Morgunblaðið - 25.05.1949, Blaðsíða 5

MiSvikudagur 25. mai 1949.
MORGUNBLAÐIÐ
Gjaldgeia einsfakiinganna er bresfandi
EINS OG NÚ er málum kom-
komið, blasir þáð við, að sumir
þeir skattstofnar, sem best hafa
reynst til fjáröflunar fyrir rík-
ið og bæja- og sveitafjelög,
á undanförnum árum, bila að
meira eða minna leyti.
Allt frá fyrstu árum styrj-
aldarinnar og fram til þessa
fíma hefur það verið svo, að
jbeir sem reiknað hafa út skatta
og lagt á útsvörin, hvar sem er
á landinu, hafa horft á sífellt
Iiækkandi tölur tekna og eigna.
Nu eru komin þáttaskipti. —
Tekjur einstaklinga eru teknar
að lækka svo um munar og um
ymsar greinar atvinnurekstrar
er því svo farið, að bar má
segja, að ástandið hvað viðvík-
ur greiðslugetu til ríkis og
bæja, nálgist hrun, ef miðað er
við þær glæsilegu tölur, sem
opinb. skattheimtumenn hafa
haft fyrir augunum á undan-
förnum árum.
Eínkaverslxmin
brestandi skattstofn.
Orsakirnar til þessarar breyt-
ing'ar eru margar og misjafnar
og ekki er unnt að rekja þær
hjer að nokkru ráði. Sú atvinnu
grein, sem á einna mest áber-
andi hátt mun bila sem skatt-
stofn í ár, er einkaverslunin,
ínnflutningur og smásala og þá
ekki síður hin fyrrnefnda.
Orsökin til þessa er ekki sú,
að kaupmátturinn innanlands
hafi rýrnað að verulegu ráði.
Allir vita, að almenningur hef-
ur handbært fje til nauðsyn-
legra vörukaupa og að ófull-
nægð kaupgeta leitar sjer útrás
ar eftir ýmsum leiðum, en
hvergi koma nálægt verslunar-
rekstri.
Meginorsökin er sú, að á s.l.
ári minnkaði innflutningur
venjulegra verslunarvara stór-
kostlega. Tölur um þetta efni
er að finna í hagakýrslum og
isýnileg dæmi um þessa stað-
reynd eru mörg og nægir í því
sambandi að minna á biðraðir
fyrir utan verslanir og hinar
mörgu kvartanir í blöðum og á
mannfundum um skort á nauð-
feynjavörum. Innflutningskrepp
an er aðalorsök þess hve einka-
verslun á flestum sviðum mun
reynast rýr skattstofn í ár.
í þessu sambandi má líka
benda á aðra orsök, sem miklu
veldur.
Ofan á skerðingu innflutn-
íngsmagnsins bætist, að sam-
vinnuverslanirnar, sem njóta
skattfríðinda, fá sífellt meiri
talutdeild að tiltölu í heildar-
smagni innfluttra vara, og kem-
ur þetta af því hvernig leyfis-
veitingum er háttað.
Það skyldi því engum bregða
r. brún, þegar það kemur í ljós,
nú með vorinu, hve hlutur
einkaverslunarinnar í gjöldum
íil ríkis og bæja hlýtur að
minnka. Slíkt var fyrirsjáan-
iegt, þegar litið er á innflutn-
ínginn í heild og skiptingu
hans.
Samvinnuvekstrinum
er hlíft á kostnað
almennings.
Hjer í blaðinu hefur marg-
þinnis verið sýnt fram á það
með ljósum rökum, að eins og
ískattamálum þess opinbera er
tiú háttað, væri óhjákvæmilegt
&ð endurskoða nú hin nærri því
Ranglæti að samvinnurekslur
beri ekki hlutfailslegar byrðar
30 ára gömlu ákvæði um skatt-
greiðslur samvinnufjelaga. Það
hefur verið á það bent, að ekki
geti komið til mála, að sam-
vinnufjelögin, sem á undan-
förnum árum hafa með opin-
berum ráðstöfunum fengið að-
stöðu til að draga til sín meira
af venjulegri verslunarstarf-
semi, fái að halda skattfríðind-
um, sem miðuð voru við löngu
horfnar aðstæður. Og það hefur
verið bent á, að þetta væri þv:
meir knýjandi eftír því sem
meira ber á því að þessi frið-
indarekstur taki upp nýja og
nýja starfsemi á fjöldamörgum
sviðum, sem áður var einka-
rekstur og skattlagður án sjer-
rjettinda.
