Morgunblaðið - 03.05.1955, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 3. maí 1955

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vlgur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 20.00 6 mánuði innanlanda.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Afleiðingor verkiollsins
og hækkaðs kaupgjalds
ENDA ÞÓTT hækkun kaup-
gjalds yrði ekki nándar nærri
eins mikil samkv. hinum nýju
samningum og kröfur voru gerð-
ar um í upphafi, er þó óhjá-
kvæmilegt að verðlag hækki
vegna kaupgjaldsbreytinganna,
Eins og kunnugt er voru kröfur
gerðar um 37—50% kauphækkun,
miðað við 8 stunda vinnudag, en
um allt að 70% kauphækkun, ef
miðað er við heildarkröfur. Nið-
urstaðan varð hins vegar sú að
samið var um 11—12% launa-
hækkun, auk atvinnuleysistrygg-
ingasjóðsins.
í ræðu sem Bjarni Benedikts-
son dómsmálaráðherra flutti í
fulltrúaráði Sj álfstæðisfélaganna
s.l. föstudagskvöld minntist hann
m. a. á þá hættu, sem skapazt
hefði með hinum nýju samning-
um á kapphlaupi á milli kaup-
gjalds og verðlags. Var skýrt frá
ræðu hahs á eftirfarandi hátt hér
í blaðinu:
„í sambandi við þá kauphækk-
un, sem orðið hefði, væri rangt
að tala um kjarabætur, sagði
ráðherrann. Hækkun á verði
landbúnaðarafurða, iðnaðarvara
og ýmis konar þjónustu hlyti að
fylgja í kjölfar samninganna. Út-
gjöld ríkisins að vaxa og skattar
að hækka. Ef ekki yrðu breyting-
ar á aflabrögðum og verðlagi
sjávarafurða, væri nærri víst að
auka þyrfti hlunnindi til handa
útveginum og þar með álögur í
einu formi eða öðru. Byggingar-
kostnaður hlyti einnig að hækka.
Auðvitað mun ríkisstjórnin
standa á móti öllum verðhækk-
unum, og gera allt, sem í hennar
valdi stendur, sagði Bjarni Bene-
diktsson, til dæmis til þess að
halda föstu skráðu gengi krón-
unnar. En hún megnaði ekki að
snúa við lögmálum efnahagslífs-
ins. Raunverulegustu kjarabæt-
urnar fengjust með bættum við-
skiptakjörum út á við og aukinni
framleiðslu. Það væri leiðin til
bættra lífskjara.“
Því miður hafa þessi um-
mæli dómsmálaráðherrans við
fyllstu rök að styðjast. Þær
kauphækkanir, sem orðið hafa
með hinum nýju samningum
verða naumast taldar kjara-
bætur. Afleiðing þeirra verður
verðhækkun á ýmis konar
nauðsynjum og þjónustu. Rík-
isstjórnin hlýtur að sjálfsögðu
að reyna að vinna gegn nýju
kapphlaupi milli kaupgjalds
og verðlags. En hún á þar
óhægt um vik. Fyrst er það,
að verðlag ákveðinna vara á
lögum samkvæmt að fylgja
kaupgjaldiru. Kaupgjald bónd
ans er mið 3 við kaup verka-
mannsins. Þegar það hækkar,
hækkar verðlag landbúnaðar-
afurða einnig.
í öðru lagi yrði ríkisstjórnin
að leggja á nýja skatta til þess
að afla sér tekna vegna auk-
inna útgjalda til niðurgreiðslna
á verðlagi. Stefna ríkisstjórnar-
innar hefur hinsvegar verið sú,
að lækka skatta, ekki hvað sízt
á lágtekjufólki. Það væri því
mjög ógeðfellt fyrir ríkisstjórn-
ina og flokka hennar að þurfa
nú að leggja fram tillögur um
nýjar álögur.
Kjarni þessa máls er sá, að þeir
sem börðust fyrir kröfunum um
hækkað kaupgjald vissu hver
verða mundi afleiðing þess ef við
þessum kröfum yrði orðið. Það
myndi þýða hækkað verð land-
búnaðarafurða og aukinn kostnað
við ýmis konar þjónustu, sem al-
menningur verður að kaupa. Það
var því vitað fyrirfram, að kaup-
hækkun eins og nú er háttað
greiðslugetu islenzkra atvinnu-
vega mundi ekki skapa launþeg-
um kjarabætur. Slíkar launa-
breytingar mundu aðeins verða
skammgóður vermir. Launþegar
myndu innan skamms standa í
svipuðum sporum og fyrir samn-
ingana. Kaupmáttur launa þeirra
hefði ekki aukizt. Ennfremur
hefði grundvöllur íslenzks gjald-
miðils orðið ótraustari en áður.
