Morgunblaðið - 01.11.1953, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐlÐ
Sunnudagur 1. nóv. 1953 i
Þjóðleikhúsið kwimmk filtý ú
grænni treyji I m
■Irtl
TJPP úr miðri þessari viku verð-
ur frumsýning í Þjóðleikhúsinu
á leikriti Jóns Björnssonar, rit-
höfundar, Valtýr á grænni
•treyju. En það er, eins og kunn-
ugt er samið eftir samnefndri
skáldsögu hans, sem kom út fyrir
tveimur árum.
Jón Björnsson er eins og kunn-
ugt er einn af þekktustu og vin-
sælustu núlifandi rithöfundum
■okkar. Mbl. hitti hann nýlega að
máli í tilefni þess, að frumsýning
á fyrsta leikriti hans stendur nú
íyrir dyrum, og ræddi við hann
um hitt og þetta úr æviferli hans.
JETTAÐUR ÚR
V.-SKAFTAFELUSSÝSLU
— Ég er fæddur að Holti á
Æííðu 12. marz, árið 1907, segir Jón
Björnsson. — Dvaldi ég þar
Jieima fram til ársins 1929. Þá
íór ég utan til No'regs til náms í
lýðháskólanum á Voss. Þar
«Jvaldi ég svo einn vetur og kom
Jieim aftur að honum loknum.
Árið 1930 hélt ég áfram námi í
lýðháskólanum í Askov í Dan-
anöiku og var þar tvo næstu vet-
ur. Síðan settist ég að í Kaup-
jnannahöfn og dvaldi var til um
jsumarið 1945.
TYRSTA SMÁSAGAN BIRTIST
í LESBÓK MBL.
— Hvenær byrjaðir þú að
skrifa skáldsögur?
— Fyrsta smásagan mín var
.skrifuð heima í Holti. Birtist hún
i Lesbók Morgunblaðsins árið
1927. Á skólaárunum á Voss og
Askov skrifaði ég svo nokkrar
smásögur á dönsku og fáeinar á
nýnorsku. Á árunum 1933—’42,
lifði ég á því að skrifa smásögur
fyrir dönsk blöð og tímarit.
— En hvenær kom svo fyrsta
skáldsagan þín út?
— Árið 1942. Það var Jordens
Magt, sem kom út í Kaupmanna-
höfn á dönsku. Næsta skáldsagan
var Slægtens Ære, sem kom út
1944 og þá Kongens Ven, skáld-
saga um Jón Gerreksson, sem
lcom út árið 1946.
Á þessum árum komu einnig
út á dönsku eftir mig 3 unglinga-
hækur.
HEIM TIL ÍSLANDS
AÐ NÝJU
— En svo fluttir þú hingað
heim aftur?
— Já, ég flutti hingað heim
þegar heimsstyrjöldinni lauk og
hef verið búsettur hér síðan.
Það fyrsta, sem ég gerði eftir
heimkomuna var að þýða fyrr-
gteindar þrjár skáldsögur á ís-
lenzku. Komu þær út undir titl-
Tinum Máttur jarðar, Heiður ætt-
arinnar og Jón Gerreksson.
Næstu nýju skáldsögurnar, sem
komu út eftir mig hér voru
Buddhamyndin árið 1948, Dagur
fagur prýðir veröld alla, árið
1950, Valtýr á grænni treyju árið
1951 og Eldraunin, fyrri hluti
árið 1952.
— Hver verður svo næsta skáld
sagan?
— Það verður framhald Eld-
xaunarinnar, sem koma mun út
á næsta ári. Ennfremur mun leik
Titið Valtýr á grænni treýju koma
út nú í haust um mánaðarmótin
nóvember og desember.
— Hafa ekki skáldverk þín
verið þýdd á önnur mál?
— Jú, nokkrar af unglingabók-
um mínum hafa verið þýddar á
sænsku og þýzku.
LEIKRITIÐ BYGGT Á
AUSTFIRZKRI ÞJÓÐSÖGU
— Hvað viltu segja um Valtýr
á grænni treyju?
— Leikritið og sagan eru byggð
á gamalii austfirzkri þjóðsögu,
sem sennilega á rætur sínar að
rekja til raunverulegra atburða,
þó erfitt sé að fullyrða nokkuð
um það.
Varnsennska og drenij'
skapur togasf þar á
Rætl viS Jón Björnsson rithöhmd.
Framh. af bls. 1.
véla- og húsakostur aðkallandi
nauðsyn.
Þá skrifar Árni Óla, ritstjóri
Lesbókarinnar. grein urn Morg-
unblaðið og Reykjavík.
