Morgunblaðið - 17.04.1948, Blaðsíða 9

Laugardágur 17. apríl 1848.
MORGVNBLAÐIB
9
Efíir CHARLES LYNCH,
frjettaritara Reuters í Ottawa.
VEIÐIMENN eru nú að búa
gig undir laxveiðarnar við
Kyrrahafsströndina, en laxa-
göngurnar þar eru eitt af hin-
tim dulafullu fyrirbærum nátt-
úrunnar.
Laxveiðimennirnir gera sjer
vonir um metafla á næsta
veiðitíma, sem hefst í maí-
mánuði. — Veiðibátarnir sem
cru fremur smáir, hafa allir
fengið radarvjelar. Flestir
þeirra eru frá Vancouver og
gmærri höfnum þar í grendinni.
Aðallaxveiðisvæðið er undan
etröndum British Columbia, þar
sem laxinn gengur upp í mynni
Fraser fljóts, skamt frá Van-
couver.
Veiddur í sjó.
Við Kyrrahafsstrendur er lax
inn veiddur í sjó, því eftir að
hann hefir gengið upp í árnar
þar sem hann hrygnir breytir
hann um lit og breytist að öðru
leyti og verður því verðminni.
Þangað til fyrir þremur ár-
Um höfðu veiðimenn þá aðferð
til að finna laxatorfurnar, að
þeir drógu línu á eftir bát sín-
lum og er línan kom í laxa-
torfu sýndi rafstraumur það á
þar til gerðu mælaborði. Þetta
var ófullkomin veiðiaðferð, því
veiðimenn vissu aldrei nákvæm
lega hvar torfan var.
Torfur fundnar með radar.
En nú hafa veiðiskipin fengið
radartæki til að leita laxatorfa
og geta farið yfir stór svæði á
fullri ferð, og nú þarf ekki leng
ur að geta, því radartækin sýna
r iGxinn ¥@id
Laxveiðivertíð, sem gef-
ur 325 miljónir króna
í útflutning
Á MÁNUDAGINN kemur á og bæir hafi velbúin bókasöfn
Bæjarbókasafn Reykjavíkur 25 til aínota. Er þar ekki einungis
ára st' rfsafmæli. — Það tók til sjeð fvrir góðum bókakosti held
. starfa 19. apríl 1923, í þremur! ur og ágætum húsakosti, sem
herbergjum á Skóíavörðustíg 3.1 gerir mönnum lesturinn sem á-
; Árið 1928 fluttist það í Ingólfs- j nægjulegastann. Bæjarbókasaín
! stræti 12, þar sem það hefur ið hefur ágætum 'oókum á að
upp á hár hvar torfur erti fyr-*
ir. Laxveiðimenn segja, að þar'
sem þeir voru vanir, að ná að-
eins einu kasti áður nái þeir
nú tveimur, eða jafnvel þremur.
En þó er það ekki nema að
nokkru leyti, sem þakka má
radar hve laxveiðin er nú orðin
auðveldari. Aðal blessun lax-
veiðimanna er laxastigi úr járn
bentri steinsteypu, sem komið
heíir verið fyrir í mynni Fraser
fljóts.
Áin stýflaðist.
Árið 1914 er verið var að
leggja járnþraut í fjöllunum
meðfram ströndinni fjell skriða
og stýílaði framrensli árinnar
við svonefnt ,,Hlið vítis“. í 30
ár hefir þessi staður verið
dauðastaður miljóna laxa ár-
lega, er þeir voru að strita við
að komasi upp ária, þar sem
skriðan hafði fallið.
Eftir margra ára vangaveltur,
áætlanir og umhugsun var loks
ins bygður laxastígi við ,,Hlið
vítis“, sem kostaði 1 miljón
dollara eða 6% miljón króna.
Því verki var lokið 1945. Síðan
hafa miljónir laxa gengið upp
ána og hryngt á sínum fornu
slóðum og hefir þetta aukið
laxinn um miljónir.
Árangur fyrst nú.
Og nú búast veiðimenn við
að sjá árangur af laxastigan-
um. Þau hrogn, sem hrygnt var
í Fraserána 1945 eru nú orðin
að löxum, sem ganga í fyrsta
skifti í ár upp í ána til að
hrygna.
