Morgunblaðið - 20.10.1949, Blaðsíða 5

Fimtudagur 20. okt. 1949.
MORCUNBLAÐIÐ
VIGH&
SKRIFSTOFUSTJÓRI
ff’æddur 20. sept. 1882. — Dáinn
14. okt. 1949.
Ótt nú falla fremstu hlynir,
.t’róns er prýddu sögubraut! 1934, og enn munu vera hier á
en við stöndum eftir hinir,
sem intum smærri af hendi
þraut.
“AU eru bæði stór og tíð skörð-
in, sem nú eru höggvin í sveit
íslenskra forustumanr.a — hið
síðasta við fráfall Vigfúsar Ein-
arssonar.
markaðinum jólakort, gerð á
Englandi en kveðjan með hendi
Vigfúsar. Ekki var sú rithönd
eða undirskrift er hann gæti
eki stæ’t, og ekki var bað á
margra færum að jafnast við
hann í eftirhermum, en þá iist
ljck hann sjaldan.
Ekki gerist þess þörf, að rekja
hjer embættisferil hans; það er
þegar gert í bókum og verður
þar enn betur gert. Þó munu
öll blöð landsins gera þetta að
siokkiu nú við fráfall hans; sú
er tíska meðal allra þj.óða þegar
þeir falla er fremstir hafa stað-
ið. Mitt hlutverk hjer er ekki að
endurtaka þann fróðleik eða
auka við hann, heldur að reyna
iítillega að gera grein fyrir því,
nver maðurinn var, eftir því
sem leg lærði að þekkja hann
við nain kynni um langt skeið,
svo að ekki vantaði nema fáa
mánutíi á þrjá áratugi.
„Gott er ao vera af góðum
kominn“, sagði gríska skáldið,
og satt er það. Þó er hitt miklu
feetra, að vera sjálfur góður. —
Vigfus Einarsson var hvort-
tvegg.ia .Faðir hans, síra Einar
prófar :ur Jónsson, var frábær
um mannkosti og alla prýði, svo
að þo.r, sem honum kynntust,
ijúka upp einum munni um það,
að þangað geti þeir jafnað, en
lengra ekki. Aldrei heyrði jeg
Guðmund Finnbogason mæla af
meiri áherslu en þegar hann
skömma íyrir dauða sinn sagði
við mig um síra Eh.d.. „ILum á
í mjer hvert bein“. Svona elsk-
aði Guðmundur, sá fágæti dreng
ur, þenna fræðara sinn og vel-
gerðamann. A meðan svo átti
að heita, að jeg væri samverka-
maður Vigfúsar Einarssonar, var
jeg e;tt sinn sem oftar heima
Sijá s’ra Magnúsí Uelgasyni;
barat Vigfús í tal oe sagði jcg
hverskonar maður mjer reynd-
íst ha. n vera. „Þessu á jeg hægt
:með . * , svaraöi hann, og
tiftjr ; ndartak bætti hann við:
„Satt að segja hefði jeg varla
getaö Iiugsað mjer hann öðru-
vísi, son hans síra Einars“. —•
Þessi orð af munni síra Magn-
úsar sögðu meira en langur lest-
ur. Um frú Kristínu, móður Vig-
tfúsar, hefi jeg færri sögur hcyrt,
<en allar þó á eina lund. hve á-
gæt kona hún hefði verið. Og
allir töldu hana hefðarkonu í
jþess orgs fylstu og bestu merk-
ángu.
Kja foreldrum sínum ólst Vig
tfús vitanlega upp við alla sveita-
vincn og var viö engum störf-
um hhít. Þótti hann verkmaður
góður og svo veiklaginn að af
fear. L'.ncmm'’ "ýndi sig í því þrifn
aður sá ug snyi’tinieunska, er
dvallt cinker.di hann, að íöt
ihans voru ætíð hreinleg hversu
öþrifalegt, sem starfið var, mold
arverk eða annað slíkt. En að
Eegja að Vigfús væri verklaginn,
<er að tala ó/ióst. Verklagni hans
hýsti hreinni listgáfu. Allt Ijek
it höndunum á honum og öll hans
verk báru fegurðarsvip. Þannig
var trjesmíði hans eins og best
<er hjá lærðum smiðum, og við
vjelar og hljóðfæri gerði hann
icins og hann hefði lært til slíks.