UM EINSTAKA ÞÆTTI
STARFSÍNS
Síðan koma greinar og samtöl
um einstaka þætti í starfsemi.
blaðsins. Þorsteinn Thorarensen
skrifar um erienda fréttaþjón-
ustu þess, Sverrir Þórðarson um
samgöngurnar, Morgunblaðið og
dreifingu þess, Þorbjorn Guð-
mundsson um Prentmyndir h.í' ,
Matthías Johannessen sámtal við
Eggert P. Briem um afgreiðslu-
störfin árið 1914, Atli Steinars-
son greinina: Þeir gerðu garðinn ;
frægan, sem fjallar um íþróttir,1
Bjarni Sigurðsson greinina Blaða ;
maðurinn og tungutak fólksir.s
og Þorbjörn Guðmundsson grein-1
ina Á fréttasíðum blaðsins fyrir
40 árum.
Þá er kvennasiða með grein-
unum Tízkan — spegill tíðar- j
andans, eftir Sigurlaugu Bjarna-’
dóttur og Yfirlit yfir þróun kven- j
réttinda hér á landi s.l. ,40 ár
eftir Önnu Bjarnason.
Næst eru samtöl, sem Matthías
Johannessen ritar við tvö blað-
burðarbörn.
Þá ritar Ólafur Björnsson pró-<
fessor yfirlitsgrein um þróun ís-
lenzkra atvinnuvega í 40 ár og
Sigurður Bjarnason tvö samtöl
við tvo starfsmenn í prentsmiðju
Morgunblaðsins, þá Karl A,
Jónasson vélsetjara og Guðbjörn
Guðmundsson prentara.
Næst er æskulýðssíða, Gunn-
ar G. Schram skrifar for-
ystugreinina Óleyst verkefni og
samtal við Magnús Jónsson al-
þingismann, formann Sambands
ungra Sjálfstæðismanna, um
ál',’-'”~'ál íslenzkrar æsku.
Síðan er skákþáttur eftir Árna
Snævarr og Baldur Möller,
myndagetraunin: Hver er mað-
urinn og loks er birtur listi yfir
fréttaritara og útsölumenn Morg-
unblaðsins um land allt.
Á 2. HUNDRAD MYNDIR
í þessu afmælisblaði Morgun-
blaðsins eru á annað hundrað
myndir. Ennfremur eru þar aug-
lýsingar.
Blaðið verður á morgun borið
til fastra kaupsnda og auk þess
selt í lausasölu á 2 krónur.
Fimm ættliðir í kvenlegg
frá 9 mán. til 192 aldurs
Jón Björnsson rithöfundur
Annars hafði ég upprunalega
í huga, að nota þetta efni í leikrit
þó annað yrði úr.
VARMENNSKA OG DRENG-
SKAPUR TOGAST Á
Aðalefni leikritsins er morð-
mál. Snýst það nær eingöngu um
rannsókn þess. Koma þar margar
persónur við sögu, svo sem Val-
týr bóndi og kona hans, sýslu-
maðurinn, presíurinn, heldri
bændur, flækingar og vinnufólk.
Umhverfið og viðhorf fólksins til
atburðanna ber svip fáfræði og
hjátrúar aldarinnar. En inn á
milli skýtur upp baráttunni fyrir
nýjum og betri tíma.
Margvíslegum manngerðum
bregður þarna fyrir. Varmennska
og drengskapur togast á og sig-
ur valdsins verður ósigur rétt-
vísinnar.
— Fylgir leikritið nákvæmlega
frásögn sögunnar?
— Já, í aðalatriðum.
— Á hvaða tíma gerizt það?
— Það er látið gerast nokkrum
árum eftir miðja 18. öld. Ber það,
að svo miklu leyti, sem unnt er
svip þeirra umbrotatima, þegar
ennþá var að vísu dimmt í lofti
á íslandi, segir Jón Björnsson
rithöfundur að lokum.
MARGIR ÞEKKTUSTU
LEIKARAR LANDSINS
í þessu leikriti Jóns Björnsson-
ar, sem frumsýnt verður í þessari ^
j viku koma fram ýmsir af þekkt-
ustu leikurum landsins. Hafa æf-
ingar þess staðið yfir í rúman
mánuð. — Leikstjóri er Lárus
Pálsson. i
Fyllsta ástæða er til þess að
j fagna því að Þjóðleikhúsið skuli
hafa tekið þetta leikrit Jóns
Björnssonar til sýninga. — Þeir
sem hafa lesið Valtý á grænni
treyju og vita að skáldsagan er
spennandi frá upphafi til enda,
bíða þess með eftirvæntingu að
sjá það á sviði hins íslenzka Þjóð-
leikhúss.
