Morgunblaðið - 31.03.1951, Blaðsíða 11

Laugaraagur 31. mars 1651
MOKGUTSBLAÐIÐ
11
Sigríðier I Brafiholti átfræð
24. FEBRÚAR síðastlíðinn varð
Sigríður TómasdóttL- í Braííholti
í Biskupstungum, áttræð. — For-
eldrar hennar, Margrjet Þórðar-
dóttir og Tómas Tómasson,
bjuggu þar góðu búi til hárrar
elli. Tómas faðír hennar fæddist
þar einnig og var þar til dauða-
dags. Og Sigriður hefir ekki held
ur byggt annan garð um sína
löngu æfi, en föðurleifð sina.
Þau Brattholts-hjón eignuðust
margt barna og efnilegra og var
Sigríður þeirra elst.
Hún var og er enn fríð sínum,
gáfukona og vet að sjer gjör til
munns og handa, .þótt aldrei hafi
hún á skólabekk setið, enda lítt
til siðs á þeim árum, er hún var
að alast upp, að ungar stúlkur
væru settar til mennta, þótt þær
bæði hefðu hæfileika og löngun
til þess. En samskiftin við menn
og málleysingja og hin fjölþættu
sveitavinna utanbæjai- og innan,
og þá lestur fornbókmennta
vorra, hefir ætið haft og hefir
enn sitt óbrigðuia nxenntagildi,
eigi aðeins í fræðilega átt, held-
ur — og ekki síður — til mann-
bóta og alhliða þroska. Þó ligg-
ur mjer við að segja, að allra
sterkust áhrií á har.a hafi haft
hið fagra og stórhrotna um-
hverfi. er hún hefir lifað með frá
því að hún leit fyrst dagsins
ljós.
Frá blautri bernsku var hún
handgengnust föður sir.um allra
manna. En hann var hetja og
karlmenni og minnti mjög á
fornaldarhöfðingjana og kapp-
anna. Sterkt og hreint og upp-
gerðarlaust gullaldarinál ljek
honum á tungu og allt svipmót
hans var drengilegt og vasklegt.
Mjög ung gerðist hún hans önn-
ur hönd við heimilisverkin, hvort
heldur var heima við eða frá bæ,
og er hún þroskaðist meira, var
hún förunautur hans i hinum
löngu og erfiðu ferðalögum og þá
einnig í fjárleitum og smala-
mennskum inn um öll afrjettar-
lönd og hvernig sem veðrið var.
Hún átti þannig snemrna ærin
tækiíæri til að kynnast, lifa með
og hrífast af hinu sterka og þrótt-
mikla, en jafnframt fagra og kyrr
láta í faðmi íslenskrar náttúru.
— Alllangan spöl fyrir innan
Brattholt, inni í þagnarheimi ör-
æfanna, en þó nokkra sunnar en
Bláfell, er sjálfur Guilfoss í sinni
mikilfenglegu fegurS. Um hann
má segja líkt og Kristján Fjalla-
skáld kvað um Dettifoss: „Undir
þjer bergið sterka sfynur“....,
en- þó er hann krýndur sínum
eigin friðarboga svo sem Hannes
Hafstcin kvað: ,JIanrt, ssnn geisla
sjálfrar sólar hiífur, sundrar
þeim í dýrð, í litekrúð klýfur“.
Allt þetta, sem 'eg nú hefi
nefnt, samstarfíð með föður sín-
um, fjölbreyttnin í víðfangsefn-
únum og þrótturinn og htlgsunin,
sem þurfti til þess að leysa þau
af höndum, og þá eigi síst frelsið
„í fjalla sal“, og síðast en eigi
síst, heilbrigðin og hollustan við
skaut hinnar fögru og stórbrotnu
náttúru — al’t þetla hefir alið
hana upp, skapað hana í vissum
skilningi. En þótt hún væri
þannig barn náttúrumxar, unn-
andi fegurð hennar og frelsi og
umfram allt fossimim sínum,
sem hún síðar á æfileiðínni varð
að þola margt erfiðí og áhyggj-
ur vegna, — skyldi þó enginn
ætla, að hún i æsku hafi vanrækt
eða verið fráskilin hmum kven-
legu verkefnum. Móðír hennar,
Margrjet Þórðardóttír, vár hin
mesta gáfu- og myndarkona. —
Það hafði ekki verið henni að
skapi, ef dætur hennar hefðu
farið varhluta þes. þáttar upp-
eldisins, er henní bar að veita
þeim eins og góðri móður sómdi.
