Morgunblaðið - 20.11.1953, Blaðsíða 9

Föstudagur 20. nóv. 1953
MORGUNBLAÐIÐ
Forsendan fyrir þvi, að íslendingar geti holdið sér utan
við styrjaldorútök stórþjóðanna er brostin fyrir fullt og allt
TIL SKAMMS tíma var það
skoðun flestra hér á landi, að
við íslendingar gætum haldið
okkur algerlega utan við styrjald
arátök annarra þjóða. Á þessari
skoðun byggðist hlutleysisstefn-
an, sem mörkuð var með Sam-
bandslögunum árið 1918.
Hlutleysisstefnan átti sér eðli-
leg rök bæði í legu landsins og
fámenni þjóðarinnar, auk þess
sem Íslendingar höfðu ekki svo
öldum skipti vanizt vopnaburði.
Hinar stórfelldu framfarir á
sviði samgöngumálanna, sem með
ári hverju minnka fjarlægðirnar, göngutækninni
ef svo má að orði komast, hafa
fyrir okkur íslendinga og raunar
alla aðra, leitt af sér gerbreytt-
ar aðstæður frá því, sem áður
var.
Ekkert þjóðríki jarðarinnar
getur nú lengur haldið sér ein-
angruðu frá umheiminum í
skjóli fjarlægða — og sízt af öllu
í ófriði, er ófyrirleitinn árásar-
aðili hagnýtir sér fullkomnustu
tækni til þess að ná settu marki.
Stríðandi herveldi getur á ór-
skömmum tíma beint morðtækj-
um sínum að fjarlægustu þjóð-
um og leitt yfir þær tortímingu,
ef engar varnir eru fyrir hendi.
Þetta breytta viðhorf hefir
ekki hvað sízt valdið röskun á
högum okkar íslendinga, röskun,
sem við urðum fyrst verulega
varir við í síðari heimsstyrjöld-
inni.
Fátt skiptir meiru í ófriði en
greiðar samgöngur. Að styrjald-
araðilar geti á sem allra
skemmstum tíma flutt til lið og
vistir — og eins og nú er háttað
úr einu landinu í annað, frá
einni heimsálfunni til annarrar.
Af þessu leiðir, að vegna legu
sinnar úti í miðju hafi, sem
miðja vegar á milli tveggja meg-
ínlanda ,er ísland nú tvímæla-
laust eitt af þýðingarmestu lönd-
um Evrópu í ófriði.
Valið milli eirtræðis og ofbeldis ann-
arsvegar og jafnréttis og frelsis
hinsvegar varð íslendingism auðvelt
Ræða Jónasar Rafnars, alþm^
við óSvarpsi&mræðurnatr í gær
skuli vera menn — og jafnvel
hér á Alþingi íslendinga — sem
viðurkenna ekki hina austrænu
fjötra, en stefna þó vitandi vits
að því að setja framtíð og frelsi
þjóðarinnar í voða, af þjónkun
við sömu hagsmuni og kommún-
istar bera fyrir brjósti.
Ein meginuppistaðan í áróðri
kommúnista og fylgifiska þeirra
aðilann, sem ábyrgð ber á ófrið- ] hefur verið sú að gera þá menn
arhættunni í heiminum. Á ég þar sem tortryggilegasta í augum
við einræðisríkið í austrinu, sem1 þjóðarinnar, sem mest afskipti
enn fleygt fram
nú síðustu árin og þróuninnni á
því sviði virðast engin takmörk
sett. Öllum ætti þvi að vera ljóst,
sem raunhæft líta á hið nýja
viðhorf, að einangrun íslands frá
umheiminum er nú lokið fyrir
fullt og allt.
Forsendan fyrir því, að við ís-
lendigar getum í skjóli einangr-
unar haldið okkur utan við
styrjaldarátök stórþjóðanna er
því einnig brostin fyrir fullt og
allt.