A sama tíma, sem segja má,
að hið opinbera geri húsleit hjá
einstaldingum og fyrirtækjum
í von um að finna smugu, þar
sem Ieynast kynni nýr skatt-
stofn, hversu smár, sem hann
væri, er það ranglæti, sem ekki
er unnt að Iáta ómótmæit, að
alls konar rekstur með sam-
vinnusniði skuii njóta stór-
felldra skattfríðinda, sem eru
almennum skatíþegnum til
þungrar byoði.
Grundvallarreglan
sem týndist.
I mars-nefíi ,,Samvinnunnar“
birtist grein með yfirskriftinni
„Rochdale-skipulagið og skatt-
heimtan“, þar sem leitast er við
að rjettlæta verslunarh'ætti sam
vinnuverslana sjerstaklega með
tilliti til skattfríðinda þeirra og-
er þessi grein enn eitt dæmi um
hvernig farið er í krihgum
kjarna málsins með snoturleg-
um orðáflækjum, sem loks enda
í upphrópunum um „herferðir“
og fjandskap gegn samvinnu-
fjelögunum, eins og sí og æ
kveður við.
„Samvinnan“ segir, að við-
skiptasamband kaupfjelags óg
fjelaga þess byggist á þeirri
reglu, að þegar neytandinn
kaupi vöru greiði hann í fyrstu
nokkru meira en nemur kostn-
aðarverði vörunnar, en síðan
fái hann endurgreiðslu, þegar
reikningar sjeu gerðir upp og
búið að gera sjer grein Jyrir
öllum kostnaðarliðum við sölu
vörunnaar. Þetta er að því leyti
rjett, að í samvinnulögunum er
skýrt tekið fram, að eitt höfuð-
einkenni samvinnufjelagsskap-
ar sje að tekjuafgangi, sem
stafar af því sem útsöluverð er
hærra en kostnaðarverð, skuh
skipt á milli f jelagsmanna í hlut
falli við viðskipti hvers og' eins
Telur „Samvinnan“, að eðlilegt
sje, að samvinnufjelögin njóti
þeirra skattfríðinda, sem þau
njóta vegna þess, að starfsemi
þeirra sje rekin samkvæmt þess
ari reglu.
En því er í stuttu máli til að
svara, að rekstur flestra ef ekki
^llra samvinnuverslana er alls
ekki í samræmi við þessa grund
vallarreglu og hefur áður verið
bent á það hjer í blaðinu.
Hjer má enn minna á Kaup-
fjelag Eyfirðinga. Það fjelag út-
hlutar engum tekjuafgangi til
fjelagsmanna af meiri hlutan-
um af allri vöruveltu sinni og
dettur þó engum í hug, að fje-
lagið hagnist ekki á þessari
vörusölu.
Þeim vörum, sem teljast á-
góðaskyldar, fækkar stöðugt. —
Og um leið og þessum vörum
fækkar, lækkar það, sem end-
urgreitt er til fjelagsmanria. Ef
litið er á árið 1947 voru. það
aðeins 27% af allri vöruveltu
fjelagsins, sem nokkur arður
var greiddur af.
Hin 73% vöruveltunnar voru
ekki látin skila neinum arði til
fjelaganna. Þó dettur engum í
hug, að þessi 73% hafi ein-
göngu verið seld við kostnað-
arverði. Þar var um < margar
vörutegundir að ræða, sem seld
ar voru í einkaverslunum með
venjulegri álagningu, þar sem
miðað er við, að einhver versl-
unarhagnaður verði. Ef litið er
á hverju arðurinn sjálfur nam.
þetta ár, þá komst hann upp í
að vera 2,9% af allri vörusöl-
unni.
Tvær krómir og níutíu,
Það sem hjer er á ferðinni,
er þetta:
K.E.A. fer ekki eftir því á-
kvæði samvinnulaganna að end
urgreiða fjelögum sínum það,
sem þeir haía greitt fyrir vör-
una fram yfir kostnaðarverð.
