Morgunblaðið - 20.11.1953, Blaðsíða 11

Föstudagur 20. nóv. 1953
MORGUNBLAÐIÐ
11
Quirino sakar Banda
ríkin um afskipti
MANILA, 18. nóv. — Elipidio
Quirino, fyrrum forseti Filips-
eyja, sem tapaði kosningunum,
gem haldnar voru í byrjun mán-
aðar lýsti því yfir í dag að hann
hefði tapað kosningunum vegna
afskipta Bandaríkjamanna. Sagði
hann að fulltrúar Bandaríkjanna
hafi unnið leynt og Ijóst gegn
honum. Segir hann það dæmi
að bandarískir menn hafi verið
viðstaddir á kjörstöðum viðsveg-
ar um landið. —Reuter.
Ninnismerki um
Margréfu drotfningu
MÁLMEY, 18. nóv. — Fyrir
nokkru ákvað borgarstjórn Kalm
ar að veita 150 þús. krónur til
að reisa minnismerki fyrir hina
norrænu sameiningarhugsjón. •—
'Var ætlunin að minnismerkið
yrði af Margréti drottningu, sem
sameinaði öll Norðurlöndin á
sínum tíma i Kalmar-bandalagi.
Nú hafa komið upp óánægju-
raddir, sem segja að slíkt sé
ekki til fyrirmyndar því að Sví-
þjóð hafi þá verið nýlenda Dan-
merkur. —NTB.
75 ára á morgun:
Guðmundur Grím
65
ara i
dag
GUiÐMUNDUR GRÍMSSON
hæstaréttardómari er 75 ára á
morgun, laugardag.
Hann er fæddur að Kópareykj-
um í Reykholtsdal og fluttist
vestur til Ameríku með foreldr-
um sínum sumarið 1882, tæplega
fjögurra ára gamall. Þau sett-
ust að í Norður-Dakotaríki og
hefur Guðmundur dómari dval-
izt þar lengst af síðan.
í Lesbók Morgunblaðsins hinn
30. janúar 1944 birtist grein um
Guðmund dómara og segir þar
frá merkilegu ævistarfi hans
fram að þeim tima
Árið 1949 er hann var tæplega
71 árs var hann tilnefndur hæsta
réttardómari til næstu kosninga,
en síðan kosinn árið 1951 til
næstu tíu ára. Fluttist hann þá
ásamt konu sinni til höfuðborg-
ar Norður-Dakotaríkis, Bismarek
þar sem hæstiréttur hefur aðset-
ur sitt.
Synir hans tveir eru giftir og
löngu að heiman farnir, annar
lögfræðingur en hinn læknir og
eru báðir hinir líklegustu menn
i Svava Björgúlís
Minsning tveggjja aust-
firzka merkiskvenmn
TVÆR húsmæður sem um lang-
an aldur áttu heima í Helgustaða
hreppi í Suður-Múlasýslu, eru
nýlátnar. Ég hefi hvergi séð
þeirra að neinu getið og vil nú
af veikum mætti minnast þeirra
að nokkru um leið og ágæt vin-
átta og samfylgd er þökkuð.
Guðný Halldórsdóitir
Hún stýrði lengi húsum að
Krossanesi í Helgustaðahreppi.
Hún var höfðingleg í sjón og
höfðingi í raun. Þeim sem kynnt-
ust henni verður hún jafnan mjög
minnisstæð. Persónuleiki henn-
ar var slíkur.
Hún var fædd að Haugum í
Skriðdal, 3. ágúst 1878 og voru
foreldrar hennar Halldór Einars-
son og Guðrún Jónsdóttir, búandi
þar.
Maður Guðnýjar var Eiríkur
Daníelsson frá Kolmúla og áttu
þau saman 5 sonu og 1 dóttur er
á legg komust.
Sem barni varð mér Guðný
sál. strax hjartfólgin. Kom það
til af því hve alúð hennar við
börn var fölskvalaus og naut ég
þess líka mjög. Eins að vinátta
hennar og móður minnar var slík
að þar bar aldrei skugga á. Heim
sóknir Guðnýjar voru hátíða-
stundir fyrir okkur. Hún var svo
fróð, minnug og hafði vakandi
frásagnarstíl. Kunni ósköpin öll
af sögum sem vel voru þegnar af
okkur börnunum. Guðný var
prýðilega skáldmælt, en dult fór
hún með það og vissu ekki marg-
ir um „bókina hennar“, en þeir
sem fengu að sjá í hana voru
ekki í vafa um að hún gat borið
hverjum meðalmanni byrginn.
Oft blés þunglega á æfileið
Guðnýjar sál.. Margt mótlæti
mætti henni en það var eins og
hún yxi við hverja raun. Fölskva
laust trúartraust hjálpaði henni
til að bera byrðarnar.