’Rithönd hans var hversdagslega
skýr og svipfalleg, en ekkert þar
tfram yfir, Vissu því fáir, með
hvíhkri I ist han’- gat beitt
Jpennanum ,ef ! bauð svo
við að horfa. • m. ui . hina
yandaðri skrift hans geta menn
ujeð undir mynd Jóns biskups
'ilelgasonar af Bessastöðum í
ijóðmælum Grftns Thcmsens frá
Um smámuni eins og þessa
mætti icngi halda áfram, en
mundi ekki þvkja viðeigandi. Þó
er það sannleikur, að beir lýsa
mönnum.
Gáfur Vigfúsar Einarssonar
voru me.rkilegri fyrir óvenju-
lega fjö’breytrú oy; lipurð held-
ur en hitt, að þær væru svo
tiltakanlega miklar. Það var eins
og hann væri jafnvígur á aút,
hverju nafni. sem nefndist. Og
skvrar voru páfumar — svo
skýrar, að flest virtist, liggja
Ijóst fyrir honum, og í mörgu
virtist hann oft sjá lengra en
þorri manna. Þar birtist sú gáfa,
S'tm noind er hyggindi. — Það
voru hyggindin, samfara stakri
góðvild, samviskusemi og elju,
scm gerðu ha.’.r, að svo Lá»æt-
leea fróðuín pmb«»tttsmanni.
Ekki er mjer um það kunn-
ugt,. hve mikil að voru kynni
þeirra Odds Hermannssonar og
Vigfúsar Einarssonar á Ilafnar-
ávum þcirra, en eftir að þeir
komu heím aftur, unnu þeir
saman Há bæiarfógetanum hjer
í Revkjavík. Hvenær sem kynn-
in hófust. þá stofnaðist með þeim
sú vinátta, scm cntist meðan báð
ir Ilfðu. Er vouandi enn til síð-
asta brjefið, sem Oddur skrifaði
Vigfúsi frá Kaupmannahöfn,
skömmu fyrir dauða sir.n þar.
Það var fallegt brjef, sem sýndi
hve vel og rjettilega Oddur
kunni að meta þenna vin sinn
og það er hann hafði fyrir hann
gert. Þegar til orða kom að
Oddur gcrðist. skrifstofustjóri í
atvinnumálaráðuneytinu, falað-
ist hann cítir þvl, að Vigfús
tæki aö sjer íulltrúastöðuna; að
öðrum kosti vildi hann ekki
taka embættið. Fjárhagslega
var Vigfúsi þetta óhagræði í bili,
en þó kiet hann að beiðni Odds,
og hefur efalaust ekki haft óhag
af því síðar.
Meðan Vigfús Einarsson var
fulltrúi bæjarfógeta, fje!l það í
hans hlut að, gera lögtök íyrir
gjöldum, sem eigi greiddust, og
mur.di frá vissu sjónarmiði |
mega segja, að það starf ræki j
hann cf minnstri trúmensku !
alira sinua verka. Honum var
það Jjóst, að í flestum tilfellum
stöfuðu Vfmgreiðslurnar af getu-
skorti gjaldþegnanna. Þá mun
hann fremur hafa farið að boði
samvisku sinnar heldur en !ög-
bókarinnar þegar hann var að
líta yfir fátæklega muni þessa
snauða fólks. Það var ekki eftir
hjartalagi hans að ganga hart j
að efnalitlum. Og heldur þótti |
sumum hann skorta hörku við
sakamenn þegar hann var sjálf-
ur orðinn bæjarfógeti.
Það er að jafnaði hlutverk
skrifstofustjóranna að búa mál-
in í hendur ráðherrunum, og
það er því ekki lítils um vert,
að þeir sjeu glöggir menn, víð-
sýnir og góðviljaðir. Þeir þurfa
að vera með öllu hafnir vfir hin
þröngu sjónarmið flokkanna. —
Það er. ekki að efa, að þessa
kosti hafði Vigfús Einarsson í
rikulcgum mæli, og þess hefurj
þjóðin, til allrai' I.amirriu. o’ t j
notið. E.i hitt er og vbt, að oft
hefur það botið við, að ráð hans
væru vettugi virt og önnur lak-
r.ri. ’ipp tekin. G;tu leg:ð tll

Vigfús Einarsson.
slíks margvíslegar ástæður. Það
voru mál, sem hann ræddi ekki
um. Drottinboilustu hans þurfti
aldrei að efa, eða að hann gætti
þagmælsku um það, er þegja
skyldi um. Að sjálfsögðu -gat þó
oft ekki hjá því farið, að aðrir
yrðu áskynja um það, er ráð
hans voru fyrir borð borin, eink-
um samstarfsmenn. Það getur
varla verið saknæmt að nefna
það hjer sem dæmi, að þegar
til mála kom að leyfa innflutning
sundmarða (minka), lagðist Vig
fús mjög fastlega gegn þeirri til-
lögu, og til þess að reyna að aftra
framgangi málsins þýddi hann
ritgerð úr þýsku um eðli og liín
aðarhætti þessara skaðsemdar-
dýra. En hann beið ósigur — með
þeim afleiðingum, sem hann
hafði fyrir sagt.