Náttúruvísindunum hefir ekki
tekist að komast að því hvert
laxinn fer er hann kemur úr
ánum, en hitt er vitað, að sá
fiskur sem alist hefir upp í á
kemur ávalt í sömu ána aftur,
stundum eftir þrjú ár, fjögur,
eða jafnvel fimm ár. eftir því
um hvaða tegund lax er að
ræða.
Laxinn hrygnir ávalt í sömu
ánni. sem hann fæddist i og
deyr þar er hann hefir hryngt
sjálfur.
325 milión kr. virði.
Fraser fljótið og ströndin fyr-
ir mynni þess eru auðueustu
laxveiðimið í heimi og Kyrra-
hafslaxinn er verðmætur.
I British Columbia er árlega
veiddur lax, sem er 50 miljón
dollara virði, eða sem svarar
til 325 miljóna íslenskra króna.
Laxinn er aðallega fluttur til
Samveldislanda Breta o« Banda
ríkjanna, Indlands og Astralíu.
verið síðan.
1 Árið 1928 var bókakostur
safnsins um 7000 bindi og hefur
hann aukist æ síðan, svo að í
árslok 1947 var hann
skipa, en aðbúnaður er hinn
hraklegastí.
Ný bygging
orðinn j Ýmsar skoðanir hafa verið
rúmlega 61 þ'sund bindi. Að-! látnar í Ijós varðandi framtíðar-
sókn hefur jafnan verið mikil, heimili safnsins. — Hafa surnir
að safninu og hafa bæði innan- j álitið það best að bæta hæð oían
og utanbæjarmenn notað það.! á Austurbæjabskólann því til
andarískir kvikmynda-
framleiðendur í Evrópu
Voru lánuð út 30 þúsund bindi
árið 1928, en þegar útlánstalan
var hæst, 1940, nam hún rúm-
lega 180 þúsundum. Auk þessa
rekur safnið þrjú útibú og er
eitt þeirra í Vcrkamannabústöð-
unum í Vesturbænum, annað í
Austurbænum og það þriðja í
Kleppsholti. Þá eru og líka fjór-
ar barnalesstofur, sem safnið
sjer um, og eru þær í Melaskóla,
Miðbæjarskóla, Austurbæjar-
skóla og Lauganesskóla.
Ljelegur húsakostur
Það, sem mest hefur háð starf
semi saínsins er hinn fátæklegi
húsakostur, sem það heíur átt
við að búa. Hefur það, svo til
frá byrjun, haft lítil húsakynni,
sem hvergi nærri fullnægja
þeim kröfum, sem slíkt safn
hlýtur að gera.
| Á 10 ára afmæli safnsins,
l 1933, farast Árna Óla svo orð í
Lesbók Morgunblaðsins: ,,En
rú er komið að sömu vandræð-
unum eins og áður SkóJavörðu
stíg 3, að húsakynnin eru orðin
allt of lítil og stendur það safn-
inu tilfinnanlega f\-rir þrifum".
Núverandi ástand er enn þá
Efíir SAM BENNETT,
frjettaritara Reuters
í New York.
KVIKMYNDAFRAMLEIÐ-
ENDUR í Bandaríkjunum
munu færa út kvíarnar á næsta
ári, og munu m. a. framleiða
kvikmyndir í Svíþjóð, Kanada,
Ítalíu, Mexiko, Frakklandi,
Þýskalandi og Sviss.
Aðaltilgangurinn með því
mun vera sá, að „hagnýta fje
það, sem safnast hefir fyrir í
löndum þessum, en fæst ekki
útflutt", eftir því sem fulltrú-
ar kvikmyndaframleiðenda hjer
6egja.
Annar mikilvægur þáttur er
hinn gífurlegi kostnaður, sem
nú er á allri kvikmyndafram-
leiðslu í Hollywood.
Selznick fyrstur.
Sá, sem ríður á vaðið í þess-
um leiðangrum frá Hollywood,
er David O. Selznick, sem mun
flytja með sjer Dorothy Mc-
Guire og marga fleiri leikara
til Svíþjóðar, til þess að kvik-
mynda „Brúðarhúsið", eftir
Ibsen.
Blaðið „Variety“ skýrir frá
þessu og bætir við: „Selznick
mun sjá fyrir leikurum í mynd-
ina, en Svíar munú sjólfir
stjórna henni og sjá um hana
að öllu öðru leyti. — Er gert
ráð fyrir, að byrjað verði að
kvikmynda „Brúðuhúsið“ í
maí“.
