Morgunblaðið - 21.10.1954, Blaðsíða 3

: Fimmtudagur 21. okt. 1954
MORGVNBLAÐIÐ
19
£>SxS><j><$><í><í><í><í><íxíK^<M><í><í><S><3xS><í^Xt><í><»<í><$><í><«^^ <^»<s*$xí><$xs>A<«><**><í><^«><t><$*$-<í><i><.>^A><!><V$<^^ %
- VEST MAN NAEYJABRÉ F -
H*í><S><$xS>3*3*í*SKS*S*e*í*í*e*S*í*í*S*M><S^^^
EFTIR BJORN CUÐMUNDSSON

MJÖG mikil atvinna var hér
allan septembermánuð. Var
atvinna mest í frystihúsunum,
sem allan mánuðinn voru mjög
upptekin við karfafrystingu. •—
Barst þeim mjög mikið magn af
karfa, og lönduðu oftast í viku
hverri 3—4 togarar með full-
fermi. Má fullvrða að aldrei fyrr
hafi verið jafn mikið um atvinnu
í septembermánuði og nú. Var
marg oft unnið til miðnættis í
frystihúsunum og alla jafnan til
klukkan 7 síðd. Auk framleiðslu
starfanna í fiskvinnslustöðvunum
var mikið að gera við ýmsar fram
kvæmdir á vegum hafnarsjóðs,
við húsbyggingar o.fl. þess hátt-
ar.
Nokkrir stórir vélbátar hófu
línuveiðar um mánaðamótin ág.
—september. Var afli þeirra yfir
leitt mjög góður og stórum betri
en menn hafa átt að venjast áður
ó þessum tíma árs. Tíðarfarið var
mjög hagstætt, sérstaklega þó
fyrrihluta mánaðarins. Róðra-
hæstu bátarnir fóru í mánuðinum
20 róðra, og mestur afli á bát
yar 90 tonn. Var aflinn venju-
fremur notadrjúgur þar sem
mikill hluti hans var ýsa og
þorskur.
Nokkrir bátar hafa stundað hér
veiðar í sumar, misjafnlega
tnargir þó. Hljóp mjög mikill
fjörkippur í þessa útgerð í vor
að vetrarvertíð lokinni. Komst
tala þeirra þá upp í 25, en er
Jíða tók á síldarvertíð fór þeim
mjög fækkandi og að staðaldri í
Eumar hafa stundað sjó 8 trillu-
foátar. Afli hjá trillubátunum
hefir verið yfirleitt mjög
góður í sumar. Aflahæsta trillan
hafði í september afla fyrir að
Verðmæti 16 þús. kr.
SÍLDVEIÐARNAR
Hvað sem annars lá til grund-
yallar, þá voru sjó- og útgerð-
armenn hér í Eyjum óvenju bjart
Býnir um síldveiðarnar fyrir Norð
urlandi í sumar. Undirbúningur
byrjaði því snemma og margir
útgerðarmenn, sem aldrei höfðu
„gert út á Norðurlandssíld“,
keyptu nú allan útbúnað, báta
og nætur. Þar að auki lögðu svo
að segja allir stórfé í ýmsan ann-
an undirbúning og lagfæringu á
bátum sínum. Það var líka fall-
egur og glæsilegur floti sem héð-
an fór til síldveiðanna, hver bát-
ur málaður hátt og lágt, og út-
búnaður allur eins og bezt var
á kosið. Flotinn hafði aldrei verið
stærri, samtals 30 skip — og það
kjarninn úr hinum myndarlega
Eyjaflota. Var úr engri annari
verstöð því líkc eins stór floti.
Öllum er nú kunnugt um afla-
brögðin á síldveiðunum í sum-
ar. Enn eitt síldarleysissumarið
með öllum þess vonbrigðum og
tjóni, fyrir landið í heild og þó
sérstaklega þau byggðarlög, sem
nátengd eru þessum atvinnuvegi
í einni eða annarri mynd. Og ekki
fóru Vestm.eyingar varhluta af
þessu slídarleysissumri. Allur
floti þeirra aflaði liðlega 25
þúsund mál og tunnur. Mun ekki
ofmælt að hver bátur hafi að
meðaltali tapað um 100 þús. kr.
á síldarútgerðinni eða allur flot-
inn um 3 millj. króna. Hlutatrygg
ingarsjóður mun að vísu hafa
að einhverju takmörkuðu leyti
hlaupið undir bagga en eigi að
síður er tjónið mikið og stórt
áfall fyrir byggðarlagið í heild
og skapað útgerðinni hér mikla
og sumum útgerðarmönnum jafn
vel óyfirstíganlega erfiðleika.
