Morgunblaðið - 24.02.1955, Blaðsíða 7

r Fimmtudagur 24. febr. 1955
MORGVN BLAÐIÐ
111 ? tj r*
HEIÐRAÐI Valtýr Stefánsson!
Ég kalla þessar hugleiðingar
mínar bréf til þín, þó þær séu
Bðrum þræði um ýmislegt, sem
mér er ofarlega í huga þessa
IStundina, en ekki persónulegs
feðlis.
Þrátt fyrir langan kunnings-
Bkap okkar, og góðan hug til þín,
er mér ómögulegt að látast ekki
'koma auga á þá augljósu stað-
Iteynd, að það hlaut að velta á af-
Etöðu þinni fyrst og fremst, hvort
krafa okkar eldri máiaranna um
Jafnrétti og aðild að Rómarsýn-
ingunni yrði viðurkennd. Greini-
iega er ætlast til af ítölskum
Btjórnarvöldum, sem gert hafa
þjóð okkar þetta sæmdarboð, að
yið sækjum land þeirra heim með
Býnishorn af hálfrar aldar list-
menningu íslands, en ekki aðeins
gýnishorn af verkum nokkurra
málara af handahófi, jafnvel fyrst
pg fremst abstraktmálara.
Ef þú hefir ekki þegar í upp-
hafi þessarar deilu áttað þig á
því, að eina leiðin til þess að
tryggja það, að sýningin næði
þessum tilgangi sínum, var, að
yið eldri málararnir hefðum jafna
aðstöðu um val myndanna við
hina yngri menn, þá hlýtur þú
þó að sjá það nú, er sýningin
hefir endanlega verið sett saman,
og það er staðfest fyrir allra aug-
um og fest á skrá, að langsam-
lega meiri hluti myndanna eru
verk alveg ný af nálinni; — gætu
meira að segja mörg þeirra hafa
verið máluð eftir að þátttaka í
eýningunni var ákveðinn af
Stjórn F.Í.M. — og meiri hlutinn
er abstrakt, eða mjög nálægt því.
II.
Er auðsætt var hvert stefndi
með val myndanna á áýninguna,
og séð var að viðræður voru
þýðingarlausar, og fyrr ekki,
taldi ég mér ekki lengur heimilt
að draga að gera opinberlega
grein fyrir því, hvernig málum
var komið, séð frá mínum bæj-
ardyrum. Gerði ég það með bréfi
dagsettu 11. jan. s.l., og svaraði
þá um leið bréfi formanns Félags
íslenzkra myndlistarmanna, þar
sem hann bauð mér þátttöku. í>ó
blaðaskrifin sem útaf þessu hafa
spunnist, hafi ekki leitt mjög
margt lærdómsríkt í Ijós, vil ég
þó ekki láta undir höfuð leggjast
að botna þessar umræður, —
fyrst ég varð til þess að hrinda
þeim af stað.
Eins og ég vék lítillega að í
bréfi mínu 11. jan., tel ég ekki
að svo megi líta á, að sýningar
sem stofnað er til með líkum
hætti og þessarar, eða yfirleitt
þegar um bein opinber boð er að
ræða milli þjóða, til kynningar
á menningu þeirra, séu einkamál
listamannanna, fremur en vöru-
sýningar t. d. eru einkamál fram-
leiðenda, þar sem einstakra fyrir-
tækja er stundum varla, eða jafn-
vel alls ekki, getið. Sýningar af
þessu tægi eru fyrst og fremst
landkynningarsýningar, og ættu
einstakir listamenn vitanlega
ekki að notfæra sér slík tækifæri
til þess að trana sér fram á kostn-
að þjóðar sinnar. En slíkar sýn-
ingar eru ekki einungis kynning
á framleiðslu þjóðanna einni sam
an, heldur og líka menningu
þeirra almennt. Kemur þar þá
mjög til greina hið nána samband
milli framleiðslunnar og neyt-
indans, eða þeirra sem njóta,
þegar um list er að ræða. Mynd-
listarsýning, sem að verulegum
nssonar
frá Asgrími Jónssyni
hluta á sér engan eða mjög tak-
markaðan hljómgrunn í þjóðar-
sálinni, gefur ranga mynd af
þjóðinni, sem verið er að kynna,
óskum kennar, skilningi og
þroskastigi yfirleitt. Ef þessu
væri annan veg farið, gætum við
eins vel sent vörur, sem fram-
leiddar væru af öðrum þjóðum.