Fjelagið hefur þá aðferð að
fullnægja þessu skilyrði sam-
vinnulaganna aðeins að nokkru
leyti, og er þetta framkvæmt á
þann hátt að ákveða að af til-
Þegar lokið er að ræsa hús-
lóðina er næsta stigið að undir-
búa væntanleg trjábeð, en rjett
væri fyrir húsráðanda að hafa
þegar frá upphafi til skipalag
garðsins í höfuðdráttum.
Auk þeirra leiðbeininga, er
viðkomandi getur íengið um
það efni hjá garðyrkjuráðuhaut
bæjarins og víðar, er til hand-
hæg bók um gerð og hirð'ingu
skrúðgarða eftir hinn reynda
gar'oyrkjumann Jón Rögnvalds-
son á Akureyri. Nefnir hann
bókina „Skrúðgarðar“.
Eins og áðui greinir er nauð-
synlegt, að jarðvegur fyrir trjá-
beðin sje aðeins hinn ákjósan-
legasti og er því i flestum til-
fellum nauðsynlegt að skipta
um jarðveg eða bæta þann, sem
fyrir er með góðri, sandblend-
inni móamold. Þá er einnig hag-
kvæmt, ef nokkur t.ök' eru á,
að blanda moldina hfrænum
efnum, húsdýraáburði, bara eða
sorpúrgangi. Kolaas'K.a er þó
varasöm ef eitthvað er af henni
að ráði.
Jeg tel rjett, að húsráoand-
inn planti ekki strax i trjábeð-
in, þótt undirbúningur sje í sam
ræmi við allar helstu reglur
Jarðvegurinn er lengi að taka
breytingunum og konaast í að'-
gengilegt ástand fyrir hinn
kröfumeiri gróður.
Fvrstu 2—3 árim ætti að
rækta kartöflur eða grænmeti í
trjá- og runnabeðum, bera mjög
vel í þau helst lífrænan áburð,
stinga þau djúpt upp vor og
haust, láta athuga sýrustig, ef
spretta er ekki góð o. s. frv.
Forræktunin þarf síð'
(ari trjáraðir og vernda iyrir á-
gangi, en þegar hríslir nar wu
minni.
Hvað undirbúning grasfiatn
snertir er nauðsynlegT. að iéilin
sje jafnsigin áður en þaklð er
eða sáð, en ekki er áriðatidi að
vinna jarðveginn meira en 25
—35 cm. niður og jafnvel
grynnra ef möl er undir.
Síðar munu verða gefnai
nánari leiðbeiningar um ’-ækttm
grasflata, en þeim er Smjög á-
bótavant hjá okkur, þrátt fyrir
bestu aðstöðu.
teknum vornflokkum skuh ensr- _ . .. . , . ..
, . . .... svo að tetja voxt skruogarð:
an arC greiða cg að hinn ffreielíli , , ...
... og hun a að koma 3 ve"
aröur sKnli vera mjög lagur.
Arið
K.E.A.
það
1947 var þessi leikur
. að arðinum kominn á
tig, að af hverjum eitt
yrir
misheppnaða ræktun hans, sem
því miður er sorglega algeng.
jjaínvel hjá áhvtgasömum rækt-
. v , , endum. Strax þegar loðin hefur
nunarað kronum, sem fjelags-1 . _ . , _ . '
. , „. .. , ° ,venð girt eða hægí er ao kom
aði fjelagmu fyrir
maður bor
alls konar vörur fjekk hann aö-
eins greiddan arð af tuttugu og
sjö krónum og arðurinn, sem
greicldur var, nam aðeins eln-
um tveim krónum og níutíu
aurum.
Útþenslan
eg afleiðingar hennar.
