Morgunblaðið - 08.09.1950, Blaðsíða 2

\
2
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 8. sept. 1950
llafinagnsverðið helmingi lægra eftir hækk-
unina en 1939 miðað við verkamannakaup
Á FUNDI í bæjarstjórn Reykja
yíkur í gær voru til annarar
-umræðu breytingar á gjaldskrá
Rafmagnsveitu Reykjavíkur og
Hitaveitu Reykjavíkur.
Gunnar Thoroddsen borgar-
stjóri tók fyrstur til máls. Vís-
aði hann tii ummæla sinna á
íúðasta bæjarstjórnarfundi um
imeginbreytingar þær, sem í
Jiessuxn tillögum felast. Hann
£erði því næst grein fyrir við-
footartillögum sem útbýtt var
á fundirium. Borgarstjóri kvað
foá leið víða farna að reikna út
meðalnotkun raforku á fjöl-
.skyldu. Sú raforka sem fram yf
ir væri meðalnotkun, væri síð-
an seld hærra verði. — í sam-
ræmi við þetta kvað hann raf-
magnsstjóra hafa lagt til að ef
foæjarstjórn Reykjavíkur teldi
nauðsyn á að ráðstafanir yrðu
jjerðar til að draga úr rafmagns
notkun. þá væri henni heimilt,
íera einn lið í þeim ráðstöfun-
•um að hækka rafmagnsverðið
í\ nottkun umfram meðalnotkun
f rjj’erium gjaldskrárlið um
s ilt að tíföldu verði.
JHi' sfntaugargjald naiðað Við
T’i' fnmál
Onnur viðbótarbreyting, sem
foi/rgarstjóri gerði grein fyrir,
■ver sú, að heimtaugargjald
y ðí- miðað við rúmmál húsa í
aiaðinn fyrir fasteignamat
þdrra. Ennfremur að heimtaug
í gialdið fvrir jarðstrengi
i íyidi hækkað um 20%.
Sigfús Sigurhjartarson talaði
jiæstur á eftir borgarstjóra og
ilutti breytingartillögu um að
) ,■ fmagn til heimilisnota skyldi
■ej.ki hækka.
Énnfremur flutti hann vara-
•fc) iögu um að hækkunin skyldi
<■ ;ki nema meiru en 22%.
Magnús Ástmarsson flutti
Lreytingartillögu um, 15%
Lækkun rafmagnsins.
Bæjarfulltrúi Framsóknar-
Jlokksins flutti að vanda langa
ræðu og var niðurstaða hennar
jíú, að ,,rafmagnsveitan hefði
•íkki tilgang í sjálfri sjer“!!! —
Hnnfremur gaf hann í skyn, að
< • :ki væri að marka upplýsing-
ix,- rafmagnsstjóra um raforku-
>i al Reykjavíkur. Til þess skorti
Lann yfirsýn um þau mál. —
B msvegar var auðheyrt að
í’ramsóknarbæjarfulltrúinn
tiidi sig sjálfan þekkja þau til
]/ ■ .tar!!!
Kafmagnið ódýrast í
Roykjavík
Borgarstjóri svaraði mót-
bárum minnihluta'flokkanna
og gaf ýmsar nýjar upplýs-
ingar. Hann kvaðst fyrst
vilja víkja' að rafmagnsverð
inu almennt nú og undan-
1 farin ár. Andstöðuflokkamir
teldu hina nýju gjaldskrá-á-
rás á verkamenn og aðra
iaunþega. Rhfmagnsverðið
hjer í Reykjavík hefði síðan
árið 1938 að Ljósafossstöðin
var byggð verið lægra en
aokkursstaðar annarsstaðar
á íslandi.
Það væri í öðru lagi miklu
íægra en í mörgum nágranna
löndum okkar, t. d. Norður-
löxulunum.
Nærri lægi að það væri að
minnsta kosti helmingi lægra
en í Kaupmannahöfn og
' Stokkhóhni. Því færi þess-
vegna fjærri að bæjarstjórn-
armeirihlutinn í Reykjavík
hefði sóttst eftir óeðlilegum
gróða á rekstri raforkuvera
Aukning innanbæjarkerfisins og nýja
Sogsvirk junin óumf lý janlegar umfoætui
Fulltrúi kommúnista í stjórn Sogsvirkjun-
arinnar tylgjandi hækkun rabnagnsverðs.
bæjarins. Þetta lága verðlag
hefði orðlð öllum almcnningi
til góðs. Það hefði þó haft
eina alvarlega af leiðingu, þá,
að orkuverin hefðu orðið
fullnotuð fyrr en ella hefði
orðið. Þörfin á nýjum orku-
verum hefði þessvegna orð-
ið örari hjer en annarsstað-
ar. Sumir átelja bæjarstjórn
ina fyrir það að verðið á raf-
magninu hafi verið of lágt og
orkuverin hafi þessvegna
orðið of lítil of fljótt.
