Morgunblaðið - 12.02.1952, Síða 7

MORGUISBLAÐIÐ
%
Frumhróeini fii iðnaðar á Frysfihúsniáiið í
H.J. HÓLMJÁRN, efnafræðing-
ur, er nýkominn hingað til lands
eftir kynnisför um Norðurlönd á
vegum Félags ísl. iðnrekenda, en
þau samtök vinna að því m.a. að
afla upplýginga viðvíkjandi iðn-
aði og aðstöðu hans í þessum
löndum.
Að öllu forfallalausu hefði
þessi ferð verið^ farin af fram-
kvæmdastjóra FÍI, Páli S. Páls-
syni, en honum var nýlega boðið
til 6 mánaða dvalar í Sviss, svo
þessa ferð gat hann ekki farið.
Var því H.J. Hólmjárn fenginn
til fararinnar.
Tíðindamaður blaðsins hitti
Hólmjárn að máli í gærmorgun
og.spurði hann frétta úr ferðinni
og um árangur hennar.
— Það, sem ég get sagt á þessu
stigi málsins eru aðeins lausiegar
athuganir, þar sem eftir er að
vinna úr þeim gögr.um, sem aflað
hefur verið, sagði Hólmiárn.
Aðaltilgangur með för þessari
var sá að athuga aðstöðu hins
opinbera til iðnaðarmála á Norð-
urlöndum. Var upplýsinga sér-
staklega leitað um tolla og á
hvern hátt tollalöggjöf landanna
væri samin og framkvæmd með
tilliti til málefna iðnaðarins.
Þá kynnti ég mér einnig skatta
mál iðnaðarins, verkalaun og
kynningarstarfsemi. Naut ég að-
stoðar iðnaðarsamtakanna 1 hih-
úm ýmsu löndum, samtaka at-
vinnurekenda og félagsins Dansk
Arbejde hvað kynningarstarf-
semi viðvék.
FRUMHRÁEFNI TOLLFRJÁLS
— Hvað er þá að segja um tolla
löggjöf h.inna Norðurlandanna?
— I stuttu máli má segja að
hún sé byggð á allt öðrum grund-
velli en okkar tolíalöggjöf. Þeim
má í flestum tilfellum líkja við
verndartoPa meira og minna.
Kemur það fram í því að frum-
hráefoi til alltar' framleiðsiu eru
tollfrjáls eða með mjög lágum
tolli í formi þungatolls.
Tollurinn fer síðan stighækk-
andi eftir því hve mikið hráefnin
eru unnin, þegar þau flytjast inn.
Með þessu vill hið opinbera-
vinna að því að efni íil fram-
leiðslunnar sé á sem. írumstæð-
ustu stigi þegar það er keypt til
lar.dsins. Um leið er þetta trygg-
ing fyrir atvinnu í landinu og ör-
yggi þegnanna.
Slíkir verndartollar eru einna
mest áberandv í Noregi, en yfir-
leitt er tollalöggjöf Norðurland-
anna fjögurra mjög svipuð. — í
Svíþjóð eru.t.d. allar hiávörur tii
vefnaðnriðnaðarins t.ollfrjálsar að
gervisilki undanskildu. Að tollur
er lagður á innfiutning þess- staf-
ar af því að það er framleitt í
landinu sjáifu.
SKATTAR TILTEKINN
HLUTI AF TEXJUM
— En nýtur iðnaður Norður-
landa einnig hlunninda á sviði
ikattaálagningar?
— Það gerir hann vissulega, í
samanburði við íslenzkan iðnað,
því allsstaðar á Norðurlöndum
eru tekin til hins opinbera viss
prósenttala af tckjum iðnfyrir-
tækja.
í Finnlandi greiöa iðnframleið-
endur ekki meira en 28% af tekj-
um firmans til ríkisins og bæjar-
félög taka aldrei meira af þeim
en 10—12%. Á hinum erfiðu tím-
um, sem Finnar eru nú að kom-
ast yfir, hafa skattaálögur á fyrir
tæki komizt upp í 50% af tekjum
þeirra, en í ár verður það mun
minna, sem iðnframleiðendur
þurfa að greiða í opinber gjöld.