Enda hafa þær allar sýnt það i
lífi sínu, að móðir þeirrh hefir
verið þeim meira og betra en
nafnið eitt.
Þegar jeg nú eftir áratuga
langa ágæta kynningu við Bratt-
holts-heimilið, minnist gömlu
hjónanna, Margrjetar og Tómas-
ar, og dætra þeirra iimm, sem
á þeim dögum voru heima, þá
dyljast mjer ekki áhrif og ein-
kenni þeirra og þá einnig áhrif
umhverfisins á þær systur. En
það — umhverfið — er að ýmsu
leyti sjerkennilegt. Það er „hug-
alt og þögult“, þótt dunurnar
innan frá Gullfcssi og niðurinn
neðan frá Hvítá berist að eyra
inn i þögnina og kyrrðina, sem
þarna ríkir að jafnaði, en gerir
þó hvorttveggja enn dýpra en
ella.
Sigríður var elst, eins og jeg
sagði. Ef til vill þessvegna hefir
hún mótast skýrast af þessum
aðstæðum inni í bæ og undir
beru lofti. — en, eftir allt, sem
á henni hefir mætt og skollið
þessa átta áratugi, er hún á sjer
nú að baki, er hún sjálfri sjer
mjög lík, föst í skoðunum og
skýr í hugsun, veit manna best
á hverjum tíma, hvað hún vill
og hvað ekki, er aldrei hikandi
nje hálfvolg. — - önnum dag-
anna og í dugnaði við öll verk
utanbæjar og innan, ræður hún
yfir ró og æðruleysi, aldrei höfð
mörg orð um eitt nje neitt, aldrei
kvartað yfir neinu. — Gullfoss
skammt fyrir innan og Hvítá
rjett fyrir neðan bæinn, sýnast
alltaf eins og óumbreytileg ára-
tug eftir áratug — og eru það í
vissum skilningi, þó dylst ekki,
að alltaf eru þau ný, ný að efni,
flytja nýjan kraft og nýja fegurð
með sjer innan úr fjallasalnum,
undir heiðum himni, þar sem er
og verður alltaf „hugalt og þög-
ult“.
Það er ekki meining mín með
þessum línum að skrifa æfisögu
Sigríðar í Brattholti, eins og hún
er oftast nefnd, heldur sú, að láta
þá og þær, sem ef til vill hafa
fyrir löngu síðan heyrt hennar
getið og dáð hana í sambandi
við það, vita, að enn er hún sama
Sigríður í Brattholti, undra lítið
beygð af erfiði áranna; enn á hún
til, að setjast „við fossins fætur“
og hrífast af fegurð hans, bæði
þeirri, sem augað sjer og eyrað
heyrir — „hans undra óði“, hríf-
ast af hinu óþreytandi afli, sem
steypist þar af stöllum, um ár og
aldir. Enn gegnír hún sömu
verkum og í æsku með föður sín-
um, þá ung og hraust, og enn er
hún húsfreyja í Brattholti eins
og hún hefir verið með miklum
myndarbrag síðan alllöngu áður
en móðir hennar ljetst. Og enn
er manndómur hennar í öllum
greinum í góðu gildi. — Nei, æfi-
saga hennar mun síðar skráð og
af mjer færari mönnum, þá sjer-
staklega í sambandi við ástvin-
inn hennar fagra og fræga, Gull-
foss, sem þá einnig gerir sögu
bennar sögulegri, enda þótt mjer
sje kunnugra en mörgum öðrum
um bá hluti.
Við sveitungar hennar og aðrir
allir, sem þekkt hafa hana, þökk-
um henni allt frá ágætri kynn-
ingu, þökkum henni trygglyndið
og hina föstu, heilsteyptu skap-
perð hennar og árnum henni alls
góðs á komandi árum, er við von-
um, að hún eigi enn ólifuð.
Eiríkur J>. Stefánsson.
