Morgunblaðið - 30.04.1949, Page 6

6
vmj
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 30.«apríl 1949.
Fjárreiður rikisins og stofnanna þess
VIÐ áætlun teknanna haíði
nefndin til hliðsjónar tekur írá
xyrra ári, sem námu þá alls
259,6 milj. og sundurliðast á þann
Mtt, sem gert er í nefndarálit-
inu.1 Með lögum frá 19. des. um
dýrtíðarráðstafanir er ákveðið að
22 milj. kr. af tolltekium rík-
isins og allur söluskattur, sem
er áætlaður 36 milj., skuli renna
í sjerstakan dýrtíðarsjóð og auk
þesS sölugjald af bifreiðum, sem
ganga kaupum og sölum innan
lands og nýir innflutningstollar
og leyfisgjöld, sem áætlað er
15.24 milj. kr. Þá skal einnig
samkv. þessum lögum 1% af
vöruleyfisgjöldum að frádregnum
kostnaði við verðlagseftirlit og
viðékiptamál renna í dýrtíðar-
sjóð og áætlar nefndin þann mis
mun 1.4 milj. kr. Er því gert
ráð fyrir að samanlagðar tekjur
til dýrtíðarsjóðs verði 74 milj.
640 þús. Raunveruleg hækkun
tek'na á þessari grein er því 18
milj. 400 þús. kr. Áætloðar tekj-
ur samkv. þessari grein áður en
breytingarnar eru gerðar eru
177.8 miljónir, en tiisvarandi
tekjur á s. 1. ári reyndust 175.4
milj. Þykir því ekki gerlegt að
áætla þessar tekjur hærri en
þetta.
Samkvæmt upplýsingum frá
póststjórninni hafa gjöld póst-
sjóðs orðið 6.6 milj. á siðastliðnu
ári og tekjurnar aðeins 5.8 milj.
Hefir því orðið 800 þús. kr. halli
á póstsjóð. Fjárlagafrumvarpið
gerir hinsvegar ráð fyrir 6.800.
000,00 útgjöldum á þessu ári og
er það 200 þús. kr. hærri en var
síðastliðið ár, en tekjurnar eru
hækkaðar um sömu upphæð, svo
þetta hefir engin áhrif á heild-
arniðurstöðurnar. Til þess að
jafna tekjuhallann, mun ekki
nægja að draga úr kostnaðinum,
heldur verður að grípa til þeirra
ráðstafana að afla tekna. Þykir
ekki ósanngjarnt að hækka burð
argjald undir prentað mál um
100%, en það gæfi um 200 þús.
kr. Þá gæti komið til mála að
gefa út sjerstök frímerki, sem
notuð væri um hátíðar, en þá er
mestur kostnaður við póstburð,
t. d. hjer í borginni. .Mætti áætla
að þau gæfu um 150-—200 þús.
kr. —
Sigfús Sigurhjartarson: — í
tilefni hvaða hátíðar?
Gísli Jónsson: ■—■ T. d. um
jólin eða ef kommúnistar skyldu
vilja halda sjerstaka upprisuhá-
tíð, gætu þeir notað slík frí-
merki á brjef sín og tilkynn-
ingar og styrkt á þann hátt rík-
issjóðinn.
í trausti þess að gripið verði
til einhverra þeirra ráðstafana,
sem duga til þess að jaína tekj-
ur og gjöld, ber nefndin ekki
fram breytingartillögu, á þessum
lið 3. gr.
Samkvæmt upplýsingum frá
Landssímanum, eru rekstrartekj
urnar á s. 1. ári um 1.665.000 kr.
Ríkisbókhaldið telur að þær
nemi rúml. 2 milj. kr., en þessi
mismunur mun stafa af því að
það telur stofnfrarnlag símanot-
enda til tekna.