En hið nýja viðhorf hefir í
engu breytt því meginatriði, að
við íslendingar erum enn sem
fyrr hin sama friðelskandi þjóð,
sem þráir það eitt, að geta lifað
í sátt og samlyndi við allar aðr-
ar þjóðir. Að við teljum okkur
ekki lengur skjól í hlut leysis-
yfirlýsingum leiðir ekki af hug-
arfarsbreytingu, heldur því, að
kringumstæðurnar sjálfar og
fengin reynsla hefir opnað augu
okkar fyrir þeirri staðreynd, að
ef til styrjaldar dregur á nýjan
leik á milli stórveldanna, verða
óskir og vonir íslendinga um að
mega standa fyrir utan hildar-
leikinn að engu hafðar.
Engum vitibornum manni á að
geta blandazt hugur um, að
komi til átaka, þar sem barist
verður um líf eða dauða milljón-
anna, muni styrjaldaraðilar láta
sér í léttu rúmi liggja frómar
óskir 150 þúsund sálna hér uppi
á íslandi um að fá að vera í
friði. Það er og jafn augljóst, að
vegna þýðingar landsins í hern-
aði, muni árásaraðili gera tilraun
til þess að ná hér fótfestu, en
af því leiðir, að algert varnar-
leysi íslands hlýtur beinlínis að
bjóða hættunni heim.
VALIÐ VARÐ ÍSLENDINGUM
AUÐVELT
Þegar íslendingar gerðust að-
ilar að Norður-Atlantshafs-
bandalaginu, varnarsamtökum
hinna vestrænu lýðræðisríkja,
hafði yfirgnæfandi meirihlula
landsmanna gert sér grein fyrir
þeim aðstæðum og hinu nýja
viðhorfi, sem ég hefi nú lýst.
Ákvörðun þjóðarinnar leiddi
af því, að úr því þess var ekki
ila að ná fótfestu á íslandi, nema lengur nokkur kostur að lifa í
með herskipum. Þar sem brezki friði, ef til styrjaldar drægi á
flotinn var þá alls ekki ráðandi milli stórveldanna, að úr því
á Atlantshafinu gerðu Þjóðverj-1 hlutleysið átti sér ekki lengur
ar ekki tilraun til árásar á ís-1 stoð í veruleikanum, eins og
land, en bækistöðvar hér hefðu' reynslan hafði sýnt, þá ættum
við íslendingar nú ekki annars
ÞÝZKAR BÆKISTOÐVAR
Á ÍSLANDI HEFÐU
DREGIÐ STYRJÖLDINA
Á LANGINN
í heimsstyrjöldunum tveimur,
sem hrjáð hafa mannkynið á
þessari öld, fóru fram gífurlegir
flutningar á mönnum og varningi
frá Vesturheimi til Englands og
norðurstranda Rússaveldis. í
bæði skiptin var allt gert, sem
í mannlegum mætti stóð til þess
að hindra þessa flutninga. Að
það tókst ekki réð tvímælalaust
úrslitunum í báðum styrjöldun-
um. Segja má, að verulegur
hluti af þessum flutningum, hafi
Jarið um hlaðvarpann hjá okk-
ur íslendingum. í fyrri styrjöld-
inni var samgöngutæknin ekki
komin lengra áleiðis en það, að
ógerlegt var fyrir styrjaldarað-
reynzt þeim ómetanlegar í bar
áttunni við skipalestir Vestur-' úrkosti en að velja okkur stöðu
veldanna. í síðari heimsstyrjöld- í hinum tvískipta heimi, ef við
inni var viðhorfið I þessum efn- vildum á raunhæfan hátt leitasí
um gerbreytt. Þá var framkvæm- j við að tryggja öryggi landsins.
anlegt að hertaka ísland úr lofti. Og þegar svo var komið — varð , , , , .
