Morgunblaðið - 16.09.1951, Blaðsíða 5

Sunnudagur 16. sept. 1851.
MORGVISBLAÐiti
s>
SÓKM Á H¥A
læff ¥i§ tómand Jémson skéiasfj. m búskapinn
EITT af þeim bændabýlum, sem
mestan þátt eiga í þróun ísl-
lensks landbúnaðar er Hvann-
élrarbúið. Jörðin hefur áratug-
íúm saman verið einhver mesta
©ndvegisjörð landsins. Þar var
ibændaskóla valinn staður fyrir
xúnium 60 árum síðan. Margir
<eru sveinarnir sem riðið hafa
J>ar í hlað tii iangrar vistar og
máms. Þeir komu þangað alls-
staðar að af landinu, frá stórum
íbúum jafnt sem smáum, til að
afla sjer þeirrar þekkingar sem
'best fjekkst hjer á landi. Við
komuna voru þeir ef til vill
feimnir og óframfærnir vegne
jþess að þeir fundu að þeir komu
•til bús, þar sem yfir flestu var
stneiri glæsibragur en þeir áður
bölöu haft kynni af. Þeir komu
til að læra — og þeir lærðu. Síð-
sa areifðust þeir ófeimnir og
<óframfærnir út urn sveitir fs-
lands, staðráðnir i því að efla og
styrkja þann atvinnuveg sem
elstur er með þjóð vorri, hvér
eftir sinni getu.
Og enn í dag er alltaf eitthvað
mýtt að sjá á Hvanneyri. Ef þar
cr ekki ný vjel, þá er hægt að
ikynnast þar nýjum vinnuaðferð-
«m. Af einskærri forvitni kom
jeg þangað í s.l. viku. Því miður
bar mig ekki að. garðí á baki
islensks gæðings, en hugurinn
reikaði til skólapiltanna sem til
Hvanneyrar hafa streymt. Það
héfur sennilega farið eins fyrir
jþéim og mjer, að jeg var ekki
fyrr kominn í hlað en jeg hafði
vérið drifinn inn í stofu og veit-
ingarnar bornar á borð. Þegar
snaturinn er annars vegar verður
hugurinn staðbundnari og yfir
indælu kaffi húfreyjunnar vakn
&r forvitnin og hinn atorkusami
bústjóri og skólastjóri,, Guð-
imundur Jónsson, fær engan frið
íyrir spurningum, en þeim er
bllum svarað jafnskjótt og spurt
IIEYSKAPUU
OG BÚPENINGUR
, — Hvemig var sprettan í sum
ar? 1
— Hjá okkur var frcmur illa .
sprottið. Heyfengur hefur orðið
vm 4000 hestar, þ: r af um 1500
hestar af töðu. Það er noltkru
rninfta en venjulega því hjer er
iheyjað allt að 4500 hestar. Tíðin
í Etimar var hinsvegar mjög góð,
cins og kunnugt er, og hey náð-
vst vel inn.
— Og hver er búpeningurinn á
Ibúinu nú?
— Mjólkandi kýr eru 80 að
tölu. Auk þess eru svo 40 kvígur
10 hestar og rúmlega 100 kindur.
Nautpeningi hefur heídur farið
fjölgahdi en hestum og kindum
hefur hinsvegar fækkað nokkuð,
enda er aðaláhérslan lögð á naút
griparækt.
VJELAMENNING
— Það þarf mannskap til að
heyja í aila þessa munna og anna
oðrum störfum. Hvað er margt
vinnuhjúa hjer?
Guðmundur Jónsson, skólastjóri.
— Hjer störfuðu í sumar 16
karlmenn, og auk þeirra 14 ungl-
ingspiltar. Þeirra starf er aðal-
ltíga fólgið í að stjórna vjelunum
og við það verk reynast þeir
engu síður en fullorðnir karl
menh. Unglingarnir una sjer vel
\ ið þetta starf og ekki er sveita-
veran þeim til tjóns.
— Vel á minnst — vjelnr. Er
ekki öll verk gerð með vjelum
nú orðið?
— Jú. Hvanneyrarbúið á nú
jarðýtu auk 7 dráttarvjela (Volvo
traktor V-4 traktor, Farmal H,
Farmal A, John Deer, Alis
Charmes og Cas traktor). Auk
þess á búið allskonar tæki sem
fest eru við dráttarvjelarnar eft-
ir því að hvaða störfum er unnið
í það og það skiptið. En sjón er
sögu ríkari. Við skulum ganga út
og litast um.
Við göngum fyrst niður á flöt
cina þar sem 2 stórvirkar sláttu-
vjelar eru að verki. Onnur þeirra
er ensk og 3 ára gömul. Hin
cr þýsk og 2 vikna gömul. Og það
sem furðulegra er, er að hún er
að minnsta kosti 9 sinnum ódýr-
Byggipgar á Hvanneyri. -
arí í innkaupi en sú eriska.