AUKNING BÁTAFLOTANS
Þó að ekki hafi blásið byrlega1
við síldveiðarnai: fyrir Norður-
landi sumar, þá má segja að mikil,
gróska og stórhugur ríki hér I
í öllu er útgerð varðar. Flotinn
i i atvinna 1 september en nokkru sinni íyrr — Þriggja millj,
k.r. tjón á slldveiðum — Stórar íiskvinnsl ustöðvar — Stöðugai
hafnaríramkvæmdir — Ný bátabrYggjci
'■'•
S 2E
5
jgnssi! ssssse wrr?? sSkSS, 55555?
JRtMiiKJKÍIRfÍR: |
F»&KtSMN*f
.....------- ,u. .... MÚMA. MKMW WMta, „X .
er stöðugt að stækka. —
Fyrir næstu vertíð bætast við
9 bátar, flestir um og yfir 50
smálestir. Þrír af þessum bátum
hafa verið keyptir notaðir úr öðr-
um verstöðum mnan lands, einn
frá Danm., og fimm er um það
bil verið að Ijúka við smíði á
erlendis, og eiga þeir allir að vera
komnir til landsins fyrir vertíð.
Af þessum fimm bátum sem í
smíðum eru erlendis, eru 4 smíð-
aðir á Norðurlöndum, en einn er
smíðaður í Hollandi. Er sá bátur
byggður úr stáli og eru eigendur
hans þeir Ólafur Sigurðsson frá
Skuld og Þorsteinn Sigurðsson
á Blátindi. Bátur þessi verður
liðlega 60 smálestir að stærð
og að vissu leyti nýjung, þar sem
líklega aldrei áður hefur verið
smíðað stálskip á vegum manna
búsettum í Eyjum. Fyrir vertíð-
ina í fyrra bættust einnig margir
bátar við Vestmannaeyjaflotann
og mun aukningin í ár og í fyrra
líklegt langt til nema þeim fiota
sem gerður er út frá Akranesi,
einhverri myndarlegustu verstöð
við Faxaflóa.
FISKIÐNAÐURINN
Á undanföraum árum hefur
orðið hér í Eyjum mjög ánægju
leg og farsæl þróun á sviði fisk-
iðnaðar. Hér hafa risið upp mjög
myndarleg fiskiðjuver og verður
vart annað sagt en að Vestmanna
eyingar séu all vel settir á þessu
sviði. Hér eru nú fjórar stórar
fiskvinnslustöðvar, ísfélag Vest-
mannaeyja h.f., Hraðfrystistöðin,
Vinnslustöðin og Fiskiðjan h.f.,
og eru þrjár þær seinast töldu
með þeim stærstu á landinu. —
Fyrirtæki þessi hafa misjafnlega
langan starfsferil að baki, en það
yngsta í hópnum er Fiskiðjan h.f.
er tók til starfa 1952. Stofnendur
og aðaleigendur þessa fyrirtækis
eru þrír ungir menn héðan úr
Eyjum, þeir Gísli Þorsteinsson,
Ágúst Matthíasson og Þorsteinn
Sigurðsson. Þeir félagar höfðu
um nokkur ár leigt og rekið
Hraðfrystistöð Einars Sigurðs-
sinar, en er Einar tók aftur við
rekstri Hraðfrystistöðvarinnar,
stofnuðu þeir Fiskiðja h.f., og
hófu byggingu á fiskvinnslustöð
undir starfsemina árið 1951, á lóð
er þeim hafði verið úthluta neðan
Strandavegar milli Básaskers- og
Bæjarbryggju. Má segja, að síð-
an hafi stöðugt verið irnnið að
byggingarframkvæmdum og er
þeim ennþá ekki að fullu lokið,
en gert er ráð fvrir að lokið verði
við að steypa húsið upp á þessu
ári.
Strax á árinu 1952 var hafin
fiskvinnsla í húsinu, þá að sjálf-
sögðu í smáum stíl, en hefur síð-
an aukist með ári hverju og
nú er svo komið að fiskvinnslu-
stöð Fiskiðjunnar er í hópi þeirra
stærstu á landinu, og mun nú
vera 4. eða 5. stærsta hraðfrysti-
húsið hérlendis hvað freðfisk-
framleiðslu snertir. Uppistaðan í
framleiðslu fyrirtækisins er að
sjálfsögðu hraðfrystur fiskur, en
auk þess er þarna verkuð skreið,
saltfiskur og dálítið er reykt af
fiski, en sú verkunaraðferð er
ennþá a.m.k. fyrirferðarminnst
og á bvrjunarstigi.
