Morgunblaðið - 01.04.1955, Page 1

16 síður
í dag minnast íslendingar aldarafmœlis frjálsrar verzlunar
Kaupskip á Reykjavíkurhöfn á fyrsta áratug verzlunarfrelsisins. Teikningin er gerö af erlendum ferðamanni og er hún geymd í skjala- og munasafni Reykjavíkur.
Ávarp frd Úlafi Thors
forsætisrdðherra
íormaititi Sj úlistæðisilobkslns
AN EFA hættir oss íslendingum til að miklast af fleiru en efni
standa til. En ekki er oss þó tíðrætt um það þolgæði og þraut-
seigju, sem einkennt hefur lífsbaráttu íslendinga allt frá land-
námstíð. Myndi þó þjóðin ekki vera sjálfstæð menningarþjóð í dag
og raunar ekki þjóð, ef hún hefði eigi verið búin einmitt þessum
kostum í óvenju ríkum mæii.
Ekki er vitað að nokkur önnur
þjóð hafi búið í nær 11 aldir svo
fámenn og við jafn torsótt gæði
í svo stóru landi sem vér höfum
gert. Barizt þar við elda og ísa,
drepsóttir, sundurlyndi, ófrelsi
og erlenda ánauð, en risið síðan
upp voldug og sterk, miðað við
aðstöðu og mannfjölda, átt scr
auð stórra og fagurra hugsjóna
og athafnaþrá og þrek til að bera
þær fram til sigurs.
íslendingar mega vel miklast
af þessu meðan þeir gæta þess
að sjálfsaðdáunin yfir unnum af-
rekum genginna kynslóða skyggi
ekki á skyldu þeirra í nútíð og
framtíð gagnvart þeim, er þreng-
ingarnar þoldu.
— ★ —
Ef til vill greinir menn á um,
hver af þeim íjendum, er að oss
hafa sótt, hafi verið hættulegast-
ur íslenzku þjóðfrelsi og þjóðlífi.
En á því leikur enginn efi að fáit
eða ekkert er á daga vora hefur drifið hefur komizt nær því að
skapa hér iandauðn en verzlunarfjötrarnir, sem íslenzka þjóðin
var lögð í á öndverðri seytjándu öld og ekki voru afhöggnir að
fullu fyrr en rúmlega hálfri þriðju öld síðar, er lög um siglingar
og verzlun á íslandi tóku gildi liinn 1. apríl 1855 og var þó enn
fátæktin þjóðinni fjötur um fót.
Um þetta vitnar öll saga íslendinga.
Hér skal þess ekki freistað að færa rök að þessu, enda vart að
vænta að nokkur reyni til að véfengja það. En nokkrar bendingar
um sannleiksgildi þessarar staðhæfingar gefur það, að á þessari
einu öld, sem liðin er frá því íslendingar öðluðust verzlunarfrelsið
hafa framfarirnar hér á landi ef til vill orðið tíu sinnum tífaldar
Við framfarir tíu alda, eða allt frá landnámstíð og fram til þess
tíma er síðasti hlekkur verzlunaránauðarinnar var brotinn af þjóð-
inni. Ekkert skal um það fullyrt hversu gildur er þáttur verzlunar-
frelsisins í framförunum, heldur aðeins staðhæft að án hans hefðu
framfarirnar litlar eða engar orðið. Er þetta sagt án ádeilu á aðra
og þeim fyrirgefið, sem vildu vel en gerðu illt.
— ★ —
í dag fagna íslendingar aldarafmæli verzlunarfrelsis. Margs er
að minnast. Mörgum þakkir að gjalda. En hæst gnæfa þeir Skuli
Magnússon og Jón Sigurðsson. Hafa þeir hlotið að launum ást og
virðingu allra íslendinga fyrr og síðar.
En auk brautryðjendanna ber í dag alveg sérstaklega að beina
þakklætinu til íslenzkra kaupsýslumanna, jafnt þeirra er séð haía
og sjá landsmönnum fyrir aðfluttum nauðsynjum sem hinna, er
annast sölu og útflutning íslenzkrar framleiðsluvöru. Hafa þessir
menn unnið mikið afrek, er þeir hrifu verzlun landsmanna úr
höndum útlendinga og færðu hana i íslenzkar hendur. Eiga margir
Frh. á bls. 2.
ÓLAFUR THORS
Víðtæk hátíðahöld i mirmingu
Fréttir j verzlunarfrelsisins
í stuttu máii i AímenBar frídagur verzlonor-
, UTANRÍKISMÁLANEFNÐ
öldungadeildar Bandaríkja-
þings hefur samþykkt að mæla
með samþykkt Parísarsáttmál-
anna er kveða á um hervæðingu
Þýzkalands og aðildar þess að
Atlantshafsbandalaginu.
, KRUCHSHEV, aðalritari
~ kommúnistaflokks Rúss-
lands, hefur í ræðu boðað strang-
ara eftirlit með stjórn samyrkju-
búskapar í Rússlandi. Hann sagði
að það yrði að takast að tvöfalda
kornuppskeruna þar í landi á
stuttum tíma. Lýsti aðalritarinn
vandræðaástandi á sumum sam-
yrkjubúunum, þar vantaði verk-
færi og yfirleitt allt. Verkfæri
ryðguöu á ökrum úti og ónýttust
o. s. frv.

Rjíkurbær hefur aldrei lekið
itum m alm, baupgj.
ðæjarsljórn samþyfckir að gera ekfci sér-
samniega í yfirstandandi deilu.