Sigurður Einarsson,
Seljafungu
Minningarorð
Minningaroro:
María Hjariardótiir
Þorsielnn Stefánssom

GENÓVA. — Lögreglan í Genóva
hefur komist yfir óleyfilegar
vopnabirgðir, þrisvar sinnum á 5
vikum. Einn slattinn sem fannst
vó 14 smál.
I
Aðolfnndur
Fæðiskaupendafjelags Reykjavíkur verður haldinn í
Mötuneyti F. R., Kamp Knox sunnudaginn 1. apríl n. k.
og hefst klukkan 2 síðdegis.
Venjuleg aðalfmtdarstörf. Dagskrá skv. fjelagslögum.
STJÓRNIN
: ÞANN 10. mars s. 1. andaðist á
Landakotsspítala Sigurður Ein-
l arsson bóndi í Seljatungu í Gaul-
verjabæjarhreppi, eftir þunga
legu í vetur.
Sigurður var fæddur á Borg í
Mýrarhreppi i Austur-Skaftafells
sýslu 24. mars 1884. Voru þau
systkini 15 talsins, og mun hafa
verið mikil fátækt. 15 ára gamall
fer drengurinn að heiman, og þá
I vestur í Mosfelissveit í vega-
i vinnu, undir stjórn Guðjóns í
Laxnesi og rjeðist upp úr því
| vinnumaður til Guðjóns og var
hjá honum í 6 ár. Þar kynntist
hann eftirlifandi konu sinni, Sig-
’ ríði Jónsdóttur frá Kalastöðum
á Hvalfjarðarströnd. Reistu ungu
hjónin bú í Víðinesi og bjuggu
þar 6 ár. En vorið 1919 festu þau
! kaup á jörðinni Seljatunga. Mátti
| segja að það var mikið ráðist,
þar sem þau voru efnalítil með
5 börn sitt á hverju ári. En þau
áttu góða menn að, bæði Guð-
jón í Laxnesi, sem vissi hvert
mannsefni þetta var og þau bæði,
og ekki síður Magnús á Blikastöð
um, sem Sigríður hafði unnið
hjá. — studdi þau með ráðum
og dáð. Kom Magnús austur í
Flóa til að gjöra út um kaupin
og tryggja að þau fengju jörð-
ina. Mun hann og hafa veitt þeim
þann fjárhagsstuðning, sem með
þurfti og margvíslega hjálp, og
þessir menn báðir. Bar Sigurður
til þeirra mikinn hlýhug og þakk
læti fyrir þeirra góðu og drengi-
i legu íramkomu, einkum Magn-
vsar.
j Það reyndist svo sem Magnús
spáði, Seljatungan er allstór og
j var talin fleytingsjörð. Tún
stór en þýft og allstórt áveitu-
land. Þarna var því verkefni fyr-
ir atorkúmann. Og SigurðUr
brást ekki vonum Magnúsar eða
i þau hjón, því þrátt fyrir barna-
: hópinn fóru þau smásaman að
! rjetta við. En það var ekki legið
; á liði sínu og það var ekki eytt
að óþörfu. Sigurður heyaði alltaf
vel, og börnin smá stækkuðu og
fóru jafnóðum að hjálpa til.
Hvert öðru myndarlegra og dug-
legra. Þau eru: Sigríður, hús-
freyja í Sviðugörðum, Þorsteinn
trjesmiður á Selfossi, flokksstjóri
! hjá K. A., Sesselja, húsfreyja í
Seljatungu, Jón, verkamaður á
bifreiðaviðgjörð K. Á., Laufey,
forstöðukona á mjólkurbar
Mjólkursamsölunnar í Reykjavík,
Kristín, húsfreyja á Selfossi,
Guðjón, bifreiðastjóri hjá M. B.
F. og Gunnar, bóndi í Seljatungu,
form. ungra Sjálfstæðismanna i
Árnessýslu.
Árið 1938 var bærinn rifinn og
byggt vandað íbúðarhús, kjallar-
inn steyptur, hæðin úr timbri
með valmaþaki. Heyhlaða al-
steypt um 700 ferm. og rúmgott
20 kúa fjós. Túnið allt sljettað
og mikið fært út, jörðin afgirt
að mestu og landið hólfað sund-
ur.