Það þýðir að hver einásti bóndi
á landinu hefur vart ráð á öðru
en að eignast slíka vjel. (Sjá
mynd).
VÝKÆKT OG KOKNRÆKT
— Eigum við ekki ao fara víð-
ir? spyr Guðmundur. Jákvætt
svar og nú göngum við yfir
breiðar túnsljettur þessa fyrir-
myndarbús. Hinn fimmtugi
bóndi stekkur ljettilega yfir
skurðina og er alltaf í farar-
broddi. Við komum að sljettu,
þar sem þýtur í höfrum.
— Hjer var unnið að nýrækt
i fyrra, segir Guðmundur. í ár
er nýræktarstykkið hjer fyrir
iustan og meiningin er að halda
ífram austur á við.
í austurátt blasir við plægt
stýkfci, austan við það er mó-
lendi, nær því svo langt sem aug
íið eygir.
— Hvað varð nýræktin mikil
í ár?
— Um 3 hektarar, segir Guð-
mundur. Þá er ræktað land hjer
á jörðinni orðið yfir 40 hektarar
ep-það er héegt að tífakla, bætir
hann við , og horfir ausíur yfir
njólendið..
En Guðmundi vcx það ekki i
augum og áfram heldur hann og
jeg á eítir. Hjer er-kernið. Það er
d 2 hektara spildu. Eingöngu
bygg, . sem, að mestu fer til
hærisnafóðurs. Það er nú riær
fullþroska og Uppskeran hefst
innan skamms,
— Hvað er meðaluppskeran?
— Við fáum minna en Klemens
segir Guðmuridúr. Að meðal-
tali fást 15 tunnur af hektaran-
um. Næsta ár verður kornspildan
stærri því eins og verðið er á
útlepdu korrii nú margborgar sig
að rækta það á heimaökrum.
GRIPAHÚS OG IILÖBUR
Við höldum enn áfram, skoðum
skurðina, sem gerðir eru með
dynamitsprengíngum, og höldum
siðan til gripahúsanna.
— Hjer höfu.m við geidneyti
(Ljósm. Mbl. Ól. K. Magnússon tók myndirnar)'.
og hross, segir Guðmundur.
Uppi er hlaða og hlöðubrúin er
f.iárhús á veturna.
Við höldum síðan heim á leið
og komum við í fjósinu. Fyrst
komum við í rnjólkurhúsið, en
þangað rennur mjólkin eftir píp-
u.n frá mjaltavjelunum. Kæii-
vjel heldur vatninu, sem mjólk-
in stendur í, köldu.
Innar í húsinu er fjósið, hvít-
málað, hreint og bjart. Uppi
yfir hverjum bás er t-afla, sem
á er letrað hverjir eru foreldrar
kýrinnar, sem básinn á, mjólk-
urnyt hennar á s. 1. ári og fitu-
magn mjólkur auk tveggja síð-
ustu mælinga.
— Hver varð mjclkurfram-
leiðslan á fyrra ári?
— 210 þús. kg., svarar Guð-
rnundur. Af því voru rúml. 150
þús. kg lögð inn í mjólkurbúð í
Borgarnesi.
Meðal mjólkurnyt kúnna var
tseplega 3000 kg. Bestu mjólkur-
kýrnar mjólkuðu frá 4200—4400
kg., en þær eru aðeins fáar með
magnselement. Leiðsla líggur ,i
vel einangraða vatnsgeyma ■ er
taka 30 tonn af vatni. Með heitn
vatni eru húsakyririin á Hvann-
eyri hituð upp.
— Búið fær 150 kvy raforku
frá Andakílsvirkjúninni, segir
Guðmundur. í hitaveituna var
ráðist vegna þess að raforkuna
greiðum við hvórt sérij við not-
um hana eða ekki. En síðan hita
veitan kom, hefur ekki vericf
keypt eitt einasta kg a£. kolum
eða olíu til upphitunar. Á sumr-
in er rafmagnsketillinn noíaður
til að framleiða heitan blástur
til heyþurkunar.
JAFN LJETTUR
Á SJER OG FYRR
Húsíreyjan hefur kaffi.á borð-
um. M'eðan setið er ýfir drykkju.
segir Guðmundur okkur frá skól-
anum. Sfcólinn er ætíá fullskip"
aður og þar stunda um 60 ungir
menn nám. Níu sitja í vetur x
framhaldsdeild. Kennarar eru
f jórir auk Guðmundar skóla--
í mjólkurhnsinn i Hvanneyrarfjósinn. Brúsum og mjaltaföínm.
ev haganlega komið fyrir á veggjum herbergisins. Á l'ógg hvem
brúsa er gat og þarf því ekki annað en setja hanka á veggina.
