Morgunblaðið - 09.10.1948, Qupperneq 10

Morgunblaðið - 09.10.1948, Qupperneq 10
10 MORGUNBLAÐIÐ Laugardagur 9. okt. 1948. Einar Sveinsson arkitekt: HIÍSIMÆÐISVANDAMÁLIÐ OG ÍBIÍÐAR BYGGINGAR REYKJAVÍKIJRBÆJAR Gömlu torfbæirnir hafa sjálf sagt þótt sómasamleg húsa- kynni, á þeirra tíma mæli- kvarða, betri húsakynni en mörg fjölskyldan verður nú að láta sjer lynda, í hinum svo- néfndu bröggum og öðrum á- líka‘hreysum, að nútíma mati Tvímælalaust er það vilji allra, að þessum stríðSbröggum verði útrýmt hið allra fyrsta, því það er ömurleg tilhugsun að vita af meðborgurum sínum : slíkum hreysum. Því miður hefur ekki enn tekiát að sigrast á þessu mikla vandamáli, og það tekst ekki nema með sameiginlegu „Grett- istaki“ ríkis og bæjarfjelaga. Byggingarkostnaður er nú gífurlegur, óvenjulega hár, tvennskonar eða rjettara sagt inargskonar húsaleiga, en slíkt óíremdarástand getur ekki stað Ist til lengdar, þrátt fyrir öll lög og hömlur. Fyrr eða síðar hljóta böndin að bresta að öllu, og húsaleigan hækkar í eldri hús- unum og lækkar í þeim nýju, er byggð voru í mestu dýrtíð- inni. Þetta er hið vandasama hættu spil, en hvar hjólið stöðvast er '»rfitt að segja fyrir fram. Hjer á landi hefur verið mun erfiðar að fá nægileg lán, með hagkvæmum kjörum, til íbúðar húsabygginga, en víðast hvar annars staðar tíðkast, meðal menningarþjóða. Til þessa ó- fremdarástands í lánveitingum til íbúðarhúsabygginga má rekja ástæðuna til þess, að mörg miðlungstekjufjölskyldan, og yfirleitt dag- og fastlaunamenn hafa ekki af eigin rammleik get að byggt eða keypt sjer íbúð. Hin siðari ár hefur hið opin- bera greitt fyrir byggingu verkamannabústáða og veitt ríkisábyrgð fyrir lánum til byggingarsamvinnufjelaga. — Þessi aðstoð hins opinbera hef- ur komið að góðum notum, en eftirspurn þó ekki verið full- nægt. Byggingarstarfsemin er •þó að mestu leyti í höndum einstaklinga og þeirra götu þarf einnig að greiða mun betur, en hingað til hefur verið gert. Víðast hvar mun byggingar- starfsemi vera þannig fyrirkom íð, að hið opinbera byggir hús- næði. sem það síðan leigir með hagkvæmum kjörum, hinum lægstlaunuðu stjettum, eða það veitir þeim fjárhagslegan stuðn ing, á einn eða annan hátt, tií þess að gera þeim kleift að eign- ast sínar eigin íbúðir. Auk þess njóta ýmsar aðrar stjettir eða launþegar, óbeinlín- is aðstoðar hins opinbera til þess að útvega sjer hagkvæm lán til sinnar byggingarstarfsemi. i Samhliða þessari byggingar- ktarfseml, sem á einn eða ann- an hátt, nýtur mjög hagkvæms £tuðnings hins opinbera, en er jafnhliða háð ýmsum skilyrð- um, er hin svonefnda frjálsa byggingarstarfsemi einstakling- anna, sem að mun minna leyti fær opinber lán til sinnar starf- semi. Lánskjör og húsaleiga Þessir þegnar verða, eins og , ián, í þessu skyni, sem hjer seg- skiljanlegt er, að búa við mun ir: dýrari húsaleigu en fyrnefndirj Lán að upphæð þegnar, er njóta hins hagkvæma byggingarkostnaði, til opinbera stuðnings. Þessi mun- með 3% ur má þó ekki verða of mikill, ef slík starfsemi á að geta starf að á heilbrigðum grundvelli, sem er nauðsynlegt. Vegna hinnar miklu dýrtið- ar er nú svo komið að einstak- iingar geta einungis fengið veð- deildarlán, er nemur um 1/8— 1/7 hluta af byggingarkostnaði. Lán þetta er veitt til 35 ára, með 514% vöxtum og jöfnum afborgunum, út á 1. veðrjett Aðrar lánstofnanir veita ef til vill um 1/6 hluta af byggingar- kostnaði, til 20 ára, með 6% vöxtum og jöfnum afborgunum, út á 1. veðrjett. Af þessu sjest, að hvort af hinum fyrnefndu lánum, sem tekið er, þá verða einstakling- arnir að útvega sjálfir fje fyrir meginhluta byggingarkostnað- arins, með eigin framlagi og lánum út á 2., 3. veðrjett o. s. frv., venjulega til skamms tíma, 10—20 ára, með minnst 6% vöxtum og jöfnum afborgunum, allt eftir aðstæðum hverju sinni. Til þess að gefa hugmynd um lágmarks mánaðarleigu, sem er sjálfsagt lægri leiga en nú tíðk- ast, þá reikna jeg með því að afskrifa byggingarkostnaðinn á 25 árum með jöfnum afborgun- um og 6% vöxtum, og áætla .fyrir sköttum, viðhaldskostnaði o. fl. um 2% af byggingarkostn- aði. Til samanburðar er einnig reiknað með afskrift á 50 árum, með mismunandi vöxtum. 