Þetta er mjög miður farið.
Launþegar hafa fylgt ráðum
manna, sem engan áhuga hafa
fyrir að bæta kjör þeirra. Það
eru leiðtogar kommúnista. —
Kommúnistar vissu fyrirfram
að launahækkun nú myndi
fyrst og fremst hafa í för með
sér aukna hættu á gengisfell-
ingu. Sú hætta blasir nú við.
Ríkisstjórnin mun, eins og
dómsmálaráðherra minntist á
í ræðu sinni á föstudagskvöld-
ið, reyna að bægja henni frá.
En hún getur ekki snúið við
lögmálum efnahagslífsins. Það
getur engin ríkisstjórn, hversu
mikið vald sem hún hefur og
hversu góðviljuð, sem hún er.
Sir Anfony eða
(lem. Affleef
ÞAÐ varð eitt af fyrstu verkum
Sir Antony Edens eftir að hann
varð forsætisráðherra, að boða
til kosninga í Bretlandi. Þær
kosningar fara fram hinn 26.
þ. m. Benda líkur til þess að úr-
slit þeirra séu frekar óviss enda
þótt íhaldsmenn geri sér vonir
um að stjórn þeirra haldi velli
og auki jaínvel fylgi sitt nokkuð.
En Verkamannaflokkurinn er
líka all sigurviss. Hefur hann nú
innbyrt Bevan í þingflokkinn að
nýju til þess að breiða yfir allan
klofning.
í fyrstu kosningunum eftir
stríðið, árið 1945, vann Verka-
mannaflokkurinn mikinn sigur.
Hann hlaut þá 393 þingsæti í
Neðri málstofunni, íhaldsflokk-
urinn 213, Frjálslyndi flokkur-
inn 12, kommúnistar 2 og óháðir
þingmenn voru 20.
Árið 1950 unnu íhaldsmenn
verulega á. Fengu þeir nú 297
þingsæti, Verkamannaflokkurinn
315, FrjáHlyndir 9 og 4 þing-
menn voru óháðir. Kommúnistar
fengu þá engan fulltrúa kosinn.
Sat stjórn Verkamannaflokksins
eitt ár til viðbótar. Árið 1951
var svo kosið að nýju. Þá fengu
íhaldsmenn hreinan þingmeiri-
hluta, að vísu mjög nauman. —
íhaldsflokkurinn hlaut þá 321
þingsæti, Verkamannaflokkur-
inn 295, Frjálslyndi flokkurinn
6 og óháðir 3. — Kommúnistar
hlutu ekkert þingsæti í Neðri
málstofunni.
f þessum kosningum stend-
ur baráttan um það, hvort Sir
Antony eða Clement Attlee
eigi að mynda stjórn fyrir
Hennar Hátign Bretadrottn-
ingu. Sá sem fær meirihluta
þingsæta gerir það. Hinn verð
ur launaður leiðtogi stjórnar-
andstöðu Hennar Hátignar.
Bókasafnsfrv.
í GÆR lauk í Neðri deild 3. um-
ræðu að frumvarpi um almenn-
ingsbókasöfn. Voru gerðar nokkr
ar minniháttar breytingar á frum
varpinu, og það endursent Efri
deild.
Helzt þeirra er að nefna, að
Kjósarsýsla verði sérstakt
bókasafnshérað og verði Kópa
vogskaupstaður aðsetur
héraðsbókasafnsins.
Þá var samþykkt tillaga frá
Pétri Ottesen varðandi framlag
ríkissjóðs til sveitabókasafna.
Þar sem sveitabókasafn nýtur
hærri fjárstyrks úr sveitarsjóði
en sem nemur 5 kr. á hvern íbúa,
skal skylt að greiða úr ríkissjóði
50% framlag á móti því sem fram
yfir er. Var áður ákveðið að ríkið
mætti ekki greiða á móti hærri
heildarfrumvarpi en 10 kr. á
hvern íbúa.
En Pétur sýndi fram á að við
þetta myndi lækka ríkisíramlag
til bókasafns eins í Flókadal og
fékk hámarkið hækkað upp í 200
kr. á hvern íbúa.
Frá hátíðahöldum 1. maí:
Lítil hrifning á útifund-
num á Lækjartorgi
Fundarmerm gengu burt
er Eðvard hóf ræðu sina
FYRSTA MAÍ HÁTÍÐAHÖLDIN fóru fram í Reykjavík á svip-
aðan hátt og undanfarin ár. — Þó var kröfugangan með fá-
mennasta móti og útifundurinn á Lækjartorgi leystist upp að mestu
leyti, er síðasti ræðumaður fundarins, Eðvarð Sigurðsson hóf ræðu
sína. — Þessi lélega þátttaka í 1. maí hátíðahöldunum stafar af
ymsu: Óvanalega slæmum undirbúningi hátíðahaldanna og ofbeld-
isaðgerðum þeim er kommúnistar ætluðu að beita lýðræðissinna í
1 mai nefnd í sambandi við fulltrúa Bifreiðastjórafélagsins Hreyfils.
