Morgunblaðið - 01.11.1953, Blaðsíða 7

Sunnudagur 1. róv. 1953
MORGWNBLAÐIÐ
Veruleg stækkun Landspítalans er hafin
ÞEIR, sem leið eiga fram hjá
Landsspítalanum, sjá, að allmik-
ið jarðrask er orðið á lóðinni
og að þar eru menn og vélar
daglega að verki. Er þar hafinn
undirbúningur undir stækkun
Landsspítalans. — Tiðindamaður
blaðsins leit inn til forstjóra
Landsspítalans Jóhanns Sæ-
mundssonar, prófessors, til að
ræða við hann um fyrirhugaðar
framkvæmdir.
— Hvenær hófst undirbúning-
Ur um stækkun spítalans?
— Vinna við að grafa fyrir
stækkuninni hófst seinast í ágúst,
en forsaga málsins er löng, ef á
allt er litið, því að í upphafi var
ætlazt til að spítalinn yrði helm-
ingi stærri en hann er nú. Fyrir
31 ári birti Læknablaðið myndir
af fyrirhuguðum Landsspítala, er
átti að rúma 200 sjúklinga, en
horfið var að því ráði að byggja
aðeins helminginn í fyrsta
áfanga. Segja má því, að stækk-
unin hafi alltaf verið á döfinni
siðan, og oft hefur verið um mál-
ið rætt og ritað, einkum síðustu
árin. Landlækriir gerði áætlun
um frakvæmdir í sjúkrahúsmál-
unum árið 1946 og sendi ríkis-
stjórninni. Lagði hann þar m. a.
til, að Landsspítalinn yrði stækk-
aður mun meira en nú er
ráðgert, en ekkert bólaði á
framkvæmdum fyrr en í fyrra
sumar, er Steingrímur Steinþórs-
son, fyrrverandi forsætis- og
heilbrigðismálaráðherra, skipaði
nefnd til að vinna að undirbún-
ingi málsins og skipuleggja
stækkunina. Eins og kunnugt er,
hafði Kveníélagið Hringurinn
boðið fram barnaspítalasjóð sinn
til stækkunar Landsspítalans
gegn því, að fullkominni barna-
deild yrði ætlað þar rými og
verkinu hraðað sem mest til að
bæta úr mjög brýnni þörf. Tel
ég, að þetta boð, sem var þakkað
og þegið, hafi mjög ýtt undir
framkvæmdir, iíklega fremur en
flest annað, en fyrrverandi ríkis-
stjórn sýndi málinu mikinn og
góðan skilning og áhuga.
VINNA HAFIN
— Hvernig miðar undirbúningi
verksins?
— Eins og þér sjáið, er vinna
hafin við grunninn, og verður
að telja, að vel miði áfram, ef
þess er gætt, hve grunnt er á
klöpp, en fyrst var tekinn fyrir
erfiðasti hluti g’runnsins. Teikn-
ingum miðar mjög vel áfram,
þótt þær séu ekki fullgerðar í
smáatriðum, sem ekki er von eft-
ir 1 árs undirbúningsvinnu að
öllu skipulagi stækkunarinnar
hið innra og ytra.
— Hve miklu nemur stækkun-
in og hvernig er hún ráðgerð?
— Ráðgert er, að stækkunin
fari fram í 2 áföngum. Þegar
lokið er fyrri áfanga, bætast við
Um 105 sjúkrarúm, en 50 í þeim
seinni. Fjölgun rúma verður því
um 155, þegar viðbótin er full-
byggð.
— Hve marga sjúklinga tekur
spítalinn nú?
— Deiidirnar — handlækninga-
og lyflækningadeild— eru gerðar
fyrir 40 sjúkl. á hvorri hæð, eða
80 sjúklinga alls, en vegna skorts
ins á sjúkrarúmum hefur orðið
að þrengja mjög að sjúklingum,
taka af dagstofur og leggja sjúk-
linga j hverja nothæfa kitru, oft
í vinnuherbergi starfsliðsiris. Með
þessu móti getum við holað nið-
ur um 55 sjúklingum á hvorri
deild, í stað 40, en þetta er hrein
óhæfa.