75% af 50 ára vöxtum. Lán þetta er ára með 3% vöxtum eða sam- tals 34—40,8 milljónir króna. og bæjarsjóður afskrifa 6,0— 7,2 milljónir króna, auk kostn- aðar vegna girðinga og lóðalög- afborgunarlaust fyrstu 15 árin, unar. en greiðist með jöfnum árleg- um afborgunum á 35 árum. 2) Vaxtalaust lán, að upphæð 10% af byggingarkostnaði til 50 ára. Þetta lán er heimilt að af- skrifa, ef bæjarfjelagið ákveður að afskrifa sinn hluta af bygg- ingarkostnaðinum, sem nemur 15%. Sje nú reiknað með því að ríkissjóður og bæjarsjóður af- skrifi þessi 25% af byggingar- kostnaðinum, en 75% verði greidd samkvæmt fyrnefndum lögum, og skattar og viðhalds- kostnaður sje áætlað um 2% af kostnaðarverði, þá fæst: Sjálfsagt má hugsa sjer aðra skiptingu á framlagi ríkissjóðs og bæjarsjóðs, en samkvæmt fyrnefndum lögum, en það skal ekki rætt nánar hjer. Samtals eru þetta 40—48 milljónir kr. Það er ekki ætlun mín að svara þeirri spurningu, hvern- ig hægt sje að útvega þessar milljónir króna, heldur er hún sú, að gefa almenningi lauslega hugmynd um hina fjárhagslegu hlið þessa mikla vandaináls, svo að þeir, sem lítt kunnugir eru byggingarmálum, geti myndað sjer raunhæfari skoðun um það 2. TAFLA Afskrift Afskrift Framlag Húsaleiga á mánuði, — Verð bæjarsjóðs, ríkissjóðs, ríkissjóðs, verð íbr.ðar íbúðar í 15% af bygg 10% af bygg75% af bygg 234 krónum 80000.oo ingarkoc-tn. 12000.oo ingarkostn. 8000. oo ingarkostn. 60000.oo 341.oo 100000.oo 15000.oo 10000.oo 75000.oo 427.oo 120000.oo 18000.oo 12000.OO 90000.oo 513.00 140000.oo 21000.oo 14000.oo 105000.oo 598.00 Sje hinsvegar 75% af bygg- ingarkostnaðinum greiddu á 50 árum, með 3 % vöxtum og jöfn- um afborgunum, þá lækkar húsaleigan um ca. 4%. Af yfirliti þessu er auðsjeð, að hjer er um húsaleigu að ræða, sem ætti að vera þolanleg fyrir nll-flesta. Sje miðað við að kostnaðar- 1. TAFLA Ilúsaleiga á mánufti Verð íbúðar Leiga — 25 ár 6% 50 ár 6% 50 ár 5% 50 ár 4% 50 ár 3 % Verð íbúðar : 122 Verð ibúðar : 144 Verð íbúðar : 160 Verð íbúðar : 180 Verð íbúðar : 204 100000 kr. íbúð 820.00 695.00 625.00 556.00 490.00 150000 kr. íbúð 1230.00 1042.00 938.00 834.00 735.00 200000 kr. íbúð 1637.00 1388.00 1250 00 1110.00 980.00 húsaleiga verð nema um til Vt hluta Nú er álitið, að megi af mánaðartekjum hlutaðeig- enda, eigi hún ekki að vera þeim ofviða, en þó er betta nokk uð breytilegt, eftir heimilisá- stæðum o. fl., hverju sinni. Af yfirliti þessu getur hver og einn dregið sina ályktun, um þá miklu og jafnvel óyfirstíg- anlegu erfiðleika, sem hinir hús næðislausu eiga við að stríða, og hvernig byggingarmálum okkar er nú komið, því að tæp- lega verður nokkur íbúð fengin fyrir lægra verð en 100000 kr. nú til dags. Samkvæmt lögum, nr. 44 frá íbúðar sje 100000.00— 120000.00 krónur, þá verður framlag ríkissjóðs og bæjar- sjóðs á hverjar 100 íbúðir: en ella, og til þess að sem flestir íhugi þetta vandamál og komi þá með sínar tillögur. Hitt er annað mál, að ýmsir telja ekki æskilegt að hið opin- bera reisi allar þessar íbúðir, heldur einungis íbúðir fyrir þá. er við erfiðastan fjárhag og þrengstan kost eiga við að búa, og leigi þeim síðan íbúðirnar með þeim kjörum, og jafnvel hagkvæmari kjörum, en fyr- nefnd lög gera ráð fyrir, því að þau virðast vera full erfið fyrir þá er minnst bera úr