Morgunblaðið - 21.10.1954, Blaðsíða 8

24
M O R G V NB L 4 Ð I Ð
Fimmtudagur 21. okt. 1954
ENDA ÞÓTT íslenzki bóndinn,
eins og raunar bændur allra
landa, eigi marga áhyggjustund
þá fylgir líka starfi hans mikil
ánægja. Þeirrar ánægju nýtur
hann ekki sízt á haustin þegar
góður heyfengur er kominn í
garð eða þegar hann er að reka
fallega og frjálslega kindahjörð-
ina sína heim úr réttunum.
Undanfarin ár hafa margir ís-
lenzkir bændur farið á fnis við
ánægjuna af því síðarnefnda.
Því hafa sauðf’árpestirnar vald-
ið. Ekki hafa þær þó komið nið-
ur á Vestur-Skaítfellingum aust-
an Mýrdalssands. Þar liafa tor-
færurnar bjargað. Stórvötnin á
Skeiðarár- og Mýrdalssandi hafa
reynzt þarna örugg vörn. Varn-
argirðing var líka sett við Hafurs-
ey á lVlýrdalssandi frá jökli og
fram í sjó, begar mæðiveikin
kom upp í Mýrdal.
HRAUST FÉ
Bændurnir ..rnilli sanda“ hafa
þess vegna ailtaf notið hinnar
hollu gleði, sem því fylgir að sjá
féð koma feitt og hraust og fal
legt heim af afréttinum á hausti
hverju. Þess vegna hafa þeir líka
getað selt bændunum á fjár-
skiptasvæðunum þær gimbrar,
sem þeir hafa ekki þurft að setja
á til viðhalds fjárstofninum.
Þar sem fé úr Landbroti og
af Síðu gengur á sumrin heitir
Síðumannaafréttur. Hann skipt-
ist í þrennt: Austur-afrétt, hann
tilheyrir Hörgslandshreppi og af
honum er rekið til Fossréttar,
Miðaírétt, hann er smalaður af
þeim bændum í Kirkjubæjar-
hreppi ofan Skaftár, sem á af-
rétt leggja. Vestast er Vesturaf-
réttur. Þar smala Landbrots-
bændur. Af Mið- og Vesturafrétti
er féð rekið til Heiðarréttar.
Hún stendur á slr-ttum eyrum við
Skaftá, vestan við bæinn Heiði
á Út-Síðu, undir ávölum, grösug-
um hæðum Síðuheiðarinnar. Rétt
in, sem er hlaðin, er nokkuð stór
og gerð fyrir aldamót. Áður var
réttað inn á Kiaustursheiði og
stóð réttin þar á allháu holti,
sem ber nafnið Almennmgur.
EINN MESTI VIÐBURÐUR
ÆSKUNNAR
í Heiðarrétt kemur fleira fé
heldur en í nokkra aðra rétt
„milli sanda“ enda er það úr
þremur hreppum, Hörglands-,
Kirkjubæjar- og Leiðvallarhrepp
um. Ekki er gctt að giska á hve
féð er margt þar að jafnaði, það
er mjög misjafnt og fer eftir því
hvernig tekizt hefur að smala af-
réttinn, hvernig tíðarfarið hefur
verið fram að göngum o. s. frv.
Samanborið við fjárfjölda í rétt
um, þar sem eru stórar sveitir
og fjárríkar, eru ekki margar
kindur í heiðarétt. En Heiðarétt-
ardagurinn er samt aðalréttar-
dagurinn „milli sanda" og fyrir
börnin er það einn af mestu við-
burðum bernskurmar, þegar þau
koma í Heiðarrétt í fyrsta sinn.
Vafalaust hefir margur aldraður
maður eða korta iljað sér við
kcmtsr fé úv tSörs
£9æ]&G>a

a
HeiSari’éít á Slðu er gömul og hlaðin rétt, en þó ekki óheppilega gcrð.
(Ljósm.: Har. Teits.)
kærar r.-.inningar um sinn fyrsta
Jag í ileiðarrétt
Þar scrn göngur eru langar og
'rfiðar mun það ekki þykja mik- i
íð verk að r.maia Síðumannaaf-
rétt. Mið- og Vestur afréttur eru j
;maði.aðir af 2S mönnum á tvcim- ■
ur dögurn. Tvær nætur er legið _
í afréttarkofum •— ryri 1 Móitina |
í Hrossatungu.n cg Bl.ágiljurn, þá j
síðari við Leiðólfsfjall og i Ein-j
túnaháisi, þar var býli, sem fór
strákar að fara á afrétt árið sem
þeir fermast, sumir fyrr. Þykir
piltunum þetta eftirsóknarvert
íerðalag fyrir margra hluta sak-
ir svo sem geíur að skilja,
í haust var Heiðarrétt haldin
sunnudaginn 3. okt. i fögru
haustveðri, sem hélst lengi fram
eftir deginum. Féð í rétíinni var
óveniiífátt að þessu sinni (eitt-
hvað yfir 2000 fjár), en hvort-
tveggja var að illa hafði tekist
til um sm.ölun í heiðunum dag-
inn áður vegna þoku og rigning-
ar og svo var 1-ka margt fé kom-
ið í heimahaga, því snjór og kuldi
hafði verið á afréttinum undan-
farnar vikur.
balda þessir tilvonandi bændur
áfram að ræða sín mál.