Seinustu árum æfinnar eyddi
hún þrotin að kröftum, á elli-
heimilinu í Reykjavík og þar and
aðist hún 4. ágúst í sumar.
Hún þekkti lífið vel, vissi að
sigúr í hverri baráttu kostaði
erfiði og fórnir. Hlífð við sjálfa
sig þekkti hún ekki, hafði aldrei
tíma til að sitja auðum höndum.
Með Guðnýju frá Krossanesi
hverfur nú af sviði hins. jarðneska
lífs mikilhæf kona. Minning ljúf
lifir í hugum vina hennar.
Hélmfríður S. Beck
fyrrum húsfreyja að Litlu-
Breiðuvík, andaðist 27. júní s.l.
og hafði þá átt við langa van-
heilsu að stríða. Hún bar kross
sinn af hinni mestu síillingu. Ilún
hafði aldrei mikið gert að því
að æðrast yfir hlu^u.ium og
bjargföst eilifðartrú fæytii henni
yfir alla boða mótlætis og kvíða.
Hún var fædd að Kollaleiru í
Reyðarfirði. Foreldrar hennar
voru Eygerður Eiríksdóttir og
Sigurður Oddsson. Voru þau
mörg systkinin. Hólmfríður var
til 18 ára aldurs í Kollaleiru og
stóð fyrir búi föður síns frá ferm
ingaraldri. Var það henni mikill
skóli. Sást það bezt þegar út í líf-
ið kom. Um tveggja ára tíma var
hún hjá Halldóri á Högnastöðum.
Þar átti hún indælar stundir og
minntist þeirra við mörg tæki-
færi. Árið 1895 kvæntist hún Þor-
valdi Beck og bjuggu þau fyrstu
árin á Innstekk en um aldamótin
fluttu þau ásamt 'V^gfúsínu og
Hans Beck að Litlu-Breiðuvík og
þar var stofnað félagsbú. Hans
andaðist 1907, en Þorvaldur hélt
áfram forustu í félagsbúinu til
dauðadags 1929.
Heimili frú Hólmfríðar var
jafnan mannmargt. Þurfti því
að gefa mörgu gaum, í mörg horn
að lita. Þeir bræður voru stór-
huga. Voru með fyrstu mönnum
í vélbátaútgerð, enda sjórinn
stundaður mjög frá Litlu-Breiðu-
vík, því þar var ágæt verstöð um
lengri tíma. Var þá oft líflegt
þar, sérstaklega á sumrin, þegar
margir bátar voru þar gerðir út.
Stóðu fyrir þeim útgerðum menn
bæði frá Eskifirði og Reyðarfirði
og víðar. Þorvaldur heitinn var
oft umboðsmaður kaupmanna á
Eskifirði í fiskkaupum og bætti
það mjög á vinnudag hans.
Þegar hugurinn reikar um forn
ar slóðir, yfir dali og tinda, fjöll
og firði nemur hann staðar um
leið og hann verður var Við að
merkir og hugþekkir samferða-
menn eru hrofnir þar af sviðinu.
Svo var um þessar tvær elsku-
legu konur, sem hér er getið. Ég
sakna þeirra og hugljúf minning
þeirra lifir hjá þeim öllum, er
þeim kynntust.
Árni Helgason.
ÞAÐ mun víst talið, að borið sé
í bakkafullan læk að senda með
víðlesnu blaði árnaðarorð á af-
mælisdegi, svo oft er sá vettvang
ur notaður til slíkrar fram-
færslu. En ekki munu þó allir
þar á einu máli og er næsta ó-
þarft að skipta þar skoðunum.
Mörgum mun og kynlegt þykja,
að flutt sé kveðja á hálfri leið
millum tuga. En þar verður að
selja sjálfdæmi um val og vett-
vang.
Svava Björgúlfs er 65 ára í
dag. Hún er fædd við Eyjafjörð,
í Arnarneshreppi, þar sem heitir
að Ytra-Koti. Átta ára flyst
Svava inn til Akureyrar í fóst-
ur til Snorra Jónssonar, kaup-
manns og útgerðarmanns, móð-
til frama. Læknirinn er orðinn urbróður síns, mikilhæfs manns
þegar vel kunnur af rannsókn- og dugandi. Dvelur hún þar
um sínum og skurðlækningum. fram undir tvítugt. Á uppvaxt- .