Ókunnum gat fundist Vigfús
Einarsson nokkuð þur á mann-
inn. En í daglegri viðkynningu
var hann svo sem best varð á
kosið: alþýðlegur, rólyndur,
laus við þarflausa íhlutun, en þó
stjórnsamur vel, vildi ávalt eftir
megni gera gott úr því, sem mið
ur fór hjá öðrum, gat vel tekið
gamni og gert að gamni sínu, en
ávalt var prúðmenskan honum
óaðskiljanleg. Heimilisfaðir virt
ist mjer hann ávalt vera með
miklum ágætum, og það ætla
jeg, að hjer í höfuðstað landsins
hafi ekkert heimili staðið hans
framar um fágaðan og laðandi
menningarbrag, enda fannst er-
lendum menntamönnum miltið
um að koma þangað. Þessi hí-
býlaprýði var að sjálfsögðu eins
mikið að þakka konu hans, og
nú um langt skeið hafði einnig
verið þar til húsa maður, sem
fjell vel inn í slíkt umhverfi og
gat lagt sinn skerf til að auka
andlega lífið, en það var Hall-
dór Jónasson, æskuvinur Vig-
fúsar.
Tryggð Vigíúsar Einarssonar
held jeg að hafi verið alveg ó-
slítandi, og mikil var ræktar-
semi hans við ættfólk, vensla-
fólk og æskusveit. Það liggur i
þyí, sem þegar hefur verið sagt,
að öllum mönnum vildi hann
vel, og fyrir vini sína vildi hann
allt gera; fjasaði þó aldrei um
tilfinningar sínar. Vart var til
ánnars manns betra ráða að
leita, og það var um hann eins
og alla sanna drengi, að þá
reyndist hann best er mest lá
við. Um hann áttu við að fullu
þau orð, er Jakob Thorarensen
viðhafði svo rjettilega um Jón
skáld Magnússon:
Ei var búist fasi f!áu,
farið hvergi geyst;
þú varst eihr- cf ’■ ssnm fáu:
þjer var jafftan treyst.
Vigfús Einarsson var íhalds-
ORÐ
maður að eðlisfari; var því var-
kár og vildi í engu láta rasa
fyrir ráð fram. Allt varð að vera
tvo traust. En framförum unni
hann, ef honum fannst þær hvíla
á nógu traustum grundvelli.
Hann kvæntist tvisvar; fyrst
Herdísi dóttur Matthíasar Joc-
humssonar. Hana þekkti jeg
aldrei nje þeirra heimili, því jeg
var þá allmörg ár erlendis og
hún var látin er kynni okkar
Vigfúsar hófust. En svo unni
hann henni að honum lá við ör-
vilnun er hann missti hana. Var
sagt að tengdaföður hans hefði
ofboðið hve mjög hann Ijet bug-
ast undir sorginni. Mátti þó sira
Matthías muna, að sjálfum hafði
honum, farið líkt,. Alla æfi var
Vigfúsi minning þessarar konu
hreinn helgidómur. En allmörg-
um árum síðar kvæntist hann
’annari ágætri konu, er lifir hann,
Guðrúnu Sveinsdóttur, dóttur-
dóttur sira Matthíasar Jochums-
sonar. Þau eignuðust tvö prýði-
lega mannvænleg börn: Herdísi,
er nú stundar háskólanám á
Frakklandi, og Einar, sem nýlega
hefir lokið hljómlistarnámi í
London með ágætum vitnis-
burði.
Fyrir allmörgum árum tók
Vigfús Einarsson að kenna sjúk
leika þess, hjartasjúkdóms, er
loks dró hann til dauða. En ár-
um saman hjelt hann áfram að
vinna af veikum mætti, uns hanh
neyddist til að láta af embætti
á öndverðu ári 1947, þá mjög
þrotinn, og hafði hvað eftir ann-
að komist í dauðann. Að áliðnu
sumri var hann þó, við hvíld-
ina, orðinn það miklu hressari
að þau hjónin hættu á utanför,
ef vera mætti að nokkur bót
fengist. Þau dvöldu á Suður-
Frakklandi um ' sjö mánaða
skeið og virtist okkur öllum
sem Vigfús væri annar maður
er hann kom heim aftur. Þó fór
smám saman að sækja í sama
horfið, og einkum ágerðist sjúk-
dómurinn nú er leið á sumarið.