Kolumbía kvikmyndafjelag-
ið mun einnig leggja Ieið sína
yfir hafið. Það hefir þegar sam
ið um að gera 8 kvikmyndir í
Ítalíu á næsta ári.
Þá hafa flest hinna stærri
kvikmyndafjelaga í Hollywood
hafið samninga við stjórn
Kanada um að grea kvikmynd-
ir þar.
Ummæli Eckman.
Sam Eckman, sem er fulltrúi
kvikmyndafjelagsins Metro-
Goldwyn-Mayer í Bretlandi,
skýrði frá því er hann var á
ferð hjer nýlega, að þó að þrjú
stærstu bandarísku kvikmynda
fjelögin ættu nú þegar eigin
kvikmyndaver í Bretlandi, þá
væri nægilegt rúm þar fyrir
fleiri bandaríska framleiðend-
ur, sem hefðu hug á því að
nota fje það, er þeir ættu í
Bretlandi, en fengju ekki flutt
þaðan, til þess að framleiða
kvikmyndir.
12 mvntlir á óri.
Eckman skýrði ennfremur
frá því, að í kvikmyndaveri
Metro-Goldwyn-Mayer í Bret-
landi væri nú hægt að fram-
leiða 12 stórmyndir á ári. Hann
sagði, að einnig væri í ráði að
no’-kur bandarísk kvikmynda-
fjelög gerðu samninga við
bresk kvikmyndafjelög um af-
not á kvikmyndaverum.
, Skatturinn afnuminn.
Eckman Ijet þess einnig get-
ið, að Metro-Goidwvn-Mayer
fjelagið hefði þegar flutt til
Bretlands 5 kvikmyndir frá
Hollywood, eftir að 75% skatt-
urinn á bandarískum kvikmjmd
um var afnuminn í Bretlandi.
Kvikmyndir þessar ’nafa ekki
verið sýndar enn, þar eð beðið
er eftir konunglegu samþykki
við hinum nýju tollaákvæðum,
en búist er við að sýningar á
þeim hefjist í apríl-lok.
Eckman ljet, í ljós efa um
það, að mikil eftirspurn mvndi
verða~eftir bandarískum kvik-
myndum í Bretlandi á næstunni
þar eð flest kvikmyndahús þar
hefðu nægar kvikmyndir til sýn
inga a. m. k. til september-loka.
umráða, en aðrir talið betra, a3
fá því pláss í nýju fornminja-
byggingunni við Hringbraut. —*
Nú hefur bærirm til athugunar
tillögur um lóð undir tilvonandi
byggingu hússins á Skólavörðu-
holtinu, við Eiríksgötu. — Er
æskilegt að viðkomandi yfir-
völd gangist sem fyrst fyrir að
bygging þess hef jist, svo að bæj-
arbúar og þeir aðrir, sem nota
safnið geti notið iesturs góðra
bóka í björtum og rúmgóðum
lesstofum.
Það kynni mörgum að koma
í hug, að samfara þeirri jazz-
öld, sem nú er hjer í bæ, ykist
lestur reyfara og annarra hinna
óæðri bókmennta. Því fer þó
fjarri. Mest eru lesnar góðar
skáldsögur, æfisögur, bæði inn-
lendar og þýddar. Þá er einnig
lánað talsvert út aí bókum vís-
indalegs efnis og margt náms-
fólk, flest utanbæjarfólk, not-
færir sjer hinn ágæta bókakost
safnsins.
Starfi yfirbókavarðar gegndi
frá byrjun Sigurgeir Fnðriks-
son, þar til hann andaðist 10.
maí 1942. Tók þá frú Lára Páls-
dóttir við umsjón safnsins þar
„ , , , , til áramóta 1943, þegar Snorri
verra. Sem dæim upp a þrengsli Hjartarson var skipaður bóka-
þau, sem safnið á við að búa
má geta þess að engin ársupp-
talning hefur getað farið fram
síðan 1935. Ástæðan fyrir því er !
sú, að ef allar þær bækur, sem |
nú eru í láni yrðu kallaðar inn
þá væri alls ekki pláss fyrir þær
í húsinu.