Andstöðuflokkarnir hafa
alltaf heimtað lágt rafmagns
verð jafnliliða því, sem þeir
hafa skammast yfir því, að
orkan þryti ••með aukinni
notkun. í slíkum málflutn-
ingi væri lítið samræmi.
Vinnulaunin og raforkuverðið
Borgarstjóri gerði því næst
samanburð á rafmagnsverðinu
nú og fyrir stríð og varpaði
fram beirri snurninpu, hvnrt
verkamaður væri ver settur
nú, en árið 1939 að þessu leyti.
Skýrði hann þetta með tölum.
Haustið 1939 var kaup
dagsbrúnarmanna 1.45 á klst.
Meðal fjölskylda í þriggja
herbergja íbúð eyddi þá í
rafmagn 153 kr. fyrir 1800
kílówatt stundir á ári. — Jil
þess að borga þessa raforku
þurfti verkamaðurinn að
vinna í 105% klst.
Nú væri kaup Dagsbrúnar
mannsins 10.63 kr. á klst., og
rneðalf jölskyldan greiddi 414
kr. fyrir 1800 kíióvvaít stund
ir á ári. Til þess að borga
þessa rafmagnseyðslu yrði
* verkamaðurinn að vinna 38,7
klst., samanborið við 105*4
1939.
Eftir að hækkun gjald-
skrárinnar, sem nú lægi fyrir
til umræðu, hefði verið fram
kvæmd, borgaði þessi sama
fjölskylda 612 kr. fyrir raf-
magnið og það tæki dags-
brúnarverkamanninn 57,6
klst., að vinna fyrir ársnotk-
un sinni af rafmagni.
Það tæki með öðrum orð-
um helrpingi skemmri tíma
nú en 1939 að vinna fyrir
henni. Miðað við kaup verka
manna nú væri rafmagn þess
vegna nær helmingi ódýrara
en 1939, jafnvcl eftir að
hækkun rafmagnsverðsins
er gengin í gildi.
Erfitt að kalla slíkt árás
Borgarstjóri kvað það skoð-
un sína að erfitt væri að kalla
slíkt „árás“ á lífskjör almenn-
jings. Hann kvað meðal heimili
greiða 35—40 kr. á mánuði fyr
ir rafmagn. Sú upphæð hækk-
aði um 17—19 krónur á mán-
uðj með hinni nýju gjaldskrá.
Borgarstjóri kvað æskilegt,
að hægt væri a-ð selja rafmagn
ódýrt en rafmagnsveitan hefði
þó fleiri skyldum að gegna. —
Spennan þyrfti að vera örugg.
! Húsmæðurnar vildu geta notað
I heimilistæki sín og iðnrekend-
ur verksmiðjur sínar og iðnfyr
irtæki. Raforkan þyrfti þess-
vegna að vera sem öruggust til
þess að koma í veg fyrir rekstr
artruflanir. Þegar spennufall
yrði, hefði oft hlotist af þeim
töluvert tjón.
Meginskylda rafmagnsveit
unnar og bæjaryfirvaldanna
væri að koma upp nýjum
orkuverum og sjá jafnhliða
um, að innanbæjarkerfið sje
sem öruggast, og nýjum
hverfum bæjarins sjeð fyrir
raforku. Til þess að þetta
mætti verða, væri óhjá-
kvæmilegt að rafmagnsveit-
an hefði nægar tekjur til að
sinna þessum verkefnum.
Hún hefði selt rafmagnið ó-
dýrt en ekki getað safnað í
sjóði til nýbygginga og aukn
ingar dreifingarkerfinu. —
Rekstrarafgangur hennar í 6
ár hefði ekki nægt til endur-
nýjunar innanbæjarkerfisins
vegna stækkunar bæjarins,
Þao er engum ui goðs, sagoi
borgarstjóri, að rafmagns-
taxtar sjeu svo lágir að raf-
magnsveitan safni skuldum
og skorti f je til nauðsynlegra
viðbóta.
