Morgunblaðið - 15.03.1952, Blaðsíða 8

MORGZJNBLAÐIÐ
8
Laugardaguí 15. marz 1952
’í ,
í
! ,4% Fnj
Útg.: H:f. Árv%(uir, (Reykjavík. 9 @ ||
^ Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600. •'
Áskriftargjald kr. 18,00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið. Kr. 1,25 með Lesbók.
Klofningurinn
í Verkamannaflokknum
HIÐ BREZKA þingræðisskipu-' í þessu máli. Þeir neituðu að
Ó»vikið íslsiízkt:
lag byggist að töluverðu leyti á
hörðum flokksaga. Þegar meiri-
hluti flokks hefur tekið ákvörð-
un í þýðingarmiklu máli, ber
öllum flokknum að haga sér eft-
ir henni í atkvæðagreiðslu í
Neðri málsstofunni. — Þegar
þingmaður brýtur þessa reglu á
hann á hættu að vera vikið úr
flokknum. Ef hópur þingmanna
gerir það er um kreppu að ræða
innan flokksins, sem getur leitt
til klofnings hans.
. Það er þetta vandamál, sem
brezki Verkamannaflokkurinn
stendur nú andspænis. Snemma
í þessum mánuði gerði Aneurin
Bevan tvisvar uppreisn gegn
flokksforingja sínum, leiðtoga
stjórnarandstöðu hans hátignar,
Clement Attlee og snerist gegn
ákvörðunum, sem meirihluti
flokksins hafði tekið í stórmáli.
, Verkamannaflokkurinn hefur
nú 294 þingmenn í Neðri málstof-
unni. í vinstri fylkingu hans eru
um 40 þingmenn, sem fylgja
Bevan að málum. Þeir hafa í
rúmlega eitt ár haldið uppi and-
stöðu við flokkstjórnina í tveim-
ur stórmálum.
Hið fyrra þeirra er styrjöldin
í Kóreu og afstaðan gagnvart
henni. Bevan ■ hefur haldið því
fram, að flokksforystan hafi þar
verið of talhlýðin við þá stjórn-
málaleiðtoga í Bandaríkjunum,
sem vilji snúa baráttu Samein-
uðu þjóðanna í Kóreu upp í alls-
herjarstyrjöld við kommúnista í
Asíu.
■ Síðara málið er tengt hinu
fyrra. Það er áætlun sú, sem
Verkamannaflokksstjórnin gerði
um vígbúnað Breta. Samkvæmt
henni var gert ráð fyrir að Bret-
ar legðu á skömmum tíma fram
13,1 billjón dollara til vígbúnað-
ar. Bevan telur að þessi útgjöld
til landvarnanna séu ofvaxin
getu brezku þjóðarinnar. í mót-
mælaskyni sagði hann af sér ráð-
herraembætti í stjórn Attlees 1.
apríl s. 1.
( Stjórn íhaldsmanna hefur að-
eins haldið áfram að framkvæma
þessa vígbúnaðaráætlun fráfar-
andi stjórnar. Hún hefur jafnvel
farið sér hægar við framkvæmd
hennar en Verkamannaflokks-
stjórnin. Engu að síður hefur
Bevan barizt heiftarlega gegn
henni.
Þessi klofningur í Verka-
mannaflokknum færðist í auk
ana fyrir þremur vikum síð-
an þegar Winston Churchill
skýrði frá því í umræðum á
þingi, að stjórn Attlees hefði
lýst sig reiðubúna til þess að
taka þátt í loftárásum á
Manchuríu ef kínverskar flug-
vélar héldu framvegis uppi
stórárásum á lið Sameinuðu
þjóðanna í Kóreu.
Þegar umræður hófust um
landvarnaáætlunina fyrir
skömmu sauð upp úr. Afstaða
Attlees var eðlilega sú, að flokk-
ur hans skyidi fylgja henni eins
og áður. En jafnframt flutti hann
breytingartillögur við hana, þar
sem flokkurinn lýsti því yfir, að
greiða atkvæði með breytingar-
tillögu hans. Var hún felld í
Neðri málstofunni með 314 at-
kvæðum gegn 219. íhaldsmenn
stóðu eins og vænta mátti saman
gegn vantraustinu á stjórn sína
en Verkamannaflokkurinn var
klofinn. Bevan og lið hans neit-
aði einnig að sitja hjá þegar at-
kvæði voru greidd um sjálfa land
varnaáætlunina. Þeir ákváðu að
greiða atkvæði gegn henni. Var
| hún síðan samþykkt með 313 at-
kvæðum gegn 55 atkvæðum upp-
reisnarmannanna. Aðrir þing-
menn Verkamannaflokksins sátu
hjá að boði Attlees.