í frumvarpinu er gert ráð fyr-
ir að framlag til notenda síma
í sveitum verði 300 þús. í stað
800 þús.. á fjárl. Þennan niður-
skurð getur nefndin ekki fallist
á. Hún telur, að ekki beri að
draga úr þessum framkvæmdum,
því að allir vita, hversu mikils
virði það er fyrir þá, sem búa út
um sveitirnar, að hafa síma, og
leggur hún því til að þessi lið-
ur verði hækkaður um 500 þús.
kr. eða upp í það, sem hann áð-
ur var. Aðrar breytingar legg-
ur nefndin ekki til að gerðar
verði á þessum tölulið greinar-
innar.
Framsöguræða Gísla Jónssonar
formanns fjárveitingarnefndar
• •
Onnur grein
Símamálastjórnin ræddi við
nefndina um að nauðsynlegt
væri að hækka framlög til verk-
legra framkvæmda Landssímans
á 20. gr. úr 1.150.000 kr. í 2.150.
000 kr. og ennfremur að veitt
yrði auk þess 1.4 mili. kr. til
sjálfvirku símstöðvarinnar á Ak-
ureyri og 1.5 milj. kr. til pósts-
og símahúss í Hrútafirði. Benti
pósts- og símamálastjóri á,
hversu aðkallandi það væri að
koma upp, sem fyrst. símstöð-
inni við Hrútafjörð, svo að hægt
yrði að tryggja, sem fyrst, við-
unandi símasamband við Norð-
urland og alla Vestfirði en það
samband er nú eins og kunnugt
er, ill viðunandi. Við þetta myndi
fást mikið efni frá ioftlínum,
sem lagðar verða niður um leið
og jarðsíminn er kominn í sam-
band og myndi verða að þessu
allmikill sparnaður.
En með því að gefin var heim-
ild til lántöku á síðustu fjár-
lögum til þessarar framkvæmda,
en hún hefur ekki enn verið not-
uð, þykir ekki nauðsynlegt að
taka þetta upp í frv. nú, heldur
benda á, að æskilegt væri, að
heimildin yrði notuð og verkið
framkvæmt svo fljótt sem unnt
er. —
í rekstrarútgjöldum Áfengis-
verslunar ríkisins eru áætlaðar
30 þús. kr. til auglýsinga. Nefnd-
in sjer enga ástæðu til að þess-
ar vörur sjeu auglýstar og legg-
ur því til að þessi liður falli nið-
ur. Þá hefur nefndin fengið upp-
lýst, að á s. 1. ári, hafi einn við-
skiftavinur verslunarinnar feng-
ið afslátt á víni sem nemur rúml.
500 þús. kr. Þykir ekki ástæða til
að sliku verði haldið áfram og hef
ur þessu því nú verið breytt.
Er það gert í samráði við fjár-
málaráðherra. Nefndin gerir þó
ekki tillögu um hækkun á rekstr
artekjum á móti, þar sem
vitað er að þessi tekjustofn
mun bregðast fljótt, ef eitthvað ,
þrengist um fjárhag hjá þjóðinni. ■
Hreinar tekjur stofnunarinnar á
s. 1. ári urðu nærri 53 milj. kr.
Heildarútgjöld tóbakseinkasöl-
unnar leggur nefndin til að
verði lækkuð um 47 þús. kr. frá
því, sem er í frumv. Þó þykir
ekki rjett að hækka rekstrará-
góðann að sama skapi af sömu
ástæðu, sem að framan greinir
um Áfengisverslunina.
Sparnaðarnefnd hefir lagt til,
að þessar tvær stofnanir verði
sameinaðar og settar undir eina
stjórn, og er þess vænst, að það
verði tekið til athugunar af rík-
isstjórninni.
Viðvíkjandi ríkisútvarpinu hef
ir nefndin gert nokkrar breyting
artillögur. Nefndin telur, að í
þessari stofnun ríki töluverð of-
rausn á ýmsum sviðum og mun
það aðallega vera sökum þess hve
stofnunin hefir yfir miklu fje að
ráða, og því aldrei þurft nauð-
synlega að skera við nögl sjer.