Það væri hinn hættulegasti mis-
skilningur, að leggja áherzlu á,
að koma á framfæri í nafni þjóð-
arheildar, ópersónulegum æfing-
um, — þó þær kunni að standast
hið strangasta háskólapróf, —
sem vel gæti hafa verið safnað
saman í ýmsum löndum. Verk,
sem hæstirétturinn um allt, sem
hljóta á nafnið list, hið falslausa
hjarta fólksins, er ekki viðbúinn
að kveða upp sinn dóm um, hvort
það sé blóð af þess blóði og hold
af þess holdi, eða flutt inn sem
tilbúinn varningur. Þessi hættu-
legi misskilningur á alls ekkert
skylt við þá frjálslyndu afstöðu
til lista og menningarmál, sem
mér er vel kunnugt um, að þér
hefur verið annt um að setti svip
sinn á blað þitt. Mynd hlýtur
nafnið listaverk, er hún hefur
snert og náð til hjarta fólksins,
-— fyrr ekki. Hafi henni ekki lán-
ast að ná sambandi við mann-
veru, má líkja henni við óskrifað
blað, poll sem engin lind streym-
ir í, eða vél, sem engin spenna
er leidd að, til að knýja til átaks.
Ég vil ekki að þessi orð mín
séu skilin þannig, að ég sé með
þeim, að kveða upp einhvern
Salómonsdóm yfir íslenzkri
abstraktlist yfirleitt, og að hún
eigi ekki líf fyrir höndum Fram-
tiðin ein sker úr því, hvort hún
kann síðar að eignast það rúm í
hug þjóðarinnar, er sanni, að með
henni hafi leynst það lífsmark,
sem flestum hér hafi sést yfir nú.
Tel ég því með öllu ótímabært, að
láta abstraktlist mæta sem höfuð-
fulltrúa, fyrir hönd okkar
óhversdagslegu þjóðar, í fæðing-
arborg fagurra lista, Rómaborg,
meðan list sú á enn sáralítil ítök
í hjarta þjóðarinnar sjálfrar.
Gagnvart þjóð okkar er slík fram
koma hreinræktað ofbeldi, sem
ástæðulaust er að þola, og það er
kjarni þessa máls, en alls ekki
það, að félagið sem ég er meðlim-
ur i, hefir lent hér utangarðs.
Dómur einhverra manna suður í
löndum, sem eru sama sinnis og
þeir, sem verkin senda héðan, er
okkur einskis virði á þessu stigi.
Og það er beinlínis niðurlægj-
andi fyrir þjóðina, sem í þúsund
ár hefir setið við listrænar sögur
og ljóð, rammar af galdri aftan
úr grárri fornöld, en meitlaðar
að formi, svo að enn eru þau
stórskáld er vildu hafa skrifað
þessar bókmenntir, að sigla til
Rómar með farm varnings. að
stórum hluta þeirrar tegundar,
sem við vitum sjálfir ekki deili
á, eða hvaða nafni á að nefna.
Er ég persónulega þakklátur
menntamálaráðherra okkar fyrir
að hafa gert virðingarverða til-
raun til þess, að afstýra þvílíku
slysi þjóðar sinnar, og er söm
hans gerð, þó hinir hvatvísu ungu
rnenn hafi ekki látið sér segjast
við kurteisleg aðvörunarorð hans.
Af framangreindum ástæðum
er það í alla staði eðliiegt og
sjálfsagt, að stjórnarvöldin, full-
trúar þeirra sem verið er að
Verzlunarhúsnœði
Til leigu er nú þegar verzlunarhúsnæði í Keflavík á
bezta stað. — Þeir, sem áhuga hafa á þessu, leggi riafn
sitt, heimilisfang og símanúmer á afgr. blaðsins fyrir
föstudagskv., merkt: „Verzlunarhúsnæði Keflavík—373“.
