Morgunblaðið - 08.09.1948, Blaðsíða 2

2
MORGU /V BL AÐIÐ
Miðvikudagur 8. sept. 1948. 1
Undirbúningur að víð-
tæku norrænu við-
skiftabandalagi
Samræming á iramleiðski þjóðanna og
samvinna á viðskiplasvlSinu
KAUPMANNAHAFNARBLÖÐIN skýra frá þvi, að í uppsigl-
ir.gu sje stofnun sambands milli íslands, Noregs, Danmerkur og
Svíþjóðar um ýms viðskiptamál og tollamál og sje útlit fyrir
þetta samband verði að ýmsu leyti líkt og samband hinna
í.vonefndu Benelux-lar.da. Frumdrög að þessu sambandi voru
gerð á fundi norrænu viðskiptamálaráðherranna í Stokkhólmi á
•dogunum, en skömmu eftir miðjan þenna mánuð hefur verið
boðað til ráðstefnu í Osló til að ræða frekar um þetta nýja
sa mband.
S&jimkomulag um
framleiðslu landanna.
Nationaltidende í Kaup-
ir.annahöfn skýrir frá því, að
samkomulag hafi náðst á við-
skiptamálaráðherrafundinum
hersluna
I Norðmenn
á vjelaframleiðslu,
á framleiðslu raf-
magns og á þann hátt leggja
Dönum til rafmagn til ljósa og
hita, en á því sparast innflutn-
sameiginlega viðskiptastefnu
gagnvart öðrum þjóðum. Sam-
eiginlegum vörusýningum Norð-
urlanda og yfirleitt koma fram
sem heild gagnvart öðrum þjóð-
um í viðskiptamálum og ná
þannig betri mörkuðum fyrir
framleiðslu Norðurlandaþjóð-
anna í heild.
Er hjer um að ræða hugmynd
ir að virkri norrænni samvinnu,
stærri og umfangsmeiri, en
þekkst hefur áður.
'um samræmingu á framleiðslu ingur til Norðurlanda á kolum.
hinna fjögurra Norðurlanda, Loks er talað um lánastarf-
þannig, að hver þjóð fyrir sig semi á breiðum grundvelli, og
“Fr-amleiði það, sem henni hentar
best, en stórframleiðslan verði
samræmd þannig, að hver þjóð
in framleiði það sem henni hent
ar best og hún hefur bestar að-
stæður til að framleiða. í stað-
Inn muni svo þessar þjóðir
ílytja út til hver.annarar í sam-
ræmi við framleiðslu sína. *Þá
var rætt um, að þjóðirnar veittu
.fjármagni til framleiðslu í sam-
bandslöndunum, eftir því sem
þurfa þykir ástæða til.
Fjói’faidir viðskiptasamningar.
í þessum mánuði munu sjer-
fræðingar frá hinum fjórum
norrænu þjóðum koma saman í
O3I0 til að skipta framleiðslunni
milli þjóðanna og í nóvember
verður annar fundur í Kaup-
ir.annahöfn, þar sem rætt verð-
ur um viðskiptasamning milli
allra hinna fjögra þjóða í einu,
er. hingað til hafa þjóðirnar
gert með sjer viðskiptasamninga
tvær og tvær í einu, eins og
kunnugt er.
Hugmyndin að þessu við-
skiptasambar.di Norðurlanda-
þjóðanna er í sambandi og sam-
ræmi við Marshall-hjálpina. —•
Hugmyndin er að samræma
framleiðsluna og að' þjóðirnar
keppi ekki hver við aðra, eins
og hingað til um framleiðslu,
Sem hentar einni þjóðinni betur
en annari og ennfremur er hug-
nayndin að frjálsri verslun milli
þjóðanna.