Skattaálögur á iðnrekendur eru
mestar í Noregi, en hinsvegar
lægstar í Danmörku. Víða er þó
mikið tillit tekið íil arðútborg-
ar.a hlutafélaganna. Það, sem í
varasjóði er lagt er að meiru eða
minna leyti skattfrjálst.
Ekki er bs * ~3 fá a möreum
oroum um þjóðhagslegan hagnað
af þessu fyrirkomulagi, Verk-
smiðjufifmum er með þessu gert
kleift að safna fé í sjóð til trygg-
eru tollfrjúls
SKATTAFYRIRK0MULA6ÍD ANNAD
Rætt vi5 H. J. Hólmjárro eftir
Áíþingi veíffi 4 miiljénir fil frysfihúsa og
afvinnubófa — Margir vilja kreppa í þær —
Hvernig vsrður þeim bezf ráðstafaSi
um
er í Kaupmannahöfn, þaðan sem
öllu er stjórnað, ráðgefandi verk-
fræðingadeildum, iðnsýningar-
ieildum og annari auglýsinga-
starfsemi. Félagið nýtur styrks
hins opinbera til scarfsemi sinn-
ar.
Dar.sk Arbejde hefur líka á-
hrif á setningu laga um iðnaðar-
málefni. Það dreifir út fjölda smá
úta oe ritlinga, auk veglegs mán-
aðarrits.
A STRIÐSARUNUM, þegar Oli
Hertervig var bæjarstjóri í Siglu-
firði, flóðu peningarnir um allt
og voru þá miklar framkvæmdir
í Siglufirði; Síldveiðin var mikil
og gaf þá oft drúgan skilding, en
það voru þó smámunir í saman-
i burði við fé það, sem Hertervig
’ náði út úr ríkissjóði til fram-
kvæmda í Siglúfirði. Hertervig
sat oft mestan hluta þingtímans
í Reykjavík og var ekki neinn
ónytjungur. Ýtti hann duglega
undir að ríkissjóður mjólkaði vel
og gæfi góða peninganyt, eih.s og
■ t.d. í byggingu nýrrar sí’darverk-
smiðju, fiskimjölsskenimuna
„Ákavíti“, byggingu síldarverk-
smiðjunnar „Rauðku“, hafnar-
H.J. Hólmjárn.
ingar iðnaðarframleiðslu og færa
út reksturinn eftir þörfum.
UNNIÐ ÖLLUM IIÖNDUM
— Og þá er komið að verka-
launum?
— Verkalaun eru hærri hér en
á hinum Norðurlöndunum, ef
reiknað er eftir núverandi gengi.
Hins vegar er hér dýrara að lifa,
svo þetta jafnar sig að mestu leyti
upp. T.d. um ódýrara lífsviður-
væri vil ég nefna að í Danmörku
kostar rnjólkurpotturinn 99 aura
íslenzka samkvæmt gengi Jönsku
krónunnar.
Á Norðurlöndum er nú unnið
af öllum höndum og atvinnuleysi
er litið sem ekkert. Má vafaiaust
rekja það að miklu leyti íil rélts
skilnings hins opinbera 111 Ið.r-
aðarmála.
Þá er það og áberandi.hvað
almenningur sýnir innlendri
framleiðslu mikinn velvilja. í
Noreg'i virðast mcnn yfirleitt
spyrja hvort varan, sem þeir
hyggjast kaupa, sé norsk áður
en þeir festa kaup á henni.
Það mun og fyrst og fremst
uppgangi ncrskrar iðnaðar-
framleiðslu að þakka að á s.l.
ári var verzlunarjöfnuður
Norðmaruia í fvrsta skipti
eftir stríðið hagstægður og það
svo um munar..
Sömu sögu má af hinum
löndunum scgja. Danir flytja
inn öll hráefni að undanteknu
sement-hráefni og hráefni til
iðnaðarframleiðslu úr land-
búnaðarvrirum. Samt sem áður
flattii þeir út á s.I. ári íullunn-
ar iðnaðarvörur fyrir 2200
miíljónir króna.
AUGLÝSINGASTARF SEMI
— En fyrst innlend framleiðsla
er svo hátt skrifuð meðal hinna
Norðurlandaþjóðanna, hefur þá
ekki auglýsinga- og kýnningar-
starfsemi af hálfu iðnrekenda
verið mikil?