Sigurður var alla tíð heilsu-
veill. Vann þó hlífðarlaust; en
1941 varð hann að liggja um
tíma á spítala, og 1945 ljet hann
Framh. á bls. 12.
„Því bilið er mjótt milli blíffu og
jels, og brugðist getur lukkan frá
morgni til kvelds ‘.
ÞANNIG er reynsla mannlífsins.
Þannig var reynsla hinnar ís-
lensku þjóðar að kveldi dags h.
31. janúar síðastliðinn. Kvöldið,
sem Vestmannaeyingar sáu á eft-
ir „Glitfaxa“ í hinsta sinn með
svo marga borgara þessa bæjar, l
með svo marga þjóðfjelagsþegna
innanborðs. Við sáum þá hverfa
út í rökkur kveldsins og svo kom
hið örlagaríka jel, og við sá-
um þá ekki framar. Oll þjóðin
er lostin harmi, hún er, sem ein
sál og eitt hjarta, hún grætur
börnin sín, sem hún hefur alið
og fóstrað í blíðu og stríðu, og
hún spyr. Hvers vegna verðum
við fyrir svo þungri sorg, svo
sárri reynslu?
Við skiljum það ekki nú, en síð
ar munum við skilja það. Lífið
felur í sjer mörg leyndardóms-
full viðfangsefni. Við lítum út í
hinn mikla alheim guðs, og
hversu margt er ekki, sem við
hvorki fóum skynjað nje ^kilið.
Líf annarra er okkur sem lok-
aðar bækur, og sömuleiðis eru í
eigin reynslu okkar myrkir og
torskyldir kaflar. Við getum ekki
skilið, hvers vegna þetta og hitt j
hefur komið fyrir okkur, hvers j
vegna það hefur orðið hlutskipti '
okkar að verða fyrir þungum ‘
raunum. En þeim, sem trúa á
guð, er huggun sú tilhugsun að
sá kemur tími að myrkrið verð-
ur að víkja fyrir ljósinu og hinir
óljósu kaflar verða auðskildir, en
„nú sjóum vjer svo, sem í skugg-
sjá í óljósri mynd“. Fyrir trúna
vitum við, að „allt verður þeim
til góðs, sem guð elska“. — Við j
skiljum ekki hvernig hið guð-
dómlega almætti getur hagað
raunum lifsins þannig, að þær
geti orðið okkur fyrir bestu, en
hinn alvitri guð og kærleiksrík-
ur faðir mannanna barna, hefur
lofað að gera þetta fyrir okkur.
Einasta skilyrðið er þetta, að við
göngum honum algjörlega á
hönd.
Og þau eru horfin, sem jeg
þekkti svo vel, Maria Hjartar-
dóttir og Þorsteinn Stefánsson.
Jeg minnist þeirra er þau voru 1
lítil börn, sá þau þroskast og
vaxa upp og verða að nýtum þjóð
fjelagsþegnum, og nú, í blóma
lífsins, eru þau burt kölluð.
María Hjartardóttir var fædd
8. des. 1928 í Vestmannaeyjum.
Hún ólst upp hjá foreldrum sín-
um, Sólveigu Hróbjartsdóttur og
Hirti Hjartarsyni, og dvaldi hún
lengst af í föðurranni, að frá-
skyldum tveimur árum, sem hún
var í Reykjavík og Hafnarfirði.
María var góð og myndarleg
stúlka, hún var alin upp í kristi- .
legu andrúmslofti, umvafin kær-
leika foreldra sinna og margra '
systkina. enda var hún mjög
heimakær, og leitaði eigi annarr-
ar gleði eða skemmtunar en þeirr
ar, er í því var fólgin að dvelja
með ástvinum sínum. Og nú var
stundin runnin upp í lífi hennar,
er hún kvaddi æskuheimilið, til
þess að stofnsetja sitt eigið heim-
ili með unnasta sinum, Gunnari
Bjarnasyni, rafvirkja, Reykjavík.
Heimilið, sem hún mundi hafa
„mótað svo fallega með glaðlyndi
sínu og geðprýði", eins og hús-
bændur hennar í Reykjavík kom
ust að orði er þau minntust henn
ar látinnar.