Það sem af er þessu ári eða
til septembermánaðarloka, hefur
Fiskiðjan h.f., framleitt 70 þús.
heilkassa af freðfiski, 900 smá-
lestir að fullstöðum saltfiski og 23
smálestir af fullhertri skreið, auk
hrogna og þunnilda. Að staðaldri
vinna hjá fyrirtækinu um 150
manns, en tala starfsmannakemst
upp í 250 um mesta annatímann
á vertíðinni. Vinnulaunagreiðslur
hafa á sama tíma numið 4 millj.
og eitt hundrað þúsundum króna
eða um 450 þús. kr. á mánuði
hverjum. Sést bezt á þessu hve
mikla þýðingu fyrirtækið hefur
fyrir atvinnulífið í bænum.
Eins og ég gat um hér á undan
er byggingu fiskvinnslustöðvar
fyrirtækisins ekki að fullu lokið,
en þegar húsið verður komið upp
og fullsmíðað verður það með
stærri húsum í bænum og bæj-
arprýði. Er byggingin í tveim
álmum, sem tengdar eru saman
með nokkurskonar brú á milli
2. hæðar. Grunnflötur beggja
álmanna er 2250 fermetrar og
hver álma verður 3 hæðir, þann-
ig að heildar grunnflötur bygg-
ingarinnar verður tæpir 7 þús.
ferm. Á götuhæð vestari álm-
unnar er fiskmóttaka og þar fer
fiskaðgerð fram. Þar er einnig til
húsa járnsmíðaverkstæði er fyr-
irtækið rekur. Á götuhæð eystri
álmunnar er vélasalur, saltfisk-
geymsla (kæld) og frystiklefar.
Vestan megin 2. hæðar er flök-
unarsalur og reyhús, en austan
megin sömu hæðar er stór trysti
klefi og frystitækin. Á 3. hæð j
að vestan er svo fyrirhugað að
verði kaffisalur, geymslur og
reykklefar, en að austan stór
geymsluklefi fyrir hraðfrystan
fisk, umbúðageymsla og trésmíða
verkstæði. í húsinu er öllu mjög!
vel fyrir komið og vinnutilhögun j
góð, fullkomið færibandakerfi
notað bæði við fiskaðgerð og eins
í flökunarsal og ýmis vinnuspar-
andi tæki og vélar notað til hins
ýtrasta. Frystikerfið í húsinu er
mjög afkastamikið og fljótvirkt
og segja eigendur að það sé að
vissu leyti bylting frá því sem
þe'ir áður þekktu í þessu efni.
Hefur Vélsm. Héðinn í Reykja-
vík srníðað og annast um uppsetn
ingu á því.
HAFNARFRAMKVÆMDIR
Lega Eyjanna og atvinnulíf
gerir það að verkum að góð
höfn er lífæð Eyjanna. Hins-
vegar eru aðstæður til hafnar-
gerðar erfiðar frá náttúrunnar
hendi og hafa kostað Vestmanna
eyinga frá upphafi ógrynni fjár.
Enda héfur allt frá byggingu
hafnargarðanna í byrjun fyrri
heimsstyrjaldar árlega verið var
ið miklu fé til hafnargerðar og
svo að segja látlaust unnið að
bættri höfn. Átökin hafa að sjálf
sögðu verið misjafnl. stór árl., en
ávallt hefur þó miðað áfram og
höfnin stækkuð og batnað.
Á frumárum hafnargerðarinn-
ar var fyrst og fremst miðað að
því að gera hér vélbátahöfn, en
eftir að lokið er byggingu Bása-
skersbryggju 1934-35 má segja að
farið sé að hugsa til þess að
gera hér stórskipahöfn. Atvinnu-
röskun stríðsáranna og breyttar
verkunaraðferðir sjávaraflans
gera þetta að knýjandi nauðsyn.
Fram að þessum tíma hafa aðal
framkvæmdirnar farið fram í
austurhl. hafnarinnar, en nú er
að vissu leyti brotið blað í sam-
bandi við hafnarbætur inn og
vestur.