Síðan hefur stjórn Verka-
mannaflokksins haldið fundi um
þetta brot Bevans og fylgis-
manna hans. Niðurstaða þeirra
mun vera sú, að ekki hefur þótt
! tiltækt að reka þá úr flokknum.
Verkamannaflokkurinn man ó-
farir sínar árið 1931 eftir að
flokkurinn klofnaði undir for-
ystu Ramsay MacDonalds. Af-
leiðingar þess klofnings var stór-
fellt hrun og fylgistap.
En Bevan hefur verið veitt
ströng áminning um að hlýta
vilja meirihlutans í flokknum.
Vitað er að bæði í miðstjórn
hans og innan framkvæmdar-
stjórnar verkalýðssamtakanna
á hann mjög litlu fylgi að
fagna. Meðal almennra flokks
manna er hinsvegar talið að
fylgi hans sé allmikið og fari
vaxandi. Mun Bevan nú
hyggja á sókn fyrir flokks-
þingið, sem haldið verður í
september n. k.
Sannur
„jafnaðarmaður"!!
BÆJARSTJÓRI AB-manna í
Hafnarfirði, sem einnig er for-
I seti Alþýðusambands íslands,
segist vera sannur „jafnaðarmað-
ur“. Jafnaðarmennska hans
birtist m. a. í því að láta bæjar-
stjórnarmeirihluta sinn úthluta
sér 500 kr. húsaleigustyrk á mán-
uði til viðbótar við bæjarstjóra-
laun sín. Þegar þessi fríðindi
voru fyrst samþykkt, hinum
sanna „jafnaðarmanni" til lianda,
* átti hann hús í öðrum landshluta,
sem hann leigði út fyrir 1 þús.
kr. á mánuði.
j Nú fyrir skömmu fluttu Sjálf-
stæðismenn í Hafnarfirði tillögu
um að þessi húsaleigustyrkur4
bæjarstjórans yrði felldur niður.
Töldu þeir honum varla sæm-
andi að taka við slíkum styrk á
sama tíma, sem mikill fjöidi bæj-
arbúa ætti við miklar þrengingar
að búa af völdum atvinnuleysis
í bænum.
En þessi tillaga var felld að
viðhöfðu nafnakalli. Hinn
sanni „jafnaðarmaður“ heldur
húsaleigustyrknum áfram. At-
kvæði hans réði baggamuninn
við nafnakaliið um tillöguna!!
í þann mund, sem þetta gerð-
m... . ' .
atiqnmni með öðrum faetinum
en stend á rétti mínum með hinum“
jist í bæjarstjórn Hafnarfjarðar,
enda þótt hann væri fylgjandi. vann húsaleigubæjarstjórinn það
áætluninni, treysti hann ríkis-j afrek að segja upp 10 verka-
stjórn Churchills ekki til þess að , mönnum í bæjarvinnunni.
framfylgja henni. Var hér um að J Allt þetta hefur vakið tölu-
ræða vantraustsyfirlýsingu á verða athygli í Hafnarfirði. Þyk-
stjórnina. I ir sumum, sem hlutur hins sanna
En Bevan og fylgismenn hans „jafnaðarmanns" sé ekki sem
neituðu algerlega að fylgja Attlee ' allra beztur.
Niðurlag.
ÞJÓÐARMENNT ÍSLENDINGA
Á hinn bóginn hefur okkur
Dönum oft fundizt íslendingar
vera þunglamalegir þrákálfar,(
ósiðaðir og ómenntaðir. Nei,l
kæru vinir — öldungis ekki! Þeir
eru að vísu ekki eins léttir í við-
móti og við og í siðum eru þeir
oft ekki nákvæmir um of, en
hvað mennt viðvíkur hygg ég að
við verðum að láta í minni pok-
ann. íslenzk þjóðarmennt breiðir
sig út eins og dýrlegt blóm,
jafnvel í húsakynnum almúga-
mannsins, í ríkara mæli en tíðk-
ast með öðrum þjóðum.
„ÉG LÝT HÁTIGNINNI....“
Og hvað hina margumtöluðu
þverúð snertir þá er þar ekki
um þverúð að ræða frekar en
gamansemi okkar er lausung.