— Hvernig verður stækkuninni
komið fyrir? Hefur komið til
mála að byggja ofan á spítalann,
eins og flogið hefur fyrir?
— Nei, alls ekki. Slíkt væri
alls ekki ráðlegt, enda yrði það
aldrei leyft sökum nálægðar við
flugvöllinn. Og fyrst þér minnizt
á þetta, ætla ég að biðja yður að
leggja til skeleggrar baráttu gegn
þeirri hugmynd, sem er uppi um
áð stækka flugvöllinn. Hann á
að minnka, en ekki stækka, svo
áð hann verði aðeins nothæfur
fyrir litlar vélar í innanlands-
viðhót, seiií gerð verður í tveim
áföngum fjölgar sjúkrarámum um 155
Sðintðl við dr. Jóhann Sæmundison.
flugi — en þetta er nú víst utan
dagskrár.
Stækkuninni verður hagað
þannig, að lengd verður til muna
álman norður úr spítalanum. Við
skulum kalla hana tengiálmu,
því að fyrir enda hennar á að
ganga álma til austurs (austur-
álma) og önnur til vesturs (vest-
urálma). Verður spítalinn full-
byggður líkt og (H á hliðinni)
í lögun.
Ætlunin er að byggja nú í-fyrri
áfanga tengiálmuna og vestur-
álmuna, en láta austurálmuna
bíða, nema kjallarann. Að vísu
væri ráðlegast og ódýrast að
steypa allt í einum áfanga, þótt
innanhúss vinna í austurálmunni
yrði látin bíða eitthvað.
BÆTT ÚR MARGVÍSLEGUM
ÞÖRFUM
Ég skal nú lýsa fyrir yður
skipulagi nýbyggingarinnar, sem
verður kjallari og 3 hæðir.
Kjallari verður undir allri ný-
byggingunni. í kjallara undir
tengiálmu verður komið fyrir:
Miðstöð, vinnustofum fyrir tré-
smíði, málningarvinnu, rafmagns
vinnu og járnsmíði, ásamt nauð-
synlegum birgðageymslum fyrir
þessa starfsemi. Enn fremur er
umsjónarmanni spítalans ætluð
þarna herbergi.
í kjallara undir eystri sjúkra-
álmunni er gert ráð fyrir að
verði borðsalur starfsfólks spít-
alans, fatageymsla fyrir hjúkr-
unarkonur og starfsstúikur, þar
sem þær geti geymt íveruföt sín,
en klætt sig í starfsbúninginn.
Þar verða og nauðsynleg snyrti-
herbergi, framreiðsluherbergi við
hlið borðsals, en hinum megin
þess uppþvottaherbergi. Norðan
kjallaragangsins er birgðageymsl
um spítalans ætlað rúm.
í kjallara undir vestari sjúkra-
álmunni er æfinga- og fysiur-
giskri deild ætlað húsrými. Gert
er ráð fyrir æfingasal, lítilli
sundlaug, herbergi til hveraleðju
lækninga, herbergi fyrir lyfja-
böð, rafmagnslækningar, ljósböð,
hljóðbylgjulækningar, rannsókna
herbergi, biðstofu, ásamt bún-
ingsklefum fyrir bæði karla og
konur, og loks herbergi fyrir
lækni og nuddkonur. Vestast í
kjallaranum er gert ráð fyrir, að
yfirlæknar og deildarlæknar
spítalans fái húsrými til að taka
á móti sjúklingum.
Á 1. hæð tengiáimunnar yrði
komið fyrir tveim kennslustof-
um fyrir læknanema, samliggj-
andi, er breyta mætti í einn sal
ef þörf krefði (læknanemar eru
I nú þrefalt fleiri en 1930 er Lands
spítalinn tók til starfa), herbergi
til afnota fyrir stúdentana milli
kennslustunda, tannlækninga-
deild með biðstofu, snyrtiher-
bergi og fatageymslu, vannsókn-
arstofum fyrir allan spítalann,
herbergi fyrir rannsókna-aðgerð-
ir, lyfjabúri fyrir allan spítalann,
herbergi fyrir yfirlækni lyfja-
deildar, öðru fyrir aðstoðarlækna
hans, hinu þriðja fyrir prófessor-
inn í tanniækningum. Loks er
| ætlunin að þarna verði herbergi,
er geymi bókasafn sjúklinga. —
(Það er nú í kaidri kompu við
kjailaratröppurnar, en því er vel
I haldið við og síaukið við það.