Nokkru fyrir seinustu heims-
styrjöld höfðu Vestm.eyingar
eignast sitt eigið dýkunarskip,
Vestmannaey. Voru kaupin á því
skipi einhver sú farsælasta ráð-
stöfun sem gerð heíur verið í
hafnarmálum Eyjanna. Með
komu þess hingað sköpuðust
möguleikar á stöðugri dýpkun
hafnarinnar og stækkun. Og þeg-
Séff yfir Vestmannaeyjahöfn og kaupstaðinn.
ar skapa þurfti hér stórskipahöfn
þá var það fyrst og fremst þetta
dýpkunarskip sem gerði
verkið mögulegt. Var svo.íibyrj-
un síðari heimsstyrjaldar hafist
handa um byggingu stórskipa-
legu, svokallaðrar Friðarhafnar.
Var sú hafnarbót framkvæmd á
þann hátt að dýpkunarskipið Vest
manney var látið grafa vík inn
úr svokölluðum Botni, sem er
sandbakki fyrir vesturhluta hafn
arinnar, 270 m langur og 60 m
breiður. í þessari vík var svo
byggð úr timbri bryggja, sem nú
er orðin 196 m á lerigd og 16 m
breið. Má segja að dýpkun inn-
siglingarinnar, sem framkv. hefir
verið jöfnum höndum af dýpk-
unarskipinu Gretti og Vestmanna
ey, og bygging Friðarhafnar hafi
verið þungamiðja hafnarfram-
kvæmdanna frá 1940 til þessa
dags. Framkv. í Friðarhöfn er
hvergi nærri lokið, einkum er
mikið verk óunnið í sambandi við
fyriruhugaða bátakví, sem þar á
að koma, en þó er svo langt kom-
ið að öll skip íslenzku skipafélag-
anna að einu skipi undanteknu,
eru nú afgreidd við bryggjuna í
Friðarhöfn, vísir kominn að báta
kví fyrir hluta af vélbátaflotan-
um og mikið athafna- og bryggju
rými skapað fyrir vélbátana.
NÝ BÁTABRYGGJA
Þrátt fyrir þessar fniklu hafn-
arbætur eru ennþá géysileg verk-
efni óleyst í hafnarmálum. Hin
mikla aukning vélbátaflotans á
seinni árum með stækkun og
fjölgun bátanna, hefur orsakað
að bygging nýrrar bátabryggju
og bátakvíar er mjög aðkallandi.
Það var því eitt af fyrstu verkum
þeirrar bæj arstjórnar, sem kosin
var í byrjun þessa árs, að hefja
þegar undirbúning að stóru á-
taki í þessu efni. Hófust svo
framkvæmdir að vertið lokinni.
Er verkið nokkuð á veg komið
og mikið undirbúningsstarf hefur
verið unnið í sambandi við
dýpkun við hina væntanlegu
bryggju og festingu á járnþili því
sem bryggjan verður byggð úr.
Hin fvrirhugaða bátabryggja
verður byggð 30—40 metra út frá
Edinborgar-bryggju og lögð það-
an í vestur í stefnu á Básaskers-
bryggju. Verður vesturálma henn
ar 135 metra löng og 20—24 m
breið, en vesturendi bryggjunn-
ar í 90 metra fjarlægð frá aust-
urhlið Básaskersbryggjunnar. —
Með smíði bryggjunnar fæst um.
400 metra bryggjupláss fyrir
bátaflotann og innan bryggjunn-
ar skapast um 15 þús. fermetra
bátakví, þegar dýpkun þar er að
fullu lokið.
Eins og ég gat um hér að fram-
an verður bryggja þessi byggð úr
járnþili. Hafa þegar verið fest
kaup á því og er það væntanlegt
hingað til Eyja innan skamms.
Er áætlað að þessar framkvæmd-
ir kosti 4—5 milljónir króna. —•
Auk þess, sem nú hefur verið
talið, hefur dýpkunarskipið Vest-
mannaey látlaust unnið að upp-
greftri úr höfninni í sumar og í
septemberbyrjun kom dýpkun-
arskipið Grettir hingað. Hefur
Grettir einkum unnið að dýpkun.
og breikkun innsiglingarinnar.
Lauk Grettir verkefni sínu að
þessu sinni um seinustu mánaða-
mót. Hafði Grettir þá breikkað
1 innsiglinguna 'um 30 metra og er
innsiglingarrennan eða rásin nú
orðin liðlega 70 metra breið og
22 feta djúp á stórstraumsfjöru.
Auk þess sem innsiglingin í höfn-
ina er öll beinni, hægari og ör-
uggari umferðar með stórskip.
Eins og fyrr er getið hafa hafn-
arframkvæmdir á s.l. 15 árum
einkum farið fram inni í Friðar-
höfn —• innri hluta hafnarinnar.
Frh. á bls. 28 ,