 báru Rússar enn á n^- fram tilmælin um
endurskoðun samningsins frá 1920, varðandi Svalbarða.
Ekki er upplýst enn, hvað síðan hefir gerst í málinu. En
svo virðist sem norska stjórnin hafi ekki með öllu hreint
mjöl í pokanum, og að hún hafi einhverju leynt, Því að
fregn hefir nú borist um það, að norska Stórþingið hafi
krafið stjórnina skýrslu um málið, og að utanríkisráðherr-
ann, Havard Lange hafi lofað skýrslu mjög fljótlega.
En skömmu síðar birtir Tass-frjettastofan rússneska þá
tilkynningu, að „samkomulag“ hafi orðið milli stjórna
Rússlands og Noregs, að þessi tvö ríki víggirði Svalbarða
í sameiningu. Samtímis kemur sú tilkynning frá Molotov
utanríkisráðherra, að Rússland líti svo á að samningurinn
írá 1920, varðandi Svalbarða sje ekki lengur í gildi. Er
sú ástæða færð fyrir þessu, að þar sem tvp ríki sem að
samningnum stóðu, Ítalía og Japan, geti ekki lengur talist
aðilar samningsins, sje hann þar með sjálfkrafa úr gildi
fallinn! Bretar hafa þegar í stað mótmælt þessum skiln-
ingi og talið hann hreinustu fjarstæðu. Auðvitað sjá allir,
að það getur ekki að neinu leyti haggað gildi þessa samn-
mgs, þótt fyrnefnd tvö ríkin sjeu ekki sjálf sjer ráðandi
ems og sakir standa.
'k
Beðið er nú með eftirvæntingu skýrslu norsku stjórn-
arinnar um þetta mál. Augljóst mál er, að ef rjett er
hermt hjá Tass-frjettastofunni, að búið sje að semja um
rnálið, getur ekkl verið um annað að ræða en nauðungar-
samninga af hálfu Norðmanna. Því að hver heilvita maður
sjer, að Norðmanna mun í engu gæta við vígin á Sval-
barða, þegar þau hafa verið reist.
★
Ánægjulegt er það fyrir okkur íslendinga, að ýms blöð
á Norðurlöndum hafa vitnað til aðgerða okkar í sambandi
við þetta mál. Hafa þessi blöð bent á, að við hefðum
ákveðið neitað þeirri ósk Bandaríkjanna, að fá að hafa
herstöðvar í landi okkar. Hið eina sem við hefðum fallist
a var, að leyfa Bandaríkjunum takmörkuð afnot flug-
vallar, meðan Bandaríkin hafa skyldum að gegna í Þýska-
landi, og þó aðeins um takmarkaðan tíma.
Benda blöð Norðurlanda á, að hjer hafi íslendingar
markað hina rjettu stefnu, og ættu önnur Norðurlönd að
taka sjer okkur til fyrirmyndar.
Ef til vill er þetta líka skýringin á furðanlegri þögn
á vissum stöðum um Sválbarða, eftir alt moldviðrið um
flugvallarsamninginn hjer. Þjóðviljinn hefir látið sjer
nægja að segja, að Rússar hafi ekki farið fram á neinar
herstöðvar á Svalbarða. Og sjálfboðaliðið í Háskólanurn
hefir ekkert látið á sjer bæra!
\Jilwerii óhrijar:
ÚR DAGLEGA
LÍFINU
Strákapör.
ÞAÐ þykir nokkuð sjálfsagt, I
að fjör og líf sje í frískum
strákum og að þeir eigi til smá
prakkarastrik, sem kallað er.'
— Getur það verið eðlilegt, en !
það er í því, sem öðru, að oft
er skamt öfgana á milii.
Fyrir nokkrum • vikum bar
það við í New York, að stráka-
hópur kveikti í gömlu yfir-
gefnu íshúsi. Hið brennandi
hús hrundi á stórt íbúðarhús og
þar fórust alls 37 manns. Á-
stæðán fyrir þessu hryllilega
slysi voru „strákapör".
Einnig hjer í bæ ~eru fram-
in strákapör. Stundum hafa
þau valdið slysum. Verst er
þegar strákar safnast í hópa
undir forystu einhverra
,,kalcffa“ náunga. Þá verða hóp
ar þessir oft að hættulegum
skemdarvörgum. Eitt nýlegt
dæmi um þetta gerðjst í
Kleppsholtinu á dögunum.
Strákar gera árás
á hús.