11M>
kynna, hafi hér örugglega hönd
í bagga. Með frændþjóðum okk-
ar, sem sýna hér líka, þykir iista-
mönnum slíkt sjálfsagt og óað-
finnanlegt. Voru skilyrði þau er
háttvirt Alþingi setti fyrir styrk-
veitingunni til sýningarinnar
önnur, og að ýmsu leyti óaðgengi-
legri, en við félagar höfðum mælt
með, — en við töldum réttast að
menntamálaráðherra ætti bein-
línis sinn fulltrúa í nefndinni. Er
það mikill misskilningur, og
fjarri allri heilbrigðri skynsemi,
að tala í því sambandi um til-
raunir til kúgunar við ljstamenn
eða samtök þeirra. Og ummæli
Þjóðviljans í leiðara blaðsins 20.
þ.m., þar sem sagt er berum orð-
um, að af ..afskiptasemi ráðherr-
ans sé öll deilan sprottin“, eru
svo ósæmileg og vísvitandi gagn-
stæð öllum sannleika, að ég finn
til sárrar meðaumkvunar með því
fólki, sem hefir slíka fulltrúa á
opinberum vettvangi. Kæmi mér
ekki á óvart þótt fleira skolaðist
til í þeim kollum. Sannleikurinn
er sá, að Bjarni Benediktsson
menntamálaráðherra, hefir ekk-
ert gert, sem líklegt var til þess
að torvelda samstarf listamann-
anna. Ilann hefur aðeins reynt að
koma í veg fyrir það, að fé þjóð-
arinnar væri notað til þess að
brjóta hér heilbrigöa hefð og ó-
skráð iög um, að listinni sé ekki
beitt fyrir áróðursvagn dægur-
málar.na, henni til tjóns, og
rangar upplýsingar um land og
þjóð kostaðar af almannafé.
III.
Þú hefur ötuliega styrkt unga
listamenn í baráttu þeirra við
þröngsýni og tómlæti. Kann ég
þér þakkir fyrir það, sem þú
hefir gert í því efni, sem sannar-
lega er meira en listamenn áttu
að venjast. En því aðeins er slíkt
hollt, að ekki sé það gert á kostn-
að annars og annarra.
Margt er undarlegt í heimi hér.
Með frumstæðum þjóðum er sá
háttur hafður á, að umskrifa sög-
una eftir þörfum þeirra, sem með
völdin fara á hverjum tíma. Með
þeim þjóðum er abstraktlist víða
bannfærð í svipinn, en á morgun
kunna listaverk impressionist-
anna frægu og hin risavöxnu
snildarverk klassísku meistar-
anna að verða fyrir barðinu á
þeim skjótráðu valdhöfum, sem
þar ráða ríkjum. Ein af málpíp-
um F.Í.M.-manna kvað nýlega
uppúr um það hér í útvarpi, að
höggva bæri niður myndina af
Kristjáni 9., konungi íslands og
Danmerkur. Gjarnan mátt þú
koma þeim boðum til þessa ágæta
marins, og segja honum frá mér,
að þýðingarlaust sé fyrir hann
að leita til mín um aðstoð við
slíkt skemmdarverk og fölsun á
íslandssögunni. Einnig það, að
þýðingarlaust sé fyrir hann eða
aðra að „láta mig skrifa undir“
eitt eða annað, eins og hann
komst svo kurteislega að orði í
blaðagrein í Þjóðviljanum ný-
lega. Meðan ég dreg andann, mun
ég ákveða sjálfur hvað ég skrifa,
eða leyfi að haft sé eftir mér, og
bera það undir samvizku mína
eina. Ég er þakklátur skapara
mínum fyrir það, að ennþá er ég
fær um að festa hugsanir mínar
á pappir.
IV.
Ég er nú senn áttatíu ára gam-
all og nálgast óðum leiðarendann.