—- Jú, en engu síðúr út á við
en inn á við. í Danmörku starfar
t.d. félag er nefndis Dansk Ar-
bejde. Það telur innan vébanda
sinna tugi þúsunda manna úr öll-
um stéttum þjóðíé’agsins og iil-
gangur fálagsins er að sjá svo um
að Danir hafi forgangrétt fram
yfir útlendinga bæði hvað at-
vinnu snertfr og annarar starf-
semi. Hyggst íélagið ?neð bví
stuðla sem bczt að eflingu þjóð-
arauðsins.
Félag þetta var stofnað árið
1908 og hefur síð.an stöðugt vax-
ið. Unnið er sleituláust að því að
auká þekkingu manna og virð-
ingu fyrir danskri framleiðslu og
þá sérstaklega iðnaðarfram-
leiðslu. Starfar félagið í deildum
um allt landið, en aðalskrifstofan
i framkvæmdir, byggingu nýrrar
LokT’ hefur félagið skrásett ra^vaJ °g mwgt fleira.
vörumerki, sem danskir framleið- Eftu' 1allar Þessar miklu ::ram-
cndur fá að nota endurgjalds- i kyæmdu °g pemngamokstur ur
’aust, en skuldbinda sig jafnframt nklss-Joðl datt Herterv^ ur sess-
til þess á ýmsan hátt að hlíta ^um sem bæjarstjon i Siglufirði.
'yrirmælum félagsins um vöndun Þa komu ^veir ungir logfræðmg-
vöruframleiðslu larur Reyk.iavik oe urðu bæiar-
Þess má og geta að þegar vald- stlorar 1 hver á íætur
ir eru menn í samninganefndir oðrum' Þeim hkaoi efck1 andrums
um viðskiptamál eiga iðnaðarsam ottlð. og Þoi'tl Siglf’rdingum þeir
tökin þar ætíð góða fulltrúa, sem e eglr ”s at umenn ■
hafa grundvallarþekkingu á hrá-
efnaþörf og hráefnanotkun iðn-
aðar landsins og vita hve afkasta-
mikill iðnaðurinn er.
FRAMTÍÐARKORFUR
ÍSLENZKS IÐNAÐAR
— Hvernig teljið þér horf-
urnar fyrir íslenzkan iðnað?
— Honum ber að gefa meiri
Við síðustu fcæjarstjórrarkosn-
ingar var kosinn nýr bæjarstjori
í Siglufii'ði, heimcmeður þar, Jón
Kjartansson, Framsóknarmaður,
geðþekkur ungur maður, en hann
hefur ekki átt sjö dagana sæia.
Það hefur komið hvert aflaleysis-
árið eftir annað, kaupstaðurinn
lent í fjárþröng og oft hefur ver-
ið erfitt að „snúa snældunni", en
gaum en hingað til hefur verið | það skal upplýst um hinn unga
gert. Vilji þjóðin lifa í þessu
landi menningaTlífi, er úti-
lokað annað en stórefla iðnað-
inn bæði til notkunar Iands-
manna og til útflutnings.
Við höfum að vísu ekki yfir
miklu af hráefnum að ráða en
stórkostleg vérðmæti felast í
vaínsföllum og raforkan er
frumskilyrði allrar iðnaða?:-
framleiðslu. Stórvirkjanir, t.d.
Þjórsár og fleiri fijóta og í
sambandi við þær aukinn iðn-
aður, er eitt þeirra verkefna,
sem þýðingarmest eru framtíð
þessarar þjóðar.
Óhjákvæmiíegt er að fá til
rafvirkjanafranikvæmda og
annara síórframkvæmda á
sviði iðnaðar, erlení fjármagn,
en fásinna er að vera hræddur
við slíkt, þegar um heilbrigð
fyriríæki er að ræða.
Félagi ísl. iðnrekenda er ljóst,
að framtíð þe.ssarar þjóðar er ná-
tengd stóraukinni iðnaðarfram-
leiðslu. Þess vegna telur félagið
það skyldu sína, að afla upplýs-
inga um hvernig búið er að iðnaði
r.ágrannaþjóða vorra, ef við skyld
um geta af því lært.
