Morgunblaðið - 12.02.1952, Side 7

Morgunblaðið - 12.02.1952, Side 7
MORGUISBLAÐIÐ % Frumhróeini fii iðnaðar á Frysfihúsniáiið í H.J. HÓLMJÁRN, efnafræðing- ur, er nýkominn hingað til lands eftir kynnisför um Norðurlönd á vegum Félags ísl. iðnrekenda, en þau samtök vinna að því m.a. að afla upplýginga viðvíkjandi iðn- aði og aðstöðu hans í þessum löndum. Að öllu forfallalausu hefði þessi ferð verið^ farin af fram- kvæmdastjóra FÍI, Páli S. Páls- syni, en honum var nýlega boðið til 6 mánaða dvalar í Sviss, svo þessa ferð gat hann ekki farið. Var því H.J. Hólmjárn fenginn til fararinnar. Tíðindamaður blaðsins hitti Hólmjárn að máli í gærmorgun og.spurði hann frétta úr ferðinni og um árangur hennar. — Það, sem ég get sagt á þessu stigi málsins eru aðeins lausiegar athuganir, þar sem eftir er að vinna úr þeim gögr.um, sem aflað hefur verið, sagði Hólmiárn. Aðaltilgangur með för þessari var sá að athuga aðstöðu hins opinbera til iðnaðarmála á Norð- urlöndum. Var upplýsinga sér- staklega leitað um tolla og á hvern hátt tollalöggjöf landanna væri samin og framkvæmd með tilliti til málefna iðnaðarins. Þá kynnti ég mér einnig skatta mál iðnaðarins, verkalaun og kynningarstarfsemi. Naut ég að- stoðar iðnaðarsamtakanna 1 hih- úm ýmsu löndum, samtaka at- vinnurekenda og félagsins Dansk Arbejde hvað kynningarstarf- semi viðvék. FRUMHRÁEFNI TOLLFRJÁLS — Hvað er þá að segja um tolla löggjöf h.inna Norðurlandanna? — I stuttu máli má segja að hún sé byggð á allt öðrum grund- velli en okkar tolíalöggjöf. Þeim má í flestum tilfellum líkja við verndartoPa meira og minna. Kemur það fram í því að frum- hráefoi til alltar' framleiðsiu eru tollfrjáls eða með mjög lágum tolli í formi þungatolls. Tollurinn fer síðan stighækk- andi eftir því hve mikið hráefnin eru unnin, þegar þau flytjast inn. Með þessu vill hið opinbera- vinna að því að efni íil fram- leiðslunnar sé á sem. írumstæð- ustu stigi þegar það er keypt til lar.dsins. Um leið er þetta trygg- ing fyrir atvinnu í landinu og ör- yggi þegnanna. Slíkir verndartollar eru einna mest áberandv í Noregi, en yfir- leitt er tollalöggjöf Norðurland- anna fjögurra mjög svipuð. — í Svíþjóð eru.t.d. allar hiávörur tii vefnaðnriðnaðarins t.ollfrjálsar að gervisilki undanskildu. Að tollur er lagður á innfiutning þess- staf- ar af því að það er framleitt í landinu sjáifu. SKATTAR TILTEKINN HLUTI AF TEXJUM — En nýtur iðnaður Norður- landa einnig hlunninda á sviði ikattaálagningar? — Það gerir hann vissulega, í samanburði við íslenzkan iðnað, því allsstaðar á Norðurlöndum eru tekin til hins opinbera viss prósenttala af tckjum iðnfyrir- tækja. í Finnlandi greiöa iðnframleið- endur ekki meira en 28% af tekj- um firmans til ríkisins og bæjar- félög taka aldrei meira af þeim en 10—12%. Á hinum erfiðu tím- um, sem Finnar eru nú að kom- ast yfir, hafa skattaálögur á fyrir tæki komizt upp í 50% af tekjum þeirra, en í ár verður það mun minna, sem iðnframleiðendur þurfa að greiða í opinber