Morgunblaðið - 07.08.1953, Blaðsíða 6

6
MORGUHBLAÐIÐ
Föstudagur 7. ágúst 1953

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrggarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu 1 krónu eintakið.
^ UR DAGLEGA LIFINU
Matvæfastríðið í Beriín
í BERLÍN hefur undanfarið stað-
ið yfir barátta um matvæli. Hún
hefur í raun og veru staðið yfir j
síðan 17. júní s.l., er uppreisn |
gegn kommúnistum brauzt út í.
Austur-Berlín með þeim afleið-1
ingum að allt Austur-Þýzkaland
hefur síðan logað í óeirðum og
andúð gegn leppstjórn Rússa í
landinu. |
Svo hrædd er stjórn kommún-
ista orðin um aðstöðu sína í land-
inu að tveir ráðherrar hennar,
dómsmálaráðherrann og öryggis-
málaráðherrann hafa verið rekn-
ir frá völdum með venjulegum
ásökunum um svik og pretti
gagnvart hinu kommúníska skipu
lagi.
Uppreisnin í Berlín hinn 17.
júní var fyrst og fremst mót-
mæli gegn því kúgunar- og
eymdarástandi sem ríkir í
Austur-Þýzkalandi undir
stjórn kommúnista, ekki sizt
matvælaskortinum. Tíu dög-
um eftir að óeirðirnar brut-
ust út leitaði Eisenhower
Bandaríkjaforseti leyfis Rússa
til þess að senda matvæli til
Austur-Þýzkalands fyrir 15
millj. dollara til þess að bæta
úr brýnasta skortinum þar.
Molotov vísaði þessu tilboði
snarlega á bug og sagði for-
setann hafa fengið „mjög vill-
andi upplýsingar“ um ástand-
ið í Austur-Þýzkalandi.
En Bandaríkin létu þessa neit-
un Rússa ekkert á sig fá, en
byrjuðu þ'egar að ferma skip með
matvælum til Austur-Þjóðverja
af birgðum, sem til voru í Vest- .
ur-Berlín. Verða þær síðan bætt- ’
ar upp með þeim matvælasend-!
ingum, sem koma frá Bandaríkj- (
unum.
í síðustu viku var úthlutun
matvælaböggla í Berlín í fullum
gangi. Tugir þúsunda af svöngu
fólki komu daglega til Vestur-;
Berlínar til þess að taka á móti
þessum matargjöfum. Það voru
ekki aðeins íbúar Austur-Berlín- j
ar, sem tóku sér ferð á hendur ,
vestur fyrir járntjaldið í þessum
tilgangi. Víðsvegar að úr öllu
Austur-Þýzkalandi kom fólk til
þess að fá matarböggul, sem inni-
hélt dálítið af feitmeti, mjöli,
þurrkaðri mjólk, þurrkuðum
baunum og fleiri matvælum. —
Eftir eina viku höfðu yfir eina
milljón matvælaböggla verið af-
hentir.
En hinum kommúnísku ráða-
mönnum í Austur-Þýzkalandi
var ekki sérlega vel við þessa
hjálparstarfpemi. Þeir gerðu allt
sem þeir gátu til þess að hræða
fólkið frá að sækja matarböggl-
ana. Bann var við því lagt, hót-
að birta nöfn allra þeirra, sem
það brytu, í blöðum og um skeið
var austur-þýzka lögreglan látin
taka matarbögglana af fólkinu
þegar það kom yfir á hernáms-
svæði Rússa.
En allt komð fyrir ekki. Fólkið
hélt áfram að streyma til úthlut-
unarstaðanna og sækja matvæla-
bögglana, sem stöðugt voru af-
hentir þar. — í raun og veru
sannar það, sem þarna hefur ver-
ið að gerast tvennt:
í fyrsta lagi, að undir stjórn
kommúnista í Austur-Þýzka-
landi ríkir skortur og vand-
ræði. f öðru lagi, að hin komm
júníska stjórn landsins nýtur
/,þar einskis trausts og hefur
,misst tökin á fólkinu. Völd
.þennar byggjast eingöngu á
yfirráðum hennar yfir fjöl-
mennri lögreglu og aðstoð
rússnesks hers. Það er ein-
göngu í skjóli rússneska hers-
ins, sem kommúnistastjórnin
í Austur-Þýzkalandi lafir þar
ennþá við völd.
Til þess að breiða yfir mis-
tök sín og afglöp reynir
Grothewohl forsætisráðherra
leppstjórnarinnar að skella
skuldinni á einstaka ráðherra
sína.
