Morgunblaðið - 11.01.1949, Qupperneq 9

Þriðjudagur 11. jartúar 1949.
MORGVNBLAÐIÐ
9
Skólabðrn tiutt frá Berlín
100. sýning „Gullna
hliðsi
ns
\\

Flugvjelar Vesturveldanna, sem eru í loftbrúnni til Bcrlínar hafa tvennskonar hlutverk. I fyrsta
lagi að flytja vistir til borgarinnar og í öðru lagi að flytja fólk frá borginni. Hjer sjást þýsk
skólabörn vera að fara upp í flugvjel, sem á að flytja þau frá Berlín til staðar þar sem þau fá
nóg að borða og betri aðhlynningu en hægt er að veita þeim í borginni.
Loftbrú til
Eftir JACK SMYTH,
frjettaritara Reuters í Berlín.
í>AÐ eru nú meira en sex mán-
uðir síðan loftbrú Breta og
Bandaríkjamanna til Berlínar
hófst og nú við áramótin hlýt-
ur sú spurning að vakna, hve
lengi þessum birgðaflutningum
í lofti verði haldið áfram.
Loftbrúin hófst 26. júní 1948,
þegar nokkrar flugvjelar byrj-
uðu að flytja matvæli og elds-
neyti til hinna 2,500,000 íbúa
hernámssvæða Vesturveldanna
í Berlín. Frá þeim tíma hefir
flugvjelunum fjölgað jafnt og
þjett og nú er um að ræða stór-
kostlegustu birgðaflutninga í
lofti, sem átt hafa sjer stað í
veraldarsögunni.
Rúmlega 700 þús. smálestir.
Margir sögðu að það væri
ekki hægt. En breskar og banda
rískar flugvjelar hafa flutt sam
tals 700,172 smálestir af vist-
um til Berlínar í 96,640 ferð-
um, s. 1. hálft ár.
Það samsvarar því, sem hægt
hefði verið að flytja í 70 þús.
járnbrautarvögnum, af evróp-
iskri gerð. Hver einasti íbúi á
hernámssvæðum Vesturveld-
anna hefir fengið flutt flugleiðis
600 pund af matvælum, elds-
neyti og öðrum birgðum. Þá
hafa hráefni einníg verið flutt
loftleiðis, svo að ekki þyrfti að
loka verksmiðjunum í stærstu
borg Þýskalands.
26 flugmenn látið lífið.
Á þessum tíma hafa 17 banda
rískir og níu breskir flugmenn
látið lífið.
Þegar loftbrúin hófst var
veðrið slæmt og flutningarnir
höfðu verið illa undirbúnir og
illa skipulagðir. Ennþá kemur
oft fyrir, að veðrið er slæmt —
og við því er ekkert að gera.
En nú hefir loftbrúin verið svo
vel skipulögð, að á betra verð-
ur ekki kosið.
Berlínar í
mánuði
sex
Nærri 100.000 flugferðir
með rúml. 700 þús. smál.
22 þúsund starfsmenn.
í dag vinna rúmlega 15 þús.
Bandaríkjamenn og 7 þús. Bret
ar við loftbrúna. Þúsundir Þjóð
verja og manna, sem voru vega-
lausir, vinna við að afferma og
ierma flugvjelarnar í Berlín.
Þetta fólk getur hælt sjer af
því, að aldrei hafi komið fyrir,
að flugviel hafi tafist vegna
þess, að staðið hafi á því að
ferma eöa afferma hana.
Það hefir mikið verið rætt
um það, hve stórkostleg loft-
brúin sje. En í sambandi við
'nana hefir því lítt verið haldið
á • lofti, hve geysilegt átak
þurfti til þess'að byggja og
halda við flugvöllunum í Berlín
til þess að hinn sívaxandi flug-
vjelastraumur gæti lent þar
örugglega.
Þrír flugvellir.
í dag lenda allar tegundir
ÍJugvjela á hinum nýju flug-
brautum á Tempelhof flugvell-
inum á bandaríska hernáms-
svæðinu, Gatow-flugvellinum á
breska hernámssvæðinu og
Tegel-flugvellinum á franska
hernámssvæðinu.
Þegar loftbrúin hófst, var að-
eins ein flugbraut á Tempelhof
flugvellinum og ein á Gatow.
Tegel-flugvöllurinn var þá ekki
til.