gjöld. Skattaálögur á iðnrekendur eru mestar í Noregi, en hinsvegar lægstar í Danmörku. Víða er þó mikið tillit tekið íil arðútborg- ar.a hlutafélaganna. Það, sem í varasjóði er lagt er að meiru eða minna leyti skattfrjálst. Ekki er bs * ~3 fá a möreum oroum um þjóðhagslegan hagnað af þessu fyrirkomulagi, Verk- smiðjufifmum er með þessu gert kleift að safna fé í sjóð til trygg- eru tollfrjúls SKATTAFYRIRK0MULA6ÍD ANNAD Rætt vi5 H. J. Hólmjárro eftir Áíþingi veíffi 4 miiljénir fil frysfihúsa og afvinnubófa — Margir vilja kreppa í þær — Hvernig vsrður þeim bezf ráðstafaSi um er í Kaupmannahöfn, þaðan sem öllu er stjórnað, ráðgefandi verk- fræðingadeildum, iðnsýningar- ieildum og annari auglýsinga- starfsemi. Félagið nýtur styrks hins opinbera til scarfsemi sinn- ar. Dar.sk Arbejde hefur líka á- hrif á setningu laga um iðnaðar- málefni. Það dreifir út fjölda smá úta oe ritlinga, auk veglegs mán- aðarrits. A STRIÐSARUNUM, þegar Oli Hertervig var bæjarstjóri í Siglu- firði, flóðu peningarnir um allt og voru þá miklar framkvæmdir í Siglufirði; Síldveiðin var mikil og gaf þá oft drúgan skilding, en það voru þó smámunir í saman- i burði við fé það, sem Hertervig ’ náði út úr ríkissjóði til fram- kvæmda í Siglúfirði. Hertervig sat oft mestan hluta þingtímans í Reykjavík og var ekki neinn ónytjungur. Ýtti hann duglega undir að ríkissjóður mjólkaði vel og gæfi góða peninganyt, eih.s og ■ t.d. í byggingu nýrrar sí’darverk- smiðju, fiskimjölsskenimuna „Ákavíti“, byggingu síldarverk- smiðjunnar „Rauðku“, hafnar- H.J. Hólmjárn. ingar iðnaðarframleiðslu og færa út reksturinn eftir þörfum. UNNIÐ ÖLLUM IIÖNDUM — Og þá er komið að verka- launum? — Verkalaun eru hærri hér en á hinum Norðurlöndunum, ef reiknað er eftir núverandi gengi. Hins vegar er hér dýrara að lifa, svo þetta jafnar sig að mestu leyti upp. T.d. um ódýrara lífsviður- væri vil ég nefna að í Danmörku kostar rnjólkurpotturinn 99 aura íslenzka samkvæmt gengi Jönsku krónunnar. Á Norðurlöndum er nú unnið af öllum höndum og atvinnuleysi er litið sem ekkert. Má vafaiaust rekja það að miklu leyti íil rélts skilnings hins opinbera 111 Ið.r- aðarmála. Þá er það og áberandi.hvað almenningur sýnir innlendri framleiðslu mikinn velvilja. í Noreg'i virðast mcnn yfirleitt spyrja hvort varan, sem þeir hyggjast kaupa, sé norsk áður en þeir festa kaup á henni. Það mun og fyrst og fremst uppgangi ncrskrar iðnaðar- framleiðslu að þakka að á s.l. ári var verzlunarjöfnuður Norðmaruia í fvrsta skipti eftir stríðið hagstægður og það svo um munar.. Sömu sögu má af hinum löndunum scgja. Danir flytja inn öll hráefni að undanteknu sement-hráefni og hráefni til iðnaðarframleiðslu úr land- búnaðarvrirum. Samt sem áður flattii þeir út á s.I. ári íullunn- ar iðnaðarvörur fyrir 2200 miíljónir króna. AUGLÝSINGASTARF SEMI — En fyrst innlend framleiðsla er svo hátt skrifuð meðal hinna Norðurlandaþjóðanna, hefur þá ekki auglýsinga- og kýnningar- starfsemi af hálfu iðnrekenda verið mikil? —- Jú, en engu