Morgunblaðið - 05.12.1947, Blaðsíða 7

Föstudagur 5. des. 1947
MORGUNBLAÐIÐ
7
Bóka- og myiMÍasýmng
Helgafellsútgáfnnnar
opnuð í Listamanna-
skálanum í dag
Einnig sýndir lisfmunir frá nýrri leir
brennslugerð
HELGAFELLSÚTGÁFAN opnar í dag bóka-, mynda- og list-
munasýningu í Listamannaskálanum. Sýningin hefst klukkan 4
með því að Þorbergur Þórðarson rithöfundur les upp kafla um
fyrstu kynni sín af Erlendi Guðmundssyni, sem kenndur var við
Unuhús. Var Erlendur kunnur gáfumaður og mikill vinur lista
og listamanna. Unuhús hefur í’ tugi ára verið skjól ungra ís-
lenskra listamanna í tvöfaldri merkingu þess orðs. Þar er Helga-
fellsútgáfan nú til húsa og vilja forstöðumenn hennar stuðla að
því að hús þetta verði áfram athvarf listamanna.
Nýr íþróttaleikur: Körfu
handknattleikur
Erlendur
átti hugmyndina.
Það var Erlendur í Unuhúsi,
sem átti hugmyndina að því að
halda hjer bókasýningar. Nína
Tryggvadóttir listmálari hefur
gert málverk af honum, sem mun
vekja mikla athygli sýningar-
gesta. Þá eru þarna málverk af
mörgum kunnustu listamönnum
þjóðarinnar, eftir ýmsa listmál-
ara, en Helgafell hefur látið gera
þessar myndir og á þær. Þá eru
þarna teikningar úr bókum, sem
forlagið hefur gefið út, eða ætl-
ar að gefa út á næstunni.
Um 50 bækur
í útgáfu Helgafells
Málverk og höggmyndir af rit-
höfundum eru allar gerðar sjer-
staklega fyrir Helgafell til prent
unar síðar með væntanlegum út-
gáfum. Nokkrar teikningar verða
seldar. Myndskreytt verk, sem
eru í undirbúningi eru meðal ann
ars: Maður og kona, Piltur og
stúlka, Sæmundar Edda, Hrauna-
bræður, 'Upp við fossa, Dýrasög-
ur Gjallanda, Gullna hliðið, Við
sundin blá, Kvæðakver Laxness
o. fl. Aðaljólabækur forlagsins í
ár eru: — „íslands þúsund ár“,
Kvæðasafn frá landnámstíð til
lýðveldisstofnunarinnar 1944, alís
um 1800 bls., Sagnakver Skúla
Gíslasonar og Jón Gerreksson
eftir Jón Björnsson. Á forlaginu
koma á þessu ári rúmar 50 bæk-
ur eða sem svarar ein bók á viku,
og eru nærri % hlutar eftir ís-
lenska höfunda. •
Höfundar Helgafells
Til jóla er von á verkum eftir
þessa höfunda íslenska:
Þórbergur Þórðarson, V. S. Vil-
hjálmsson, Jón Björnsson, Krist-
mann Guðmundsson, Þórunn
Magnúsdóttir, Ólafur Jóhann,
auk þess Unga ísland með grein-
um og ritgerðum eftir flesta
kunnustu höfunda okþar, en við
ritstjórn þess hefur nú tekið frú
Katrín Mixa.
Forlagið hefur tryggt sjer einka
útgáfurjett á ýmsum frægustu
rithöfundum erlendis, má þar
nefna Ernst Hemingway, John
Steinbeck, Ivar-Lo Johansen, Arn
ulf Överland, en eftir hann kem-
ur út fyrsta bókin, er hann kem-
ur hjer í sumar, Nordal Grieg,
Johannes V. Jensen og marga fl.
Þá eru á sýningunni íslenskir
listmunir úr brendum leir, sem
gerðir eru í leirbrenslugerð Bene
dikts Guðmundssonar. — Munir
þessir vekja án efa athygli sýn-
ingargesta, enda eru þeir margir
mjög vel gerðir.
Eru þeir dllir gerðir úr ísl. leir,
allir handmálaðir og hver ein-
stakur hlutur, að undanteknum
eftirlíkingum af fuglum og dýr-
um og nokkrum smáhlutum, mál-
aður og gerður sjerstaklega og
engir tveir eins.
Á sýningunni eru um 500 leir-
munir, og verða þeir allir selair
þar. Er verð þeirra frá kr. 20.00
og upp í nærri 2000 00.