— Verður skýrsla yðar um ferð
ina ekki birt?
— Skýrs’an mun :'yrst og
fremst ræad innan félagsstjórn-
arinnar og félagssamtakanr.a, en
síðar og- að líkindum innan
skamms birt almenningi.
A. St.
12.
ræirlsins í gær
bæjarstjóra, að hann hefur verið
duglegur að ná í fé í bæjarkass-
ann og þegar tekið er tillit til
þeirra þrengingatíma, sem nú eru
með peninga, hefur hann slegið
öll sláttumet og er undramaður
á þessu sviði, jafnvel þótt borið
sé saman við Hertervig. Én nú er
svo komið, að bæjarstjórinn þarf
að gæta vel að sér, ef vel á að
fara, og kem ég að því síðar í þess
ari grein.
I vor útvegaði bæjarstjórinn
Siglufjarðarkaupstað einn ný-
sköpunartogara í viðbót og hafði
víst talsvert fyrir því. Síðar
mjólkaði hann enn talsvert fé úr
ríkissjóði handa Siglufirði og er
það allt gott og biessað, og nú í
haust, rétt eftir * að Alþing var
sett, kom hann hingað með bæj
Nú ftemur það alvarlegasta i
þessu máli, en það er, að stjórn
Síldarverksmiðja ríkisins símav
til bæjarstjórnar Sigíufjarðar og
vill fá sarnþykki hennar til þess
að báðir bæjartogararnir, „Haf-
Iíði‘r óg „Elliði", feggi allán
sinn upp hjá ræníanlegu frysti-
húsi Síldarverksmiðja úkisins osf
að bæjarfélagið ;;é r.kylt XS gera
þá báða út veiðar handa hessut
væntanlega frystihúsi, svo fram-
arlega ; em 2, 3 oða 'leiri (ogarar
annars staöar af lar.dinu rfli íisb'
til f’">'«titip-ar í landi.
Mál þetta var lagt fyrir bæjar-
stjórnina í Siglufirði og var þar
samþvkkt í einu hlióði að ganr^,
að ofanskráðum skilmálum Síld-
arverksmiðia ríkisi^s, oe var þay
á meðsl atkvæði Jóns Kjartans-
sonar, bæjarstjóra.
M'',; ” ■'•■ •■
HVAÐ HEFUR HÉR SKES?
Síldarverksmiðjur rikisins hafa
hæ’arstió’’n Siglu-
fjarðar að afhenda þeim aflann
til. frystingar og tekið af bcénumi
ráðstöfunarréttinn á útgerð tog-
'’ranna. sem harm á að hafa til
þess að geta ráðstafað honurn
bæiarfélaginu í hag. Með öðrum
orðum, bæjarstjórnin hefnr meff
fiiótræðisráðstöfun sinni afhent
stjórn síldarverksmiðjanna afíá
togaranna, í stað þess að notfæra-
sér hann sjálf og ráða yfir hon-
um á hverjum tíma. ;
Nú skal það tekið fram, að
Siglufjarðarbær á síldarverk-
smiðjuna „Rauðku“, ágætis verk+
smiðju með úrvals framkvæmda-r
stjóra. — Báðir togararnir og
„Rauðka" munu vera 27—3Ö
milljón króna virði í dag. Hefði
bæjarstjórn Siglufjarðar, sem á
og ræður yfir togurunum og
,,Rauðku“, viljað líta skynsam-
lega d þetta mál og haft heill
bæjarins sem sjónarmið, átti bæj-
arfélagið aldrei að skuldbinda
togarana, eins og að framan segir,
heldur átti að gefa ,R,auðku‘‘
kost á að fá leigt eða keypt við
vægu verði frystihús, sem nægði
til að frysta afla togaranna. Þetta
var eina skynsamlega leiðin fyr-
ir Siglfirðinga. Þá höfðu þeir
frjálsan ráðstöfunarrétt yfir tog-
urur.um og gátu látið sína eigin
verksmiðju, „Rauðku1', vinna all-
an karfa, fiskúrgang og beinin
írá sinu frystihúsi, og hefði það
arfógetann frá Siglufirði, Þórodd | gefið kaupstaðnum drjúgan
kommakóng (bekkjarbróður Gott skilding, því eins og þessum mál-
walyds) og nokkra fleiri — með
öðrum orðurn fullskipaða hung-
urgöngunefnd, eins og það er
um er nú komið verður Sigiu-*
fjarðarkaupstaður að hafa ráð-
stöfunarrétt á hraðfrystihúsi, serrk
kallað. Erindi slíkra nefnda er að ; er nauðsynlegur tengiliður milli
tala við bankana, Alþingi, blöð togaranna og „Rauðku“, og ef
og utvarp, vatryggingafelögin,
fjármála-, viðskipta- og atvinnu-
málaráðherra og fleiri og fleiri.