Einnig kom það greinilega í Ijós, að launþegar eru mjög reiðir
kommúnistum vegna framkomu þeirra í nýafstöðnu verltfalli og
kunna þeim litlar þakkir fyrir frammistöðuna í sambandi við verk-
fallsmálin í heild.
KRÖFUGANGAN
Kröfugangan hófst siðar en ráð
gert var, vegna þess að erfiðlega
gekk að fá fólk til að bera kröfu-
spjöldin.
V'eíuahandi óhri^ar:
Nytsöm bók
ÞAÐ þykir ekki lengur viðburð-
ur hjá okkur, þótt út komi
ný bók. Bókaflóðið er orðið það
mikið og stöðugt, að ekki er á
allra færi að fylgjast með því,
hvað er það nýjasta af nálinni
í dag eða á morgun.
Nú á dögunum kom út lítil
yfirlætislaus bók, sem engu að
síður er mjög eftirsótt. Það er
„Hjálp í viðlögum“ eftir Jón
Oddgeir Jónsson, gefin út á veg-
um Slysavarnafélags íslands. —
Þetta er fimmta útgáfa bókarinn-
ar, aukin og endurbætt frá þeim
fyrri. Þessi bók er notuð til
kennslu á námskeiðum þeim,
sem Slysavarnafélagið og Rauði
krossinn halda í hjálp í viðlög-
um, en í rauninni ætti hún að
vera til á hverju íslenzku heim-
ili. Hún gefur í senn glöggt yfir-
iit yfir aðalatriði líkams- og
heilsufræði og leiðbeiningar um,
hvernig leikmaðurinn skuli bregð
ast við ýmsum sjúkdómum, ó-
höppum og slysum, sem alltaf
geta að höndum borið.
Vaxandi áhugi
NÁMSKEIÐ þau, sem Slysa-
varnarfélagið gengst fyrir
víðs vegar um landið á ári
hverju, njóta vaxandi áhuga og
vinsælda almennings. Er það
vel, að fólk gerir sér í vaxandi
mæli grein fyrir þörf og nauð-
syn vissrar þekkingar og kunn-
áttu á þessu sviði. Þess er
skemmst að minnast, að hér í
blaðinu birtust með fárra daga
millibili fregnir af björgun barna
frá drukknun með lífgunartil-
raunum tveggja ungra manna,
sem kynnt höfðu sér hjálp í við-
lögum, m.a. lífgun úr dauðadái.
Fyrri björgunin varð norður á
Dalvík, er tvítugur maður með
snarræði sínu hreif 4 ára gamla
telpu úr greipum dauðans, hin
sex dögum síðan, er tveggja ára
gömlum dreng var bjargað úr
Elliðaánum, hætt komnum og
hann lifgaður við af ungum
manni, skáta, sem þar var við
hendina.
Til hvatningar
NOKKURN veginn er víst að
kunnátta þessara tveggja
leikmanna í hjálp í viðlögum
varð þarna tveimur barnslifum
til bjargar. Sérstaklega er at-
hyglisverð björgun telpunnar 4
Dalvík þar sem hún hafði legið
um 15 mínútur í sjó, þegar til
hennar náðist, en það mun vera
um hámark þess tíma, sem líða
má til þess að hægt sé að gera
sér vonir um árangur af lífgunar-
tilraunum.
En þessi tvö gæfusamlegu at-
vik, sem eru okkur enn í svo
fersku minni, ættu að vera al-
menningi til uppörvunar og
hvatningar til að láta ekki sitt
eftir liggja og gera sitt til að
vera sjálfur við öllu búinn —
það er aldrei að vita, hvenær við
þurfum þess með — þú eða ég.
Hvimleiður háttur
ÞEIR, sem venja komur sínar á
veitingahús og skemmtistaði
bæjarins kvarta í auknum mæli
undan vissri tegund fólks, sem
virðist hafa komizt upp á þá hag-
kvæmu aðferð að snýkja sér sæti
við borð hjá öðrum gestum,
algerlega ókunnugu og óviðkom-
andi fólki, panta síðan óspart
veitingar á borðið handa sér og
sínum og hverfa loksins læðilega
á brott, án þess að borga eyri
fyrir það, sem það hefir neytt.