Nokkrir veggdiskar eru sýndir
með íslensku landslagi, og verða
slíkir diskar gerðir •fyrir þá, sem
þess óska, eftir lýsingu éða mynd
um, og teksti „Kveðja frá ís-
Iandi“ eða annað, sem óskað er,
brent á þá.
Ennfremur eru tvö testell á sýn
ingunni, eitt 12 manna, 66 stykki,
og eitt 6 manna. Verða gerð eftir
pöntun slík stell, hvert með sjer-
stakri skreytingu.
Verslunin Bækur og ritföng,
Austurstræti 1 verður aðalútsölu
staður fyrir Leirbrenslu Bene-
dikts Guðmundsson-ar, og eru all-
ir munirnir á sýningunni eign
verslunarinnar og tekið'á móti
pöntunum þar eftir að sýningunni
er lokið.
Sýningin stendur aðeins í 10
daga.
Ásgeir Júlíusson, teiknari Helga
fells, hefur sett upp sýninguna.
í fyrra sóttu 7000 manns bóka-
sýningu Helgafells;
„Sigiýsmál"
Eftir Pjetur Jakobsson.
Prentsmiðja Jóns Helgasonar.
EITT hefur Pjetur Jakobsson
fram yfir marga af ljóðasmiðum
þessa lands: hann er alveg fram-
úrskarandi hagyrtur! Hann er
snillingur í rímnaháttum, og þótt
ei geti hann talist skáld að sama
skapi, sem hann er bragsmiður,
þá er alltaf gaman að líta í vísna
bækur hans rímsins vegna. Þess
utan er hann hress í anda, víl-
laus og setur ekki ljós sitt undir
mæliker, — svo sem sjá má af
eftirfarandi vísum:
„Upp með ljóðalagið nýtt,
leysis hljóð úr fornum dvala.
Jeg vil bjóða ykkur nýtt
andans flóð, sem hjörtum svala.
Hjer mun skarta háleitt mál
himinbjart um andans geima.
Jeg af hjarta enn og sál
út læt margt í ljóði streyma“.
Og enn kveður hann:
„Dýrra braga þrýtur þögn,
því að sagan færir gögn,
efni lagar, eykur sögn,
eins og haga vhja rögn.
Málið góða lífmagn ljer
laufa-rjóðum hvar sem fer.
Andans gróður geðj'ast mjer
guðmóð sem í sjar ber.
Dýrra hátta h.örpuslátt
hef jeg þrátt við andans métt,
brosi dótt við bragarhótt,
býð nú sáttur góða nátt“.
Kristmann Guðmundsson.
EF DÆMA ætti eftir þeim vin-
sældum sem handknattleikurinn
nýtur hjer á landi og ekki hvað
síst bjer í Reykjavík og Hafn-
arfirði, má búast við að sýning
körfuhandknattleiksins muni
vekja mikla og óskerta athygli,
þar sem þessar tvær íþrótagrein-
ar eru mjög skyldar. Auk þess
sem vitað er að áhugi fyrir iðk-
un þessarar íþrótagreinar fer
ört vaxandi hjer á landi og virð-
ist vera tímaspurrmál um það
hvenær verði stofnaður fjelags-
skapur, er hefir þessa íþróta-
grein, sem aðalíþrótt á stefnu-
skrá sinni.
Uppruni körfuhandknattleiksins.
Körfuhandknattleikurinn er ein
þeirra fáu íþróttagreina, sem er
algerlega amerískt framlag til
aukinnar líkamsræktar og iðkun
ar íþrótta. Faðir körfuhandknatt
leiksins Dr. James A. Naismith
var íþróttakennari við Spring-
field College, Springfield, Massa
chusetts (þá þektur undir nafn-
inu Aþjóðaíþróttaskóli K.F.U.M.)
Dr. Naismith gerði sjer það
ljóst að þær íþróttagreinar, sem
iðkaðar voru í Bandaríkjunum
innanhúss yfir vetrartímann voru
þess eðlis að þær náðu ekki full-
komnum tökum á nemendum
skólanna. Hann ákvað því að
stofna til nýrrar iþróttagreinar,
sem sjerstaklega væri ætluð þess
um tíma órs, og væri þess eðlis
að allir bæði menn og konur
gætu fengið áhuga fyrir henni.