Vörn brezka flotans var ekki íslendingum valið auðvelt, valið ^famalum treystust funtruar
lengur einhlít til þess að tryggja milli einræðis og ofbeldis ann-
öryggi landsins. Eins og kunnugt ars vegar og jafnréttis og frels-
er vildu Bretar þá ekki hætta á, einstaklinga og þjóða hinsveg-
Jónas Rafnar.
til þess þyrfti ekki að koma, að
hér yrði erlendur her á „friðar-
tímum“. En skömmu síðar sáuct
nýjar uggvænlegar blikur á lofti
— og að því kom að ófriðarbálið
brauzt út. Eldurinn gaus að vísu
upp fjarri ströndum landsins, en
íslendingar höfðu, sem aðrir,
fengið þá reynslu, að ófriðarbál
getur breiðst út með marg þús-
und földum hraða eldsins í sin-
unni.
Þegar svo óvænlega horfði um
friðinn í heiminum, og enginn
vissi, hvaða hörmungar morgun-
dagurinn kynni að færa, tóku
íslendingar mjög að ugga um
sinn hag. Menn gerðu sér ljósa pá
hættu, sem vofði yfir óvörðu
landi, er vegna legu sinnar hlaut
að verða hugsanlegum árásar-
aðilja eftirsóknarverð bráð. Full-
trúar þjóðarinnar í ríkisstjórn og
á Alþingi tóku þegar í stað að
bera saman ráð sín um það,
hvernig snúast ætti við hættunni
og tryggja frekar öryggi lands-
ins. Niðurstaða umræðanna, er
fram fóru á milli lýðræðisflokk-
anna um þetta mikla vandamál,
varð sú, eins og kunnugt er, að
gerður var um það samningur
við Bandaríki Norður-Ameríku,
að þau tækju að sér varnir lands-
ins fyrir hönd Atlantshafsbanda-
lagsins.
Enginn þarf að ætla, að einn
einasti þeirra þjóðarfulltrúa, sem
ákvörðun tóku um varnarsamn-
inginn við Bandaríkin, hafi geng-
ið þess dulinn, að margvísleg
vandkvæði hlutu að leiða af dvöl
erlends varnarliðs í landinu.
En þá var sem fyrr, að íslend-
ingar urðu að velja eða hafna.
Vegna versnandi ástands í al-
með ofríki hefur brotið á bak
aftur frelsisþrá og sjálfstæði
hverrar smáþjóðarinnar af ann-
arri. Þetta sama stórveldi hefur
með yfirgangi sínum knúið lýð-
ræðisríkin til þess að bindast
varnarsamtökum. Og það er ein-
göngu vegna máttar þessara sam-
taka, að sigurganga kúgunarinn-
ar hefur nú verið stöðvuð.
MARGVÍSLEG VANDKVÆÐI
AF DVÖL VARNARLIÐSINS
Vandkvæðin af dvöl varnar-
liðsins í landinu hafa ekki kom-
ið neinum á óvart. Þau eru mikil
og margvísleg, eins og fyrirfram
var vitað — þótt þau séu hvergi
nærri eins mikil og 5. herdeild
íslendinga og þjónar þeirra vilja
vera láta. Að sjálfsögðu hafa
stjórnarvöldin allt frá öndverðu
leitazt við að draga úr erfiðleik-
unum, sem stafa af vist varnar-
liðsins, um leið og þeir hafa kom-
ið í ljós, og miklu fengið áorkað
í þeim efnum. Og auðvitað verð-
ur þeirri viðleitni haldið áfram.