Astæður hækkunarinnar þrjár
Borgarstjóri rakti því næst á-
stæður þess, að rafmagnsverð-
nú er hækkað. Þær væru að
rafmagnsveituna vantaði aukn
ar tekjur til aukningar innan-
bæjarkerfisins, gengisbreyting-
in og nauðsyn á framlagi frá
rafmagnsveitunni til hinnar
nýju Sogsvirkjunar.
Varðandi aukningu innan-
bæjarkerfisins, þá teldi raf-
magnsstjóri árlega aukningu
þess kosta 4 milljónir króna.
Borgarstjóri kvað Sigfús Sig-
urhjartarsön spyrja, hvar þess-
árar aukningar væri'þörf. —
Þannig hefði hann einnig spurt
árið 1947. Hann hefði þá talið
að stækkun bæjarins væri hætt.
Á síðasta bæjarstjórnarfundi
hefði hann enn fullyrt að vöxt
ur bæjarins væri stöðvaður.
Borgarstjóri kvað þessa
skoðun Sigfúsar styðjast við
lítil rök. Það væri sín skoð-
un, að Reykjavík myndi
halda áfram að stækka og að
atvinnuvegir hennar ættu cft
ir að blómgast. Rafmagnsveit
an mundi þessvegna þurfa að
færa út kerfi sitt. Óafsakan-
legt væri þessvegna að gera
ráð fyrir algerri kyrrstöðu,
eins ög málsvari kommiinista
gerði. Rafmagnsveitan þyrfti
þess vegna að fá auknar tekj
ur til framkvæmda sinna.
Kommúnistar vilja
taka ián.
Sigfús segði, Þessa fjár á
að afla með lánum eða hækk-
uðum útsvörum. Þá stefnu kvað
borgarstjóri- alranga. Engin
hygginn maður gæti látið sjer
koma til hugar að taka árleg
lán til allrar aukningar slíks
fyrirtækis. Það yrði miklu dýr
ara fyrir notendur. Fyrr en síð-
ar yrði að velta byrði vaxta og
afborganagreiðslna yfir á þá.
Sjálfsagt væri hins vegar að
taka lán til stærri virkjana.
Borgarstjóri sýndi fram á,
að engar minnstu líkur væru
til þess, að lánastofnanir
myndu vilja lána til árlegrar
aukningar á innanbæjarkerfi
rafmagnsveitunnar. — Þær
myndu hins vegar benda fyr-
irtækinu á að hækka gjald-
skrá sína.
Reykjavík horgi fyrir aðra
Hin leið Sigfúsar væri að
taka framlag til Sogsvirkjun-
arinnar með útsvörum. Hvað
þýðir það? Rafmagnsveitan
selui' nú ýmsum byggðai’lögum
utan Reykjavíkur rafmagn. —
Ef að leið Sigfúsar væri farin,
þá ættu Reykvíkingar einir að
borga framlag Rafmagnsveit-
unnar til Sogsvirkjunarinnar.
Það ætti að leggja útsvör á
hækkuðunx rafmagnstöxtum,
Undir þetta hefði Einar Ol-
geirrsson einnig skrifað.
Sigfús ætti ekki að vera að
snúa út úr afstöðu Einars, held-
ur að i’æða hana við hann þeg*
ar hann kæmi að austan.
Rökvillur alþýðuflokks-
fulltrúans og skilnings-
leysi framsóknarfulltnians.
Gunnar Thoroddsen minnt-
ist þessu næst á þá mótbáru
Alþýðuflokksfulltrúans, að ekki
mætti hækka rafmagnstaxta
vegna slæmra horfa í atvinnu-
málum bæjarbúa. Hann kvað
þetta algera rökvillu. Ef raf-
magnsveitan fengi ekki aukið
fje þá drægust framkvæmdir
hennar saman. Andstaða minni
hluta flokkanna gegn hækkun
gjaldskrárinnar væri þess vegna
barátta fyrir auknu atvinnu-
leysi.
Fulltrúi Framsóknarflokksins
hefði látið í ljós þá skoðun að
rafmagnsstjóri hefði það sjónar
mið eitt að láta rafmagnsveit-
una græða. Boi’garstjóri kvað
auðsætt að Þórður Björnsson
hefði lítinn skilning á starfi
Steingríms Jónssonar. Það hefði
fyrst og fremst verið fólgið í
Reykvíkinga til þess að boi'ga baráttu fyrir auknum lífsþæg-
fyrir aðra, sem ættu að borga indum í Reykjavík, aukinni raf
sinn hluta í hinni nýju Sogs- ‘
virkjun.