Náin samvinna,
Nationaltidende skýrir þessa
hugmynd með dæmi um, að
"Danir muni með Marshall-að-
stoðinni geta aukið mjög fram-
leiðslu landbúnaðarafurða. — í
stað þess muni Svíar og Norð-
menn ekki leggja áherslu á að
auka sínar landbúnaðarafurðir,
Iieldur auka framleiðslu á vjel-
um og tilbúnum áburði, sem
Danir fái í stað landbúnaðaraf-
urðanna. Þá hefur verið rætt
um, að norrænu f jármagni verði
veitt til dönsku sementsfram-
leiðslunnar og að Danir fram-
leiði þá sement fyrir öll Norður-
lör.din.
fívlar munu leggja aðalaá-
Fróðíeg kvikmynd
um slysavarnir
I GÆRKVÖLDI kl. 9 ílutti
Gunnar Hultman fynrlestur
um slysavarnir og vinnuvernd
i Svíþjóð, í fyrstu kenlsustofu
háskólans- Á eftir honum var
sýnd kvikmynd.
Gunnar Hultman skýrði frá
því starfi, sem unnið hefði ver-
ið í Svíþjóð til þess að skapa
verkamönnum öryggi á vinnu-
stöðum. Hefðu verkamenn og
vinnuveitendur haft samvinnu
um frjáls samtök, er unnu að
þessum mikilvægu öryggisinái-
um. Tekist hefði að ná með
hennj miklum árangri. Slysum
hefði á skömmum tíma fækk-
að um helming.
Að ioknum fyrirlestrinum
vaf sýnd kvikmynd frá verk-
smiðjum í mörgum greinum
sænsks iðnaðar. Sýndi h'in þær
varúðarráðstafanir, sem ge-rðar
eru þar til þess að koma í veg
fvrir slys og tryggja verka-
mennina gegn hverskonar
meiðslum.
Var kvikmynd þessi hin
merkilegasta og mun hún verða
sýnd hjer oftar á vegum Slysa-
varnafjelags fslands og sænska
sendiráðsins.
Hvert sæti í fvrstu kenslu-
stofu hálskólans var skipað og
voru margir forstjórar iðnfyrir
tækja í hænum rneðal áheyr-
enda. Ennfremur ýmsir for-
ustu menn verkalýðssamtak-
anna.
Gunnar Hultman fer í kvöld
til Bandaríkjanna.
í Laucar-
BÆJARYFIRVÖLDIN hafa
enn á ný farið fram á leyfi til
þess að mega bæta úr fráræslu-
vandræðum Laugarneshverfis-
ins og samtímis les jeg í Morg-
unblaðinu grein um „Fjárhags-
ráð og lokræsagerð í Laugar-
neshverfi“, þar sem lýst er neyð
íbúanna. og hættum þeim, sem
nú vofa yfir heilsu þeirra af
þessum sökum. Er að vísu lýst
skilningi á erfiðleikum fjhr. í
þessum efnum, en þó virðist
mjer nokkuð kenna í grein þess
ari þess sama og víðar kemur
fram, að fjárhagsráð standi með
rólegu geði gegn þörfum mann
virkjum og umbótum, og verð-
ur þetta aldrei endurtekið svo
oft, að jeg finni ekki til nokk-
urs sársauka við þessar get
sakir.
Fjárfestingarskýrsla ársins
1948 er nú að koma út, og hún
sýnir sannast að segja alt aðra
mynd. Hún sýnir að vísu geysi-
mikinn niðurskurð á þvi, sem
óskað hefir verið eftir að fram-
kvssma, enda hefði til þeirra
framkvæmda þurft helmingi
meiri innflutning byggingar-
efna en hægt var að^kaupa til
landsins og kostnað á árinu, er
nam um það bil helmingi allra
áætlaðra þjóðartekna. En þrátt
fyrir þennan niðurskurð eru
leyfðar framkvæmdir svo mikl
ar, að fjárhagsráð er vafalaust
miklu frekar ámælisvert fyrir
ógætni en hitt, að það hafi ver-
ið of naumt í veitingum leyfa.
Megináhersla hefir verið lögð
á að aðstoða menn við að koma
upp hæfilegum íbúðarhúsum.
