Morgunblaðið - 10.03.1955, Page 2
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 10. marz 1955
Ræða Bjarna Benediktssonar
Framh. af bls. 1
ingsmenn og ríkisstj. gera svo
jnikið úr? ‘
EKFITT
ÍITVINNUÁRFEEÐI
| Hv. 2. þm. Reykv. spyr um
þetta, ekki af því að hann viti
ekki. Þessari spurningu hans var
í raun og veru svarað af mér
ftrax í þeirri fyrstu ræðu, sem
ég hélt um þetta mál.. Þjóðin
veit vel, af hverju ekki er hægt
að bæta kjörin meira en orðið
Jiefur, þrátt fyrir látlausar ný - j
jSköpunarframkvæmdir allt frá;
árinu ’45 fram á þennan dag. j
Ástæðan til þess er sem sagt sú,
að þrátt fyrir allar þessar fram- (
farir höfum við átt við mjög erf- ,
itt atvinnuárferði að búa að sumu
Jeyti. Það er kunnara en frá
}->urfi að segj,a að miðað við þá
feikna fjármuni, sem lagðir hafa
irc|ið fram til að hagnýta sér
$íl larafla, hefur síldarleysið
Sipað fáheyrð vandræði í ís-
líkum þjóðarbúskap. Til við-
iár síldarleysinu hafa komið
irpestir og aðrar plágur, sem
gengið hafa yfir landbúnaðinn.
jÞegar á þetta er litið, þá er sann-
ást sagt undravert, að svo skuli
hafa tekizt að halda í horfinu sem
faun ber vitni um. Það er undra-
vert, en hitt ekki, þó að við höf-
um mætt mörgum örðugleikum
og ýmsir hafi ekki átt þess kost (
að bæta svo sinn hag, sem ætta
hefði mátt, að honum tækist, ef
ölt atvinnutækin, sem komið
hafa fyrir nýsköpunarfram-
kvæmdirnar á þessum árum,
hefðu orðið að því gagni, sem
inen vonuðust til, að þau yrði.
JAFNVÆGI
í ÞJÓÐARBÚSKAPNUM
OG ATVINNUÖRYGGI
Án þess að ég ætli nú að fara
að rökræða frekar við hv. 2. þm.
Iíeykv., þá kemst ég ekki hjá því
að benda á þá veilu í málflutn-
ingi hans til viðbótar þessari
liöfuðveilu, að hann heldur því
fram enn þann dag í dag, að það
sé höfuðsynd af stjórnarvöldun-
um að hafa ekki lagt ríkari
áherziu á eflingu sjávarútvegsins
en gert hefur verið síðustu ár.
Við hinir höfum einmitt
sannfærzt um, að ef við ætl-
um að halda sæmilegu jafn-
vægi í þjóðfélagsbúskap okk-
1 ar og sæmilegu atvinnuör-
yggi fyrir allan almenning, þá
' dugi ekki að eiga svo mikið
Hndir sjávarútveginum einum,
> sem við enn gerum og einkan-
1 lega gerðum, áður en hin
mikla síðasta viðbótarvirkjun
við Sogið var framkvæmd og
þær iðnaðarframkvæmdir hal'a
1 getað átt sér stað sem á henni
1 hvíla. Ég játa það, að við
verðum að halda sjávarútvegi
okkar við, og eðlileg aukning
er þar sjálfsögð, en höfuð-
verkefni næstu ára hlýtur að
í vera það að byggja fleiri und-
irstöður undir atvinnulíf okk-
ar heldur en það enn stend-
ur á.
UtJARABÆTUR FAST EKKI
JWEÐ PAPPÍRSSAMÞYKKTUM
; En hvað sem deilunni um það
líður, hefur þó það áunnizt í
þessum umr, að allir hafa við-
urkennt, að raunverulegar kjara-
bætur fáist ekki með pappírs-
ramningum eða pappírssamþykkt
um, heldur eingöngu með aukn-
íifgu framleiðslunnar. Það eru
þess vegna þær aðgerðir, sem
iiiestu máli skipta. Og það er
Vegna þess, að ríkisstj. efast um,
að kjarabreytingar, gerðar með
samningum nú, verði að raun-
verulegum kjarabótum, sem hún
hefur talið, að rannsaka þyrfti
það mál betur heldur en enn
hefur verið gert.
En þá kem ég aftur að því,
sem ég gat um, að bæði hv. 2.
