Morgunblaðið - 03.11.1951, Qupperneq 9

ENN HEFUR hengilíinn sveiflait
í sigurverki breska stjórnmála-
lífsins og að þessu sinni hefur
hann staönæmst hægra megin við
miðju — en álíka stutt eins og
hann var áður til vinstri. Verka-
mannafiokkurinn tapaði fyrir
íhaldsflokknum, og hlaut. þó
hærri atkvæðafjölda samanlagt
og rættist þannig sá möguleiki,
sem bent var á í síðustu grein
að atkvæði hans nýttust ekki á
hagkvæman hátt. Svo nú hefur
.Attlee flutt búferlum úr 10
Downing Street og Churchill
flutt inn. Og aðrir ráðherrar,
fyrverandi og núverandi eru sem
óðast að hafa sætaskipti.
Hið fyrsta, sem athygli vekur
í sambandi við þessar nýafstöðnu
kosningar, er staðfesta ■— eða
vanafesta háttvirtra kjósenda.
heir óvissu kjósendur, sem drýgst
sn skerf eiga venjulega i kosn-
íngaúrslitum, og sem allir fiokk-
ar biðla heitast til, virðast vera
færri og vandfundnari en nokkru
sinni fyr. í nálega 50% af kjör-
dæmafjöl.danum var sveiflan frá
cinum flokki til annars minni en
1% miðað við heildarútkomuna
um allt landið. í 30% af kjör-
dæmafjöldanum til viðbótar var
sveiflan minni en 2%. Svo það
var aðallega í 20 af hverjum
hundrað kjördæmum, sem nokk-
ur veruleg skoðanabreyting varð.
EÁBIR aðalflokkarnir
AUKA ATKVÆBAMAGNIÐ
Báðir aðalflokkarnír hafa auk-
íð atkvæðafjölda sinn. íhalds-
fiokkurinn yfir milljón atkvæða
©g Verkamannaflokkurinn um
600 þúsund miðað við kosning-
arnar 1950. Frjálslyndi flokkur-
ínn hefur hinsve^ar tapað hátt á
aðra milljón atkvæða. hess ber
vitanlega að gæta að hann bauð
að þessu sinni fram í aðeins 108
hjördæmum. En í þeim kjör-
dæmum, þar sem hann hafði í
íramboði lækkaði atkvæðamagn
hans frá 20% greiddra atkvæða
niður í 15%.
Þegar þetta er ritað eru úrslit
ókunn í einu kjördæmi aðeins,
þar sem fresta varð kosningu
vegna dauða eins frambjóðand-
ans. Þetta kjördæmi, Barnsley,
kaus frambjóðanda Verkamanna-
flokksins í kosningunum 1950,
með 31 þúsund atkvæða meiri-
lrluta.
Flokkaskipunin í neðri deild-
ínni — House of Commons — er
þtannig Sem stendur, að íhalds-
flokkurinn og fylgiflokkar hans
eiga þar 321 þingmann, Verka-
mannaflokkurinn 294, Frjálslyndi
fiokkurinn 6, írskir þjóðernis-
sinnar 2 og írski Verkamanna-
flokkurinn 1. íhaldsf lokkurinn *
hefur því aðeins 18 atkvæða
hreinan meirihluta, sem þykir
ekki þægilegt í 625 manna þing-
eleild, þótt Verkamannaflokkur-
inn yrði að sætta sig við minni
meirihluta síðastliðið ár. Það eru;
því litlar líkur til þess að at-
kvæðasmalar flokkanna í þinginu
— The Whips — geti slegið slöku1
við frekar en á síðasta þingi.
ATKVÆÐI FRJÁLSLYNDRA
SKIPTAST
Aukinn atkvæðafjöldi tveggja
aðalflokkanna stafar i fyrsta lagi
af hnignun Frjálslynda flokks-
ins. I þeim kjördæmum þar sem
hann hætti við framboð virðist
fylgi hans hafa skipt sjer þannig
að þrír af hverjum fimm fluttu
sig yfir á íhaldsflokkinn, en Iveir
yfir til Verkamannaflokksins. Þá
hefur aukning atkvæðisbærra
manna í landinu aukíst siðan
1950 um hálfa milljón.
