Morgunblaðið - 09.06.1955, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 9. júní 1955
26v
FORÐUMST NÝ BÚSKAPARÆVSNTÝRI
effir Gunnar Bjarnason, Hvanneyri
FURÐANLEGA mörg óhöpp
liafa hent bændur þessa lands
► og þjóðina alla vegna ýmiskon-
ar ævintýramennsku í búskap-
armalum, og svo lítur út, að þessi
óhöpp ætli aldrei að verða okk-
ur áð kenningu. Hver ný kyn-
slóð kemur með ógætna áhuga-
merin í hóp ráðamannanna, og
og þeir hyggjast margir hverjir
ætla sér að flytja „nýja Jerú-
salém“ velmegunar til landsins
og leysa erfiði og vanda búskap-
arins með einhvers konar „hók-
us-pókus“ aðferðum. Þessir
menn eru margir ágætlega
menntaðir og færir á sínu sviði,
en mér finnst þeir stundum
kunna sögu landsins og búskap-
arins í landinu of illa. Sem dæmi
um þessi óhöpp okkar, sem mörg
hafpi verið þjóðfþ’voði, vil ég
leyfa mér að nefna eftirfarandi
úr sögu búnaðarins s. 1. 200 ár.
1, Skömmu eftir miðja 18. öld
var erlent sauðfé flutt til lands-
ins. Með því kom fjárkláðinn, og
hafði hann nærri lagt þjóðina að
velli fjárhagslega.
2..Eftir 1930 var karakúlfé flutt
til landsins með þeim afleiðing-
umv að búskapur í fjársveitum
landsins hefur ekki borið barr
sitt með eðlilegum hætti síðan,
en auk þess afhroðs, sem bænd-
ur ;hafa orðið fyrir, hefur öll
þjóðin þurft að bera bunsar fjár-
hagsbyrðar til aðstoðar búskapn-
um í þessum þrenffingum.
3,,Um svipað levti og karakúl
féð var flutt til landsins, voru
keyptir holdanaut!Trinir frá Bret
landi og fluttir i einanrrun í
Þerney. Af hendingu urrpgötvaði
Páll Zóphóníasson í heimsóknar-
ferð til evjarinnar. að ?ripir
þessir genru með hér ób°Vktan
sjúkdóm. Slysi var bá forðað.
4. Á þessari öld hafa ýmis
refakyn verið flutt til landsins.
Af því hefur enginn ávinningur
orðið frá neinu sjónarmiði séð.
Helzta afleiðing þess er sú, að
nú er silfurrefablóð í skollum
þeim, sem drepa fénað bænda og
valda plágu í landinu.
5. Á þessari öld fluttu ævin-
týramenn búskaparins inn nýja
dýrategund, sem minkar hafa
verið kallaðir, og munu fáir geta
fært sönnur á. að af minkarækt-
inni. hafi orðið ávinningur eða
hagnaður af nokkru tægi. Hins
vegan veldur þetta skæða morð-
dýr alvarlegri röskun í hinu frið
sæla dýrlífi íslands, evðir fugla-
tegundum og spillir veiðiskap í
vötnum.
6, Til landsins hafa um langan
tíma verið ílutt inn alls konar
hundskrípi og kjölturakkar með
þeim vbágbornu afleiðingum. að
gamált og kostamikið fjárhunda
kvn^ sem forfeður okkar höfðu
ræktað og mótað, er nú evðilagt
til tjóns og vandræða fyrir fjár-
bændur landsins.
7., Af óvarkámi, en einnig af
vanhekkingu á fyrri árum, hafa
verið fluttir til landsins margs
konan jurtasjúkdómar s. s. kar-
töfjumvgla, stöngulsýki, kál-
maðkur o. fl.
HVERSVEGNA
HOLDANAUT?
Læt ég þessa unotalninvu
nægja, þótt lausleg sé og börf
væri á að gera hinum vm<;u atrið-
um.ýtarlegri skil, sérstatriega nú
á timum, þegar of marvir virð-
ast hafa svæft vitsmimi sma og
krefjast nýrra ævjntvrq án hess !
að kynna sér máiin frá fræðileg- ;
um sjónarmiðum.
Vegna bess áróðurs s°m nú er
hafðpr frammj um innflutning.
holdanauta OV hnss hunva oí>rr\ j
nú liggur á iunfhitnineshömlun- j
Um. sem thfftrtneqrrralrjið setti ,
meðan þjóðín dvaldj f dimmasta !
táradal búsVanarhör-munganTia
vil ég setja frnm oinf°tda crvjr-n- j
ingu, sem ég æti°st til. að for- j
mælendur og áróðursmenn fvrir j
nýjum innflutningi holdanaut. j
svari: Til hvers á að flytja inn
■ þessa nýju búfjártegund?
j Til að auðvelda svarið fyrir
i þessum málefnalegu andstæðing-
í um mínum og margra annara
í landsmanna, sem um búskap
I fjalla, vil ég setja fram nokkrar
í spurningar, sem mér finnst vera
j aðalatriði málsins og svara þeim
með þeim rökum, sem mér finnst
vera skýrust og skipta mestu
máli:
1. spurning: Er þörf á auknu
nautakjöti fyrir innlendan mark-
að?
Svar: Á þessu ári er nóg kjöt
í landinu til að fullnægja eftir-
spurninni. Ef allt verður með
felldu, skapast mikið vandamál
á næstu árum vegna nauðsyn-
legs útflutnings á kjötvörum.