En mest ber þó í raun og veru
á því, hve opinberar byggingar
og opinberar framkvæmdir eru
gífurlegar, bæði hjá ríki og bæj
um. Mun ekkert af nágranna-
löndum okkar komast nálægt
okkur í þessu.
Eitthvað hlýtur því að verða
út undan. Var reynt til lengstra
laga að fara í þessu eftir brýn-
ustu óskum aðilja sjálfra. Og í
skrám þeim, sem fyrir fjárhags
ráði voru, var að vísu getið um
þessa holræsagerð, en þó ekki
lögð á hana hin mesta áhersla,
enda aðrar ástæður, er virtust
halma því, að bærinn gæti að
svo komnu ráðist í að steypa
þessi rör.
Annars hefir fjárhagsráð lagt
á það mjög mikla áherslu, að
leyfa mönnuð þær framkvæmd
ir, sem miða að hreinlæti og
auknum hollustuháttum, og
má vera, að það hafi ekki verið
ráðinu nægilega ljóst hve fast
skórinn kreppti að í þessu til-
felli, enda hefir alt verið frjálst
um þessar aðgerðir þar til nú,
án þess að hafist hafi verið
handa um að framkvæma þéssa
holræsagerð.
Magnús Jónsson.
Flugvjelasýning
London í gær.
FULLTRÚAR frá meir en 40
löndum voru viðstaddir í dag,
er hin árlega sýning flugvjela-
framleiðenda hófst í Bretlandi.
Meðal vjela þeirra, sem eru á
þessari sýningu, er fyrsta fjögra
hreyfla þrýstiloftsvjelin og
stærsta helicoptervjelin, sem
framleidd hefur verið tíl þessa.
ömmæli fánnskra blaða: i
Gestaleikurinn var
sigur fyrir Islendinga
Helsingfors í gærkvöldi.
Einkaskeyti til Morgunblaðsins.
ÞAÐ ER MJER gleðiefni, að geta óskað íslenskri leiklist til
hamingju með þann sigur, sem hún hefur unnið með frumsýn-
ingunni á fyrsta íslenska gestaleiknum, Gullna hliðinu, eftir
Davíð Stefánsson, sem var sýnt í Svenska Tcatern í gærkvöldi.
Yoru leikararnir hylltir með miklu lófataki og barst þeim
fiöldi blóma. Koma og leikur íslensku leikaranna hefur fjörgað
starfsemi norræna fjelagsins og leiksýningin var mikil hátíða-
stund.
Lofsyrði í öllum blöðum.
Dómar morgunblaðanna eru
allir samhljóða í lofi, bæði um
leikrit, leikstjórn, leiktjöld,
tónlistina og um hin einstöku
hlutverk. Um leikritið skrifa
blöðin meðal annars, að Jón og
kona hans túlki vissa þætti í ís-
lenskri þjóðarsál, sem voru
nauðsynlegir henni til þess nð
hún stæðist þrengingar fyrri
alda. — Davíð Stefánsson er
nefndur sem eitt af fremstu
ljóðskáldum íslendinga.
Ekki lengur olnbogabarn.
Eítt blaðið minnist á, að í
grein eftir Jakob Benediktsson
sem skrifuð var áður en Davíð
samdi Gullna hliðið sagði, að
leikritagerð á íslandi væri oln-
bogabarnið í íslenskum skáld-
skap, en blagið bætti við, að
tæplega sje hægt að segja þetta
lengur, því að þetta íslenska
leikrit myndi sóma sjer vel
hvar sem er. Um íslenska leik-
list er það að segja, að hún er
á mjög háu stigi.
Tilfinningaríkur lcikur.
í öðru blaði segir, að það hafi
verið sjerlega skemmtilegt að
horfa á tilfinningaríkan leik ís-
lendinganná. Tónlistin, eftir
Pál ísólfsson, jók hrifninguna
og túlkaði í tónum barnslegan
svip þjóðsagnanna. Sama vai að
segja um leiktjöldin eftir Lárus
Ingólfsson, þau áttu heima ut-
an um efnið, segir eitt blaðið,
og annað segir um þau: Þau
voru sjerstaklega falleg, gerð
af mikilli list og litasamsetning
in góð.