Eftir því, sem loftbrúnni mið
aði áfram, varð það augljóst,
að bæta þurfti við flugbraut-
um og byggja nýjan flugvöll.
Á Tempelhof og Gatow flug-
völlunum var byrjað á því að
fylla holur þær, sem voru
stálþekjum flugbrautanna
Þýskir verkamenn, bæði
menn og konur, unnu allan sól-
arhringinn að viðgerðunum, á
milli þess sem vjelarnar lentu
eða hófu sig til flugs.
LEIKFJELAG Reykjavíkur
sýndi „Gullna hliðið“ i 100. sinn
á sunnudaginn og efndi til há-
tíðabrigða að tilefni þessa. — Á
undan sýningunni talaði Larus
Sigurbjörnsson um höfund leiks
ins og sýningar á „Gullna hlið-
inu“. Mælti hann á þessa leið:
„Hjer á landi hafa mjög fá
leikrit komist fram úr hundraði
sýninga. Þegar rætt er um vin-
sælustu leikritin, sem sýnd hafa
verið í Reykjavík fyrr og síðar,
eru aðeins fjögur, sem náð hafa
þessum sýningarfjölda á undan
„Gullna hliðinu“, en ekkert
þeirra á jafnskömmum tíma. -—
Efst á blaði er „Ævintýri á
gönguför", með rúmlega 150
sýningar og „Skugga Sveinn“
rjett á hælum þess með einni
sýningu miður en 150. .;Nýars
nóttin“ hefur verið sýnd 114
sinnum í þessum bæ og „Fjalla
Eyvindur“ stendur á rjettu
hundraði sýninga. Hin háa sýn-
ingartala þessara ágætu leik
rita, sannar, að þau eru Reyk-
víkingum kær, en öll hafa þau
runnið fyrsta sprettinn, upp að
hundruðustu sýningunni á mun
lengri tíma en „Gullna hlioið“.
Það vantar t. d. lítið upp á, að
100 ár sjeu liðin síðan , Ævin-
týrið“ var fyrst leikið í Reykja
vík ,en yngsta leikritið, „Fjalla
Eyvindur“ var frumsýnt á jól-
um 1911.
„Gullna hliðið“ var hins veg-
ar á ferðinni hjer í bænum í
fyrsta sinn veturinn 1941—1942
og þá var leikritið frumsýnt af
Leikfjelagi Reykjavíkur á jól-
unum. Þá um veturinn var leik
ritið sýnt 66 sinnum og spáðu
allir góðu um framtíð leiksins
á leiksviðinu hjer, en það hygg
jeg, að fæsta hafi grunað, að
leikritið myndi innan fárra ára
a fara sigurför um nálæg lónd,
hvað þá heldur, að íslenskur
leikflokkur sýndi það með goð
um árangri á erlendu leiksviði.
Það var ekki fyrr en að loknum
ófriðnum, að Norðmenn sýndu
leikinn í „Det norske teater“ og
studdust þeir þá við réýnslu þá,
sem fengin var hjer, enda var
leikstjórinn, Lárus Pálsson,
fenginn til að sviðsetja leikrit-
ið i Osló. En íslensku leikararn-
ir gerðu annað og meira. Þeir
sýndu trú sína á mátt leiklist-
arinnar í verki, þeir brutu af
sjer deyfð og drunga, sem ligg-
ur eins og mára á allri listrænni
sköpun í litlu samfjelagi, þeir
rjeðust í að sýna „Gullna hlið-
ið‘
á sögufrægu leiksviði
Hægra sagt en gjört.
Brátt var sýnilegt að nauð-
synlegt myndi að byggja fleiri
flugbrautir. En það var nú
hægra sagt en gjört. Eina bygg-
ingarefnið, sem fáanlegt var,
voru Steinar úr hálfhrundum
húsum Berlínarborgar. Það var
nóg til af þeim, eins og að lík-
um lætur. En það vantaði allar
vjelar, sem nauðsynlegar eru hugþckkar mannanna börnum
við byggingu flugvalla. og það °§ kærar einföldum sálum, sem
var ekki hlaupið að því að senda : landið byggja, hvort það er nú
Velgengni leiksins ber fyrst og
fremst að þakka höfundinum
sjálfum. Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi hefur túlkað hina
einföldu og fallegu þjóðsögu um
„Sálina hans Jóns míns“ á svo
listrænan og skemmtilegan hátt
að hverjum áhorfanda er ljúft
að fylgjast með kerlingunni1
hans Jóns í himnaförinni, og úr
hinum sjerkennilega og þjóð-
lega efnivið hefur hann skapað
algildar persónur, sem lifa og
hrærast utan við stað og stund,
„Sænska leikhússins“ í Helsing
fors í Finnlandi. Áhorfendur
skildu ekki íslensku, mjer er
sagt, að þeir hafi skilið tvö
orð: „Tóbak“ og „brennivín“,
en samt skildu þeir leikinn,
fylltu hvert sæti í leikhúsinu
þau fjögur kvöld, sem leikið
var, og fylgdust af athygli með
hverju atriði leiksins frá upp-
hafi til enda. Getur nokkur
leikflokkur óskað sjer betri ár-
angurs?