Vagnsláttnvjelarnar tvær á Hvanneyti. Fremri vjelin er ný þýsk gerð frá Eautzverksmiðjunum.
Har.a má setja á hvaða dráttarvjel sem er, svo fremi grciðan gangi út úr hlið traktorsins. Iljer er
hún á Volvc traktor og þannig komið fyrir að tannhjól er sett á hægra aftnrhjól dráítarvjelarinnar og
jneð keðjudrifi lyftist heyið með göflum upp í vagn, sem dráttarvjelina dregur. Afköst vjelarinnar
«ru allt að 7 dagsláttur á dag, ef unnið er á sljettu landi. Ef landið er ósljett hafa lyftitækin viljað
lyftast að framan, og íók þá Guðmundur á Hvanneyri það til ráðs, að hengja sandpoka fremst á vjel
ina. Sjest feann á myndinni. Þýska vjelin kostar hingað komin kr. 3.200.00, en því míður eru horf-
ur á afgreiðslu vafasamar vegna efnisskorts verksmiðjunnar. — Aftari vjelin er af enskri gerð
<Cut-Lift) hún kom hingað fyrir 3 árum og hefur reynst vel. Með lyftuvagninum fylgir greiða og
«r allt tækið hér.gt aftan í dráttarvjelina. Afkösí ern 6 ðagsláttur. Vjel þessi er miklum mun dýr-
ari, kostar kr. 29.000.00 án vagna. Afgreiðsiufrestur er um 2 mán. Greiðubreidd á báðum vjelunum
gr 5 fet. — Umboð fyrir framleiðendur beggja vjelanna hefnr Heilverslunin Hekla h. f.
svo mikla nyt. Meðcl kjarnfóð-
urgjöí á nverja kú var um
450 kg.
Uppi á lofti í þessu sama húsi
er lilaðan og í henni kraftmikill
súgblásari. í öðrum enda húss-
ins eru 6 votheysgryfjur og í sam
bandi við þær eru gerðar ýms-
ar tilraunir með fergjun þeirra.
Á einni þeirra er steinfarg, þar
sem þunginn er 5—600 kg. á fer-
meter, á annari er fergjað með
vogarstangarafli, sem kennt er
við Árna Gunnarsson járnsmíða-
meistara. Þunginn er þar hinn
sami og undir steinfarginu. Á
þriðju gryíjunni er skrúfupressa,
uppfundin á Hvanneyri og hefur
hún reynst best. Á fjórðu gryfj-
unni er ekkert farg. Við votheys-
gryfiurnar eru einmg fram-
kvæmdar hitamæli*gar undir
stjórn Stefáns Jónsr.onar kenn-
ara. En þær eru e»n sem komið
er á byrjunarstigý.
ilITAVF.ITA ■/
Þegar þariia var komið hafði
okkur veri^, sýnt flest það sem
gera má rað fyrir að fyrirfinnisi
á einu bfændabýli. En Guðmund-
ur átt' meira í pokahornini*.
— Eigum við aðeins að kílrja
á hitayeiiuna?
— Flest ér til á Hvarineyri.
Inni í smáu steinsteyptu húsi er
lítill ketill. í honum erú raf-
stjóra. Það er því fjölmennt off
fjörugt á Kvanneyri urn vetrar-
mánuðina.
Degi er tekið að halla og vift
höldum heim á leið. Er við ök-
um afleggjarann út á þjóðveg-
inn, sjáum við Guðmund skóla-
stjóra þar sem hann er að hefja
hiingferð með dönskum gesti
Það er ekki að sjá að hann sjf
orðinn þreyttur, minnsta kosti
stekkur hann jafn fisljett yfiv
skurðina og fyrr urn daginn.
A. Sí.
EGGEÍIT CLAESSEN
GÚSTAV A SVEINSSON
hæstarjettarlögmerm
Hamarshúsinu \ iö Tryggvagötu,
Aliskonar lögfraeðistöif —
Fasitignasala.
iiiiiiiiii'iimtitnumtiiiitiiiiiiimritiiiiiitiiiiti!iu»»>Mi>»A
<Mtti>iiiiaHUiinmtiiiiitm«‘»<w»-'"»‘-^-ii .*>•>».
ö t*
Auglysenílui
ath ugið'
að Isafold og Vörður er sinsæi- ,*
asta og fiölbreyttaste t'aðið i
iveitum landsiris. Keaa jr út
efflu sinni i viku «— 15 líður.
Sfónrirknstu vjelar
vhMtm |ssxr dcsgleg sftöri