Allir góðviljaðir íslendingar
vona, að með því að hagnýta
sér þá reynslu, sem fengizt hefur
í samskiptunum við varnarliðið,
megi enn takast að draga ur
þeim vandkvæðum, sem vist þess
hefur í för með sér, — og þeirri
röskun í þjóðlífinu, sem rekja má
til þess. Ber mönnum að sjálf-
sögðu, að stuðla að því, að alla
hafa haft af varnarmálunum. —•
Með látlausu níði og tilhæfulaus-
ósannindum er ætlunin að
gera þessa menn óalandi og óferj-
andi í vitund þjóðarinnar. En
mestur hluti landsmanna, sem
raunhæft hugsar um þessi mál,
veit betur og tekur ekkert mark
á rógberunum. Almenningsálitið
hefur þeg'ar hér,á landi sem ann-
ars staðar, fordæmt allar aðferðir
og tilgang kommúnista — og sá
dómur mun ekki mildast. Og að
því kemur fyrr en varir, að hinir
grímuklæddu fylgismenn komm-
únismans, hverjum nöfnum sem
þeir nefna sig. geta ekki lengur
dulizt fyrir kjósendunum í land-
inu — og verður skipað þar á
bekk, sem þeir eiga heima.
Einn af þeim mönnum, sem
vegna starfa sinna fyrir ísl. þjóð-
ina hefur hvað mest orðið fyrir
níði kommúnista, er Bjarni Bene-
diktsson, dómsmálaráðherra. Þa&
var einmitt gæfa okkar íslend-
inga á örlagaríkum tímum, að
við áttum jafn mikilhæfum
manni og Bjarna Benediktssyni
á að skipa í sæti utanríkisráð-
herra.
Og það er einmitt það, sem
kommúnistum gremst mest.
FRELSISÞRÁIN IIEFUR RÁÐIÐ
GERÐUM OKKAR
Til þessa hefur frelsisþráin og
samúðin með varnarbaráttu lýð-
slíkar tilraunir stjórnarvaldanna ræðisaflanna í heiminum ráðið
beri sem
árangur.
mestan og skjótastan
SJONARMIÐ
ÍSLENDINGSINS
Þetta, sem ég hef sagt, hlýtur
að vera sjónarmið íslendingsins í
málinu. Hitt má svo engum koma
á óvart, þótt 5. herdeildin og þeir, fyrir hugsanlegri árás.
gerðum okkar íslendinga.
Er við gengum í Norður-At-
lantshafsbandalagið skipuðum
við okkur í fylkingar hinna
frjálsu og lýðræðisunnandi þjóða.
Með því mikilsverða skrefi vild-
um við tryggja, bæði okkur
sjálfa og nágrannaþjóðir okkar,
að Þjóðverjar yrðu fyrri til —
og hernámu því landið. Meðan
styrjöldin geysaði höfðu Bretar
og Bandaríkjamenn hér her-
stöðvar, sem auðvelduðu mjög
baráttuna við kafbáta Möndul-
veldanna. Á því er ekki minnsti
vafi, að þýzkar bækistöðvar á
íslandi hefðu mjög torveldað
flutninga yfir hafið frá Ameríku
— og því dregið styrjöldina á
langinn.
EINANGRUN ÍSLANDS FRÁ
FRÁ UMHEIMINUM LOKIÐ
FYRIR FULLT OG ALLT
ar. Valið var á milli þess, sem
allir sannir og óspilltir Islending-
ar afneita í hjarta sínu, og þeirra
hugsjóna, sem á sínum tíma
stuðluðu að byggð íslands og síð-
an hafa ríkt í vitund og geði
þjóðarinnar. Hugsjóna, ' sem
frjálsir menn kjósa fremur að
deyja fyrir en lifa án, eins og
komizt hefir verið að orði.
MENN GERÐU SÉR LJÓSA
ÞÁ HÆTTU, SEM VOFDI
YFIR ÓVÖRÐU LANDI
Um það leyti, sem vér íslend-
ingar gengum í Norður-Atlants-
Eins og kunnugt er, hefir sam- hafsbandalagið vonuðu menn, að
þjóðarinnar ekki lengur til að
taka á sig ábyrgðina á að hafa
landið með öllu varnarlaust, ef
til styrjaldar drægi í Norðurálfu.