Viðgang þess má þakka nokkr-
um fórnfúsum góðgjörnum kon-
um, sem efla það með ráðum og
dáð og stjórna útlánum í sjálf-
boðavinnu. Margir hafa fæít
safninu stórar bókagjafir.
| Á 1. hæð vestari sjúkra-álmu
er gert ráð fyrir 24 sjúkrarúm-
um, er mundu falla í hlut lyf-
læknisdeildar.
Barnadeildinni er ætlaður
Prófessor Jóhann Sæmundsson.
staður á 2. og 3. hæð þessarar
álmu. Stálpuð börn verða á 2.
hæð, 30 talsins, en ungbörn á 3.
hæð og er þar gert ráð fyrir 26
rúmum. — Barnadeildin er því
áætluð fyrir 56 börn. Skipulag
ungbarnadeildarinnar er um
ýmsa hluti frábrugðið því er
tíðkast á deildum fyrir fullorðna.
Ge&t er ráð fyrir sólbaðsskýli,
mjólkureldh.úsi, brjóstgjafaher-
bergi og loks herbergi, þar sem
móðir gæti fengið að vera hjá
barni sínu, ef sérstaklega stend-
ur á.
Á 2. hæð tengiálmunnar er
gert ráð fyrir auknu húsrými
fyrir skurðdeildina. Gert er ráð
fyrir 2 skurðstofum, aðgerða-
stofu fyrir háls-, nef- og eyrna-
lækni og augnlækni, umbúða- og
verkfærageymsium, dauðhreins-
unartækjum, svæfingaherbergi,
herbergi þar sem sjúkiingar geti
jafnað sig eftir aðgerð áður en
þeir fari í sjúkrastofurnar og
loks eru herbergi með steypi-
baði, þar sem yfirlæknir, aðstoð-
arlæknar hans og hjúkrunarkon-
ur er vinna á skurðstofunum,
geti skipt um föt og haft athvatf.
Á 3. hæð tengiáimunnar verði
sjúkradeiid, þar sem 25 sjúkling-
um er ætlað pláss og fellur þessi
aukning handlæknisdeildinni í
skaut.
Ráðgert er, að á 1. og 2. hæð
austuráimu fáist pláss fyrir 50
sjúklinga, 25 á hvorri, en á efstu
hæð verði skurðstofur til að-
gerða á fólki með bæklunarsjúk-
dóma.
BÆTT ADBÚÐ SJÚKLINGA.
BÆTT NÁMSSKILYRÐI
LÆKNA-, TANNLÆKNA OG
HJÚKRUNARKVENNA
Ég hef nú lýst í stórum drátt-
um, hvað vinnst, þegar Lands-
spítalinn hefur verið stækkaður
samkvæmt tillögum sem fyrir
úggja.
Aðalatriðin eru þessi:
1. Sjúkrarúmum fjölgar um
155. Við það skapast fjölbreytt-
ara og meira námsefni fyrir
læknanema og hjúkrunarnema.
2. Sérstöku barnadeild tekur til
starfa, en þess er brýn þörf og
alls ekki viðhlítandi, að um 30%
landsbúa, sem að nokkru hafa
sérstöðu um sjúkdóma og sóttar-
far, skuli ekki séð fyrir sjúkra-
hússdeild við þeirra hæfi. Einnig
þetta yrði mikill ávinningur
lækna- og hjúkrunarnemum.
3. Húsrými skurðdeildar yrði
stórum aukið og bætt og mundi
hafa hliðstæða aukningu afkasta
í för með sér.
4. Sérstakri deild yrði komið
upp fyrir fólk með bæklunar-
sjúkdóma.
5. Aukning fæst á húsrými fyr-
ir rannsóknastofur spítalans,
sjúklingum hans til hagsbóta og
læknanemum til aukins gagns
og æfingar við námið.