Framúrskarandi leikstjórn.
Leikstjórn Lárusar Pálssonar
hlýtur hina lofsverðustu dóma
í Ilelsingin Sanomat segir: Til
þessa mikla sigurs á leiksvið-
inu stuðlaði ekki síst framúr-
skarandi leikstjórn Lárusar
Pálssonar. Honum tókst hvar-
vctna ao seyða fram hin sterk-
ustu áhrif þó án öfga og allt ber
vott um verk framúrskarandi
leikstjóra. í Hufvudstadsbladet
segir um leik Lárusar, sem var
í hlutverki fjandans: Leikur
hans var ljómandi og tókst
honum að gera sig að yfirbragði
nákvæmlega eins og alþýðan
álítur fjandann, nautnasjúkan
og illgjarnan.
Leikur Arndísar.
Arndís Björnsdóttir fær einn
ig sjerstaklega góða dóma. í
Uusi Suomi segir: Konan hans
Jóns, leikin af Arndísi Björns-
dóttur, barðist fyrir sál manns-
ins síns með allri þeirri elsku
serp konuhjarta getúr búið ýfir.
Og leikurinn var svo eðlilegur,
að áhorfendurnir glevmdu því
að hún var að leika.
Hvassyrtur karl.
Leikur mótleikara hennar,
Brynjólfs Jóhannssonar, í hlut-
verki Jóns fær einnig lofsverða
dóma. 1 Hufvedstadsbladet seg-
ir: Hann var snoggur í viðmóti
eins og bændur eru oft og
hvassyrtur karlinn sá.
Allir hinir leikararnir eiu.
nefndir með nafni í blöðuni
borgarinnar, einkum Anna Guð
mundsdóttir, sem ljek Vilborgu
í og Gestur Pálsson, sem ljek í
tveimur hlutverkum. Helsinkin
Samomat bendir á, hve leikar-
* arnir lifðu sig inn í hlutverkin.
Samsæti á eftir.
Eftir frumsýninguna vag
’ haldið samsæti á heimili Jo-
i hanssons, sendiherra og konu
j hans. Tók þar meðal annars !il
i máls forsætisráðherra Finn-
j lands, Fagerholm. Fyrir hönd
íslendinganna þakkaði Gestur
Pálsson með innilegri ræðu.
Öllum, sem sáu frumsýning-
una af Gullna hiiðinu í Svenska
Teatren í gær ber saman um, að
það hafi xerið atburður, sem
aldrei gleymist.
— M. L. ÍI.
Sænskir loflfimleika-
menn í Tivoli Á
- NÝLEGA eru komnir lofí-
fimleikamenn frá Svíþjóð til að
sýna listir sínar í Tivoli. Þart
hefir verið reist 25 metra há
járnslá (til samanburðar má
geta þess, að turn kaþólsku
kirkjunnar er 34 m. hár). Á
slánni leika fimleikamennirnir
listir sínar, án þess að hafa:
öryggisnet.
í flokknum eru tvær stúlkur
og einn karlmaður. Þau kalla
sig Aerienne du Suéde og hafa
þau ferðast og sýnt listir sínar
í Sovjetríkjunum, Finnlandi og
öðrum Norðurlöndum. Hafa þau
einkum sýnt í skemtigörðum
eins og Tivoli er hjer og blöð-
in á Norðurlöndum hæla þeim
fyrir leikni þeirra og vogun.
Vafalaust þykja listir þeirra
nýlunda hjer.
Spjespeglasalur.
Spjespeglasalur er kominn
upp í Tivoli fyrir skömmu og
þykir hin besta skemtun. Þeir,
sem komið hafa í Tivoli í Kaup
mannahöfn kannast við slíka
spegla, sem gera menn afkára-
lega er litið er í þá.