Ég hefi á langri og all strangri
ævi reynt að gera mér á hverj-
um tíma grein fyrir því hvað er
kjarni og hvað hismi. Ég hefi
aldrei getað varist þeirri hugsun,
að ég væri fyrst og fremst þjónn
guðs og mannanna, og þau þjón-
ustustörf hafa veitt mér kraft og
viljaþrek og kveikt í brjósti mér
þær tilfinningar sælu og fagn-
Stutt afmælisskeyti til
fimmtugrar húsmóður
MÉR VERÐUR stundum hugs-
að til horfinna daga vestur
á fjörðum, — yndislegra anna-
daga meðal menningarfólks og
mætra drengja, — karla og
kvenna. Heimilin, sem ég kynnt-
ist þar, út við sjó og inn í sveit-
um, verða mér lengi minnisstæð.
Svo ágæt voru flest þeirra í sam-
búð og samvinnu. Slík heimili eru
hyrningarsteinar, sem öll hin
margbreytilega mannfélagshöll
hvílir á. Og líklega kunna fáir
eins vel að meta þau og kenn-
arinn. Ríki hans, skólinn, nýtur
þeirra eða geldur.
Og það er bezt að segja
það eins og er, að þótt
við karlmenn séum þar oftast
einhvers virði, þá ber þó heimilið
einkum svip húsfreyjunnar. Gott
heimili vitnar því fyrst og fremst
um góða konu. Og þetta leyfi
ég mér að fullyrða eftir meiri og
minni náin kynni af hundruðum
heimila í hálfa öld. Þess vegna
tek ég undir með spekingnum:
Blessuð sé hin trausta húsfreyja,
hin góða móðir.
En því leiði ég huga að þessu
nú, að mér dettur afmælisbarnið
í hug. Frú Ragnhildur Þorvarð-
ardóttir er ein þessara úrvals
kvenna, traust húsfreyja og góð
móðir. Hún er sjólf alin upp
á ágætu heimili, heimili foreldra
sinna að Stað í Súgandafirði, þar
sem faðir hennar var prestur, og
móðir hennar, frú Anna Stefáns-
dóttir, annáluð sæmdarkona og
mikil húsmóðir.
Frú Ragnhildur er kennari að
mennt, en giftist fyrir tæpum 30
árum Örnólfi Valdimarssyni
kaupmanni og útgerðarmanni á
Suðureyri, og bjuggu þau þar
uns þau fluttu til Rvikur fyrir
nokkrum árum. Var beimili
þeirra á Suðureyri rómað fyrir
rausn og myndarskap, og á
margur þaðan ágætar endur-
minningar. Þó hefir þar aldrei
aðar, sem ekki geta samrýmst
þeirri veraldarvizku, að við sé-
um einungis að berjast fyrir lífi
okkar sjálfra, fæði og skæðum.
Það má hver sem vill trúa því,
að ég hafi komið orðsendingum
mínum á framfæri til þess að
svæla út veggpláss suður í Róm
fyrir nokkrar myndir eftir mig,
framyfir það, sem ég átti kost á.
Ég ætla þó, að okkar kynni hafi
ekki gefið þér tilefni til þeirra
ályktana.
Nei, kæri ritstjóri, það skiptir
mig nú orðið sáralitlu máli. hvort
myndir mínar hanga á hljóðlát-
um veggjum minum á Bergstaðar
stræti 74, eða í fögrum salarkynn-
um Rómaborgar, nema að þvi
leyti sem ég kann að vera þar
betur í þjónustu lífsins og þjóð-
ar minnar.
21. febrúar 1955
Ássrímur Jónsson.
Kæri Ásgrínaur —
Ég þakka þér fyrir bréf þitt
og hin hlýlegu orð í minn garð.
Birti ég að sjáifsögðu bréfið, sem
annað er þú vilt koma fyrir al-
menningssjónir. Þvi miður mis-
skilur þú aðstöðu mina sem for-
manns Menntamálaráðs í þjónustu
ríkisstjórnarinnar. Mér vitanlega
hefur ekkert boð borizt ríkis-
stjórninni viðvíkjandi hinni marg-
umtöluðu listsýningu í Róm, og
þar af leiðandi hafa mér ekki
verið falin nein afskipti af mál-
inu, eins og t. d. þegar ríkisstjóm-
inni bárust boð um íslenzkar list-
sýningar frá norsku, belgisku og
dönsku ríkisstjórnunum.