SAGAN úr Kleppsholtinu
hefst á því, að strákahópur
gerði aðsúg að húsi einu. —
Lögðust þeir á glugga og ljetu
ófriðlega með fúkyrðum og
látum. Húsráðendur kölluðu á
lögregluna sjer til aðstoðar og
er lögreglumenn komu tvístr-
aðist hópurinn og enginn náð-
ist.
Lögreglumennirnir ljetu þá
krók koma á móti bragði og
lágu fyrir strákahópnum við
húsið, leið ekki á löngu þar til
hópurinn kom aftur. Þá náðust
forsprakkar hópsins og var far
ið með þá á lögreglustöðina.
En strax og lögreglan var
íarinn gerðu þeir, sem eftir
voru, þriðju atlöguna að hús-
inu cg er húsráðandi ætlaði að
hringja á lögregluna kom í
ljós, að strákarnir höfðu klipt
sundur símalínuna.
íbúarnir í Kleppshoitinu
kenna því um, að ekki sje lög- ’
regluvörður þar að staðaldri og
strákar komist upp með skemd
arverk sín vegna eftirlitsleys-
is. Er sú tilgáta ekki ólíkleg.
En hvernig, sem á því stendur
verður að koma í veg fyrir, að
strákar komist upp með skemd
arstarfsemi, því reynslan sýn-
ir, að þeir færa sig upp" á skaft
ið. ef þeir fá að leika slíkt óá-
reittir og þá er ekki að vita
hvenær strákapörin verða það
alvarleg að stórslys geta hlot-
ist af.
•
Hrekkvísar klukkur.
RAUNASAGA klukkukarls
kom til mín í brjefi í gær.
Hann segir sínar farir ekki
sljettar vegna þess að útiklukk
Ur flestar eru meira og minna
skakkar hjer í bænum.y Hefir
stundum áður verið á þetta
mál minst hjer í dálkunum, en
borið of lítinn árangur, nema
rjett í bili. En lofum klukku-
karlinum að segja sína sögu.
Því miður munu margir hafa
reynt hið sama. — Bijefið:
„Það virðist augljóst mál, að
klukkur sjeu hafðar á almanna
færi trl þess, að almenningur
geti vitað, hvað tímanum líð-
ur. En til þess að ná þeim aug-
ijósa tilgangi, þurfa þær að
vera rjettar, en nokkuð virðist
vanta á, að svo sje altaf. T.d.
| lagði jeg af stað úr Garða-
stræti, þegar klukkuna vapt-
aði fimm mínútur í ellefu sam-
! kvæmt úri mínu og hraðaði
mjer niður á Lækjartorg í því
skyni, áð ná í strætisvagn, sem
átti að fara þaðan klukkan ell-
efu. Þegar jeg kom í Austur-
stræti, leit jeg á klukku við
verslun Guðna Jónssonar úr-
smiðs. Hana vantaði fimm mín
útur í ellefu. Síðan gekk jeg
áfram Austurstræti, og þegar
jeg kom á móts við Pósthús-
| stræti,. leit jeg á klukkuna í
Dómkirkjuturninum. — Hana-
vantaði fimm mínútur í ellefu.
Það vaP engu líkara, en tím-
inn hefði gert mjer það til þægð
ar, að staldra við stundarkorn,
svo engin hætta væri á, að jeg
missti af vagninum“.
Of mikil trúgirni.
„JEG BREYTTI í samræmi
við þá eðlilegu ályktun, enda er
jeg fremur trúgjarn maður, og
fór mjer rólega síðasta spöl-
inn, frá Pósthúsinu að Lækjar-
torgi. Þegar jeg kom fyrir
hornið á Útvegsbankanum, sá
jeg mjer til undrunar og skelf-
ingar, að, klukkan á 'torginu
var á mínútunni- ellefu, og
vagninn að renna af stað. Kom
sjer nú vel að vera frár á fæti,
enda tók jeg sprettinn og náði
vagninum þegar hann var að
beygja inn á Lækjargötuna.
Mjer heppnaðist að opna hurð-
ina og stökkva inn í vagninn,
þótt hann væri á nokkurri
ferð“.