Dr. Naismith kynti sjer hand-
knattleiksreglur er leikið var eft
ir í Svíþjóð, Þýskalandi og Frakk
landi, síðan sameir.aði hann regl-
ur þessar, bætti við og feldi burt
atriði, og bjó þannig til hmn nýja
leik, er hann nefndi körfuhand-
knattleik. Þennan nýja leik kynti
Dr. Naismith fyrst í skóla sín-
um í desember 1891. Síðan hefir
hylli körfuhandknattleiksins far-:
ið ört vaxandi og er nú í dag
með vinsælustu iþróttagreinum
heimsins.
Ilelstu atriði körfuhandknatt-
leiksins.
Körfuhandknattleikslið er skip
að 5 leikmönnum. Leikmenniinir
leika ekki vissar stöður eins og
í handknattleik, heldur byggist
leikur liðsins á því að allir leika
bæði í sókn og vörn og sjerhver
leikmaður gætir eins manns. — í
stað marka handknattleiksins er
i körfuhandknattleiknum notað-
ar tvær körfur er settar eru fyr-
ir miðjum endamörkum vállar-
ins og eru körfur þessar í 10 feta
hæð frá gólfi. Vinningur leiksins
byggist svo á því hve oft leik-
mönnum tekst að setja knöttinn
gegnum körfurnar, en fyrir það
fá þeir tvö stig, nema að knött-
urinn sje settur í körfuna úr víta
kesti, þá er gefið eitt stig.
Leiknum er skift i tvo helm-
inga og í hálfleik er hvíldartími.
En liðin skifta auk þess um mark
einu sinni í hvorum hálfleik, en
þá er engin hvild veitt.
Leikurinn hefst með því að
dómarinn kíistar knettinum upp
hjá miðju vallarins. Tveir leik-
menn standa við hlið hans og só
er nær knettinum hefir leikinn.
Ef leikmaður getur eigi hand-
samað knöttinn í byrjunarkastinu
er honum leyfilegt að slá hann
til einhvers í sínu liði. Ekki má
leikmaður fara nema eitt eða tvö
skerf, án þess að stinga knett-
inum niður. En með því að við-
hafa niðurköst (dibbling) er leik
manni leyfilegt að f ara með knött
inn um allan völlinn ef hann
Fyrir tilstilli íþróttabanda-
lags Beykjavíkur munu í
kvöld fara fram í íþrótta-
húsinu á Hálogalandi, sýn-
ingar á ýmsum íþrótta-
greinum. Sýningar þessar
annast Ameríkumenn er
dvelja á Keflavíkurflug-
vellinum. íþróttagreinarn-
ar, sem sýndar verða eru:
Hnefaleikar, Fjölbragðai
glíma, Badminton og Bask-
etball (Körfuhandknattleik
ur_).
Íþróttasíðunni þykir rjett
að vekja athygli íþrótta-
manna og áhugamanna í-
þrótta á þessari sýningu,
þar sem t. d. koma þarna
fram íþróttagreinar, sem
lítið eru þektar hjer á landi
svo sem fjölbragðaglíman
og körfuhandknattleikur-
inn.
lystir. Leikurinn hefst á miðju
vallarins, aðeins tvisvar yfir leik
tímann. Þegar leikurinn hefst og
einnig er síðari hálfl. byrjar. Er
mark hefur verið gert hefst leik
urinn á ný með innkasti frá hlið
arlínu.
Leyfilegt er leikmanni að taka
knöttinn af mótherja, þó hann
haldi knettinum með báðum
höndum. Ef átök verða um knött
inn stöðvar dómarinn leikinn og
kastar knettinum upp.
Skifta má um leikmenn eftir
vild, en skifting leikmanna má
ekki fara fram, nema þegar leik-
urinn hefur verið stöðvaður og
dómara tilkynt skiftingin.
Fríköst og vítakastið.
1 handknattleik þeim, er hjer
tíðkast, eru fríköstin tekin á þeim
stað, er brotið hefur verið fram-
kvæmt. En í körfuhandknatt-
leiknum eru fríköstin útfærð á
þann hátt sð leikmaður fer með
knöttinn að hliðarlínunni, sem
nær er þeim stað er brotið var
framkævmt á, og framkvæmir
kastið líkt og innkast í handknatt
leik, en þó að því leyti öðruvísi,
að leikmanninum er leyfilegt að
kasta hvernig sem er inn.