Kommúnistar teldu það glap-
ræði að Rafmagnsveitan bæri
• 1-1 1. -V 1 • T,r
big. o iw pav mna Vvgai,
sagði borgarstjóri, hafa grund-
vallar þýðingu, að fyrirtæki
eins og rafmagnsvcita og liita-
vcita beri sig. Jeg hygg, að al-
,menningur í Reykjavík vilji
jþað einnig.
Áhrif gengisbreytingarinnar.
Borgarstjóri vjek þessu næst
að áhrifum gengisbreytingarinn
!ar á rekstur tafmagnsveitunn-
ar. Samkvæmt upplýsingum raf
magnsstjóra hefði gengisbreyt-
jingin valdið 22% hækkun á
rekstrarkostnaði og fram-
kvæmdum fyrirtækisins. Þann-
ig hefði t. d. olía hækkað um
1.3 millj. króna á ári og efnis-
kaup um sömu upphæð. Liðir
eins og farmgjöld, verðtollur,
vátryggingar og kaupgjald
hefðu einnig hækkað verulega.
jFramlagið til nýju
i Sogsvirkjunarinnar.
Þessu næst kom borgarstjóri
jað framlaginu til hinnar nýju
^Sogsvirkjunar, en það væri ein
orsök hækkunar rafmagnsverðs.
jHann kvað það skoðun meiri-
hluta bæjarstjórnarinnar að
rafmagnsveitunni bæri að
leggja fram fje til nýrra.virkj-
ana. Það hefði einnig verið skoð
un flokksbróður Sigfúsar Sig-
urhjartarsonar, Einars Olgeirs-
sonar, í stjórn Sogsvirkjunar-
innar.
Hann greiddi þay atkvæði
með 3% millj. króna fram-
lagi í þessu skyni. Sigfús
segði nú að Einar hefði ekki
ætlast til þess, að gjaldskrá
Rafmagnsveitunnar yrði
hækkuð vegna þess fram-
lags. — I því sambandi upp
lýsti borgarstjóri að stjórn
Sogsvirkjunarinnar hefði
samþykkt þær fjáröflunar-
tillögur, sem gerðar hefðu
verið í greinargerð xun mann
virkið. En í þeirri greinar-
gerð segir, að framlög raf-
magnsveitunnar sjeu hugsuð
sem lán til Sogsvirkjunar-
' innar og sje þeiira aflað með
orku til heimilisnota, iðnaðar
og annarar starfrækslu.
Verður skömmtun
nauösynieg.
Gunnar Thoroddsen drap á
það undir lok ræðu sinnar, að
ískyggilegar horfur væru í raf-
oi-kumálum Reykvíkinga. Mætti
búast við nokkrum rafmagns-
skorti á næstunní. Ráðstafanir
yrði að gera til þess, að aukning
rafmagnsnotkunar yrði ekki
eins gífurleg o:; undanfarin ár.
Mætti gera rá'ö fyrir að til
skömmtunar rafmagns mundi
koma. Rætt hefði verið um að
bænum yrði sk pt í 8 hvarfi og
yrði eitt þeirrr, tekið út á dag
á tíma mesta álags.
Hann kvaðst ekki vilja full-
yrða um að til þess þyrfti að
koma í vetur. Ef skömmtun
yrði up tekin yrði reynt að
haga henni þannig, að sem
minnstur bagi yrði af henni fyr
ir atvinnulífið og heimilin í
bænum.
Sigfús afn 'Har Einai’i.
Sigfús tí i nú aftur til máls.
Fjcll honum injög þungt að
hafa fengið óyggjandi sann-
anir fyrir því að form. flokks
hans, Einar Olgeirsson skyldi
hafa grcitt a!kv. með því í
stjórn Sogsvirkjunarinnar að
framlag rafmagn ;veitun«ar
byggðist á hækkkuðum raf-
magnstöxtum. Var Sigfús
þessu svo sárreiður, að hann
fullyrti, að þegar Einar Ol-
geirsson og Gunnar Thorodd-
sen væru sammála, þá hlyti
niðurstaðan að vera vit-
leysa Hafði Sigfús afneitað
Einari þrisvar áður en hann
lauk ræðu sinni.
Borgarstjóri benti Sigfúsi á,
að þetta gæti oröið honum dýr-
keypt, ef fjelagar hans í Kom-
inform frjettu siikt linubrengl
gagnvart forxnanni flokksins.
Setti Sigfús þá dreyrrauðan,
enda hafði hann fengið hina
háðulegustu útreið.
Atkvæðgreiðslan
Atkvæðagreiðsla um fram-
Framh. á bls. 4. j