síðúr út á við en inn á við. í Danmörku starfar t.d. félag er nefndis Dansk Ar- bejde. Það telur innan vébanda sinna tugi þúsunda manna úr öll- um stéttum þjóðíé’agsins og iil- gangur fálagsins er að sjá svo um að Danir hafi forgangrétt fram yfir útlendinga bæði hvað at- vinnu snertfr og annarar starf- semi. Hyggst íélagið ?neð bví stuðla sem bczt að eflingu þjóð- arauðsins. Félag þetta var stofnað árið 1908 og hefur síð.an stöðugt vax- ið. Unnið er sleituláust að því að auká þekkingu manna og virð- ingu fyrir danskri framleiðslu og þá sérstaklega iðnaðarfram- leiðslu. Starfar félagið í deildum um allt landið, en aðalskrifstofan i framkvæmdir, byggingu nýrrar LokT’ hefur félagið skrásett ra^vaJ °g mwgt fleira. vörumerki, sem danskir framleið- Eftu' 1allar Þessar miklu ::ram- cndur fá að nota endurgjalds- i kyæmdu °g pemngamokstur ur ’aust, en skuldbinda sig jafnframt nklss-Joðl datt Herterv^ ur sess- til þess á ýmsan hátt að hlíta ^um sem bæjarstjon i Siglufirði. 'yrirmælum félagsins um vöndun Þa komu ^veir ungir logfræðmg- vöruframleiðslu larur Reyk.iavik oe urðu bæiar- Þess má og geta að þegar vald- stlorar 1 hver á íætur ir eru menn í samninganefndir oðrum' Þeim hkaoi efck1 andrums um viðskiptamál eiga iðnaðarsam ottlð. og Þoi'tl Siglf’rdingum þeir tökin þar ætíð góða fulltrúa, sem e eglr ”s at umenn ■ hafa grundvallarþekkingu á hrá- efnaþörf og hráefnanotkun iðn- aðar landsins og vita hve afkasta- mikill iðnaðurinn er. FRAMTÍÐARKORFUR ÍSLENZKS IÐNAÐAR — Hvernig teljið þér horf- urnar fyrir íslenzkan iðnað? — Honum ber að gefa meiri Við síðustu fcæjarstjórrarkosn- ingar var kosinn nýr bæjarstjori í Siglufii'ði, heimcmeður þar, Jón Kjartansson, Framsóknarmaður, geðþekkur ungur maður, en hann hefur ekki átt sjö dagana sæia. Það hefur komið hvert aflaleysis- árið eftir annað, kaupstaðurinn lent í fjárþröng og oft hefur ver- ið erfitt að „snúa snældunni", en gaum en hingað til hefur verið | það skal upplýst um hinn unga gert. Vilji þjóðin lifa í þessu landi menningaTlífi, er úti- lokað annað en stórefla iðnað- inn bæði til notkunar Iands- manna og til útflutnings. Við höfum að vísu ekki yfir miklu af hráefnum að ráða en stórkostleg vérðmæti felast í vaínsföllum og raforkan er frumskilyrði allrar iðnaða?:- framleiðslu. Stórvirkjanir, t.d. Þjórsár og fleiri fijóta og í sambandi við þær aukinn iðn- aður, er eitt þeirra verkefna, sem þýðingarmest eru framtíð þessarar þjóðar. Óhjákvæmiíegt er að fá til rafvirkjanafranikvæmda og annara síórframkvæmda á sviði iðnaðar, erlení fjármagn, en fásinna er að vera hræddur við slíkt, þegar um heilbrigð fyriríæki er að ræða. Félagi ísl. iðnrekenda er ljóst, að framtíð þe.ssarar þjóðar er ná- tengd stóraukinni iðnaðarfram- leiðslu. Þess vegna telur félagið það skyldu sína, að afla upplýs- inga um hvernig búið er að iðnaði r.