Að sjálfsögðu er ég nú sem áð-
ur reiðubúinn til að gera allt sem
í mínu valdi stendur til að greiða
fyrir hollri framþróun í íslenzk-
um listmálum.
Með vinsemd og virðingu.
, V. St.
verið veitt vín á staup. Heimilið
hefir alla tíð verið eitt hið mesta
reglu og menningarheimili og
hafa hjónin verið þar samtaka,
svo að til fyrirmyndar má telja.
Og þess hafa börnin notið. Þau
hafa verið alin upp á starfssömu
regluheimili, þar sem glaðværð
ríkti og góður andi, andi krist-
innar menningar. Sá arfur muu
verða þessum mannvænlega
barnahóp hollur og haldgóður,
enda er hópurinn menningarlega
vaxinn og fastmótaður af heimili
sínu. Munu skólarnir ekki sízt
bera vitni um það, en þar hafa
börnin vakið eftirtekt.
Þetta skeyti á ekki að vera
lengra. En ég óska að síðustu frú
Ragnhildi til hamingju með af-
mælið og hinn ágæta barnahóp'
sinn, og bónda hennar með hvort-
tveggja. SnS.
— Minningarorð
Framh. af bls. 6
vináttu þinnar. Harmur okkar er
stór og þá ekki síður foreldra og'
systkina b.nna, sem þú varst svo
umhyggjusamur og elskulegur
við.
Tíminn er að vísu oft nokkuð
seigur að breikka bilið milli lif-
enda og látinna.en vegna dygða
þinna og vináttu munuum við,
góði, látni vinur, þrátt fyrir há-
vaðasaman dag, sem ef til vill
mætir okkur í gleði og starfi,
geyma minningu þína fagra og
röðulbjarta í ár fram. — Um
leið og við leitumst við að
láta hvern dag næsíu ára færa
okkur feti íramar á iðnnáms-
brautinni, vitum við að þú geng-
ur fram siórum skrei'um, með
horskum hug, bjartur og hnarr-
reistur á iiósvegum eihfðarinnar
og þrozkast að vizku og vexti hjá
Guð.i
„Góðan dag um eilífð hinum
megin“.
Karl L. Maffnússon.
Stefán Eiríksson.
Hsgnarakerf! og
heyrnarSó! í Frí-
kirkiuna
AÐALF'JNDUR Fóstbræðra-
félags Frikirkjusafnaðarins var
haldinn í Tjarnarcafé 14. þ. m.
Stjórn félagsins var öll endur-
kosin en hana skipa: Kjartan
Ólafsson, form., Óskar B. Erlends
son varaform., Þórður Á. Jóns-
son, gjaldkeri, Jón HafliðasOn;
ritari og Stefán Thorarensen
fjármálaritari.
Félagatala er nú 160. Félagið
kappkostar að hafa ávallt með
höndum einhver verkefni fyrir
kirkju sína og söfnuð. Nú á næsta
ári hyggst það láta leggja magn-
arakerfi um kirkjuna, svo talað
mál heyrist þar skýrt og greini-
lega hvar sem er. Þá hefur
einnig verið ákveðið að koma
fyrir í öftirstu bekkjunum heyrn
artólum fvrir fólk sem farið er
að tapa heyrn.
ófær!
SXYKKISHÓLMI, 23. febr.: i—
í gær var mjög þung færð yfir
Kerlingarskarð og gekk áætluri-
arbifreiðunum erfiðlega á leið-
inni vestur. Urðu bifreiðar þær
er fóru yfir skarðið að fá ýtur
til aðstoðar frá Vegamótum. í dág
má Skarðið heita ófært, en siðdst
liðinn sólarhring hefur talsvért
fennt á heiðar.
Fremur lítill snjór hefur veÁð
í byggð fram að þessu, en veAr
nú sem stendur þungherii. *