Hafa áætluð rekstrarútgjöld
hækkað hjer um nærri 1.1 milj.
kr. frá því á s. 1. fjárlögum.
Nefndin átti viðræður bæði við
útvarpsstjóra og útvarpsráð og
óskaði eftir samstarfi við þessa
aðila um alverulegan sparnað, en
mætti ekki miklum skilningi.
Frá upphafi hefur útvarpið haft
allar tekjur af Viðtækjaverslun-
inni og er sú tekjulind drjúgur
styrkur. Auk þess styður ríkis-
sjóður það óbeinlínis með hinum
gífurlegu auglýsingum, sem ekki
var reiknað rrieð, þegai því var
ætlaður ágóðinn af Viðtækja-
versluninni. Auk þess sem tekj-
ur af öðrum auglýsingum eru
allmiklar. Munu allar tekjur þess
af auglýsingum 1948 hafa num*
ið 1.446 þús. kr.
Eftir að hafa athugað þetta
mjög nákvæmlega, leggur nefnd-
in til, að á áætluninni vt rði laun
lækuð um 77.760 kr., útvarpsefni
um 160 þús. kr. og fremlög til
útvarpsstöðva um 420 þús. kr.,
enda verði sú upphæð greidd úr
framkvæmdasjóði, ef bygt verð-
ur á árinu. í framkvæmdasjóði
eru nú tæpar 5 milj. kr eða rúm
lega allur ágóði áranna 1940—
1947. Árið 1948 voru hremar tekj
ur útvarþsins rúml. 1.2 milj. kr.,
þegar rúml. 100 þús kr. hafa
verið reiknaðar til fyrningar.
Framlag til framkvæmdasjóðsins
er 40% af iðgjöldum ársins og
nemur 1 milj. og 360 þús. Pá
vantar 160 þús. kr. til þess að
útvarpið standi undir cllum út-
gjöldum og fullri greiðslu til
sjóðsins og er óhætt að fullyrða
að með dálítið meiri hagsýni í
rekstri stofnunarinnar mætti
spara þetta og meira til. Ætti
því engin ástæða nú að vera til
þess að tekjur af Viðtækjaversl-
uninni rynni til Útvarpsms, held-
ur greiðast í ríkissjóð. En til
þess að svo megi verða, þarf að
breyta lögum og er það til at-
hugunar fyrir ríkissjórnina.
Þá ræddi nefndin við forstjóra
Grænmetisverslunar ríkisins og
Áburðarverslunar ríkisins og
gerði smávegis breytingartill., en
[ þar sem ekki er ætlast til, að
ríkissjóður hafi beinar tekjur af
þessum stofnunum, þótti rjett
að lækka áætlaðar tekjur á móti.
Þá þykir rjett að bends á, hvort
eðlilegt sje, að þessar stofnanir
safni frekar sjóðum af vörusölu-
ágóða,' svo lengi sem ríkissjóð-
ur greiði niður verðlag á þeim
vörum, sem þær selja og
það því frekar, sem vörur þess-
ar hafa veruleg áhrif á vísitöl-
una í lándinu. Það atriði verð-
ur ráðuneytið að meta.
Nú er það svo, að tekjuaf-
gangur áburðarsölunnar er lagð-
ur í rekstrarsjóð, sem n.emur orð
ið um 1100 þús. kr. og rekstrar-
afgangur Grænmetissölunnar,
sem nú liam 133 þús. kr, er ým-
ist lagður í varasjóð, en hann er
nú 300 þús. kr. eða í rekstrar-
sjóð, sem nú er rúmar 650 þús.
kr. —
Ræddi nefndin þetta við ráð-
herra, en með tilliti til þess, að
báðar þessar stofnanir hafa all-
þunga vaxtabyrði hefir fjár-
veitinganefnd ekki viijað gera
sjerstaka tillögu um þetta atriði.