AUKAFUNDUR var haldinn í bæjarstjórn Reykjavíkur í gær
og hófst hann kl. 5 e. h. Var fundurinn haldinn skv. kröfu
1 bæjarfulltrúa minnihlutaflokkanna til að ræða afstöðu Reykja-
víkurbæjar til yfirstandandi verkfalla.
og skrifstcfnfdlks
ID A G eru 100 ár liðin frá því að verzlun íslendinga varð
alfrjáls. Af því tilefni fara fram víðtæk hátíðahöld um land
allt. Öll verzlunarstéttin stendur einhuga að þeim. Hér í Reykja-
vík eru það Verzlunarráð íslands, Samband íslenzkra samvinnu-
félaga, Samband smásöluverzlana og Verzlunarmannafélag Reykja-
víkur sem gangast fyrir hátíðahöldunum.
Öllum verzlunum og skrifstofum í bænum er lokað. Hátíðasam-
komur verða haldnar og dagskrá Ríkisútvarpsins í kvöld mun
verða helguð verzlunarfrelsinu. Gert er ráð fyrir, að fánar verði
dregnir að hún hvarvetna um bæinn í minningu þess.
SAMKOMA í ÞJÓÐLEIK-
HÚSINU
Aðal hátíðasamkoman hefst í
Þjóðleikhúsinu kl. 2. Verða þar
fluttar ræður, ávörp og skemmti-
atriði. Ræðumenn verða Ingólfur
Jónsson viðskiptamalaráðherra,
formaður Verzlunarráðs íslands,
forstjóri Sambands íslenzkra
samvinnufélaga, formaður Smá-
söluverzlana, formaður Verzlun-
armannafélags Reykjavíkur og
Vilhjálmu" Þ. Gíslason útvarps-
stjóri. Karlakór Reykjavíkur
syngur og Guðrún Á. Símonar
og Guðmundur Jónsson syngja
tvísöng.
Um kvöldið verður svo hóf að
Hótel Borg Eæðumenn þar verða
Steingrimur Steinþórsson félags-
málaráðherra, dr. Sigurður Sig-
urðsson varaforseti bæjarstjórn-
ar og Björn Ólafsson fyrrverandi
viðskiptamálaráðherra.
Sérstakt hátíðaiit „íslenzk
verzlun“ eftir Vilhjálm Þ. Gísla-
son kemur út
BRETAR og Argentínumenn
undirrituðu í dag tveggja
ára viðskiptasamning. Kveður
hann á um 170 milljón sterlings-
pund vöruskipti hvert árið um
sig. Aðalvörurnar eru kjöt til
Englands, en olía til Argentínu.
EFNI MORGUNBLAÐSINS
Guðmundur Vigfússon bftr.
(komm.) bar fram tillögu f. h.
kommúnista, Þjóðvarnarmanna
og Alþýðuflokksins, þess efnis,
að bærinn geri sérsamninga við
þá, sem Iagt hafa niður vinnu og
gangi að ölum kröfum, sem sett-
ar hafa verið fram í yfirstand-
andi vinnudeilu. Var tillagan að
efni til alveg eins og sú, sem
sömu flokkar fluttu á s'ðasta
bæjarstjórnarfundi en var þá vís-
að frá með rökstuddri dagskrá.
Flutti G. V. alllanga framsögu-
ræðu en á eftir honum töluðu
allir fulltrúar minnihlutaflokk-
anna nema Bárður Daníelsson
(Þjóðv.), hann þagði. Efni allra
ræðanna var nákvæmlega hið
sama. Ræðumenn settu „verka-
menn“ andspænis „harðsvíraðri
atvinnurekendaklíku“ og var
aldrei á það minnst að stórir
hópar faglærðra iðnaðarmanna
eiga einnig í verkfalli. Ræðu-
menn vildu, að bæjarfélagið tæki
skilyrðislausa afstöðu með öll-
um kröfum allra verkfallsmanna
og gengi þegar í stað að þeim.
Vitnuðu þeir í þessu sambandi til
Hafnarfjarðar þar sem kommún-
istar og Alþýðuflokkurinn hafa
meirihluta í bæjarstjórn og töldu
að á síðasta bæjarstjórnarfundi
hefði tillögu þeirra, sama efnis,
verið vísað frá á þeim grund-
velli að Hafnarfjaroarbær hefði
þá ekki samið.
Allmargir áheyrendur voru á
fundinum og cspuðust fulltrúar
minnihlutaflokkanna og þá eink-
um kommúnistar mjög við það
og voru bæði langorðir og gífur-
yrtir en ekki fékk það neinn
hljómgrunn hjá áheyrendum,
Framh. á bls. 5
Morgunblaðið minnist í dag
verzlunarfrclsisins með 5 grein-
um. Ólafu’- Thors, forsætisráð-
herra ritar ávarp. Ólafur Björnss
son prófessor ritar grein um ald-
arafmæli verzlunarfrelsis á ís-
landi, þar «em rakinn er aðdrag-
andi þess og þróun verzlunarinn-
ar til þessi dags. Jón Pálmason
fyrrverandi landbúnaðarráðherra
ritar um samvinnufélögin og
verzlunarfrelsið, og rekur þar
upphaf félagsverzlunar í land-
inu' og þróun hcnnar. Sveinn
Benediktsson framkvæmdastjóri
skrifar um hinn merka íslands-
vin, Christian Ulrich Detlev Egg-
ers, sem einn studdi þá hugmynd
í landsnefndinni siðari. sem
skipuð vai árið 1785, að íslend-
ingar fengþi fullt verzlunarfrelsi.
Loks er forystugrein blaðsins
helguð verzlunarfrelsinu.