Eftir margra vikna dvöl þess-
arar hungurgöngunefndar hér
Reykjavík var leitað til stjórnar
Síldarverksmiðja ríkisins og
ríkisstjórnin lítur rétt á þetta
mál, á hún að hjálpa „Rauðku“
með frystihúsrekstur og það
strax, því óþarft er að festa nýja
1 íjárveitingu í frystihúsi á stað,
þar sem næg frystihús eru fyrir.
I GÆR var dregið í 2. flokki
Happdrætiís Háskólans. í þess-
um ílokki eru 550' vinningar, auk
tveggja aukavinninga. í þessum
flokki nema viriningarnir alls kr.
255,700.
Hæsti vinningurihn, 25,000 kr.,
kom upp á íí rrfiða, sem allir eru
í Neskaupstaðsumboðinu, nr.
17395. Næst hæsti vinningurinn,
10,000 kr., kom upp á heilmiða,
nr. 25996, sem er í umboði Guðm.
Gamalíelssonar í Lækjargötu.
Þriðji hæsti vinning.urinn, kr.
j 5000, kom einnig upp á heilmiða,
j nr. 304, í umboði Marenar Pét- hljóði. Talkór krata Og komma ’
' ursdóttur við Laugaveginn. gerir það ckki betur.
. • u • * -i i ,1 Það þarf engan að undra, að
stungið upp a þvi, að siidarverk- sildarverksmiðjur ríkisins vilji
sm^ðiurnar byggðu aytt frysUhus h viljl ná Vlðskiptunum
i Siglufirði, en það skal upplyst, J
« *•••„ -p +i' u * • við bæjartogarana og lata
að fjogur frystihus eru þar fynr ^ u.. t, .
og hafa þau með lítilaháttar breyt ”Rauðku standa i eyð,; það er
ingum álíka frystimöguleika og kannskl ekkl nema mannlegt “T
öll Akraneshúsin hafa nú, en þau en vll^a nu ekki Siglfirðmgar
fullnægja frystingu fisks af tveim athuga ^etta mal að nyju a þeinr
togurum og 17 vélbátum. grundvelll, sem her heiur venð
í stjórn síldarverksmiðjanna |
eru þcir Sveinn Benediktsson, for 1 Síldarverksmiðjur ríkisins fóru
maður, Sigurður Ágústsson, Þór- fram á, að Alþingi veitti einnar
oddur Guðmundsson, Erlendur og hálfrar milljón króna ábyrgð:
Þorsteinsson og Jón Kjartansson, til sinnar frystihúsbyggingar, en,
bæjarstjóri (varamaður Eysteins, í meðférð þingsins ’endaði þetta
ráðherra). þannig, að fjórar milljónir króna
Sveinn Benediktsson kallar voru ætlaðar til frystihúsa víðs-r
saman fund í stjórn síldarverk- vegar á landinu, að Siglufirði
smiðjanna. Þar-er samþj'kkt að meðtöldum, og nú þegar er kom-
síldarverksmiðjurnar byggi í in hungurgöngunefnd frá ísafirði,,
einni af mjölskemmum þeirra í se,m viil kroppa í þessar fjjþrac
Siglufirði’ nýtt ffýstihús, ef Al-
þingi gefi samþýkki sitt og á-
byrgist fyrir þær lán til þess.
milljónir og, fieiri hungurgþngu-.
nefndir utgn af landi eru á 'leið-
inni. í dag skýra Reykjavpcur-
Þetta er samþykkt af yerksmiðju biöðin frá því, að bæjarstjórnt,
stjórninni á einu kvöldi í einu Reykjavíkur vilji komast í lióp-
Framh. á bls. 10