Nefndin ræddi einnig við for-
stjórann um geymslumöguleika
á vörum verslunarinnar í jarð-
húsunum við Elliðaár. en þar
sem áður hefur verið upplýst
hjer allt um þau viðskifti, þykir
ekki ástæða til að ræða það hjer
frekar.
Nefndin leitaði sjer inargvís-
•legra upplýsinga um trjesmiðju
ríkisins, en það fyrirtæki er ný-
keypt og hefir engum arði skil-
að nema síður sje. En með því
að fyrir Alþingi liggur sjerstök
þál. í sambandi við þetta fyrir-
tæki, þykir ekki ástæða til að
ræða það frekar hjer.
Mjög ófullkomnar upplýsingar
lágu fyrir um Tunnuverksmiðju
ríkisins. Kallaði hún því til sín
form. Síldarútvegsnefrtaar, sem
nú fer með þessi mál og fjekk hjá
honum nákvæmar upplýsingar
um rekstur tunnuverksmiðjunn-
ar. Gerir nefndin þær tiilögur, að
útgjöldin verði lækkuð niður í
2 milj. 750 þús. kr. En þar sem
tekjurnar eru lækkaðár á móti,
hefir þetta engin áhrif á niður-
stöður fjárlaganna.
Þá hefir nefndin einnig rætt
um olíuskipið „Þyril“. Fn rekst-
ur þess er tekinn upp sem nýr
liður á 3. gr. Hefir útgerðin ver-
ið rekin með hagnaði s. 1. ár og
gerir nefndin engar breytingar-
tillögur í sambandi við það, en
væntir þess hinsvegar að ef
þarna verði um ágóða að ræða
í framtíðinni, þá vérði honum
varið til lækkunar á olíu til
þeirra sjómanna og útgerðar-
manna, sem skipið flvtur olíu
til. Samgöngumálaráðherra vildi,
að þessum ágóða yrði varið til
að greiða niður halla á strand-
ferðum en um það náðist ekkí
samkomulag í nefndinni, þar sem
ekki þótti eðlilegt, að útgerðar-
menn einir yrðu þannig að
greiða hann.
Þá leggur nefndin til, að
Landsmiðjan verði tekin undir
3. gr. eins og áður var Það fyr-
irtæki skilaði 190 þús. kr. í tekju
afgangi síðastl. ár og hafði þá
verið reiknað til afskrifta um
357 þús. kr. Rekstrai hagnaður
þessa árs er aftur á móti áætl-
aður 24 þús. þar sem gert er
ráð fyrir að afskrifa þurfi mik-
ið af útistandandi skuldum, og
telur nefndin rjett að samþykkja
þessa áætlun ábreytta.
Þá ieggur nefndin einnig til,
að tekinn sje upp nýr liður,
„Bessastaðabú“, til hækkunar á
gjöldum um 21 þús. Er þetta til-
færsla frá 8. gr. og gerð sam-
kvæmt beiðni forsætisráðuneyt-
isins.
Með tilvísun til þess, sem fram
an segir, leggur því nefndin til,
að breytingar á þessari grein
verði gerðar, sem hjer segir:
Lækkun gjalda:
Áfengisversl. ríkisins .. 30.000
Tóbakseinkasalan ......... 47.000
Ríkisútvarpið .......... 657.760
Viðtækjaverslunin .... 60.000
Viðtækjasmiðjan .......... 20.000
814.760
-)-Hækkun tekna Landsm. 24.000
-í-Hækkun á framl. til
notendasíma í
sveitum 500.000
Tap á Bessastaða-
búi ........ 21.000
838.760
521.000
317.760
Gjaldahækkunin.
Vaxtagreiðslur eru nú nærri
2 milj. kr. hærri en á fjárlög-
um s. 1. árs. Stafar þetta mest
af lausaskuldum ríkissjóðs, sem
greiða verður af 6% vexti. Er
nauðsynlegt að hafa það í huga
þegar fjáxlög verða endanlega af-
greidd, að svo best lækkar þessi
útgjaldaliður, að ekki verði bætt
við nýjum skuldum, heldur að
gert verði ráð fyrir því að draga
úr þeim sem fyrir eru.