Nei, þeir hafa skoðanir og halda
fast við þær óragir, þótt vera
kunni óhyggilegt eða jafnvel
hættulegt.
í þessu sambandi vitnar
Reumert í söguna um íslend-
inginn, sem fyrir nokkrum
öldum fékk áheyrn hjá Dana-
konungi og kvað svo að orði
um leið og hann kraup: „Ég
lýt hátigninni með öðrum
fætinum, en stend á rétti mín-
um með hinum.“ Þetta er ó-
svikið íslenzkt, segir Reumert.
Ekkert smjaður og ekki dreg-
in fjöður yfir neitt. Trúað
gæti ég að hann hafi gengið
í bæinn á eftir og fengið sér
vænt staup.
GAMLI TÍMINN
VARÐVEITIST ENN
Síðan segir Reumert, að ísland
hafi ekki breytzt þrátt fyrir það
að þar sé nú allt í samræmi við
kröfur nútímans, nýtt og full-
komið. ísland hefur varðveitt
sérkenni sín frá fyrri tímum.
Hann minnist á það, sem mörg-
um útlendingum kemur spanskt
fyrir sjónir hér, að menn eru
nefndir í tal og ritmáli fornöfn-
um sínum andstætt því sem vana
legt er í Danmörku og víðar.
Þetta kemur dálítið á óvart
fyrst í stað, en venst fljótt og
aðstaða okkar breytist til meiri
hlýju og yfirlætisleysis.
Reumert segir frá atvikum,
sem fyrir hann komu, er hann
dvaldist hérlendis til merkis um
skilvísi íslendinga og vammleysi,
og hvernig finnendur lögðu á
sig erfiði og fyrirhöfn til að
koma týndum munum og pen-
ingum til skila.
GESTIR KVADDIR
Loks lýsir hann kveðjusam-
sætinu, sem haldið var til heið-
urs gestinum. Að lokinni leik-
sýningu undir lágnættið er næst-
um eins bjart og um miðjan dag.
Þó eru rafljós tendruð j sam-
kvæmissölunum og út um stóra
glugga veitingahússins sjáum við
,Reykjavík í stafalogni. Húsin
umhverfis Tjörnina fallegu, í
miðjum bænum, speglast í tæru
vatninu og minna á litlu húsin
sem okkur voru gefin sem leik-
föng í barnæsku á afmælisdag-
inn —• ævintýri! Við sjóndeild-
arhringinn blasir bláhvítt fjalla-
beltið við sjónum, svo langt sem
augað eygir og fyrir miðju gnæf-
ir Keilir eins og píramídi, í allri
sinni tign.
ÍSLENZK HÁTÍÐ
Samkvæmisgestir eru þöglir og
ræðast við í hálfum hljóðum.
Síðan kemur hátiðarræðan og
þakkarræðan mælt af munni
fram, sem jafnan reynist bezt
við slík tækifæri, sem marka má
af því, að jafnskjótt breytir há-
tíðin um svip, hún breytist frá
því að vera öðrum hátíðum lík
og verður skyndilega — íslenzk
Grefti Reumerts um ísland og handrilin
Utar í salnum, við borðsend- ]
ann, er byrjað að raula, samtöl
hljóðna og brátt taka aðrir undir
og söngurinn verður almennur.
Sólin hellir geislaflóði yfir syngj-
andi skarann og gesturinn er sem
betur fer löngu — löngu gleymd-
ur. Gamlir söngvar og alþýðulög
fylla hugi og hjörtu allra ein-
lægum fögnuði. Fortíð og nútíð
mætast á hrífandi hátt.
FÖGNUÐUR
OG ÞAKKLÁTSSEMI
Sá sem átt hefur þess kost
að skyggnast inn fyrir yztu
skelina og kynnast Islandi
eins og það er í raun og veru
skilur betur en nokkur annar
hversu óendanlegan, og öðrum
óskiljanlegan, fögnuð og irini-
lega þakklátssemi það mundi
vekja í hjörtum hvers einasta
íslendings, og hversu geipi-
lega þýðingu það mundi hafa
— á sínum tíma, ef koma
mætti íslenzku handritunum
fyrir í hillum hinnar nýju og
fögru háskólabyggingar
Reykjavík.
Og væri það ekki sönn
hvatning á þessum tímum,
þegar allir vilja taka en eng-
inn gefa, allt er mælt og veg-
ið, þessum tímum kænsku og
króka, ef lítil norræn þjóð
vildi án undirhyggju og án
Frh. á bls. 12.