UN’GMÉYJAH ’.ATRAR og
MYN3ATÖKUR
Uppi á :.-eítarveggjununi eru
stúikurnar. Þetta eru ungar stúlk
. ur, eiginlega ekki nema telpur
! ennþá sumar hverjar. Það er
ekki svo gott að átta sig á því
hvað þær eru að tala um. Allt
• tal beirra er svo blandað hlátr-
um, flissi cg allskyns smiskrækj-
urn og svo benda þær í aílar átíir
og halda fyrir munninn, þegar
! þær hlægja alveg eins og hvítu
faiiegu tennurnar þeirra séu eitt-
h /aö ' hrcðalegt. sem náunginn
FjaÚkóngamir ióhaim cg Skúli.
í eyði árið 1934. Kofarnir eru
allreisu eg liis með lofti. A lofí-
ir.u sofa sma'.arni- : r/efnpokum
með hnakkana undir höfði nér,
I
en niðri eru hestarnir geymdir.1
FARA UNGIR
ILNGUR
Smc'unin er "remur hæg, yfir
leitt hægt að sinala allt á hest-
um nerna þar sem þarf að smala
hraur.in. Víðast hvar er afréttur-
ír.n grösugur stóri,- nýrarflák-
ar, lág feil og holt — allt grasi
gróið upp á topp. j
A5 fara í göngur í fyrsta sinn
er merkur viðburður unglinga í
Sveitum landsins og þeir eim ekki
allir háir í loftinu, sem sendir
eru til smaiamennsku í Siðu-
mannaafrétt. Venjulega byrja
FJOT.m AF FOUKI OG FE
Fn bennan dac var margt fólk
í Heiðarrétt, bæði ungt og aldrað
g al'ir voru í sólskinsskapi,
kinkuðu kolli, brcstu og heilsuðu.
Þegar féð var komið í aðalbyrgið
var hluti af því rekið í almenn-
inginn cg s'ðan farið að draga í
dilka. Þarna var yfir að líta eins
og allt félli í eina kös: menn» fé,
hundar.
í almenningnum stóðu aldnir
og virðulegir bændur, struku
skeggið og tóicust vinsamlega í
hendur. Þeir köstúðu kveðjum
hver á annan. spurðu tiðinda og
skimuðu í kringum sig. Svo snúa
þeir sér kannski skyndilega við,
gamansamir á svip og segja við
kunningja sinn: — HefUrðu séð
mark? — Líta í kringum sig og
grípa eldsnöggt um horn á kind,
sem þeir draga síðan í dilk sinn.
Og synir þessara bænda, upp-
komnir myndarlegir menn, virtu
féð fyrir sér glöggum búmanns-
augum. Þarna var margt af þeirra
eigin fé. Þetta voru þeirra auð-
æfi, fé á vöxtum. Svo gripu þeir
ef til vill laglega gimbur, þreif-
uðú á eyrum hennar til þess að
glöggva sig á markinu, bukluðu
á hrygg hennar og drógu hana að
hliðinu á dilknum sem þeirra
bær hafði aðgang að, afkræktu
hiiðinu og ýttu lambinu innfyrir.
Ekkt óinyndarlegur þessi!
muni ekki þola að sjá. Þær gera
ekke. t aí því að draga íé, þeirra
virðist öllu fre.nur vera að standa
. á réítarveggjunum og skrafa
saman, þegar þær eru eltki að
Jtaka viyndir á kassavélarnar cín-
ar af piiiunum.
— Aiiir úr réttinni! hrópar
rdttarstjórinn, og allir að reka
inn!