Kommúnistar lofa Áustur-
Þjóðverjum nú ýmsum umbót-
um á kjörum þeirra. Grothewohl
heitir að afnema ýmsar óvinsæl-
ustu ráðstafanir stjórnar sinnar,
hverfa frá kommúnistakreddum,
sem öll vandamál áttu að leysa,
en hafa haft í för með sér upp-
lausn, skort og volæði. Austur-
Þjóðverjar byggja áreiðanlega
ekki miklar vonir á þessum fyr-
irheitum. Kommúnistastjórnin er
gjörsamlega fylgislaus í landinu.
Hún hefur þess vegna barizt með
hnúum og hnefum gegn samein-
ingu alls Þýzkalands á grund-
velli frjálsra og lýðræðislegra
kosninga. En það er einmitt sú
ráðstöfun, sem ailir Þjóðverjar
þrá og allur heimurinn veit, að
er líklegasta leiðin til þess að
skapa þjóðum Evrópu frið og ör-
yggi. En Rússar þora ekki að
láta slíkar kosningar fara fram.
Þá kæmi fylgisleysi þeirra og
leppa þeirra í ljós.
Matvælastríðið í Berlín er
enn ein sönnun þess, hvílíka
ógæfu kommúnisminn hefur
leitt yfir þann hlutaj Evrópu,
sem hann hefur hrifsað til sín
völdin í. Matvælaskortur og
niðurlæging er megineinkenni
ástandsins undir stjórn hans.
Og Rússar og Ieppar þeirra
berjast gegn því af fremsta
megni að bætt verði úr vand-
ræðum fólksins. Þess vegna
hafnaði Molotov tilboði Eisen-
howers forseta um matvæla-
sendingar til Austur-Þjóð-
verja og þess vegna hefur
Grothewohl reynt að hræða
svangt fólk frá að þiggja þær.
Til efílrbreyfni,
SÚ ráðabreytni sýslunefnda
Mýra- og Borgarfjarðarsýslu að
herða reglugerðarákvæði um
eftirlit með samkomum er vissu-
lega til eftirbreytni. Með henni
er stefnt að því, að koma í veg
fyrir að alls konar lausungarlýð-
ur og drykkjuræflar setji ómenn-
ingarbrag á opinberar samkomur
og spilli allri skemmtun fyrir
siðuðu fólki.
Á því fólki, sem gerist bert að
spjöllum á opinberum samkom-
um á ekki að taka m®8 neinni
linkind. Þáð á sér enga afsökun.
Þess vegna á vægðarlaust að úti-
loka það frá þátttöku í gleðskap
og mannamótum. — Það hefur
sjálft valið sér það hlutskipti að
segja sig úr leik við venjulegt
fólk, sem getur skemmt sér án
þess að gera sig að fíflum og án
þess að eyðileggja ánægju fyrir
öðrum.
Sýslunefndir Mýra- og
Borgarfjarðarsýslu eru þess
vegna á réttri leið með því að
herða reglugerðarákvæði um
eftirlit á samkomum. ílinu
opinbera ber að styðja öll
byggðarlög, sem slíkar reglur
setja til þess að framkvæma
þær. Það er menningaratriði,
að skrílslátunum og drykkju-
sukkinu verði útrýmt af sam-
komum okkar, hvort sem
heldur er í sveitum eða kaup-
stöðum.
NYLEGA var skrifað í dönsku
blaði um afbrot unglinga í
Danmörku og þar bent á, að s. 1.
ár hefðu unglingar 15—17 árá
gamlir framið 8,5% af öllum af-
brotum í Kaupmannahöfn og
18—20 ára unglingar 11,8%. —
Ekki veit ég, hvort afbrota-
prósenta unglinga hérlendis er
eins há, en hins vegar mættum
við vel gefa nokkurn gaum að
þeim upplýsingum, sem hér um
ræðir, því að hér hefur — ekki
síður en erlendis — borið stórum
meira á ýmiss konar afbrotum
unglinga en fyrir stríð. Því mið-
ur er það t. d. ekki sjaldgæft, að
fréttir hermi frá innbrotum eða
bílstuldum kornungra pilta hér í
bæ, enda hafa ýmiss konar þjófn-
aðir æskumanna farið sífellt í
vöxt.
ANDSPÆNIS þessari plágu, ef
svo mætti að orði komast,
stendur , þjóðfélagið nær varnar-
?a
oc^ aflrot
laust, allra ráða er neytt til að
koma í veg fyrir afbrotin,
|hjálpa hinum ungu, ógæfusömu
mönnum og leiða þá á rétta
braut. En oft vill það verða svo,
að allar tilraunir í þá átt mis-
heppnast með öllu, afbrotin eru
endurtekin og æ fleiri ungir
menn lenda á villigötum.