Velvokondi skrifar:
ÚB DAGLEGA MTI
Hanðavinna aldraðra.
ÞAÐ mætti margt segja um
handavinnu vistf ólksins á
Elliheimilinu, sem er til sýnis
þessa dagana í sýningargluggan-
um í Austurstræti.
Allir eru munir þessir þokka-
legir og yfirléitt vel frá þeim
gengið. Við gerð þeirra hefir
. . . til að tefja ellina.
þurft natni og nostur og ná-
kvæmni, sem menn hefðu ekki
almennt getað gert sér í hugar-
lund, að væri á færi fólks um
nírætt að leysa af hendi. En
svona er það samt.
Drepur tímann og
tefur ellina.
GAMLA fólkið hefir áreiðan-
lega gaman að vinnubrögð-
unum, og ekkert drepur betur
tímann. Á Elliheimilinu er líka
hlúð að starfslöngun fólksins
eftir föngum, og ber sú viðleitni
drjúgan ávöxt. Sumir vinna sér
inn dálítið skotsilfur til daglegra
þarfa með Starfi sínu, og kemur
það sér vel fyrir margan mann-
inn, ekki sízt þar sem sparifé
rýrnar meir og meir.
Hvers vegna skyldi annars
gamla fólkið leggja árar í bát, þó
að ellin berji að dyrum? Ekkert
er eðlilegra en það vinni eins og
það hefir tök á og getu til, með
því tefur það fyrir hrörnuninni,
og það er hreint ekki veigalítið
atriði,
Flestir verða gamlir.
NÚ er svo komið, að flestír
verða gamlir. Hvergi í heim-
inum er meðalaldur iríanna hæn i
en á Norðurlöndum og í Vestur-
Evrópu og Norður-Ameríku. í
þessum löndum verða menn 70 —
75 ára gamlir að meðaltali.
Svo hraðhækkandi fer aldur
fólksins, að um aldamótin náðu
ekki nema 3 af hverjum 10 mönn
um 65 ára aldri. ,
En það er nú eitthvað annað,
en allar þjóðir njóti svo langra
lífdaga. í Indlandi er meðalald-
urinn til að mynda 27 ár aðeins.
SIó kínverska
sirkusnum við.
VELVAKANDI sæll. Það var
víst einhver skemmtun í
Gamla-bíói á sunnudaginn. Ég
heyrði tvo menn vera að skrafa
um það í hálfum hljóðum inni í
lestrarsal Bæjarbókasafnsins.
Þetta voru þreklegir og hressi-
legir piltar, og af tali þeirra mátti
ráða, að þeir væru vanir sigling-
um.
Ekki lagði ég eyrun við því,
sem þeim fór á milli. Þó heyrði
ég, að annar innti félaga sinn
eftir, hvort hann hefði verið í
Gamla-bíói kl. tvö á sunnudag-
inn. — „Já, og mikið fjandi var
gaman þar. Hann spriklaði allur
eins og hann héngi í þráðarspotta,
lagsmaður. Svei mér þá, ef ég
skemmti mér ekki betur en í kín-
verska sirkusnum/1
Á skemmtigöngu til
tannlæknisins.
ÞAÐ skyldi nú ekki enda með
því, að menn gengju til tann-
læknisins glaðir og kvíðalausir
eins og þeir væru að fara til rak-
arans.
Ekki hefði þeim, sem þekkta
ekki deyfinguna, þótt mikið fyrir
að setjast í stólinn hjá tannlækn
inum í dag og hvaða framfarír
eru óhugsandi á þessum seinustu
og beztu tímum?
Ég hefi fyrir satt, að sums stáð-
ar erlendis hafi tannlæknarnir
tekið hljómlistina í þjónustu sína.
Og eru þeir raunar ekki einu
læknarnir um þá hituna.
Dreifir kvíðanum
og kvölunum.
TlflEÐ því að setja glymskratt-
ann í gang og leika verk eftir
ýmsa fyrirmyndarhöfunda, þeir
eru m. a. tilnefndir Bach og
Mozart, þá hjaðnar svo kvíðinn
og sársaukinn, að aðgerðin, sem
fórnardýrinu hefir annars hros-
ið hugur við, gengur fyrir sig
sársaukalaust að kalla. Þetta er
dólítið ótrúleet, en samt er það
satt. Rétt hljómlist, það er gald-
urinn.
Vonandi verður þess ekki langt
að bíða, að út um glugga tann-
læknisstofunnar ómi seiðandi laff
í staðinn fyrir stunur og skræki..