býtum. Væri þessi leið farin, þá þyrfti hið opinbera jafnframt að út- vega þeim, er við þröngan fjár- hag búa, hagkvæmt lán til íbúð- arhúsabygginga, alit að 70— 90% af byggingarkostnaði, til 50 ára, með 3% vöxtum og jöfn um afborgunum. Hús, er þessa hagkvæma láns yrði aðnjótandi, yrði að vera háð ýmsum skilyrðum um for- kaups- og forleigurjett um á- kveðið árabil, til þess að fyrir- 3. TAFLA Til þess að sigrast að mestu á húsnæðisvandræðunum hjer í 1946, um opinbera aðstoð til út- j bæ, með því að reisa 400 íbúðir, rýmingar á heilsuspillandi hús- þyrfti ríkissjóður að afskrifa 4,0 næði, er gert ráð fyrir því, að ríkissjóður veiti bæjarfjelögum 30- 8 milljónir króna og lána -36 milljónir króna til 50 byggja allt ,,brask“ með þau svo og skilyrðum um byggin%- armáta og stærð íbúða, til þes& að forðast óvænt verðfall af þeim ástæðum, sbr. síðar i þess- ari grein. Þetta er sennilega Framlag bæjarsj. á hverjar 100 íb., Framlag ríkissjóðs á hverjar 100 í millj. kr. Auk Verð íbúðar í milljónum króna. þessa kostnaðar íbúðar Afskrift Lán Samtals vegna löðaiiögun í krónum 10% 75% ar og girðinga. 100000.00 1 millj. 7,5 millj. 8,5 millj. 1,5 milljónir kr. 120000.00 1,2 millj. 9,0 millj. 10.2 millj 1.8 milljórir kr fljótvirkasta og hagkvæmasta leiðin til þess að leysa húsnæðis vandræðin, og sú lausn, er flest ir myndu kjósa. Þá getur sjerhver byggt eins hagkvæmt og honum er auðið, og valið þá gerð húsa, er hann telur æskilegasta, þó innan vissra takmarka og með ákveðn um skilyrðum. Burtsjeð frá núverandi dýr- tíð, er nauðsynlegt að hjer á lardi verði álíka hagkvæm lán veitt til íbúðarhúsabygginga og viðast hvar annars staðar, mun hagkvæmari en hingað til hafa tíðkast. Þetta er nauðsynja- og menningarmál, sem hið opin- bera þarf að leysa á einn eða annan hátt, án þess að miða sjónarmið sitt eingöngu við verkamannabústaði og bygging arsamvinnufjelög, sem eru alls góðs makleg, en eru þó ekki öll- um að skapi. Það er vitað mál, að óhjá- kvæmilegt er að breyta nú- verandi húsaleigulöggjöf, og til þess að fyrirbyggja óþarflega mikla hækkun á húsaleigu í öll- um eldri húsum, er nauðsynlegt að gera einhverjar ráðstafanir til þess að lækka húsaleiguna í nýbyggingum, miðað við núver- sndi byggingarkostnað, og reyna að ná jafnvægi á þessu sviði, hið allra fyrsta. . Þetta er eitt af hinum mörgu vandamálum er leysa þar, til þess að sigrast á hinni mikju dýrtið hjer á landi. A hvern hátt þetta atriði í byggingarmálum okkar verður best leyst, skal jeg ekki dæma iim, en þó vil jeg benda hjer á eina leið, sem jeg hygg að sje nokkuð heppileg, en þó kann það að vera, að þeir, sem fróð- ir eru á fjármálasviðinu, sjái ýmislegt athugavert við þessa tillögu mína, sem jeg fæ ekki sjeð. Eftir fyrri heimsstyrjöldina átti Þýskaland við mikla fjár- hagsörðugleika að etja, eins og kunnugt er, og fjársjóðum flestra lánstofnana, er á venju- legum tímum veittu lán til íbúð arliúsabygginga, voru að mestu til þurðar gengnir vegna styrj- aldarinnar og afleiðingum henn ar. Fyrst í stað reyndi hið opin- bera að bæta úr þessu vanda- máli með all ríflegum fjárfram Lögum, til íbúðarhúsabygginga, en vegna hinnar langvarandi fjárkreppu varð að draga úr bessum opinbera stuðningi til íbúðarhúsabygginga, sem ann- ara framkvæmda. Vegna þessara örðugleika á útvegun á fjármagni til íbúðar- húsabygginga voru margir bygg ingarsparisjóðir stofnaðir til þess að leysa þetta vandamál. án opinberrar aðstoðar. Með samtökum þessum, tókst á tiltölulega skömmum tínTa að safna miklum fjárupphæðum, þar sem margir lögðu hönd á plóginn, þótt hver legði lítið fram, en „kornið fyilir mæl- inh“. • Byggingarsparisjóðir þessir Framh.ábls. 11.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.