Hann var búinn að vera í rúm-
inu um vikutíma mikið þjáður,
er hann ljetst.
Að sjálfsögðu er Vigfús Ein-
arsson mörgum mönnum varla
annað en nafn, og lát hans því
ekki annað en burtför ókunns
manns. En okkur hinum, sem
áttum því láni að fagna að kynn
ast honum um langt skeið og
eignast hans ómetanlegu vin-
áttu, er þetta líkhringing sem
ekki þagnar meðan eyru okkar
nema jarðneskan óm.
Sn. J.
★
Embættismaðurinn
VIGFlíS EINARSSON verður
mjer minnisstæður embættismað
ur. Hann og tveir aðrir skrifstofu
stjórar í stjórnarráðinu á liðn-
um nær 30 árum, þeir Oddur Her
mannsson og G. Sveinbjörnsson.
eru mjer minnisstæðastir embætt
ismanna þar í þeirri sveit. Má
það vera að einhverju leyti vegna
þess, að þá þekkti jeg best. All-
ir höfðu þeir það sameiginlegt
að vera ágætir embættismenn,
en ekki varð sagt aö þeir væru
líkir að öðru leyti.
Mig hefir oft undrað það í
seinni tíð, hvílíkt feikna starf
Vigfús Einarsson gat innt af
hendi. Hann stjórnaði atvinnu-
ó« samgönsúunálaraðuneytinu é
miklum umbrotatímum og fram-
fara um 23 ára skeið, og begar
bann hætti störfum þar og aðr-
ir tóku við, var þessari ráðu-
neytisdeild skipt í þrennt, at-
vinnumálaráðuneyti, samgöngu-
málaráðuneyti og fjelagsmála-
ráðuneyti, en nokkru fyrr höíðu
viðskiptamálin og sjúkramála-
deildin verið flutt úr ráðuneyt-
inu.
Af þessu má sjá, að ærið hefir
verið umfangsmikið embælti
Vigfúsar meðan hann var skrrf-
stofustjóri einn þar sem fjórir
eru nú.
Auk skrifstofustjórastarfsins
hlóðust á Vigfús ýmis önnur
störf, en út í það skal ekki farið
hjer að öðru leyti en þi’i, að
þegar ráðuneyti ‘Islands varð
handhafi konungsvaldsins 10.
apríl 1940, var Vigfús kvaddur
til þess að vera ríkisráðsi itari.
Það er einnig vitað að Vigfús
Einarsson átti þess kost að verða
ráðherra í ráðuneyti Tryggva
Þórhallssonar, en því hafnaði
hann. Ráðherra vildi hann ekki
vera.
Oll störf sín rækti Vigfús af
stakri samviskusemi, og þess-
vegna var honum ávallt trúað
fyrir fleiru, settur yfir meira.
Hjer að framan gat jeg
tveggja starfsbræðra Vigfúsar
Einarssonar í stjómarráðinu. —
Mjer er það í minni, þótt langt
sje liðið, að báðir þessir menn
minntust Vigfúsar sem fyrir-
myndar embættismannsins, sem
ekki mátti vamm sitt vita í
neinu. Orðum þessara manna
mátti treysta.
Og nú, þegar Vigfús Einars-
son hefir lokið sinni þungu raun
og er fallinn í valinn. minnumst
við, sem unnum með honum og
undir hans stjórn, hans' með
hlýju og innilegu þakklæti.
En svo var annar þáttur í
fari þessá mæía rnanns, sern
gleymist ekki. Það var yndi hans
af öllu bví, sem fagurt var. Lista
smekkur hans var fsábær, hvort
sem um var að ræða handbragð
málarans á veggmynd, blóm-
skrúð í garði eða meðferð tór-
verka í söng og leik. HeimiH
hans viínar um þetta allt, eirs
og hann ácamt komi sinni bjó
það og naut bess að loknu dags-
ins striti. Cg börnin þ-irrn tvö
minnast föður síns sem fjelaga
og vinar, sem skildi ávallt þarfir
þeirra, óskir og vonir, gleði og
sorg.
Við vinir þínir, Vigfús, sökn-
um þín. Við biðjum góðan guð
að blessa þig látinn, eins og hann
blessaði allt þitt líf, og vera
verr.d þinni góðu konu og böin-
um.
Jón Gunnlaugsson.

MEKKIÐ
SEM ÞJÓfHN ÞEKKIR
MATBARINN,
Lækjargötu U
sími 80340.
B/ ST 40 4UGLTSA
J itffTjf’t CW* tfHNl