þm, Reykv. og hv. síðasti ræðu-
maður, forseti Alþýðusambands
Jslands, vitnuðu í kjörin 1947
seni þau beztu kjör, er verka-
inenn hefði átt við að búa og
Vilji nú ná aftur. En voru þá’
þessi kjör 1947 með þeim hætti,
að þau gætu staðið til frambúð-
ar? Því miður var svo ekki. Eint-
mitt í desember 1947 voru sett
lög, sem leiddu til kjaraskerð-
ingar verkamanna, og það var
alveg með opnum augum, að þau
lög voru sett.
UMMÆLI HANNIBALS
Menn vissu, að kaupgjaldið
mundi eitthvað lækka vegna
lagasetningarinnar, og einn af
þeim þm., sem studdi lögin þrátt
fyrir þetta og tók fram, að hann
styddi lögin þrátt fyrir þetta,
var hv. síðasti ræðumaður,
Hannibal Valdemarsson, núver-
andi forseti Alþýðusambands ís-
lands. Hann segir í Þingtíðindum
1947, b. bls. 304, m. a. á þessa
leið:
„Með því að ég lít svo á,
að í þessu frv. felist ákvæði,
sem skapi aukið atvinnuör-
yggi, sem ég tel að veiti verka-
lýð landsins betri hagsbætur
heldur en sem nemur þeirri
kjaraskerðingu, sem binding
vísitölunnar leiðir af sér-“
o. s. frv.
Þarna viðurkennir hv. núver-
andi forseti Alþýðusambands Is-
lands, að kaupuppfæring ein dugi
ekki; það sé atvinnuöryggið, sem
meira máli skiptir. og hann greið-
ir atkvæði með beinni kjaraskerð
ingU gerðri með löggjöf, vegna
þess að hann er sannfærður um,
að það sé verkalýðnum til bóta
að fara þannig að. Því miður
kom það strax á daginn 1947,
að boginn var of hátt spenntur.
ATVINNUVEGIRNIR
STÓÐU EKKI UNDIR
KAUPHÆKKUNUM
Það hefur verið sagt réttilega
í þessum umræðum, að það sé
svo oft búið að segja, að allt fari
um koll, ef kaupið verður hækk-
að, að menn séu hættir að taka
mark á slíkum spádómum. Þetta
er að vissu leyti svo, og þetta
truflar eðlilegar, sanngjarnar
umræður um þessi mál. En er það
svo, að þessir spádómar hafi
reynzt algerlega rangir? Þeir
hafa reynzt rangir að því leyti,
að atvinnuvegirnir hafa haldið
áfram. En þeir hafa ekki reynzt
rangir að því leyti, að það, sem
menn voru að berjast fyrir, oft
með löngum verkföllum og mikl-
um fórnum, það varð að engu i
höndunum á þeim, vegna þess að
þegar til kom, þá stóðu atvinnu-
vegirnir ekki undir því, sem af
þeim var krafizt og þeir höfðu
skuldbundið sig til að greiða, og
þess vegna varð að grípa til ann-
arra ráða til að halda þeim við.
Það varð að jafna niður einhvers
konar álögum, sköttum eða gera
gengisfall eða aðrar hliðstæðar
ráðstafanir til þess að allsherj-
arstöðvun yrði ekki.
Það hefur sem sagt komið á
daginn, að það er rétt, sem hv.
þm„ Hannibal Valdemarsson,
núverandi forseti Alþýðusam-
bands íslands, sagði 1947, að
kaupgjaldið eitt dugar ekki;
það er atvinnuöryggið, sem
verkamaðurinn þarf meira á
að halda. Og ef kaupgjald er
sprengt hærra upp en atvinnu-
vegirnir standa undir, þá fell-
ur atvinnulífið með meiri og
minni erfiðleikum, með meiri
og minni hörmungum, að lok-
um í sinn gamla farveg, því að
þaðan er ekki hægt að taka
meira heldur en þar er skapað.
VILJI VERKAMANNA
Þetta eru sannindi, sem menn
hver og einn játa og viðurkenna.
Hv. þm., Hannibal Valdemarsson,
gerði mikið úr því, að þær kröf-
ur, sem nú væru bornar fram,
væru kröfur allra verkamanna
án tillits til þess í hvaða flokki
þeir eru. Auðvitað vitum við, að
verkamenn í öllum flokkum ef-
ast mjög um réttmæti þeirra
krafna, sem nú eru bornar fram.