Reykjavík hefur vaxið geysi-
lega á síðustu árum, en lítið sem
ekkert hefur þó dmgtð úr bóka-
þorsta baijarmanna. — Bærinn
heíur veitt safninu rífiegar f jár-
upphæðir til bókakaupa, auk
þess .sem það hefur hlotið nokk-
vörður.
A.B.
an
NÝLEGA er lokið 12. þingi
Sveinasambands bygginga-
manna, sem haldið var hjer í
bænum.
Þingið sátu um 20 fulltrúar
írá þrem fjelögum.
Gerðar voru ýmsar samþykt-
ir um hagsmunamál iðnaðárins
og þá mótmæiti þingið frum-
varpi um iðnskóla í sveitum. —
SRBSðKB FiUfSipS-
ÍESS ¥N
Berlín i gærkvöldi.
NEFND sú. sem Bretar skÍDU^u
til þess að rannsaka tildrög
flugsVvssins við Berlín fyrir því
nær tveimur vikum síðan. lauk
störfum í dag. Hefur enn ekki
verið skvrt frá því, að hv^ða
niðurstöðu nefndin haíi komist,
en skvrsla hennar verður send
flugleiðis til Parisar, þar sem
Robertson, vfirmaður tareska
hernámssvæðsins í Þýskalandi,
nú er staddur á Parísarráðstefn
unni.
Rússar ljetu í dag lesa i út-
i-ornii* Bprlín lanea skýr-
ingu á því. hversvegna beir hafi
ekki viliað starfa með Brefum
að rannsókn flugsiyssins. og af-
salíá þeir sig m. a. rneð því
að Bretar bafi viljað hlýða á
framburð vitna, áður en ,.vís-
indaleg rannsókn“ færi fram á
slysinu. — Reuter.
urn styrk frá ríkinu. Þrátt fyrir ; Einnig skoraoi það á Fjárhags-
auKÍn peningarað nefur fólkið ríiy ag veita nauðsynleg leyfi
ekki hætt að notfæra sjer safnið . áframhaldandi framkvæmda
og árið 1947 var útlán safnsins j við Iðnskólabygginguna.
r.mlega l^. þúsund bindum j stjórn- Svejnasambandsins
hærii en árið 1946. I>ar að auki j hefur gGnt blaðínu til birtir.gar
samþykktir sínar og íara þær
hjer á eftir:
Forseti þingsins var kjörinn
Ólafur Pálsson, mælingafulltrúi.
Þingriíarar: Eggert G. Einars-
son, múrari, og Guðmundur Ein
arsson, málari.
í byrjun seinasta fundar, vott-
uðu, að ósk þingforseta, þing-
fulltrúar Sigurði P. Árnasyni,
múrara, virðingu sina með þvi
að rísa úr sætum. SigurÖur var
fulltrúi á þinginu, en ljest nótt-
ina eftir annan fund þess. —
Þingið tók til meðferðar mörg
mál og fara hjer á eftir helsíu
áiyktanir þingsins:
12. þing Sveinasambands bvgg
ingamanna haldið í mars og
apríl 1948, mótmælir eindregið
framkomnu frumvarpi um iðn-
skóla í sveitum. Þingið lítur svo
á að frumvarpið brjóti alger-
sjer safr.ið um lán bóka til
skipa.
j Því ber ekki að efa að húsa-
kostur þess nú er alveg óviðun-
; andi. Lestrarsalur lítill og óvist-
Iegur, bókahillur ailar víirfull-
ar og verður á ýmsum stöðum
að stafla bókum á hlið ofan á
slcápana. Skrifstofa sú, sem bók
j hald allt fer fram, JLÍtil, og starf
bókavarða og umsjónafólks
mjög óhægt. í kjallara hússins
hefur safnið til afnota litla her-
bergiskompu til geymslu bóka,
! og er þar óþriflegt um að litast.
: Hefur starfsfólkið ’erið neytt til
; þess að hrúga þar þúsundum
’ bólca, sem liggja undir skemmd-
um. — Rykið og óþverrmn er
þarna óhjákværnilegur þrátt fyr
ir tilraunir og vilja starfsfólks-
ins til þess að halda við hrein-
læti. SkráSetning og skipulag
getur þarna varla verið í góðu lega í bága við núgildandi iðn-
iagi- I námslöggj jf, m.a. þar sem
Erlendis þykir það jafnan i fræðsla sú er veitt yrði samkv.
vera menningarvottur að borgir I Frti. á bls. 12.