Útkoman verður svo venjulega
sú, að þeir, sem upphaflega pönt-
uðu borðið verða að borga fyrir
sig eins og lög gera ráð fyrir —
og aðskotadýrin þar að auki.
Snýkjudýrsháttur
og ópruttni
SLÍKT háttalag — og fyrir-
komulag — virðist í meira
lagi furðulegt. Það er í fyrsta
lagi furðulegt, að fólk skuli geta
fengið af sér svo lágkúrulegan
snýkj udýrshátt og óprúttni og í
öðru lagi virðist það furðulegt að
hægt skuli að knýja hina, sem
eftir sitja til að borga veitingar
fyrir aðra, sér óviðkomandi gesti.
Þess eru reyndar dæmi, að þeir
neiti algerlega, hins vegar hafa
margir aðrir orðið úti með væn-
an skilding fyrir þessa óboðnu
gesti, sem þrengdu sér upp á þá.
En slíkt ætti ekki að koma fyrir.
Það er ekki hlutverk sjálfra gest-
anna, heldur veitingahússins og
þjónaliðs þess, að sjá um að veitt-
ur beini sé greiddur svo sem
vera ber.
Sennilega er það ekki alitaf
hægt um vik fyrir þjónana held-
ur, að hafa hendur í hári þess
fólks, sem svo auðvirðilega fer
að ráði sínu, en jafn óviðunandi
er það fyrir gestina að verða að
bíða stórkostlegan halla fyrir at-
hæfi þess.
MerKllí len
klæMr iandll.
Er gangan kom á Lækjartorg
var þar fyrir allmikill mann-
fjöldi, þar sem veður var gott og
því margir úti.
RAUÐATORG OG
LÆKJARTORG
Iðju-Björn setti fundinn með
nokkrum kunnum kommúnisk-
um slagorðum. Sagði hann m. a.
að í einræðisríkjum kommúnista
fagnaði alþýðan nú þennan dag
góðum kjörum og frelsi (Minnt-
ist þó ekki á hersýninguna á
Rauðatorginu), en í „auðvalds-
ríkjum“ fylkti alþýðan liði til
baráttu gegn ríkisvaldinu.
Fyrsti ræðumaður var fulltrúi
BSRB, Guðjón Baldvinsson.
Hvatti hann fólk til þess að
hugsa sem mest sjálfstætt og láta
ekki lýðskrum villa sér sýn. ís-
lénzka þjóðin öll yrði að leggja
hart að sér til þess að geta haldið
áfram að byggja upp blómlegt
athafnaiíf. Nauðsynlegt væri að
auka framleiðsluna og skapa
meira jafnvægi í efnahagsmálum
þjóðarinnar og meira efnahags-
legt öryggi alls almennings.
„FR1ÐARÁVARPIГ
Þá talaði fulltrúi iðnema. Var
ræða hans með eindæmum léleg.
Virtist hann helzt hafa komið í
ræðustólinn til að biðja fólk, að
skrifa undir „friðarávarp“ komm
únista.
Mjög mikið los komst á fundar-
menn meðan iðneminn talaði og
gengu margir frá.
Eggert Þorsteinsson, múrari,
talaði næstur. Sagði hann m. a.
að verkfallið hefði farið vel,
þrátt fyrir mörg mistök og nú
væri ekki annað eftir, en að efla
Alþýðufiokkinn sem mest, en
heyra mátti á ræðumanni, að
hann byggist við að það verk
tæki langan tíma.
FUNDURINN LEYSIST UPP
Hafði mjög margt fólk farið af
fundi meðan Eggert talaði og
þegar síðasti ræðumaður, Eðvarð
úr Dagsbrún, hóf mál sitt var
orðið það fátt á fundi, að bif-
reiðar gátu óhindraðar ekið um
Austurstræti og Lækjargötu.
Eðvarð flutti svipaðan boð-
skap, eins og sézt í Þjóðviljanum
dag eftir dag um það, að komm-
únistar hefðu staðið sig vel í
verkfallínu. Þeir hefðu sýnt þjóð-
inni mátt sinn og þó sérstaklega
verkfallsverðirnir, sem með
„prúðmennsku“ sinni hefðu gefið
fagurt fordæmi. Hefðu þetta flest
verið ungir menn og mundi sú
„þjálfun”, sem þeir hefðu fengið
verða þeim til mikils gagns síðar
meir, er á þyrfti að halda til of-
beldisverka.
Er Eðvarð lauk máli sínu var
lítið fleira á fundinum, en oft
sést á torginu um sexleytið á
daginn, er fólk hættir störfum
og er að bíða eftir strætisvögn-
um.
Voru kommúnistaleiðtogarnir
heldur framlágir, er þeir gengu
einir og yfirgefnir af fundi, enda
fylfidi þeim nú enginn.