Ævintýrið um för leikaranna
okkara til Finnlands er ekki tek
ið upp úr þjóðsögunum. Það er
með nýtískusvip. Það var farið
með flugvjel — flogið skýjum
ofar — himnaför — í bókstaf-
legum skilningi — og jeg vil
fullyrða: að leiðarlokum var
langþráðu, gullnu hliði lokið
upp fyrir íslenskri leiklist. A’ð
vísú var það ekki í fyrsta skipti
sem Leikfjelag Reykjavíkur
sannaði, að það er rjett og skylt
að meta og dæma starf fjelags-
ins á strangasta listrænan
mælikvarða ,en þetta var í
fyrsta skipti, sem fjelagið stóðst
listræna raun á erlendum vett-
vangi, og vakti það ekki aðeins
mikilsverða athygli á íslenskri
leiklist og íslenskri menningu
víða um lönd, heldur gaf árang
ur fararinnar fyrirheit um
bjarta framtíð fyrir leiklistina
hjer.
Því má á engan hátt gleyma,
að margar hendur hafa unnið
að því verki, sem hjer verður
flutt í 100. sinn. Næst á eftir
hlut höfundarins í vinsældum
leiksins allt frá fyrstu sýningu
vil jeg nefna músikina eftir dr.
slíkar vjelar flugleiðis alla leið
til Berlínar.
Stórar vjelar fluttar
flugleiðis.
Það var því sent til Washing
heldur ísland, Finnland, Nor-
egur, Skotland eða eitthvert
annað land, sem leikritið hefur
eða verður sýnt í. Að þessu leyti
minnir leikritið á helgileikrit
miðalda, sem mótuðu svo mjög
ton eftir manni nokkrum að alía Norðurálfu, og virð-
nafni H. P. Locomb. Hann er ast dómar erlendra gagnrýn-
snillingur í því að taka sundur enda benda eindregið í þá átt,
stórar vjelar, þannig að hægt leikiitið eigi glæsilega fram-
er að flytja þær í smáhlutum, tíð fyrir höndum, m. a. vegna
og setja þær síðan saman á leið- , Þessa skyldleika.
arenda. I Á þessari stundu, 100. sýn-
Lacomb tók þegar lil starfa ingu leiksins, á það vel við, að
og það gekk bæði fljótt og vel Þess sje minnst, að leikararnir
að flytja vjelarnar á þennan hjer á bak við þetta tjald eiga
hátt til Berlínar. 11. september heiðurinn fyrir að hafa fyrstir
Frh. á bls. 12 borið leikritið fram til sigurs. j
Pál Isólfsson, sem hæfir verk-
inu eins og heiðríkja vordegi og
ekki vil jeg heldur gleyma hlut
leikstjórans, Lárusar Pálssonar,
sem staðið hefur við stýrið bjart
sýnn og öruggur, óbifanlegur í
trú sinni á gildi leiksins og getu
leikenda. Svo giftusamlega hef-
ur tekist til um sýningu þessa
verks, að samvaldir listamenn
hafa einbeitt kröftum sínum aö
listrænu takmarki, keðja sam-
starfsins var hvergi rofin, fyrir
því er ekki að undra, þó að við
getum nú horft á „Gullna hlið-
ið“ í 100. sinn með nýrri eftir-
væntingu og ungri gleði.“
Að leiksýningu lokinni, en dr.
Páll ísólfsson hafði sjálfur
stjórnað forleiknum og verið
ákaft hylltur af áhorferidum,
voru leikendur heiðraðir með
blómagjöfum og löngu og inni-
legu lófataki leikhúsgesta. Um
kvöldið hafði Leikfjelagið boð
inni fyrir leikendur og starfs-
Framh. á bls. 12