Ymist of eða van. *•
„HVORT var nú, að jeg hefði
litið skakkt á þrjár klukkur,
eða þær væru allar meira eða
minna vitlausar? Jeg fjekk að
nokkru leyti úr því skorið, þeg-
ar ekið var fram hjá Skóia-
stræti. Þá sá jeg á kirkjuklukk
una aftur. Og viti menn! Hana
vantaði ennþá tvær mínútur í
ellefu. Nú leit jeg á úr mitt til
samanburðar. Það var nákvæm
lega ellefu. Þegar jeg kom
heim, hringdi jeg á „fröken
klukku“, sem mjer hefir verið
tjáð, að hljóti að vera rjett, og
skeikaði tveim . mínútum á
henni -og úri mínu. Ályktun:
Klukkan hjá Guðna Jónssyni,
úrsmið, er of sein. Kirkjuklukk
an er ennþá seinni. Klukkan
á Lækjartorgi er of fljót. Vilja
nú ekki þeir, sem hafa umsjón
með þessum klukkum, gera
grein fyrir því, hvað gerir þeim
ókleyft að hafa þær rjettar?“
I MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
+ ____________________________ ___
Á!if Överlands á „því ausfræna"
EINN af fyrverandi fylgis-
mönnum kommúnistastefnunn
ar, þjóðskáld Norðmanna og
frelsishetja, hefir nýlega varp-
að fram þeirri spurningu hvað
orðið sje úr „sovjet-lýðræð-
inu“.
í Póllandi.
Málpípa Moskvavaldsins hjer
á landi er að reyna að svara
því á hverjum degi, en tekst-
að vonum óhöndug'lega.
I gær segir Þjóðviljinn frá
kosningahorfunum í Póllandi
og að verkalýðssambana iands
ins vilji ganga í bandalag við
hina ráðandi ,,lýðræðisflokka“.
„Lýðræðið í Póilandi lýsir sjer
m. a. í því, að leppstjórn Rússa
þar hefir fyrir nokkru hafið
kosninga-undirbúning sinn
með því að handtaka fiölmarga
forystumenn Bændaflokksins,
en' hann er aðal andstöðuflokk-
ur kommúnista þar. Eftir síð-
ustu fr'egnum þaðan, eru nú
135 forysfumenn flokksins í
fangelsi, en 5 hafa látist af illri
meðferð er þeir hafa sætt’.í
höndum pólitískra andstæð-
inga sinna.
Eins og gefur að skilja dett-
ur engum í hug að það verði
frjálsar kosningar, sem fram
fara í landinu á sunnudaginn
kemur, eftir það framferði,
sem núverandi kommúnista-
yfirvöld landisns hafa- sýnt.
Sennilegra er að» kosningaúr-
slitin hafi verið eða verði á-
kveðin fyrirfram, eins og lepp
stjórnirnar í Eystrasaltslönd-
unum hafa gert.
Ummæli Þjóðviljans í gær
benda líka til þess. Þar er m.a.
komist þannig að orði, að
Verkalýðssamband Póllands
hafi ekki enn ákveðið hve
marga þingmenn það vilji
íá(!)
I sömu grein er það upplýst;
að foringi verkalýðssambands-
ins hafi skýrt svo frá, að nú
þurfi verkalýður Póllands ekki
lengur á „því að halda, að grípa
verkfallsvopnið. Því nú sje
upprunnin sú „pa:rádís“ sem
allir verkamenn verði að láta
sje.r vel líka.
Það er að segja: Þar á, eftir
kokkabókum kommúnista að
vera komið á „hið austræna
lýðræði“ í sinni fegurstu mynd.
í óþökk meirihluta þjóðarinn-
ar, að sjálfsögðu.
Álit Överlands.
Um þetta lýðræði hefir Arn-
ulf Overland nýlega komist að
orði á þessa leið:
Þetta er Iýðræði, þar sem að
eins einn stjórnmálaflokkur er
leyfður, og í þeim flokki er að
eins einn hundraðasti hluti
þjóðarinnar.
Við kosningar er aðeins einn
framboðslisti í hverju kjör-
dæmi, en kjósendur hafa ekki
um annað að velja, en kjósa
hann eða hafna honum.
Prentfrelsi er afnumið, og
engin samtök leyfð, sem 'miða
að því að gagnrýna stjórnar-
fyrirkcmulag landsins.
Hjer er um að ræða lýðræði,
í landi sem lokað er 'eins og
niðursuðudós.
Lýðræði, þar sem öll völd
eru í höndum yfirhershöfðingj
ans fyrverandi, „fjelaga“ Stal-
ins, sem með miljón embættis-
og starfsmanna er á hraðri leið
frá sósíalismanum, til baka til
stjórnmálaástands, , sem menn
hjeldu að heimurinn væri bú-
in að losa sig við.
Þeir kalla það lýðræði, þó
hver einstakur þjóðfjelagsborg
ari sje áhrifalaus með öllu
hvort sem um er að ræða líf
hans eða dauða.
Þetta segir sá rithöfundur
Norðurlanda, sem einna hæst
og djarfast hefir haldið uppi
málstað frelsisins a undanförn-
um árum.