ágrannaþjóða vorra, ef við skyld um geta af því lært. — Verður skýrsla yðar um ferð ina ekki birt? — Skýrs’an mun :'yrst og fremst ræad innan félagsstjórn- arinnar og félagssamtakanr.a, en síðar og- að líkindum innan skamms birt almenningi. A. St. 12. ræirlsins í gær bæjarstjóra, að hann hefur verið duglegur að ná í fé í bæjarkass- ann og þegar tekið er tillit til þeirra þrengingatíma, sem nú eru með peninga, hefur hann slegið öll sláttumet og er undramaður á þessu sviði, jafnvel þótt borið sé saman við Hertervig. Én nú er svo komið, að bæjarstjórinn þarf að gæta vel að sér, ef vel á að fara, og kem ég að því síðar í þess ari grein. I vor útvegaði bæjarstjórinn Siglufjarðarkaupstað einn ný- sköpunartogara í viðbót og hafði víst talsvert fyrir því. Síðar mjólkaði hann enn talsvert fé úr ríkissjóði handa Siglufirði og er það allt gott og biessað, og nú í haust, rétt eftir * að Alþing var sett, kom hann hingað með bæj Nú ftemur það alvarlegasta i þessu máli, en það er, að stjórn Síldarverksmiðja ríkisins símav til bæjarstjórnar Sigíufjarðar og vill fá sarnþykki hennar til þess að báðir bæjartogararnir, „Haf- Iíði‘r óg „Elliði", feggi allán sinn upp hjá ræníanlegu frysti- húsi Síldarverksmiðja úkisins osf að bæjarfélagið ;;é r.kylt XS gera þá báða út veiðar handa hessut væntanlega frystihúsi, svo fram- arlega ; em 2, 3 oða 'leiri (ogarar annars staöar af lar.dinu rfli íisb' til f’">'«titip-ar í landi. Mál þetta var lagt fyrir bæjar- stjórnina í Siglufirði og var þar samþvkkt í einu hlióði að ganr^, að ofanskráðum skilmálum Síld- arverksmiðia ríkisi^s, oe var þay á meðsl atkvæði Jóns Kjartans- sonar, bæjarstjóra. M'',; ” ■'•■ •■ HVAÐ HEFUR HÉR SKES? Síldarverksmiðjur rikisins hafa hæ’arstió’’n Siglu- fjarðar að afhenda þeim aflann til. frystingar og tekið af bcénumi ráðstöfunarréttinn á útgerð tog- '’ranna. sem harm á að hafa til þess að geta ráðstafað honurn bæiarfélaginu í hag. Með öðrum orðum, bæjarstjórnin hefnr meff fiiótræðisráðstöfun sinni afhent stjórn síldarverksmiðjanna afíá togaranna, í stað þess að notfæra- sér hann sjálf og ráða yfir hon- um á hverjum tíma. ; Nú skal það tekið fram, að Siglufjarðarbær á síldarverk- smiðjuna „Rauðku“, ágætis verk+ smiðju með úrvals framkvæmda-r stjóra. — Báðir togararnir og „Rauðka" munu vera 27—3Ö milljón króna virði í dag. Hefði bæjarstjórn Siglufjarðar, sem á og ræður yfir togurunum og ,,Rauðku“, viljað líta skynsam- lega d þetta mál og haft heill bæjarins sem sjónarmið, átti bæj- arfélagið aldrei að skuldbinda togarana, eins og að framan segir, heldur átti að gefa ,R,auðku‘‘ kost á að fá leigt eða keypt við vægu verði frystihús, sem nægði til að frysta afla togaranna. Þetta var eina skynsamlega leiðin fyr- ir Siglfirðinga. Þá höfðu þeir frjálsan ráðstöfunarrétt yfir tog- urur.um og gátu látið sína eigin verksmiðju, „Rauðku1', vinna all- an karfa, fiskúrgang og beinin írá sinu frystihúsi, og hefði það arfógetann frá Siglufirði, Þórodd | gefið kaupstaðnum drjúgan kommakóng (bekkjarbróður Gott skilding, því eins og þessum mál- walyds) og nokkra fleiri — með öðrum orðurn fullskipaða hung- urgöngunefnd, eins