S.Bj,
FIMM ættliðir kvenleggsins í
sömu fjölskyldu er næsta sjald-
gæft hér á landi. Myndi þessi
er tekin fyrra sunnudag, er sú
elzta, Guðrún Torfadóttir, sem
fæddist Þjóðfundarárið 1851,
varð 102 ára. Þó hin háaldraða
kona sé nú að mestu við rúmið,
hún varð fyrir áfalli rúmlega
níræð, klæddis’t hún þennan dag
og var hin reifasta. Minni og
heyrn er mjög farið að dofna,
en stundum rifjar hún upp löngu
liðna daga vestur í Breiðafjarð-
areyjum.
STUNDADI SJÓSÓKN
Gamla konan á langan vinnu-
dag að baki og fram yfir nírætt
féll henni aldrei verk úr hendi.
Er hún var ung og hraust stund-
aði hún sjóróðra á opnum bátum
frá Hvallátrum og Oddbjarnar-
skeri við Breiðafjörð. Nokkrar
vertíðir reri hún norðan úr
Steingrímsfirði. Sótti hún þá sjó-
inn fast með handfæri og lóð.
Hún var farsæl í skiprúmi. Henti.
aldrei óhapp á þeim skipum, sem'
hún var svo vitað sé.
Er hún hætti sjósókn vann
hún að tó- og ullarvinnu og öðr-
um heimilisstörfum, en allt fram
yfir nírætt var hún í Breiðafjarð
areyjum, Skáleyjum og Svefn-
eyjum. Hún mun sjálf hafa láLð
þau orð falla að hinn hái aldur
og góða heilsa fram yfir nírætt,
væri því að þakka að hún hefði
haft mikið að starfa, enda var
hún fádæma afkastamikil við
hverja þá vinnu, sem hún gekk
að. —
Hér í Reykjavík býr Guðrún
hjá dóttur sinni, sem komin er
yfir sjötugt, frú Guðrúnu Pálma-
dóttur Clausen, Skipasundi 18
manni hennar Hirti Clausen.
A myndinni hér að ofan situr
Guðrún til hægri, dóttir hennar
Guðrún Pálmadóttir, við hlið
hennar. Er hún með yngsta barn
kvenleggs ættarinnar, níu mán-
aða stúlku, sem er óskírð. — Er
hún dóttir Ragnheiðar Guðráðs-
dóttur, sem stendur fyrir aftan
stól langömmu sinnar, Guðrún-
ar. Við hlið Ragnheiðar stendur
móðir hennar Rannveig, en hún
er dóttir Guðrúnar Pálmadóttur.
og Hjartar Clausens.
Sagnaþætfir Fjafikonunnsr
komsiir úi í
SAGNAÞÆTTIR Fjallkonunnar, nefnist bók, sern nú er komin
út á vegum Bókaútgáfu Menningarsjóðs. — Eins og nafnið bendir
til, er meginefni þessarar bókar íslenzkar sögur og sagnir, sem
komu út í „Fjallkonunni", blaði Valdimars Ásmundssonar. Birtust
þær á árunum 1885—97 og urðu mjög vinsælar, eins og ýmsir
eldri menn muna. Varð og Fjallkonan víðlesið blað ,og má ætla,
að sagnaþættir þessir hafi með öðru stutt að gengi hennar.
Fjallkonan gamla er nú í fárra
höndum, en sagnaþættir hennar
eru enn i sama gildi og þá, er
þeir birtust þar fyrir meira en
hálfri öld. Er þess því vænzt,
að þeim verði vel tekið og þyki
girnilegir til fróðleiks og skemmt
unar nú sem fyrr. Er og efni
þeirra allfjölbreytt. Þar eru
þættir um höfðingja og valds-
menn fyrri tíða og um afreks-
menn, einkennilega menn, lista-
menn og skáld. Þar er harmsaga,
Ragnheiðar Brynjólfsdóttur, og
mál Bjarna og Steinunnar á Sjö-
undaá er þar rakið eftir máls-
skjölum. Ritgerð er þar eftir Jón-
as Hallgrímsson, sem fáum mun
kunn. Einnig má kynnast þar
nokkuð vinnubrögðum Jónasar
um ljóðagerð.
Sagnaþættir Fjallkonunnar eru
216 bls. í Skírnisbroti, með ítar-
legri nafnaskrá. Jón Guðnason
skjalavörður hefir séð um útgáf-
Framh. á bls. 12.