Guðmundur dómari heldur arárum Svövu voru andleg áhrif sinna hlutverka> Þvi Þar sló
enn sama starfsþreki og áður rík í Eyjafirði, sem og er enn,
þrátt fyrir aldurinn og hefur að fyrir áhrif Möðruvallaskóla og
því leyti til hægara nú, en með- seinna Gagnfræðaskólans, eftir
an hann var héraðsdómari, að ag skólinn var fluttur til Akur-
hann þarf ekki að ferðast eins eyrar, og er ekki að efa að næm-
mikið og áður. | gegja sái hafi orðið vör við kvísl-
Guðmundur dómari hefur kom jr þær 0g menningarstrauma, er
ið nokkrum sinnum hingað til foru um héraðið. Og menntun
lands á síðari árum. f fyrsta sinn jókst í héraðinu fyrir áhrif frá
á Alþingishátíðinni 1930 sem full skólunum og ýmissa andans
trúi Norður-Dakotarikis. Kom manna, er Akureyri hefur verið
hann þá með sonum sínum og svo auðnusæl að njóta. Mér er
tveim systrum. Öðru sinni kom reyndar ekki kunnugt, hversu
hann með konu sinni snemma á fast hefur verið haldið bóklegum
árinu 1932, í sambandi við flug- ■ frægUm að börnum og ungling-
ferðaleyfi Bandarikjamanna yf- um> þar sem vinnan ein var
ir ísland til Norðurálfu. — í talin drýgsta veganestið á ókom-
þriðja sinn sumarið 1949 í boði inni æfi. Hin allra nauðsynleg-
Þjóðræknisfélagsins og ríkis-1 Ustu undirstöðuatriði menntun-
stjórnarinnar ásamt Vilhjálmi arinnar hafa þó verið kennd,
Stefánssyni landkönnuði og kon-' iestur, skrift og reikningur. Ör-
um þeirra. I iog eru annað en óskir og þrár,
Guðmundur dómari á því æði- þó auðna veiti fróðleiksfúsri sál
marga kunningja hér á landi tækifæri til þroska og leiðbeini
sem óska honum til hamningju inn á braut menntunarinnar. Þá
við þessi tímamót ævi hans og' mun og ekki hafa verið látið
að hann megi halda starfskröft- ] undir höfuð leggjast að fræða
um sínum og áhuga sem lengst. ungar stúlkur um nauðsynleg-
ustu atriði heimilisrekstrar og
búsforráða innan stokks, sem
geta má nærri.
Tvítug heldur Svava til Aust-
urlands og dvelur um skeið á
Fáskrúðsfirði, síðar í Breiðdal
og gegnir ráðskonustörfum um
hríð að Eydölum. Þar verða
þáttaskil í lífi hennar, því aust-
ur þar gifstist hún Sigurði
Björgúlfssyni, kennara, árið 1912.
1 Hin ungu hjón dvöldu um skeið
Austanlands, en fluttu til Siglu-
og bezt.
Kvikmynd bönnuð
- leikrit í Iðnó
ALVARLEGASTA deila er risin
út af kvikmyndinni eftir gaman-
leiknum „The Moon is Blue
Bandaríkjunum, því að kvik-
myndaeftirlitsmenn í fleiri og fjarðar I919 og hafa dvalið þar
flem storborgum hafa lagt blátt
bann við því að kvikmyndin
því að tæmt sé, og umsagnir um
aðeins tvö þeirra.
í „Franska æfintýrinu" leik-
ur hún frú de Trevaillet og segir
svo um leik hénnar þar m. a.:
„líklega er það langbezt og vand-
virknislegast leikið af öllum hlut
verkunum“. Þau hjón Sigurður
og Svava leika amtmannshjón-
in í „Ungu hjónin“ eftir Björns-
son og segir svo i ritdómi þar
sem hrósað er leik beggja: „og
bar .... þó einkum leikur frú-
arinnar, sem leikur mjög vanda-
samt hlutverk vott um fullkom-
inn skilning á hlutverkinu“. En
þó öll störf og vinna fyrir Thalíji
séu henni jafnkær, hvað sei\
skoðunum annara um túlkun
hennar og framkvæmd á þeim
Hður, er mér nær að halda a<J
hlutverk frú Midget í „Á út-
leið“ sé henni þó kærast allra
hjarta undir og efnið kært. Er
öllum Siglfirðingum minnisstæð-
ur leikur hennar þar. Eigi hirði
ég um að geta fleiri hlutverka,
enda gerist þess ei þörf. Margur
mundi kannske halda, að heimili
frú Svövu hafi farið einhvei's á
mis vegna þjónustu húsfreyj-
unnar við Thalíu. Því fer nú
fjarri að svo hafi verið. Sú þjón-
usta hefur aldrei verið á kostnað
þeirra helgu véa, sem heimilið
er henni. Þar fjallar engin um
nema hún og gerir það með
hressileik íslenzkrar húsfreyju,
menningarbrag alþýðukonunnar
og háttvísi fyrirmennskunnar.