Samkvæmt ósk forsætisráðu-
neytisins gerir nefndin tillögu
um að lækkna kostnað við
æðstu stjórn landsins um 75.320
þús. kr. Er þetta fært sumpart á
3. gr. og sumt á 10. gr. og hefir
engin áhrif á heildarniðurstöð-
urnar.
Áætlaður kostnaður við 9. gr.
(Alþingi) er 800 þús. kr. hærri
en á fjárlögum s. 1. árs. Stafar
þetta mest af hinu langa þing-
haldi, sem orðið er á ári hverju.
Er sjáanlegt að á þessu ári verði
hjer engu um þokað. Nefndin
ræddi þó við skrifstofustjóra um
möguleika á því að spara all-
verulega upphæð með því að nota
meiri tækni við þingskriftir, og
hvað hann það mál vera í at-
hugun. Einnig var rætt um það
hvort gerlegt væri að fella að
öllu niður útgáfu ræðupartsins í
Alþt. og mundi við það sparast
allmikið fje. Er það fyrir forseta
þingsins og ríkisstjórn að athuga
öll þessi atriði fyrir fraintiðina.
Áæltaður- lcostnaður við stjórn
arráðið hefur hækkað urti 340
þús. kr. frá fjárl. 1948. Leggur
nefndin til að þessi kostnaður
verði lækkaður um nærri 200
þús. Ríkisbókhald og fjehirsla
kostar um 400 þús. kr. Ritaði
nefndin ríkisstjórninni brjef og
óskaði eftir því að það yrði at-
hugað hvort Landsbankinn feng-
ist ekki til að stofna sjerstaka
deild í bankanum til þess að
annast þessi störf fyrir mjög
miklu minni upphæð, en nefnd-
inni hefur enn ekki borist svar
við því erindi.
Nefndin ræddi við utanríkis-
ráðherra um kostnað við utan-
ríkisþjónustuna og einkum um
möguleika fyrir því að draga
hana saman á Norðurlöndum.
En með því að nú er fram kom-
in um þetta þál.till. á Alþingi
þykir ekki ástæða til að ræða
það atriði nánar hjer.
Þá er lagt til að veitt verði
62,600 kr. hækkun til sendiráðs-
ins í París, og 100 þús. kr. til
ðalræðismannsskrifstofu í Þýska
landi. Er hjer um nýjan út-
gjaldalið að ræða. Þykir nauð-
synlegt að hafa þar sendifull-
trúa sökum hinna miklu við-
skipta, sem nú eru hafin við
Þýskalandi. Hins vegar ræddi
nefndin möguleika á því að draga
úr kostnaði við utanrikisþjónust-
una. Einkum var rætt um fram-
tíðarskipulag þessara mála á
Norðurlöndum með því að sterk-
ur vilji kom fram um það í
nefndinni að fækka þar sendi-
herrum. Komu fram raddir um
það, að nóg mundi vera að hafa
einn sendiherra fyrir öll Norð-
urlönd í stað þriggja, en nefndin
sá ekki ástæður til að gera till.
um breyt. á þessu stigi málsins,
og ekki síst vegna þess, að fram
er komin till. til þál. í þinginu
um breyt. á þessu fyrirkomulagi.
Það er því ekki ástæða til að
ræða þennan lið frekar að þessu
sinni og eðlilegast að láta það
bíða þar til þál.till. verður rædd
í Sþ.
Fj.v. gerir nokkrar till. til
niðurfærslu á 11. gr. Áætlaður
reksturskostnaður á þessari gr.
er tæpum 4 milj. kr. hærri en
á fjárl. 1948 og skiptist þannig:
A-liður Dómgæsla og
lögreglustjórn ....... 1.015.000
B-liður Opinbert eftirlit 1.614.000
C-liður Kostn. við inn-
Framhald á bls. 7