15. ágúst síðastliðinn eignaðist
María son sinn, Bjarna Gunnars-
son. Dvaldist hann á heimili for-
eldra hennar, og báru þau hann
á örmum sjer, þar til skilnaðar-
Guðmundsdóttur og Stefáns Vil-
stundinn rann upp. Skarðið er
stórt, sem eftir er, sorgin sár, en
eigi aðeins þar, heldur og einnig
hjá unnustanum, sem var á heim-
leið yfir hafið frá fjarlægu landi,
sem leit svo björtum augum á
lífið og framtiðina, sem þráöi
að sjá barn sitt og móður þess,
mega bjóða þau velkomin inn ;i
heimili sitt. Það er einnig sár
harmur hjá henni, sem beið eftir
heimkomu sonarins, tengdadótt-
urinnar og sonarsonarins. — Erv
minningin lifir, á hana fellur
enginn skuggi.
Vertu sæl, María, hafðu þök'k
fyrir allt og allt „siðasta sinni
sárt er að skilja, en heimvon góð
í himninum“. „Hve ljúft að sjást
í lífsins borg, er liðin öll er þraut
og sorg“. Mætti það vera huggun
sj’rgjandi ástvinum.
—O—
Þorsteinn Stefánsson var fædd-
ur 9. nóv. 1922, sonur Guðríðar
hjálmssonar, nú til heimils að
Lukku í Vestmannaeyjum. Haniv
ólst upp hjá foreldrum sínum i
Eyjum, ásamt systkinum sínum,
sem nú eru farin úr foreldrahús-
um, nema einn piltur. Steini,
eins og við kölluðum hann í dag-
legu tali, hjelt ávallt til heima
hjá mömmu og pabba, er hann
mátti því við koma. Heimili
þeirra var athvarf hans til hinst'i
stundar. Þess vegna er söknuður-
inn svo sár hjá ástvinum hans,
er sonurinn er horfinn og sætið
hans autt.
Nú er hann horfinn, þessi góði
drengur, sjerstakt prúðmenni í
framkorhu sinni. Er jeg minnist
samverustunda okkar í 1 Vi ár á
hafðinu, kemur mjer margt í hug,
sem allt gerir minningu hans svo
hugljúfa. Þar lærði jeg að þekkja
Steina, sem átti þennan fágæta
kost að kunna svo vel að stjórnn
tungu sinni. Talaði ei illa uro
neinn en færði til betri vegar.
Þetta samrýmdist vel þeirri
fræðslu, sem hann naut frá or£i
Drottins, frá því að hann var
barn og þar til lífsferli hans laukv
Vertu sæll, Þorsteinn. Þökk
fyrir samverustundirnar, minn-
inearnar, er bú eftir skilur, oí'
sem færa öllum þeim er þig
þekktu huggun í harminum.
Jeg trúi því, að þessir vinir
mínir, sem jeg minnist hjer. haíi
á hinni örlagaríkustu stund feng •
ið sð sió „andans fögru dyr, og
engla þó, sem börn þau þekkí »
fyr“.
Syrgjandi vinir, nær og fjær.
Megi Hann veita ykkur hugnu-x
og styrk, sem einn „getur hjálp-
að, þegar fjörsins fölnar rós, og
vjer förum yfir dauðans kalda
hyl. Sem oss fylgir gegnum
myrkrið, inn í fullsælunnar ljós.
Hvar vjer fagurt heyrum engil-
hörpu spil“.
Pjetur Guðbjartsson.
Húsmæðraskólítíjelag’
Hafnarfjarðar
heldur aðalfund sinn 5. april n.k. i
Sjálfstaxiishúsinu kl. 8.30,
USIE-bókasafnið
Ameríska upplýsingaskrifstofan
Laugavegi 24 hefir féngið nokkrar
nýjar bækur og timarit frá Banda-
ríkjunum, meðal annarra New
Worlds emerging eftir Earl Parker
Hanson, Dark trees to the wind eftir
Carl Carmer, Across the wído
Missouri eftir Bernard DeVoto, How
things work * eftir George Russel
Harrison og Getting a job ih aviatioa
eftir Carl Norcross.
Svefnherbergishúsgögn
Nýkomin ágæt svefnherbergishúsgögn.
Komið og sjáið úrvalið hjá okkur.
Húsgagnavcrslun
Guðmumlar GuðmUndssonar,
Laugavegi 166.