Hins vegar er það eðlilegt, að
verkamenn í öllum flokkum vilji
fá sem bezt kjör. Þeir fylgja for-
ustumönnum féláganna í þvl að
reyna að knýja fram frá atvinnu- '
rekendum það, er þeir mest geta
greitt. Það er eðlilegt. Við vitum ]
líka, að þegar mönnurn er hóað
saman á íundi og ekki sízt, ef
þar er ákveðinn meirihluti einn-
ar skoðunar, eins cg t.d. á fund-
um Dagsbrúnar, þá telja aðrir
þýðingarlaust að vera að hafa sig
þar í frammi til andrnæla. En
látum þetta allt vera.
Aðalatriðið er það, að auð-
vitað vilja aliir verkamenn,
eins «g hverjir aðrir einstakl-
ingar knýja fram sem mest
þeir geta upp kaup sér til j
handa að því áskildu, að at- !
vinnuöryggið hverfi ekki, En
vitanlega eru það fyrst og j
fremst forustumenn þeirra, j
sem bera ábyrgð á kröfunum, 1
sem fram eru settar, og verka- j
menn hafa sannast sagt eng-
in tök á því að gera sér grein
fyrir eðli allra þessara krafna.
57% KRÖFUR
Það er t.d. eftirtektarvert,
að hv. síðasti ræðurmaður tal-
ar um það, að kauphækkunar-
kröfurnar nú séu þó ekki
nema eitthvað um 30%. Það
er að vísu býsna röskleg hækk
un í einu og meiri hækkun
hygg ég heldur en nokkurt
þjóðfélag nokkru sinni hafi
getað staðið undir í einu
stökki. En það er fullyrt í mín
eyru, og það er eitt af því, sem
væri gott að hafa örugga
skýrslu hlutlausra manna um,
að kröfurnar séu ekki þetta,
heldur þegar tekið er til ým-
iss konar hlunnindi og nýrra
ákvæða að öðru leyti, þá séu
þær kringum 57%. Ég skal
ekki dæma um það, hvort af
þessu er réttara.
(Gripið fram í: Eru það stóru
vélarnar á Hagstofunni?) Eg hef
ekki kunnugleik á hinum stóru
vélum á Hagstofunni. Hitt efast
ég ekki um, að hagstofustjóri, þó
að hann standi sjáifsagt hv. fyrir-
spyrjanda, Hannibal Valdemars-
syni, nær í stjórnmáium heldur
en mér, þá efast ég ekki um það,
' að hann reikni eins rétt á hinar
stóru vélar og hann bezt getur,
og dettur ekki í hug að bregða
honum um rangindi eða vísvit-
andi fölsun í embættisfærslu
sinni. Og ég staðfesti það, að hv.
þm. gerir slíkar höfuðhreyfingar,
að mér skilst að hann sé mér sam
mála í því, sem ég nú sagði.
Það er áreiðanlega umdeilan-
legt hversu háar kröfurnar eru
að þessu sinni, eins og svo oft
áður, og það er líka meira en um-
deilanleg sú frásögn, sem hv.
ræðumaður hafði um þann tíma,
sem hefði verið til stefnu í þessu
máli.
MARGÞÆTTAR OG
FLÓKNAR KRÖFUR KOMU
Á SÍÐUSTU STUNDU
Hv. þm. sagði, að kröfurnar
hefðu komið fram nú fyrir
þremur vikum. Mér er sagt og
fékk það staðfest af áreiðan-
legum manni nú áðan, að hin-
ar almennu Dagsbrúnarkröíur
hefðu ekki borizt Vinnuveit-
endasambandinu fyrr en 17.
febr. Það eru þó ekki alveg
þrjár vikur síðan. Og mér er
einnig sagt, að kröfur annarra
hafi ekki komið fyrr en síðar
og hafi jafnvel sumar verið að
berast allt fram til mánaða-
móta. Og ég hygg, að það sé
alveg óvéfengjanleg stað-
reynd, að verulegur hluti af
kröfunum hafi enn ekki Iegið
fyrir, þegar fyrst þurfti að
taka ákvörðun um það af
hálfu verkalýðsfélaganna,
hvort þau ættu að tilkynna
verkfall eða ekki, eða a. m. k.
hafi sumar þeirra ekki komið
fram fyrr heldur en alveg
sama daginn eða daginn áður.
