Morgunblaðið - 03.08.1950, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIB
Fknmíudagur 3. ágúst 1950.
PitrpntMiiMÍ
Víkverjg skrífar. y p
DAGLEGA LÍFINU
Ctg.: fi 1. Arvakur, Reykjavlk.
irramkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórl: Valtýr Stefánsson (&byrg0ar«, i
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ristjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
t Austurstrœti 8. — Sími 1600.
, Lcabók: Arni Óla, siml 8045.
Askriftargjald kr. 14.00 & ménuði, 1nn»níaTTit«i
t lauaaaðla S6 aura cintaklð. 85 aura mtð Lcsbók.
Siglingar eru nauðsyn
JÆGAR send voru boðsbrjef út til almennings til þátttöku
í Eimskipafjelagi íslands, var hið forna máltæki haft að eink-
unnarorði: „Navigare necesse“, — siglingar eru nauðsyn.
'Stofnun hins íslenska skipafjelags vakti þann fögnuð með-
eV almennings í landinu, sem ógleymanlegur er, öllum sem
þá voru komnir til vits og ára.
A þeim rúmlega hálfum fjórða áratug, sem liðinn er síðan,
hefir oltið á ýmsu í þjóðmálum íslendinga. En þrátt fyrir
ýmsa misvinda, breytingar og straumhvörf hefir almenningi
í lándinu altaf verið það jafnljóst, að fyrir eyþjóðina fámennu
eru siglingar altaf jafn nauðsynlegar. Jafnvel margfalt nauð-
synlegri nú, en þá vegna þess að flutningaþörfin hefir rnarg-
faldast síðan.
,Og nú hefir Eimskipafjelagið lyft grettistaki til þess að
vera samkeppnisfært á sviði farþegaflutninga til landsins,
ineð bygging Gullfoss hins nýja.
★
'Útaf deilu um kaup og kjör matsveina og þjóna á skipum
'Eimskipafjelagsins og Ríkisskipa hefir þessi stjett skipveii-
anna hafið verkfall.
Hjer skal enginn dómur á það lagður, hvórt kaupkröfur
stjettarfjelags matsveina og framreiðslumanna, eru sann-
gjarnar eður eigi. Oft sýnist sitt hvorum í slíkum málum.
Báðir aðilar hafa hjer í blaðinu gert grein fyrir sínu sjónar-
iniði. Og vafalaust verður að því unnið, að leysa þessa deilu
við fyrstu möguleika.
En fullyrða má, að frá sjónarmiði almennings er það ekki
aðalatriði þéfesa máls, hvort mánaðarkaup viðkomandi manna
verður nokkrum krónunum hærra eða lægra.
Hitt líta menn fyrst og fremst á, að það má ekki koma
fyrir að hvert stjettarf jelagið af öðru, sem hefir með höndum
málefni skipshafnanna á kaupskipaflotanum, geti efnt til
kaupdeilna og verkíalla á víxl og haldíð skipunum í höfn af
þeim sökum.
Þeir sem hafa stjórn útgerðarinnar með höndum og stjórmr
stjettarfjelaganna verða að koma sjer saman um, að uppsögn
samninga um kaup og kjör allra manna á skipunum verði
bundin við ákveðin tímamót og trygður sje vinnufriður í
skipunum samningstímabilið út.
Siglingarnar eru lífæð atvinnulífsins, og þjóðlífsins í heild
að miklu leyti. Þeir sem við farmenskuna vinna, verða að
sjálfsögðu að hafa rjett til þess að. gera þær kröfur, sem
þeim sýnist.
Til þess að fá fullgilda skipshöfn á flutningaskipin, þarf
útgerðin nú að ráða þangað menn, sem tilheyra 5 eða 6
• stjettarfjelögum. Meðan engar reglur eða ekkert samkoimi-
lag er, um ákveðinn samningstíma allra þessara fjelaga, er
það nú mögulegt, að skipafjelögin fái að gh'ma við verkföll
annan hvorn mánuð ársins.