AlmenningUiinn er tómur og
nú á að reka næsta holl inn í
hann. Hundarnir eru ekki seinir
á sér fremur en vant er um góða
fjárhunda. Þeir Cinna svo fljótt
á sér hvað er í vændum í göng-
um og réttum Þetta er þeirra
dagur exki siður en .nannanna
og fjárins. Þeirra þáítur í smala-
mennskunni er alls ekki ininnst-
ur, það er nú eitthvað annað! Og
flestir eru þeir reiðubúnir til
þess að gelta og glefsa í féð
hvenær sem er. Þó er til einstaka
hundur sem gerir ætt sinni
skömm til og þykir ekki mikið
til þess komá að fá að aðhafast
slikt. Finnst það þá meira virði
að liggja heima útundir vegg og
sóla sig. En hvað um það, hund-
arnir á Síðunni voru hundaætt-
inni til hins mesta sóma, að því
er rnér virtist.
TVEIR FJALLKÓNGAR
Það eru tveir fjallakóngar í
Heiðarrétt. Annar heitinn Jóhann
Jónsson og er frá Seglbúðum.
Hann stjórnar smöiun á Vestur-
afrétt. Skúli Valtýsson frá Hunku
bökkum er fjailkóngur á Mið-
afrétt. Þetta eru hörkuduglegir
menn og vanir volkinu í göngum.
Það var ekki meir en svo, að þeir
gæfu sér tíma til þess að leyfa
mér að taka mynd af sér. En úr
því svo varð að vera þá setti
Skúli upp loðhúfuna, sem hann
hafði tekið af sér á meðan hann
var að draga. — Ætli ég hafi
hana ekki á hausnum fyrst ég
er nú með hana hér, sagði Skúli
og vatt sér niður af réttarveggn-
um. — Og svo var myndin tekin
. og birtist hér í blaðinu nú.
Og þannig leið dagurinn i
Heiðarrétt. Ekki varð ég var við
nein drykkjulæti eða drykkju-
skap yfirleitt. Aðeins einn mann
sá ég ölvaðan. en nokkra sá ég
vera að snafsa sig hér og þar,
bæði utan og innan réttar. En þó
hef ég einhverja hugmynd um
að íappar hafi verið teknir úr
! nokkrum fiöskum síðar þennan
dag eða um kvöldið.
: ÆVINTÝRALEIT Á VÖRUBÍL
Skömmu fyrir miðaftan ók
vörubíll framhjá þar sem ég var.
Á palli bílsins var margt ungt
fóik, glöð æska sveitarinnar að
leita sér ævintýra aftan á vöru-
bíl á réttardegi. En þá hafði
veðrið breitzt og yfir sveitinni
! hvíldi hjúpur haustsins. Skúra-
; leiðingar liðu eins og grátt þil
; yfir sölnaða grasklædda hólana,
i og lauf trjánna þyrluðust í húsa-
1 garðinum, máluð gulbrúnum
i haustlitum.
Þannig er réttarbragurinn í dag
og verður svona unz réttarmenft-
ingin hefur aukist og reist dans-
pall við réttina og pantað harmó-
nikkuleikara frá Reykjavík!
—ht.
Tólf nýjar ijésmæður
HÚFURBU FUNDIÐ MARGT? ^ W
inn hleypur til og tekur við kind " "
í almenningnum er nóg að gera. Þarna keppast bændurnir við að af föður sinum og dregur hana Ungtir og efnilegur Skaftfelling-
draga og ekki vilja unglingarnir heláur vera iðjulausir. j að hliðinu cg ýtir innfyrir, svour að draga.
HINN 30. sept. brautskráðust 12
nýjar ljósmæður úr Ljósmæðra-
skóla íslands, og að starfi og í
umdæmi, sem hér segir:
i Arnheiður Guðfinnsdóttir til
Patreksfjarðar; Agnes Engilberts
dóttir vinnur áfram á Fæðinga-
d.eild Landspítalans; Arnhildur
H. Reynis vinnur áfram á Fæð-
: ingadeild Landsspítalans; Dísa R.
. Magnúsdóttir að Hólum, Reyk-
hóla- og Geiríidalshéruð; GUð-
i finna Jónsdóttir Þistilfjarðarum-
dæmi; Guðríður H. Árnadóttir
Myrká, Skriðu- og Öxnadalsum-
; dæmi og Þelamörk í Hörgárdal;
Guðný Jónsdóttir, heimili Efsta-
sund 60, Reykjavik; Ingveldur
Gunnarsdóttir Hríseyjarumdæmi
í Eyjafjarðarsýsiu; Margrét Þór-
hallsdóttir vinnur á Fæðingadeild
Landsspitalans; Gunnvör Rósa
Hallgrímsdóttir Sætúni, Grunna-
víkurhreppi, ísafjarðar; Sigríð-
ur Sigurðardóttir Ártúni, Köldu-
kinn, Ljósavatnsumdæmi S.-
Þingeyjarsýslu, og Vilborg Ein-
arsdóttir Geithellum, Búlandshr.-
umdæmi og Djúpavog.
BF.ZT AÐ AUGLÝSA
í MOBGUNBLA&im