Frú Svava hefur orðið fyrir
mikilli andlegri reynslu og sorg-
um mannlegs lífs, sem þau hjón
bæði og vegna þeirrar reynslu
setið við brunn dýpstu hugðar-
efna kristinnar sálar, eilífðar-
málanna. Fundið þar friðsælt hlé
frá önn virkra daga. Átt þar
helgar stundir, heilsað þar von-
um, sem hún bar und brjósti,
genglið á vit minninganna og
vonanna í skjóli Guðs síns Og
trúar. Þar hefur hún læknað sár-
in með hjartslætti sjálfrar sin,
sinna helgu stunda og undirleik
andvökunnar.
Ég vil nú í dag færa þessari
góðu vinkonu minni og fjöl-
skyldu minnar árnaðaróskir í
tilefni dagsins og biðja allar holl-
ar vættir verði henni og fjöl-
skyldu henni ávarðar.
B. E.
verði sýnd innan endimarka bæj-
anna. Byrjaði þessi hreyfing í
Boston, en hefur orðið til þess,
að leikflokkur undir forystu
framtakssamra leikhúsmanna,
síðan.
Frú Svava hefur rækt heimilis
störfin með mikilli prýði og 'skil-
að sínu hlutverki með mestu
sæmd. Hefur alið manni sínum
og þjóð mannvænleg börn, átt
Aldrich og Myers, hefur gist. há an*gíu að sÍá Þau komast til
sömu borgir og sýnt leikritið við nokkurs Þroska °g verða nýtar
geysimikla athygli og aðsókn,
Því að bannið nær ekki til leik-
ritsins. Út af Þ°ssu hafa orðið
manneskjur, en einnig hefur hún
séð blóm sín fölna og vonir sín-
ar bregðast. „Það var hulið ráð“,
hnippingar með mönnum, því að se8ir Jónas einhvers staðar.
áhorfendur gamanleiksins segja, j Thalía hefur löngum átt hug
að þar sé ekkert, sem geti valdið j frú Svövu. Til hennar hefur hún
svo alvarlegri hneykslan að sótt sér nokkurn þroska og heils-
ástæða sé til bannsins. Þetta að órættum vonum. Henni hefur
umdeilda leikrit er einmitt sýnt
hér á landi um þessar mundir,
því það er gamanleikurinn, sem
Leíkfélag Reykjavíkur sýnir í
Iðnó með heitinu „Undir heilla-
stjörnu". Kvikmyndin er ókomin
hingað enn þá — ef hún verður
þá leyfð!
London sigraði
Berlín 3:0
auðnast vegna mikilla hæfileika
að sýna ýmsar persónur á leik-
sviði í nokkrum leikritum, er
hér hafa verið sýnd, þó nú hin
seinni árin hafi hún ekki látið
mikið að sér kveða í leikstarf-
semi Siglufjarðar. Þröngt leik-
svið, takmörkun meðleikenda
ýrhissa og oft á stundum þröng-
ur skilningur fyrir starfi og leik
hjá áhorfendum, er ekki örvandf
til frekari starfa.
Ekki er mér kunnugt, hversu
mörg hlutverk frú Svava hefur
Fargjöld lækka
fyiir tilstilli
Dawsons
FISKIKAUPMANNAFÉLAG
Hull hefur nú endanlega geit
samninga við hina opinbeiu
flutningamálanefnd um 40%
lækkun á flutningskostnaöi
fisks með járnbrautum. Segir
í samkomulaginu að þes i
verðlækkun skuli gilda
1) Þar sem fiskflutningar
eru í nógu stórum stíl.
2) Þar sem það er nauðsyn-
legt til að mæta samkeppni
vörubílaflutninga.
Þetta síðara atriði í samn-
ingnum sýnir það augljóslega
að lækkunin verður eingöngn
fyrir þá sök, að Dawson fiski-
kaupmaður sýndi og sannsö*
brezku þjóðinni að það cr
bæði auðveldara og ódýraia
að flytja fisk með vörubílu.m
en járnbrautum.
Bayreut-hátíðinni 1954
leikið um æfina, en þau munu j MUNCHEN — Þýzki bariton.
BERLÍN, 18. nóv. — í dag fór býsna mörg. M. a. minnir mig' söngvarinn Dietrich Fiscber
fram á Olympíuleikvanginum í hún segja mér einhverntíma, að Dieskau, hefir verið ráðinn
Berlín bæjakeppni í knattspyrnu sig skorti aðeins eitt kvennhlut-
milli Lundúnaborgar og Berlín- verk í „Skugga-Sveini" til þess
ar. Lundúnamenn sigruðu glæsi- að hafa leikið þau öll. Til gam-
lega með 3 mörkum gegn engu.1 ans skal hér getið hlutverka, er
sf-
f#ra.
að syngja á Bayeraut tónlistl
hátíðinni 1954. Mun hann fih"a.
með hlutverk hertogans í „Lohen
grin“ og Wolframs í „Tannháus-
—NTB. hún hgfir farið me§, og er fjarri er“, eftir Wagner.