6. Tannlæknaskólinn gæti
flutzt í Landsspítalann til hag-
ræðis fyrir sjúklinga þar, vænt-
anlegum héraðsiæknum til lær-
dóms og því næst landsfóikinu í
heild til gagns, menningarauka
og sparnaðar, er það gæti. leitað
til héraðslækna um einfaldar
tannviðgerðir.
7. Nauðsynlegar vinnustofur
til viðhalds og viðgerða á mun-
um spítalans og til ýmiss nýsmíð-
is fengju inni í spítalanum sjálf-
um.
8. Komið yrði upp sæmilega
fullkominni deild til æfinga og
lækninga fyrir slasað fólk, gigt-
arsjúklinga, lamaða og fatlaða,
þar sem beita mætti æfingum,
ljósböðum, sundi, hveraleðjuböð-
um, lyfjaböðum, rafmagnslækn-
ingum og hljóðbylgjuiækningum,
eftir því, sem bezt þætti henta.
9. Ráðið yrði fram úr geymslu-
vandamáli spítalans, starfsfólki
séð fyrir borðsal og fataskipta-
herbergjum.
10. Þá er og fyrirhuguð stækk-
un á eldhúsi spítalans.
MIKIL OG ASKALLANDI
ÞÖRF
— Þetta er vissulega myndarleg
stækkun, sem mun bæta úr
margvíslegum þörfum, og allar
virðast þær aðkaiiandi. En teljið
þér vera þörf fyrir öll þau
sjúkrahús, sem ýmist eru þegar
komin upp eða ákveðin?
— Já, alveg tvímæialaust. —
Þörfin er' miklu meiri en fólk
gerir sér aimennt grein fyrir.
Þótt þessi viðbót við Landsspít-
alann væri komin upp í dag, gæt-
um við hvergi nærri tekið við
öllum þeim, sem eru á biðlista.
Margir hafa orðið að biða jafn-
vel mánuðum saman. Vinnandi
menn verða oft að leggja niður
störf til að stunda konur sínar í
heimahúsum veikar. — Mæður
koma börnum sínum fyrir og
þíða síðan stundum tímunum
saman eftir plássi. Þetta er óþol-
andi ástand og þjóðhagsiegur
voði. Fólk utan af landi, langt að
komið, verður ,oft að bíða vik-
um saman í dýrum gistihúsum,
hjá ættingjum, eða það gefst upp,
fer heim og reynir svo að koma
aftur seinna.
FÁ HJÚKRUN 4 HEILSU-
VERNDARSTÖÐINNI
— Haldið þér að Akureyrar-
spítalinn nýi bæti ekki mikið úr?
— Jú, áreiðanlega nokkuð, að-
allega fyrir Norðlendinga. Nýi
spitalinn þar mun rúma um 116
sjúklinga, sá gamli tók 60 sjúlk-
linga, svo að viðbótin er í raun-
inni 56 sjúkrarúm, og það
mætti segja mér að þau yrðu
ekki lengi að fyllast, en að auki
verða í notkun allt að 10 rúm í
gamla spítalanum fyrir geðsjúk-
iinga.
— Er ekki mikið af langlegu-
sjúklingum hjá ykkur?
— Jú, alltaf nokkuð margir.
Sumir hafa verið hér árum sam-
an, af þeirri einföldu ástæðu, að
þeir hafa engan viðunandi stað
að hverfa til, þar sem þeir gætu
notið nauðsynlegrar aðhlynning-
ar. En í þessu efni rofar þó til.
í heilsuverndarstöðinni nýju er
gert ráð fyrir að koma megi fyr-
ir til bráðabirgða 55—60 sjúk-
lingum af þessu tagi, þar til bæj-
arsjúkrahúsið getur tekið til
starfa. Vonir standa til, að þetta
pláss geti orðið^ tilbúið á næsta
ári. Þá er nýja hjúkrunar- og
elliheimilið i Hafnarfirði, sem nú
er að taka til starfa. Heilbrigðis-
stjórnin mun vera að semja
við stjórnendur þess um að það
taki við langlegusjúklingum héð-
an. Veit ég ekki hve mörg piáss
verður þar um að ræða.
— En nýja bæjarsjúkrahúsið,
hve stórt verður það?