Nú eru þessar kröfur ákaflega
margþættar og flóknar, og þó að
ég kunni mjög vel að meta þann
hug. setn komi fram í því að verk
fallsákvörðun hefur verið frest-
að, þá verður að segja það eins
og er, að það er ekki ákaflega
mikil linkind, þó að frestað sá að
tilkynna verkfall meðan kröfurn-
ar eru enn ekki fram komnar og
meðan alveg er ljóst, að ekki er
enn nokkur möguleiki til þess að
vera búinn að rannsaka til hlítar
þær kröfur, sem höfðu kornið að-
eins örfáum dögum áður.
STÖÐVUN KAUPSKIPA-
FLOTANS I ANNAÐ SINN
Það er lika rétt að segja það
alveg eins og er, að ýmsir hafa
sagt, að sú frestun á verkfallinu,
sem átt hefur sér stað, hafi ekki
verið gerð til þess að greiða fyrir
samkomulagi, heldur vegna þess
að verið væri að biða eftir því,
að kaupskipaflotinn kæmi aftur
í höfn. Það var vitað, að vegna
þess verkfalls, sem lauk fyrir fá-
um vikum, þá mundi hann koma
hér allur aftur um nokkuð svip-
að leyti, upp úr miðjum mánuði,
og því hefur verið haldið fram af
sumum, að með verkíallið yrði
beðið, þangað til kaupskipin
yrðu komin í höfn á ný, en siðan
yrði því miskunnarlaust skellt á.
Þær upplýsingar, sem hv. þm.,
Hannibal Valdemarsson, gaf hér
áðan, kynnu að gefa þessum orð-
róm byr undir báða vængi. Ég
vona, að þetta reynist ekki rétt
ásökun.
Ég vona, a‘ð það verði gef-
inn raunveruíegur tími til
þess að vinna að þessum mál-
um, og að menn flani ekki að
því að stefna þjóðfélaginu öllu
og vetmegun þúsunda heimila
í stórhættu fyrr heldur en
betra færi hefur gefizt á að
kanna þær mjög róttæku
kröfur, sem hér eru fram born
ar, og kanna hvort einhver
millivegur er finnanlegur, er
viðunandi sé fyrir alia.
VINNUBRÖGÐ, SEM HAFA
TÍBKAST OF LENGI
Ég' skal ekki tala hér mikið
almennt um þann hátt, sem hafð-
ur er á vinnudeilum hér á landi,
en ég verð að segja, að bæði virð-
ist vinnulöggjöfin gera ráð fyrir /
því og eins, ef svo mætti segja,
væri það a. m. k. ekki andstætt
heilbrigðri skynsemi, að áður en
sagt er upp samningum, þá liggi
fyrir þær kröfur, sem eigi að
reyna að knýja fram. Það sýnist
engan veginn óeðlilegt, að það sé
kannað áður heldur en til átaka
kemur og uppsagna, hvort mögu-
legt sé að fá breytingar með
góðu, og það verður að segja, að
það er mjög komið aftan að hlut-
unum, þegar stórkostlegar kröf-
ur eru ekki bornar fram fyrr en
liðinn er meira en hálfur upp-
sagnartíminn og jafnvel sumar
ekki fyrr heldur en komið er á
þann tíma, sem heimilt var að
skella á vinnustöðvun.
Slík vinr.ubrögð hafa eflaust
of lengi tíðkazt, og ég vil ekki
segja að þau komi af neinum
illvilja. En það er alveg greini-
legt, að ef mönnum cr umhugað
um að forða vandræðum, þá er
þetta ekki rétta aðferðin, þá er
rétta aðferðin hin að reyna að
kanna fyrirfram, hvort hægt sé
að koma á samkomulagi, og
segja ekki upp samningum fyrr
heldur en verulega hefur reynt
á, og a. m. k. að fara ekki í alls-
herjarverkffcll eins og nú er yfir-
vofandi fyrr heldur en öll úrræði
hafa verið reynd til friðsamlegr-
ar lausnar Sérstaklega þegar á
það er litið, sem hér hefur kom-
ið fram í umræðunum, bæði hjá
hv. 2. þm. Reykv. og forseta
Alþýðusambands íslands, að nú
er verið að reyna að bæta upp
það, sem tapazt hefur á öllu
árabilinu- frá 1847. Ef í alvöru
er við þetta miðað og sú rök-
þá því að ekki sé hægt að gefa
sér nokkrar vikur, jafnvel mán-
uði til rannsókna og úrslita-
| glöggvunar á því, hverjar stað-
I reyndir málsins eru, hver sann-
! ast hefur að mæla um þau atriði,
I sem hér er ágreiningur um?