og það er um er nú komið verður Sigiu-* fjarðarkaupstaður að hafa ráð- stöfunarrétt á hraðfrystihúsi, serrk kallað. Erindi slíkra nefnda er að ; er nauðsynlegur tengiliður milli tala við bankana, Alþingi, blöð togaranna og „Rauðku“, og ef og utvarp, vatryggingafelögin, fjármála-, viðskipta- og atvinnu- málaráðherra og fleiri og fleiri. Eftir margra vikna dvöl þess- arar hungurgöngunefndar hér Reykjavík var leitað til stjórnar Síldarverksmiðja ríkisins og ríkisstjórnin lítur rétt á þetta mál, á hún að hjálpa „Rauðku“ með frystihúsrekstur og það strax, því óþarft er að festa nýja 1 íjárveitingu í frystihúsi á stað, þar sem næg frystihús eru fyrir. I GÆR var dregið í 2. flokki Happdrætiís Háskólans. í þess- um ílokki eru 550' vinningar, auk tveggja aukavinninga. í þessum flokki nema viriningarnir alls kr. 255,700. Hæsti vinningurihn, 25,000 kr., kom upp á íí rrfiða, sem allir eru í Neskaupstaðsumboðinu, nr. 17395. Næst hæsti vinningurinn, 10,000 kr., kom upp á heilmiða, nr. 25996, sem er í umboði Guðm. Gamalíelssonar í Lækjargötu. Þriðji hæsti vinning.urinn, kr. j 5000, kom einnig upp á heilmiða, j nr. 304, í umboði Marenar Pét- hljóði. Talkór krata Og komma ’ ' ursdóttur við Laugaveginn. gerir það ckki betur. . • u • * -i i ,1 Það þarf engan að undra, að stungið upp a þvi, að siidarverk- sildarverksmiðjur ríkisins vilji sm^ðiurnar byggðu aytt frysUhus h viljl ná Vlðskiptunum i Siglufirði, en það skal upplyst, J « *•••„ -p +i' u * • við bæjartogarana og lata að fjogur frystihus eru þar fynr ^ u.. t, . og hafa þau með lítilaháttar breyt ”Rauðku standa i eyð,; það er ingum álíka frystimöguleika og kannskl ekkl nema mannlegt “T öll Akraneshúsin hafa nú, en þau en vll^a nu ekki Siglfirðmgar fullnægja frystingu fisks af tveim athuga ^etta mal að nyju a þeinr togurum og 17 vélbátum. grundvelll, sem her heiur venð í stjórn síldarverksmiðjanna | eru þcir Sveinn Benediktsson, for 1 Síldarverksmiðjur ríkisins fóru maður, Sigurður Ágústsson, Þór- fram á, að Alþingi veitti einnar oddur Guðmundsson, Erlendur og hálfrar milljón króna ábyrgð: Þorsteinsson og Jón Kjartansson, til sinnar frystihúsbyggingar, en, bæjarstjóri (varamaður Eysteins, í meðférð þingsins ’endaði þetta ráðherra). þannig, að fjórar milljónir króna Sveinn Benediktsson kallar voru ætlaðar til frystihúsa víðs-r saman fund í stjórn síldarverk- vegar á landinu, að Siglufirði smiðjanna. Þar-er samþj'kkt að meðtöldum, og nú þegar er kom- síldarverksmiðjurnar byggi í in hungurgöngunefnd frá ísafirði,, einni af mjölskemmum þeirra í se,m viil kroppa í þessar fjjþrac Siglufirði’ nýtt ffýstihús, ef Al- þingi gefi samþýkki sitt og á- byrgist fyrir þær lán til þess. milljónir og, fieiri hungurgþngu-. nefndir utgn af landi eru á 'leið- inni. í dag skýra Reykjavpcur- Þetta er samþykkt af yerksmiðju biöðin frá því, að bæjarstjórnt, stjórninni á einu kvöldi í einu Reykjavíkur vilji komast í lióp- Framh. á bls. 10

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.