IIUNDRUD ÞÚSUNDA
A TfeAFALGAR SQUARE
Kosningarnar fóru hvárVetna
fram með mesta friði og spekt.
Það var'ekki fyr en talning hófst,
að þess sá merki í London áð
eitthvað óvánalegt: var á seyði.
Að kveldi kosningadagsíns safn-'
Þetta eru átta fyrstu ráðherrarnir, sem Churchill skipaði í stjórn sína. — í efri röð eru (talið frá
vinstri); Antliony Eden utanríkisráðherra, Woolton lávarður matvælaráðherra, Salisbury lávarður inn-
siglisvörður konungs og Maxwell Fyfe innanríkisráðherra. í neðri röð eru: Butler f jármáiaráðherra,
Ismay lávarður samveldismálaráðherra, Monckton verkamálaráðherra og Lyttleton nýlendumálaráðh.
aðist fólk í hundruðum þúsunda
inn á Trafalgar Square þar sem
úrslit voru tilkynnt jafnóðum og
þau bárust. Þegar búið var að
telja í 50—60 kjördæmum var
sýnilegt hver úrslitin yrðu. En
báðir aðilar virtust ásáttir um að
nota tækifærið til gleðskapar
langt fram á nótt.
CIIURCHILL SKIPAR
í 70 RÁÐHERRAEMBÆTTI
Churchill hefur þegar tekið til
óspilltra málanna að skipa í þau
ráðherrasæti — um 70 alls —
sem rýmdúst að þessu sinni.
Sjálfur hefur hann ákveðið að
gegna störfum landvarnaráð*
herra ásamt forsætisráðherra-
embættinu, og hefur sú ákvörð-
un vakið nokkra undrun og gagn-
rýni, þar sem störf forsætisráð-
herra eru nú orðin svo umfangs-
mikil að vart er á bætandi, eink-
um ef hann vill taka ríkan þátt
í_ fjármálastefnu stjórnarinnar.
A stríðsárunum hafði Churchill
bæði þessi embætti með höndum
og fór vel ó því, þar sem land-
varnaráðherra varð hvort sem
var að ráðgast við forsætisráö-
herra um allar meiriháttar ráð-
staí'anir. Á friðartímum gildir
þetta nokkru öðru máli, og eink-
um nú meðan endurvopnunar-
áætlunin er framkvæmd, en þau
mál héyra undir landvarnir og
eru eins og sakir standa ærið
umfangsmikil.
ANTHONY FDEN
Anthony Eden, sem skipaður
hefur verið utanríkismálaráð-
herra, -verður einnig vara-for-
sætisráðherra og formaður neðri
deildar þingsins. Sú ráðstöfun að
fela honum störf auk utanríkis-
málanna hefur vakið undrun og
Charles Dickens,
andstæðingar flokksins hafa ver-
ið fljótir að benda á það, að þetta
sje einmitt það sama og Herbert
Morrison var ásakaður fyrir, þ. e.
eyða tíma frá utanríkismálunum
til annarra stjórnarstarfa.
Eden er nú 54 ára að aldri.
Hann varð áður utanríkismála-
ráðherra árið 1935, en sagði af
sjer 1938 vegna skoðanamunar
við Chamberlain ,sem þá var for-
sælisróðherra. Hann varð fyrsti
hermólaráðherra í stjórn Churc-
hilis árið 1939 en aftur utanríkis-
málaráðherra árið 1940 og fram
til kosuinganna 1945. Hann var
formaður neðri aeildar þingsins
frá 1942 til 1945. Enginn vafi er
talinn á því að hann taki við
íorystu flokksins þegar Churc-
bill feliur frá.
Salisbury lávarður, ipnsiglis-
vörður konungs, er 58 ára gam-
all. Hann hefur verið formaður
stjórnarandstöðunnar síðustu tvö
þing í lávarðadeildinni og for-
maður sömu deildar frá 1942 til
1945. Hann var aðstoðar-utanrík-
i: málaráðherra árin 1935—1938
og sagði af sjer um leið og Eden.