I
ÞÓ ER það svo, að við höfum
ekki orðið eins illa fyrir barð-
;inu á rótleysi og glæpafaraldri
eftirstríðsáranna og margar ná-
grannaþjóðir okkar. Er það vafa-
laust efni í margar rannsóknir og
merkilegar að grafast fyrir um
óstæður þess; e. t. v. hefur fjar-
lægðin átt hér einhvern hlut að
VJU andi iLn^ar:
Lítil bæjarprýði.
ABÍLASTÆÐI við norðurhorn
Tjarnarinnar hímir einmana
tré, sem í blóma lífs síns var
gestum Bárunnar augnayndi.
Líklega er ofmælt að kalla
þenna vesaling tré, þetta er
spýta, næstum því að segja fúa-
drumbur. Maður, sem á leið hjá
trénu oft á dag, hefir sent mér
nokkrar línur.
„Það er hörmulegt að sjá tréð
við norðurhorn Tjarnarinnar
veslast upp engum til yndis nema
skemmdaröngum, sem hafa sér
það helzt til dundurs að flá af
Isem orðið hafa til á seinustu
timum. Að því leyti er tungan
.nýtízk, að jafnharðan og ný hug-
tök verða til eru sköpuð nýyrði
já latínu.
j Nokkur sýníshorn.
ÞESSI iðja fer fram í Páfagarði
undir verndarvæng Píusar
páfa XII. Sá heitir Antóníó Bacri,
|sem umsjá hefir með þessari ný-
smíði í samráði við páfa. Síðan
jeru nýyrðin tekin upp í hina
j miklu latnesku orðabók Páfa-
garðs.
Stúdentarnir frá í vor, sem
kki eru farnir að ryðga í mál-
inu, svo að teljandi sé, hafa
kannski gaman að sjá nokkur
latnesk nýyrði.
Kjarnorkusprengja: Globus
atomica vi displodens, sjón-
varp: televisio, yfirvaraskegg:
superioris labri pili, kalkún:
pullus indicus, blaðamaður:
ephemerius notiarum auceps.
Það merkir nánast: ákafur leit-
ndi nýrra tíðinda.
hinn aldna börk. í augum þeirra,
sem eru gestir í bænum, er ekki
nema sóðaskapur af trénu því
arna, því að ekki á það annað
eftir en verða upphöggvið og í
eld kastað.
Auðmýking gamals trés.
HINUM, sem hafa umgengizt
tréð árum eða áratugum
saman, tekur sárt til þess. Þeir
kæra sig ekki um að sjá auðmýk-
ingu þess, þar sem ekki er nú
annað lífsmark með því en
nokkrar ótútlegar laufgreinar á
stangli. Bolurinn er vícja húð-
flettur og hve^gi er tréð fallegt,
hvar sem á það er litið.
Nú er þessi krafa mín: Tréð
á að uppræta fyrir afmælishátíð
borgarinnar í sumar. Með því er
hreinsað til og þá stendur það
ekki þarna framar öldnum unn-
endum sínum til angurs. Burt
með tréð fyrir alla muni og það
undir eins.“
Þjóðsaga —
Kf
M
Lifandi eða dauð.
ARGIR eru þeir, sem ein-
hvern tínYi ævinnar hafa
gluggað dálítið í latneskt mál.
Sumir íslendingar eru því þaul-
kunnugfr eins og séra Friðrik
Friðriksson.
Á latínu hafa þær bókmenntir
verið ritaðar, að málið getur
aldrei orðið dautt og lífvana.
Hins vegar má með nokkrum
sanni segja, að ekki sé það nú-
tímatunga, því að engin þjóð
mælir nú á latínu.
Hitt er fjarstæða, að málið eigi
ekki orð yfir hugtök og hluti,
Stampinn braut hann.
ERLING nokkur var á leið til
kirkju og ætlaði að vera
til altaris. Tjald var á vegi henn-
'ar, og sváfu ferðamenn í því.
Kerling leit á farangur þeirra og
s\ brauðkvartil meðal annars.
Hún hnuplaði því og kom því á
bak með mestu herkjum. Að því
búnu reið kerling leiðar sinnar,
I g hafði enginn orðið var við til-
tæki hennar.
I Kelda var á leiðinni, og lá
hestur kerlingar í henni, hrökk
kvartilið ofan og brotnaði, en
brauðið valt víðs vegar. Kerling
fár nú af baki, gerði poka úr
pilsi sínu og tíndi í hann brauðið.
Eún faldi pokann undir rof-
bakka og hélt svo áleiðis til
irkjunnar.