Til þess að flutningaskipin og farþegaskip geti fullnægt
hlutverki sínu, verða útgerðarstjórnirnar að gera margs-
konar samninga við fjelög og einstaklinga og ráðstafanir
fyrir framtíðina. Fái farþegar t. d. ekki vissu um, að skipm
geti haldið leiðar sinnar nokkurn veginn á tilteknum tíma,
missa skipin að sjálfsögðu af farþegunum. Og þannig mætti
lengi telja.
Með nágrannaþjóðum okkar gilda samningar við skips-
hafnimar í heild fyrir ákveðin tímabil, sem jafnvel ná yfir
tvö ár í einu. Því þar er sú nauðsyn viðurkend í verki, að
ekki megi trufla samgöngur á sjónum þó fáeinir menn í einu
á skipunum, verði ósáttir við útgerðarstjórnirnar um kaup
og kjör.
Verði ekki hægt að koma manneskjulegu skipulagi á samn
ingagerðir milli útgerðanna og skipshafnanna, eins og þ\h
sem haft er á þessum málum með öðrum siglingaþjóðum,
þá er ekki hægt að skoða þau málalok öðruvísi en að íslenska
þjóðin sje farin að vanmeta þá nauðsyn, sem hún áður hefir
skilið, að hafa öruggar skipaferðir milli íslands og annara
landa og eins með ströndum fram.
„SPÁNVERJAR
NORÐURSINS“
SUÐURLANDABÚAR þykja menn frekar
værukærir og hafa orS fyrir að fresta því jafn
an til morguns, sem þeir gætu gert í dag. —
Frægt er spánska orðið ,,manana“, sem þýðir
„á morgun“ og er það orð, sem oftast er nefnt
í spænskri tungu. — Nú sje jeg í sænsku
blaði, að íslendingum er líkt við þessar suð-
rænu þjóðir, sem vilja geyma allt til morg-
uns, sem þeir geti ger í dag og nefnir blaðið
ísendinga „Spánverja Norðursins“.
•
HINN ALKUNNI
SLÓÐASKAPUR
ALKUNNA er það, að íslendingar svara helst
ekki brjefum. Þeir gera heldur ekki boð á
undan sjer þegar þeir eru á ferðalagi og ef
þeir láta vita af sjer koma þeir ekki á rjett-
um tíma/
Hvort að þetta er þjóðarkostur, eða þjóð-
arlöstur skulum við hugsa um „manana“ —
á morgun. En hinu verður ekki neitað, að
nokkur gjaldeyrissparnaður er í því að svara
ekki sendibrjefum, því bæði pappír og blek
er keypt utanlands frá.
•
REYNSLA SVÍANS
EN ÞAÐ var Svíinn, sem skrifar skemmtilega
grein um þetta allt saman í Svenska Dagblad-
et nýlega, sem jeg ætlaði að segja ykkur frá.
Reynsla hans er gott dæmi um nærgætni ís-
endinga við gistivini sína erlendis. í stuttu
máli er reynsla Svíans þessi: Hann átti von
á stúlku í heimsókn frá íslandi. Svíinn hafði
notið gestrisni fólks hennar og vildi gera allt,
sem í hans valdi stóð til að endurgreiða þá
gestrisni.
•
„KEM SENNILEGA
MIÐVIKUDAG“
„JEG KEM sennilega næsta miðvikudag",
skrifaði sú íslenska frá Oslo. Nú kem jeg á-
byggilega næsta miðvikudag“, skrifaði hún
nokkrum vikum síðar.
Svíinn tók sjer frí frá vinnu þenna dag. Nú
skyldi halda veislu upp í íslenska vísu. Vin-
um var boðið,,,sem þekktu, til íslands. Stórt
borð pantað í Lorensberg-veitingahúsi.