Hann hefur og gengt störfum ný-
lendumálaráðherra og ýmsum
óðrum stjórnarstörfum. Gert er
ráð fyrir að Salisbury verði Ed-
cns hægri hönd og taki jafnvel á
sig eitthvað af þeim ferðalög-
um, sem óhjákvæmilega fylgja
starfi utanríkismálaráðherra, —
Samstarf þeirra tveggja stendur
á gömlym merg.
VERKLÝÐSMÁLARÁÐIIERUA
Af öðrum útnefningum, sem
vakið hafa athygli er skipun Sir
Walter Monckton í • embætti
verklýðsmálaráðherra. Hann er
60 ára gamall, átti sæti í bróða-
birgðarstjórninni 1945, starfaði
sem forstjóri í upplýsingamála-
ráðuneytinu á stríðsárunum og
var fyrst kosinn á þing í febrúar
síðastliðnum er Oliver Stanley
dó. Sir Walter hefur tekið til-
tölulega lítinn þátt í opinberum
stjórnmálum, en fengist einkum
við lögfræðistörf, og talið er að
val hans sje gert með það fyrir
augum að komast hjá gagnrýni
verklýðssambandanna, sem naum
ast munu kæra sig um að fá í
stöðu þessa neinn af hinum j
þekktari mönnum er tekið hafa j
virkan þátt í pólitík íhaldsflokks
SAMVEUDTSMÁLAUÁBHERRA
Önnur skipún,' Öé'fii kom‘ ýms-
um á óvart er útneffii|íg isrríay ’
lávarðar scm ráð’nOrra i sam-
VeTdismálum ' — Secretarv ‘ of
Státe for Coinmomvcalth Rélái
tiöns. Ismáy lávarður stjórnáði
I starfsliði Churchills á styrjaldar- Emlyn Williams í gerfi Dickens.
árunum og var vararitari stríðs-
stjórnarinnar. Talið er að fáir
einstaklingar hafi staðið Churc-
hill nær á þeim tímum og víst
er að oft miðlaði Ismay lávarður
málum ef stríðsleiðtoginn byrsti
sig. Það er því gert ráð fyrir að
Ismay verði Churchill sjerstak-
iega handgenginn í þessari nýju
stjórn. Hann fór með Churchill
til Washington 1942 og tii Que-
bec 1943, ennfremur var hann í
sendinefnd Beaverbrooks til
Moskva 1941. Eftir ósigrana í
Frakklandi í byrjun stríðsins,
skipulagði hann varnir „innrás-
arstrandarinnar" þegar Ilitlor
bjóst til innrásar í England, sem
þó fórst fyrir eins og kunnugt er.
Þessa dagana berast jafnt og
þjett fregnir af nýjum ráðherr-
i:m, sem of langt yrði hjer upp
að telja. Og almenningur bíður
átekta að sjá hversu vel hinir
nýju vendir sópa.
UTANRÍKISMÁLIN
FYRSTA PRÓFIÐ
Utanríkismálin verða tvímæla-
iaust eitt fyrsta prófið sem lagt
verður fyrir stjórnina. Eden hef-
ur þegar kallað heim sendiherra
Breta í Persíu til þess að fá upp-
lýsingar um málin frá fyrstu
hendi. Annað viðfangsefni er
gjaldeyrismálið — the dollar gap
— sem gliðnar æ meira upp á
síðkastið. í fjármálaráðherra em-
bættið hefur Richard Austen
Butler verið skipaður. Hann er
talinn einn af duglegustu mönn-
im flokksins og aðeins 48 ára
að aldri. Kemur það í hlut hans
og verslunarmálaráðherrans að
glíma við þetta mikla viðfangs-
eíni þjóðarinnar.
GÞARFALiAIR
SKORNIR mi'R
Sparnaður á stjórnardeilda*
kostiaði var eitt af höfuðmái*
I um íhaldsfiokksins í kosninga-
baiáltunni. Hefur þegar í stað
verið hafist handa og nefnd sett
upp til þess að rannsaka þessí
mál og skera niður óþarfa liði.