— Það er áætlað fyrir um
325 sjúklinga og verður sízt Of
stórt. Það tekur nokkuð langan.
tíma að byggja það, lengri fyrir
þá sök, að byggja verður allt frá
grunni. Þar er enginn kjarni, er
byggt verði utan um. Sagan um
Landsspítalann sýnir, að ekki er
byggt eða stækkað á hverju ári.
Þegar hann tók til starfa, voru
landsbúar 108 þúsund. Nú, þegar
hafizt er handa um stækkune
hans, eru þeir um 150 þúsund.
Árið 1960 verða þeir líklega um
170 þúsund, en 1970 líklega
um eða yfir 200 þúsund, ef ekk-
ert óvænt kemur fyrir. Og þang-
I að til eru aðeins 17 ár. 1980 má
áætla íbúafjöldann 230—250 þús.
Mér kæmi ekki á óvart, þótt fljót-
lega yrði að hefjast handa um
| stækkanir, er byggingu væri lok-
ið. Okkur hættir til að miða um
of við þaarfir dagsins í gær, en.
| ekki þarfirnar eftir 10—20 ár.
i VANTAR ÖRYRKJAHÆLI
— Teljið þér þá, að þörfum
sjúklinga verði sæmilega full-
nægt, þegar iokið hefur veri5
i við þessar framkvæmdir?
J — Nei. Það er einn hópur sjúk-
linga, sem orðið hefur illa út-
, undan og það eru öryrkjar meíF
I nokkra vinnugetu, aðrir en.
berklasjúklingar. Að því er varð-
ar berklasjúklingana, hefur SÍBS
sýnt og sannað, hvað gera skal,
og þjóðin sýnir, að hún kann af?
meta það. Það á ekki að loka
öryrkja með nokkra vinnugetu
inni á hælum og stofnunum í að-
1 gerðaleysi, heldur búa þeim
starfsskilyrði, annaðhvort með
vinnumiðlun og útvegun hæfi-
legs starfs á almennum vinnu-
markaði, eða í samfélagi á borð
við SÍBS. Ég skal ekki fara nán-
ar út í þetta núna, enda hef ég
j gert grein fyrir skoðunum mín-
i um um það áður í riti okkar
! Jóns heitins Blöndals um Al-
mannatryggingar á íslandi, sem
. félagsmálaráðuneytið gaf út
| 1945.
— Hvenær teljið þér að hægt
j muni verða að taka hin nýju
1 húsakynni Landsspítalans í notk-
un?
— Eftir tvö ár, ef vel gengur,
en eftir þrjú ár, ef illa gengur.
Allt er undir fjárveitingum kom-
ið. En ég trúi þvi að þetta gangi
fljótt og vel. Margar útréttar
hendur bjóða ríkinu aðstoð sína.
Fyrst og fremst er það Hringur-
inn, þá Styrktarfélag lamaðra og"
fatlaðrá og loks Krabbameins-
félagið.
Er ætlunin að koma á fót deild
fyrir sjúklinga, er þarfnast geisla
lækninga, á 3. hæð gamla spítal-
ans, þar sem nú búa hjúkrunar-
nemar. Má koma þ; r fyrir 20—25
sjúklingum.
M.
1 - X - 2
ÚRSLIT í getraununum í gær
urðu þessi:
Aston Villa 2—Bolton 2 x
Blackpool 4-W.B A. 1 1
Cardiff 5—Carlton 0 1
helsea 5—Liverpool 2 1
Huddersfield 0—Manch. Utd 0 x
Manch. City 3—Burnley 2 1
Sheffield Utd 3—Newcastie 1 1
Sunderland 4—Tottenham 3 1
Bristol 3—^Luton 3 x
Bury 1— Fulham 3 2
Derby 2—Birmingham 4 2
Everton 1—Leicester 2 2
Úrslit annarra leikja urðu þessi:
Arsenal 4—Sheffield W. 1
Portsmouth 0—Middlesbro 2
Wolves 1—Preston 0
Blackburn 2—Leeds 2
Brentford 1—Nottingham 1
Doncaster 2—West Ham 0
Hull 1—Rotherham 0
Lincoln 2—Plvmouth 0
Notts Co 3—Swansea 0
* Oldham 1—Stoke 0