En íslenska stúlkan kom vitanlega ekki á
miðvikudaginn, eíns og hún hafði sagt.
»
EKKI VAR ÖLL NÓTT ÚTI
EN RAUNUM hins gestrisna Svía var ekki
lokið enn. Hann beið á járnbrautarstöðinni,
ók út á flugvöll og var viðstaddur er hvert
farartækið á fætur öðru kom frá Oslo, en
ekki birtist gesturinn. Þá tók hann sig til og
skipti þremur krónum í tíeyringa til að
aflýsa boðinu. Gestirnir voru þá allir lagðir af
stað heiman frá sjer og komnir í strætisvagn-
inn á leið í gildið.
ÍSLENSKT KVÖLD
ÚR ÞESSU varð svo íslenskt kvöld. Við röbb-
uðum saman um ísland og íslendinga, sung-
um íslenska söngva, og töluðum um, að ekki
væri mikið að reiða sig á það, sem íbúar
Söguejúunnar segðu. — Næsta kvöld
voru það vinirnir, sem áttu að sjá fyrir
skemnituninni. Sú íslenska var ekki mætt
ennþá, en hvaða Gautaborgara dettur í hug
að afþakka borð á Lorensberg?
ísle-nskur fáni og sá sænski skreyttu borðið
og hljómsveitin ljek ,,Ó, guð vors lands“. —
En ekki var sú íslenska mætt.
Hún kom klukkan 2 um nóttina, en þá sat
móttökunefndin við söng og þótti ekki taka
því að fara niður á járnbrautarstöð.
því að fara niður á járnbrautarstöð. (Ilver
láir henni það?)
ÐAUFAR MÓTTÖKUR
NÆSTA DAG þurfti Svíinn að vinna og gat
ekki beðið um meira frí. Um helgina bauð
hann vinstúlku sinni frá íslandi út, en það var
ósköp dauf og bragðlaus vikulok. Svíinn var
lengi að átta sig á. að þegar íslendingur segir
miðvikudagur getur hann alveg eins átt við
hvaða dag vikunnar, sem er, annan en mið-
vikudag.
Þetta var sagan um raunir Svíans. sem ætl-
aði að taka vel á móti íslenskum gesti, sem
hafði gert honum greiða á íslandi. — Ætli
það sjeu ekki til fleiri slíkar sögur um okkur,
þótt ekki hafi þær komið í blöðunum.
Vingjarnleg grein um handritamálið í
Politiken eftir dr. jur. Sfephan Hurwitz
í DANSKA .3LAÐINU „Poli-
tiken“ frá 28. júlí s. 1. birtist
neðanmálsgrein eftir prófessor
dr. juris Stephan Hurwitz um
eitt og annað sem höfundur hef-
ur heyrt og sjeð í heimsókn
sinni hingað til lands í júní
s. 1. Hann kom hingað á ráð-
stefnu lögfræðinga sem fjallaði
um ýms atriði í hegningarlög-
gjöf Norðurlandaþjóðanna. En
talað hefur verið um það á síð-
ustu árum, að koma á samvinnu
í hegningarlöggjöf Norður-
landa.
Grein hans öll er skrifuð af
velvild í garð okkar íslendinga,
og er sjerstaklega eftirtektar-
vert, hvernig höfundur ræðir
um handritamálið.
Hann kemst m a. að orði á
þessa leið:
Sigurður Nordal tekur naum
ast of djúpt í árinni, þegar hann
segir, að íslensk fornrit tilheyri
klassiskum bókmenntum Evr-
ópu á miðöldum, og sjeu ef til
vill frumlegasti og varanleg-
asti skerfur, sem Norðurlanda-
þjóðir hafa lagt til heimsbók-
menntanna.
Islendingar hafa ekki aðeins
skapað þessar bókmenntir, held
ur einnig tileinkað sjer þær, á
þann veg, að þær hafa orðið
almenningseign. Löngu áður en
prentlistin var fundin, höfðu
afskriftir fornritanna fengið
miklá útbreiðslu í landinu.