Er jafnvel talað um að leggja
niður heil ráðuneyti, hverra gaga
er talið vafasamt og hefur Skipu-
lagningaráðuneyti borga og
sveita verið nefnt sem fyrsta
fórnarlambið. Þótt ráðuneyti
þetta væri eitt af ráðstöfunum
Verkamannafiokksir.s er ekki
gert ráð fyrir að stjcrnárandstað-
an geri mikið veður út af því
þótt það falli fyrir borð. Enn
annað mál er á döfinni, sem bú-
ist er við að verði hitamál í
byrjun þingsins, ef tekið verður
til umræðu. Það eru þingsæti hó-
skólanna.
ENDURREISN
HÁSKÓL AKJ ÖRDÆM ANN A
Eins og kur.nugt er voru ýms
sjerrjettindasæti í breska þing-
inu afnumin er Verkamanna-
stjórnin kom til válda og þar á
meðal helst háskólakjördæmin.
Utskrifaðir háskólaborgarar kusu
þingmenn þessa — tólf alls —•
rrieð sjeratkvæðisrjetti, auk kosn-
ingarjettar síns heima í hjeraði.
Churchill hefur stöðugt látið það
í ljósi að þingsæti þessi skyldu
verða endurreist ef íhaldsflokk-
urinn næði völdum og hefur lagt
jafn mikla áherslu á þetta eins
og afnám þjóðnýtíngar stáísine,
bifreiðaflutninganna og annarra
mest umdeildu ráðstafana Verka
mannaflokksins. Flestir háskól-
anna sendu íhaldsmenn á þing
og mundi viðbót sú er flokkur-
inn fengi þar gefa honum ærið
olbogarúm i þinginu. Hinsvegar
er vitað aö stjórnarandstaðaa
mun berjast gegn endurreisn kjör.
dæmanna með oddi og eggju, og
verklýðssamböndin munu fylgja
fiokknum að málum. Þótt stjórn-
arandstaðan yrðí að lúta í lægra
haldi í atkvæðagreiðslu um má’-
ið, þá gæti liún gert stjórninr.í
þungar búsifjar með því að nota
tækifærið til þess að eggja verk-
lýðssamböndin til andúðar. —.
Stjórnin mun hinsvegar varast
það í lengstu lög að stofna t.l
meiriháttar árekstra í verklýðs-
málum meðan hún er að festa
sig í sessi. Þess er því beðið í
spurn hvaða miðlunarleið hú:-l
finnur í þessu efni.
STJÓRNARANDSTAÐAN
Attlee hefur tekið að sjer for-
ystu stjórnarandstöðunnar, sem
er launað starf eins og kunnugt
er. En líkur eru til að Aneuri.a
Bevan láti ekki sitt eftir liggja
að halda stjórninni vakandi, þótt
hann gangi ekki í fylkingar-
I brjósti — enn sem komið er —
því nýafstaðnar kosningar gáfa
honum byr undir báða vængi
þar sem allir fylgismenn hans,
átta talsins, náðu kosningu og
flestir með góðum meirihluta.
Eklri er þó líldegt að til klofn-
ingar komi innan Verkamanna-
flokksins, því ýmsir leiðanci
menn hans telja að kornið ge:i
til nýrra kosninga eftir eitt t:I
tvö ár, ef stjórnarsiglingin verður
örðug og þá sje áríðandi að flokk
urinn standi heill og óskiptur.
eining æseileg
AHir þrír leiðtogar aðalflokk-
anna hafa hinsvegar látið það
í ljósi að þeir æski þjóðlegrar
einingar nú um hríð svo að tíir.i
vinnist til þess að ráða fram úr
vandamálum þeim er að steðja.
Qg allur alinermingur mi:n vera
á svipaðri skoðun í þeim éfnum.
Churchill hefur:'áð: vítsú leyti
sýnt samstarfsvilja sinn'• í verk-
i 'nu ;muð því atFbjöða 'förmanri
I Frjaislj-nda flókksinsl CÍémer.t
| Davis, embætti menntamálaráð-
l —— i ... Framh. á bls. 12,