Það ije, sem slík samvinnu-
fyrirtæki fá til umráða með því
að draga saman arðgreiðslurn-
ar, svo þær nemi sem allra
minnstu, er svo notað til þess
að færa út kvíarnar, stofnsetja
nýjar starfsgrcinar og alls kon-
ar rekstur í samkeppni við þau
fyrirtæki, sem til staðar cru og
greiða óskerta skatta og útsvör,
Grundvallarreglan,
til þess opinbera. Við þá góðu
fjárhagsaðstöðu, sem skapast
við það að hafa slíkt fje til
umráða, bætist svo það hag-
ræði. sem slíkur rekstur hefur
af útsvars- og skattfríðindum
og nemur milljónatugum á
hverju ári. Og enn bætist svo
við það sem fyrr er drepið á,
að hið opinbera ívilnar verslún-
um með samiúnnusniði um inn-
flutning erlendra vara. Fiíð-
indin eru líka enn fleiri en
þetta, en bað sem talið er að
framan nægir til að sýna, að
Framhald á bls. 12.
ast að vegna byggingafram-
kvæmda, er best fyrir húsráð-
anda að útbúa skjólgott beð til
bráðabirgða. Hann útvegar sjer
nú frá Skógrækt ríkisíns, eða
annars staðar frá, eins - góðar
runna- og trjáplöntur og unnt
er að fá, plantar í sinn bráða-
birgðagróðurreit og hefur síðan
eftir 2—3 ár 1—1,5 m. háúm
trjáplöntum á að skipa og til—
svarandi þroskalegum runna-
plöntum, eftir því, hve stórar
plöntur hafa fengist í fyrstu og
hvernig uppeidið hefur tekist.
Þessi ræktunaraðfexð hefur
m. a. þá kosti, að þar sem múr-
girðingar eru. standa hærri
Það er ekki rjett að nota-téivf
eða þakningaraðferðina, nehia
ágangur sje mikill ve.gna uinT
ferðar, t. d. mörg börn t hús-
inu, því ef lóðin er vel undiv-
búin grær á einum eða tveimur
mánuðum það mótstoðumikið
graslag, að það þolir talsverðaA
ágang.
Nú sem stendur eru til (,í
Blómaversluninni Fioru) sjer-
stakar grasfræblöndur s-rm gefh
margfalt áferðarfallegfi gras-
fleti en við höfum hinga’ð til átít
að venjast.
Ef til vill hefði ver. rjott að
minnast ýtarlega á girðingar
umhverfis lóðir í þessurn þættj,
en vegna takmarkana á fjáv-
festingu til þeirra hluta, <:r
varla tímabært að gefa lei.I-
beiningar þar um. að sinni.
Jeg vil aðeins minna á, að
múrgirðingar eru mjög ijótar,
þunglamalegar og geta oft á
tíðum verið til meira tjótv; en
skjóls fyrir gróðurinn. -
Þær trjegirðingar, er húsráð-
endur éru að setja upp vegna
en i Þess neyðarástands, sefn nú
r,s) ríkir, eru líka mjöi: hæpnar.
Eftir stuttan tíma verða þær
bognar og skældar og þuvfa
mikið viðhald. Má segja, afí ekki
sje unnt að halda slíkurn girð-
ingum við til frambúðar svo að
sæmilegar geti talist og i sam-
ræmi við hin myndarlegu hús,
sem hjer eru víðast i uppsigl -
ingu. Lifum í þeirri von og
vinnum að því að koma upp,
sem víðast í bænúm, ,,,ljetturn“
járngirðingum á stein.feypu-
undirstöðum og með stóipum.
Til bráðabirgða er heníast að
girða með sljettum vír eða. neti,
ef fáanlegt er.
A meðan limgirðingar tu að
vaxa upp ætti að vera hægt að
draga úr þessu girðingafargani,
t. d. milli húslóða. me’ð því að
nota í staðinn keðju, virakaðal
eða annað þessháttar.
Af fyrrnefndri ástæðu læt jeg
biða-frekari skrif um gerð girð-
inál í at-
tr jen mun betur áð vígi’ en hin j ínga, enda er það
minni vegna skuggans og auð- hugun,
veldara er að velja saman jafn- E. B. Maltmiuist.
3p Sterbergp ikm
í húsi við Hrísateig til sölu. Ennfremur 4ra herhergja
íbúð í húsi við Karíavog.
Náhari upplýsingar gefur
>f ál jlutning ss k rifsto fa
•\KA lAKOBSsdNÁR og
K RíSTjÁN S EIRÍ KSSONA R
táugaveg 27. Sími 1453.