Þeir völdu þann kostinn fremur
að mæta erfiðleikunum, sem
óhjákvæmilega myndu hljótast
af sambúðinni við varnarliðið —
en að bjóða hættunni heim með
því að hafa hér engar varnir. I
þessu máli áttu allir lýðræðis-
flokkarnir samleið og allir full-
trúar þeirra á Alþingi fylgdusl
að sem einn maður.
Á það má benda, að raunveru-
lega ber ekki að sakast við ís-
lenzk stjórnarvöld vegna þeirra
óþæginda, sem leiða af dvöl er-
lends varnarliðs í landinu —
heldur miklu fremur við þann
sem etja kappi við hana um kjör-
fylgi „hinna nytsömu sakleys-
ingja“ haldi áfram sinni fyrri
baráttu.
Það er jafn eðlilegt, að þeir
sem telja Sovétríkin sitt eigin-
lega föðurland og miða allar sín-
ar gjörðir og tilburði við hags-
muni hins Alþjóðlega kommún-
isma, leitist við að gera varnar-
samtök hinna frjálsu þjóða sem
tortryggilegust — sem hitt, að
þeir, sem ekki vilja búa við al-
gert andvaraleysi, geri sitt iil
þess að allt fari sem bezt úr
hendi í varnarmálunum.
Milli þessara tveggja sjónar-
miða hefur verið, er og verður
barátta um stöðu og varnir ís-
lands, meðan lítt breyttar að-
stæður ríkja í heimsmálunum.
HINIR GRÍMUKLÆDDU
FYLGISMENN KOMMÚNISM-
ANS GETA EKKI LENGUR
DULIZT
Ég sé ekki ástæðu til þess að
ræða sérstaklega einstaka liði
þeirra tillögu til þingsályktunar,
sem hér er til umræðu. En vil
bæta þessu við.
Tillagan er hvorki merkari né
ómerkilegri en önnur þau plögg,
sem andstæðingar varnarsamtaka
hinna frjálsu þjóða hafa lagt
fram hér á hæstvirtu Alþingi —
og miða að því einu, að þyrla
upp sem allra mestu moldviðri
um varnarmálin.
Engan undrar framferði og
ábyrgðarleysi kommúnistaleið-
toganna í þessum efnum. Þeir
hafa annarlegra hagsmuna að
gæta, og óttast meir aðra hús
bændur en íslenzku þjóðina. En
marga furðar óneitanlega, að til
Á viðsjárverðum tímum tók
þjóðin á sig vandkvæði sambúð-
ar við erlend varnarlið í því
skyni a ðfreista þess að tryggja
enn frekar öryggi og sjálfstæði
landsmanna.
Ákvörðunin um herverndina
var ekki tekin vegna breytts
hugarfars eða breyttra skoðana
íslendinga á hernaði — heldur
vegna ástands i heimsmálunum,
sem íslenzka þjóðin sjálf hafði
ekki átt minnsta þátt í að skapa.
Með herverndarsamningnum
staðfestu og viðurkenndu íslenzk
stjórnarvöld þá sannfæringu yf-
irgnæfandi meiri hluta þjóðar-
innar, að algert varnarleysi
landsins á róstutímum, byði hætt
unni heim.
Flutningsmenn þeirrar tillögu,
sem hér er til umræðu, og f jallar
um að vísa varnarliðinu úr landi,
hafa hvorki i greinargerð fyrir
tillögunni eða í málflutningi sín-
um, komið með nein þau rök,
sem leiði til þess, að nú sé ástæða
til að breyta stefnunni, sem á
sínum tíma var mörkuð í varnar-
málunum af öllum fulltrúum
lýðræðisflokkanna á Alþingi.
Fyrir þessari tillögu mun því
liggja að falla — og flutnings-
menn hennar hljóta þann sóma
af málatilbúnaðinum, sem efni
standa til.
Tilraunir
NEW YORK, 19. nóv. — í dgg
hófust umræður í allsherjarþing-
inu um: Tilraunir til að koma í
veg fyrir þriðju héimsstyrjöltí-
ina. — Vishinski hélt fyrstu
ræðuna.