Hver kynslóð af annari hefúr
lesið sögurnar og Eddurnar. En
í hverjum kaupstað og kaup-
túni landsins eru nú tiltölulega
fleiri bókabúðir, en jeg hef sjeð
í nokkru öðru landi, og alls
staðar eru fornritin höfð í
heiðurssæti.
Á hverju íslensku heimili,
sem jeg hef komið á, er sama
máli að gegna. Skinnbækurnar
gömlu voru bókstaflega slitn-
ar upp. Og sömu leið fór með
pappírshandritin, er seinna
komu til. Það er auðskilið, að
Islendingum sárni. að í landinu
skuli nú ekki vera til eitt ein-
asta gamalt handrit, en heilt
safn íslenskra handrita skuli
vera erlendis.
íslendingar eru ekki aðeins
bókelsk þjóð Þeim hefur einnig
tekist á frábæran hátt, að varð-
veita hina gömlu tungu sína.
Tungan, sem töluð er á Islandi
í dag, er í aðalatriðum sú sama,
og er á handritunum. Þegar
fornritin voru skrifuð fyrir 6—
700 árum var það sjaldgæft í
Evrópu að menn rituðu á móð-
urmáli sínu en ekki á latínu.
Frá þeim tíma hefur þjóðin með
stakri umhyggju varðveitt þetta
mál sitt. Fá erlend tökuorð eru
í nútímaíslensku. Allir nýgerv-
ingar eru byggðir á hinum
gamla stofni. Fornritin eru þess
vegna lifandi bókmenntir fyrir
Islendinga nútímans.
Fornminjar úr efnisheimin-
um eru nær engar á Islandi.
Þess vegna er ennþá meiri sögu
helgi á handritunum, hinum
áþreifanlegu minjum frá for-
tíð þjóðarinnar. Það eru helgir
dómar bræðraþjóðarinnar, sem
liggja í handritasafni hjer í
Höfn.
Gleggsta mynd fjtkk jeg af
afstöðu Islendinga í handrita-
málinu í samtali, er jeg átti við
forseta hæstarjettar íslands
Þórð Eyjólfsson. Við höfðum
orðið samferða til Geysis og
Gullfoss og mjer hafði verið
sagt, að eitt sinn hafi bóndi
nokkur er átti jörðina að Gull-
fossi, verið farinn að leita hóf-
anna við erlent fjelag, um að
selja þeim jörðina og 'fossinn
með. En dóttir hans á þá að
hafa sagt, að ef Gullfoss yrði
seidur, þá mundi hún sjálf
ganga í ána. Ekkert varð úr
kaupunum.
Þórður Eyjólfsson er hæglát-
ur maður og óvanur því að nota
stóryrði. Sá jeg ekki betur, en
hann viknaði við þegar hann
sagði: Fyrir okkur íslendinga
eru handritin, sem eru í Dan-
mörku, eins helg og Gullfoss
og Gevsir.
Það er óheppilegt að umræð-
urnar um handritamálið skuli
hafa farið fram á lögfræðileg-
um grundvelli. Naumast er
hægt að vjefengja hinn laga-
lega danska eignarjett á hand-
ritunum, hvort sem um hefur
verið að ræða, kaup, skipti eða
gjafir eða hvernig sem hand-
ritin eru komin í hendur Dana.
Málið er ekki lögfræðilegt.
Aðalatriðið er, hvað er sögu-
lega rjett og hvað er sann-
gjarnast. Berum saman: Annars
vegar fáa fagmenn danska, sem
vilja hafa handritin í Dah-
mörku til rannsókna. Haégt vaeri
að leysa vanda þenna með þvi,
að taka ljósmyndir af handrit-
unum, ellegar að sjá um að
danskir sjerfræðingar fengju
endurgoldin útgjöld sín við
Framh. á bls. 10.