KANNAÐ TIL HLÍTAR HVORT
SAMKOMULAGSMÖGU-
LEIKAR ERU
Aðrar þjóðir gefa sér betri
tíma í þessum efnum. Hjá þeirrl
þjóð, þar sem verkamenn njóta
beztra lífskjara, og viðurkennt
er af öllum. að þeir njóta lang-
beztra lífskjara, sem sagt I
Bandaríkjunum, þar er heimilt
fyrir forseta landsins, ef hann
telur þjóðarvoða stafa af verk-
falli, að fresta því um 80 daga
til þess að aðilar geti jafnað sig
og hægt sé að kanna til hlítar
á þeim fresti, hvort samkomu-
lagsmöguleikar séu fyrir hendi.
Og þess eru mörg dæmi, jafnvel
í hinum alvarlegustu og ískyggi-
legustu deilum, að á þessum 80
dögum hefur tekizt að leysa þanrj
vanda, sem í fyrstu virtist ólej>s-
anlegur. Einmitt í sambandi við
slíkan frest eru fyrirmæli um
það, að skipa verður rannsókn-
arnefndir til að kanna allar stað-
reyndir málsins, og skilst mér, að
forsetinn megi ekki gefa út slíka
frestunarfyrirskipun, nema hún
hvíli á þeim grundvelli, sem lagð
ur er með starfi rannsóknar-
nef/idar.
Auðvitað eiga slík fyrirmæls
ekki að clhi Icyti við hér, og
hér hef'íir enginn farið fram
á það, að ríkisstj. væri veitt
heimild íil þess að fresta
verkföllum með þessum hætti.
En mannlegt eðli er alls atað-
ar híð sama og mannlegi eðli
úreiðanlega þannig, að
í-aU líkr.r cru til þesa, að
hægt s-i að komast að skyn-
samlegri niðurstöðu, sem öll-
um verði til gagns, þannig að
verkalýðurinn fái raunveru-
legar kjarabætur, en ekkíi
pappírsgagn, sem honu n sé
einskis virði, — það eru neiri
líkur til þess, að slíkt náist,
ef hóflega er að öllu farið, ef
menn æfla sér ííma til þess
að kanna þær kröfur, sem
fram hafa komið, hvaða af-
leiðingar þær hafa og hvaðæ
möguleikar eru fyrir höndum
til þess að verða við þeim.
RANNSÓKN HEFUR KOMIÐ
í VEG FYRIR MIKIÐ TJÓN
í Bretlandi, þar sem verka-
mannaflokksstjórn hefur lengi
verið alls ráðandi, þó að ekki sé
svo nú um sinn, þá hefur það
áratugum saman verið í iögum,
að heimilt er fyrir ríkisstj., ýmist
að skipa rannsóknarnefnd eða
rannsóknardómara, til þess að
kanna allar staðreyndir vinnu-
deilu og gefa um þær staðreyndir
hlutlausa skýrslu, og það er lær-
dómsríkt fyrir okkur, að slíkar
rannsóknir hafa oft orðið að
grundvelli frambúðarlausnar.
Síðast nú í vetur, í þeirri mjög
alvarlegu vinnudeilu, sem þá
var uppi, var þessu ráði beitt,
og lausnin fannst einmitt, eftir
að slík rannsókn hafði fram far-
ið.
En þar er sá háttur hafður á,
að rannsóknardómarann má ekki
skipa, fyrr heldur en búið er að
reyna öll önnur úrræði til sátta
á milli aðila. Það er ekki fyrr
heldur en komið er á daginn, að
deilan er ekki leysanleg eftir
venjulegum leiðum, sem talið er
að slík rannsókn sé líkleg til
árangurs, og hana eigi að láta
fram fara.
ER HÆGT AÐ RANNSAKA
KRÖFUR SEM EKKI LIGGJA
FYRIR?
Það er þess vegna einmitt eftir
þeim fordæmum, þar sem slíkar
rannsóknir eru ráðgerðar í lög-
semd á að halda, að eftir þessu j um, það er einmitt eftir þeira
sé verið að sækjast, hver trúir! Framh. á bls. 9