Nú bar ekkert til tíðinda, unz
prestur sagði: „Braut hann
brauðið.“ Kerling hélt, að hann
ætti við sig og mælti: „Lýgurðu
ví. Ekki braut hann brauðið, en
tampinn braut hann.“ Nú var
arið að hnýsast efíir, hvað kerl-
ng ætti við, en þá komst allt
IPP, og var kerling sett út af
akramentinu.
' Margur fer í
geitarhús ullar
að biðja.
(Grettissaga).
máli og væri það vel, ef Atlants-
hafið bægði „læpuskaps ódyggð-
um“ framandi þjóða frá landi
okkar nú sem á dögum Bjarna
amtmanns. Hins vegar er það
tvennt, sem hið danska blað seg-
ir, að einkum hafi haft slæm á-
hrif á veikgeðja danska unglinga
og bókstaflega orðið til þess, að
þeir lentu á glapstigum. Eru það
lélegar glæpakvikmyndir (eink-
um bandarískar) og glæpareyf-
arar.
EKKI ER því að heilsa, að land
okkar sé svo úr alfaraleið, að
þessir þessir tveir menningar-
spillar nútímans hafi farið hér
fram hjá garði. Þvert á móti hef-
ur raunin orðið sú, að hér hafa
vaðið uppi ýmiss konar ómenn-
ingarmyndir og reyfarabók-
menntir, sem flutt hefur verið
inn í stórum stíl eftir stríð. Þarf
ekki neinum blöðum um það að
fletta, að þau hafa haft hin hroða
legustu áhrif á íslenzka æsku,
veikt mótstöðukraft hennar fyrir
erlendum ómenningaráhrifum,
svæft fegurðartilfinningu henn-
ar — og vakið afbrotahneigð hjá
sumum óhörnuðum unglingn-
um. Boðskapur reyfaranna og
glæpamyndanna er rudda-
mennska, ófyrirleitni og „tuff-
ness“, eins og þar stendur. Þar
eru ekki neinir smágæjar á ferð-
inni, heldur stólpakarlar, sem lít-
ið þurfa að hafa fyrir lífinu, hafa
þó nóg að bíta og brenna, —
stela og myrða, ef þess þarf með.
Og því „svakalegri" sem myndin
(eða sagan) er, þeim mun meira
er í hana varið.
HÉR ER sannarlega hætta á
ferðum, sem lítið hefur ver-
ið gert til að bægja frá.
I allt sumar hafa kvik-
myndahúsin t. d. sýnt hverja
glæpamyndina á fætur annarri
og ekkert lát er á útkomu ýmiss
konar morðrita. Er sannarlega
iljt til þess að vita, að mestur
gróðavegur skuli vera af innflutn
ingi þessara menningarspilla, því
að nóg er hér annað á boðstóln-
um til að glepja fyrir æskunni og
leiða hana burt frá hinum sönnu
verðmætum, s. s. íslenzkum forn-
ritum og þjóðsögum, svo að
nokkuð sé nefnt. Er sannarlega
furðulegt, að íslenzkt æskufólk
skuli ekki leggja sig meir eftir
íslendingasögunum en raun bera
vitni, og hefði maður þó haldið,
að nóg væri af morðunum þar!
Munurinn er bara sá, að siðfræð-
in er heldur önnur, málfarið
heldur hreinna, boðskapurinn
heldur jákvæðari. Þar er fjallað
um átök og mikil örlög, stór-
lundaða menn, en ekki neina
stælgæja, sem hafa lært það eitt
í lífinu að drekka í dag — og
iðrast á morgun, eins og þar
segir.
SAGT ER frá því í fyrr nefndri
danskri grein, að lögregla
Kaupmannahafnar sé harla lítið
ánægð yfir því, hversu lítið vald
hún hefur til að banna glæpa-
myndirnar og reyfarana — og
reyna á þann hátt að lækna mein
ið að einhverju leyti, minnka
afbrotahneigð danskra unglinga.
Kveður lögreglustjórinn litla von
t-il þess, að góður árangur af
starfi unglingalögreglunnar ná-
ist, ef hún fær ekk aukið vald
til að komast fyrir þá menning-
arspilla, sem hér hafa verið
nefndir og mest hafa gert til þess
(að áliti fróðustu manna) að
spilla æskulýðnum og afvega-
leiða hann. — Má á sama hátt
vekja máls á því, hvort ekki
væri kominn tími til að banna
hér hina erlendu lágkúrulegu
morðreyfara og einskisverðu
giæpamyndir. Væri a. m. k. mjög
auðvelt að sjá um, að banninu
á glæpamyndunum yrði fram-
fylgt. M.