Vítaköst eru dæmd í þessum
leik sem flestum öðrum, ef um
meirháttar brot er að ræða. En
þau eru frábrugðin vítaköstum
annara leika að því leyti, að þau
eru tvennskonar, þannig: að fyrir
meiri hóttar brot fær leikmaður
tvö köst á markið (körfuna) en
þó ekki nema eitt stig fyrir hvert
mark. Lið getur þannig unnið
sjer tvö stig fyrir vítakast. —
Möguleiki er þó á þvi, að hægt
sje að ná þremur stigum fyrir
meiriháttar vítakast, með því að
leikmanni er í sjólfsvald sett
hvort hann kastar siðara kast-
inu á mark eða hann færir það
út fyrir hliðarmörk og kastar
knettinum inn. Með því að sett
verið mark í fyrra kastinu og
leikmaður færir sig út fyrir
hliðarlínu og kastar knettinum
inn til samherja síns sem heppn-
ast að setja knöttinn í körfuna
fær liðið tvö stig fyrir síðara
markið. Þessa aðferð má nota
við öll vítaköst sem dæmd eru
fyrir minniháttar brot.
Annar möguleiki á því að fá
einu stigi meira fyrir vítakast,
heldur en það í raun og veru
gefur, er sá, að leikmaður fram-
kvæmir þannig kastið að knött-
urinn fer ekki gegnum körfuna
heldur aftur í leikinn, þannig að
hann lendir hjá meðleikmanni
hans, sem setur Iiann 'gegnum
körfuna.
Ekki má leikmaður brjóta af
sjer oftar en þrisvar sinnum, ef
hann brýtur oftar en þrisvar, þá „
er honum visað úr leik.
Gefinn tími til skipulagningar.
Ef fyrirliða í körfuhandknatt-
leiksliði finst eitthvað athugavert
við leikaðfcrðir liðs síns, og hann
hygst koma því í lag, er honum
leyfilegt að biðja dómarann „um
tíma“. Dómarinn stöðvar þá leik-
inn í eina mínútu. Þessa eina mín
útu hefir svo fyrirliðinn til þess
að stappa stálinu í meðleikmenn
sína eða skipuleggja leik þeirra.
Þessar- tímabeiðnir má dómar-
inn gefa fyrirliða þrisvar sinnum
í hvorúm hálfleik eða sex sinn-
um í öllum leiknuni. Ef fyrirliði
vill fá „tímann“ oftar, kostar það
hann, að minniháttar vítakast er
tekið á lið hans, fyrir hverja
beiðni sem hann biður umfram
yfir hinar 6 leyfilegu.
Marka- og stigateljari.
Við köríuhandknattleik hefir
sjerstakur maður það starf, að
teja mörkin sem sett eru í leikn-
um, sömuleiðis hver setur þau,
og hvernig, hvort þau gefa 1 eða
2 stig. Einnig merkir hann við,
er menn brjóta oftar en þrisvar
sinnum. Um leið og nýr leik-
maður ætlar inn á völlinn, verð-
ur hann fyrst að tilkynna merkj-
aranum það og einnig fyrir hvern
hann fer inn á. Ef leikmenn ein-
hverra hluta vegri j orsaka töf á
leiknum við skiftingar, er dæmd
minniháttar vítakast á lið þeirra.
Góð knattarmeðferð er
aðalatriðið
Styrkleiki körfuliandknattleiks
liðs byggist á tækni leikmann-
anna í meðferð með knöttinn.
Að köst, grip, sneiðing og hlaup
með knöttinn sjeli rjettilega fram
kvæmd, er oftast nær aðalgrund
völlur til sigurs í körfuhand-
knattleik. Eitt helsta og þýðing-
armesta boðorð leiksins er því:
„Lærðu að hafa augun ávallt á
knettinum'1.
Á. Á.
„Hershöfðinginn
hennar"
Eftir Daphne dn Maurier.
Dranpnisútgáfan.
SOGUR Daphne du Maurier
hafa hlotið mikla útbreiðslu, —
einnig hjer á landi. Frægust
þeirra og best er „Rebekka", en
allar eru þær fremur góðar og
einkar skemtilegar aflestrar. —
„Hershöfðinginn hennar“ er eng-
in undantekning. Bók þessi kom
út á frummálinu fyrir tveimur
árum og hefur selst mjög vel.
Sagan gerist á seytjándu öld,
en þá voru óeirðir miklar í Éng-
landi og borgarastyrjöla. Aðal-
söguhetjunni, Sir Richard Gren-
vile hershöfðingjj, er prýðilega
lýst, sömuleiðis ástmey hans, en
margar af aukapersónunum eru
einnig góðar. Efnið er ákaflega
yfirgripsmikið og fjölþætt og með
það farið af mikilli leikni og
kunnáttu. Þetta er ósvikin skemti
saga, en hefur þó allmikið bök-
mentalegt gildi.
Kristmann Guðmundsson.