Ýmsir forystumenn landbúnað-
arins hvetja bændur til aukinn-
ar framleiðslu og útflutnings og
gera jafn vel kröfu um, að bú-
skapurinn skapi gjaldeyri með
útflutningi. Ef til vill eiga þessir
ágætu menn nóg af hollráðum
innanbrjósts, til þess að þetta
mál leysist vel og án þess að
skapa búskapnum verðlags-
kreppu og aðra örðueleika, sem
fvlgir því að framleiða fyrir of
lágt verð. Það væri gott, að ráð-
in kæmu sem fyrst fyrir almenn
ingssjónir, svo að ekki verði flan-
að út í neinar ófærur. Eg segi
þetta af því, að vegna ýmis kon-
ar tilrauna, sem ég hef gert á
eft.ir erlendum markaði fvrir
undanförnum árum til að leita
hross, án þess að fullur árangur
hafi enn fengizt, var ég nýlega
heiðraður með þeirri ásökun eins
fremsta forystumanns búskapar-
ins, að eina áhugamál mitt í bú-
skap væri ábvrgðarlaus fjár-
austur úr rikissjóði. Þessi ágæti
maður á sjálfsagt auðvelt með
að finna og leggja saman þær
upphæðir. sem ríkissjóður hefur
varið til að finna markaði fyrir
sjávarafurðir og koma þeim á
markað. Einnig mun ég nú hér
í grein bessari svna honum og
öðrum fram á, hvernig málin
standa, er til kasta h'.'isafurðanna
kemur í útflutningsverzluninni.
2. spurning: Er ástæða til að
flytja inn í landið holdanaut, til
þess að framleiða nautakjöt til
útflutnings?
HVABA VFRD FÆST
FVHIR BÚSAFURHTRNAR?
Svar: Það eina, sem getur rétt-
lætt þá áhættu, sem innflutning-
ur holdanauta hefur í för með
sér og þann gífurlega kostnað,
sem framkvæmdin hefði í för
með sér, er, að framleiðslan sé
hagkvæmari til ú.tflutnings en
framleiðsla kindakjöts og hrossa
kiöts. Hross og sauðfé eru þær
búfiártegundir, sem landsmenn
hafa löngum reynt og vita vel,
hvers af má vænta Segja má,
að þessi gamli og góði fénaður
okkar sé ekkert ævintýralegur,
ekkert nýstárlegur og ósköp
gamaldags og þjóðlegur. En samt
sHdum við athuga til hlýtar þá
möguleika, sem gömlu búfjár-
kvnin okkar bjóða og gera litil-
leea samanhurð á beim og hinu
nýja. sem menn mi sjá í hillinv-
um. f bv>' samhandi ’ærður mér
fvr-st á að sDvria: Hvaða verð
<T„tnr h«'imsmarV'iðTiT-iTjn fvrir
bínar ýmcu hús",>,-ðir. sem við
böóim tök á að framleiða, og
Viimmig er hað verð í saman-
hjirði við innlenda verðið? S’ðar
víi ég svn athura bostnaðarhlið
frTimioiðslunnar. Heimsmarkaðs-
verðið tek ég eftir nvlegri verð-
sVránjncrn á KavmhöPinni í Kaun
minnahöfn, og ég sé. að siðasta
sVrásetoing har er miög svinuð
því meðalverði. sem Danir hafa
feneið fvrir bessar vnnir á landa
mærum árið 1953. (Verð á landa
mærum samsvarar f. o. b. verði
hjá okkur, þ. e. verði í skipi í út- I nema von að ég spyrji: Til hvers
flutningshöfn). 'á að flytja til landsins þessi
Yfirlit yfir verð á búvörum í íslenzkum krónum:
Heims- íslenzkt Heimsmark- Halli af :
markaðs- heildsölu- aðsverð í % millj. kr.
verð. Kr. verð. Kr. af ísl. heild- gjaldeyris-
pr. kg. pr. kg. söluverði. öflun. Kr.
1 Dilkakjöt, 1. fl. 10,64 16,86 63% 585,000,00
2. Kjöt af kvígum
og uxum, I. fl. 9,57 16,50 58% 721,000,00
3. Kjöt af ungum
kúm, I. fl. 8,33 13,80 60% 656,000,00
4. Kjöt af vetrung-
um. Urvalskjöt,
sem ekki er á
marka'T' hér 14,18
5. Folald&ivjöt, I. fl. 7,80 8,50 92% 90,000,00
6. Hrossakjöt, I. fl. 6,44 7,75 83% 203,000,00
7. Ostur (45%) .. 9,50 23,60 40% 1,481,000,00
8 Smjör (verð nærri
lagi) 16,50 46,00 35% 1,847,000,00
Verðlagsheimildir mínar eru
aðallega Árbók landbúnaðarins,
1. hefti 1955 og Danmarks Stat-
istisk Aarbog 1954. Útflutnings-
verð Danmerkur á búsafurðum
er mjög nærri heimsmarkaðs-
verði. í ýmsum löndum er verð-
lagið hærra, t. d. í Noregi, en
ekki mun vera rétt að miða við
það. í síðasta dálki, þar sem um
er að ræða hallann af gjaldeyris-
öfluninni, er flutningskostnaður
á markaðinn ekki með talinn, svo
að hallinn mundi verða nokkru
meiri en þar er sagt, en þar sem
mér er ekki kunnugt um flutn-
ingsgjöld og kostnað við útflutn-
inginn, get ég ekki tekið það
með. Nú má hér gera samanburð
við fiskútflutninginn, en þar er
aukaskatturinn á gjaldeyrinn um
25—50%. Dilkakjötið mundi þá
hurfa 58—60% gjaldevrisálag,
kiöt af uxum og kvígum 72—75%
folaldakjöt 10—12%, hrossakjöt
20—22%, en ostar þvrftu hvorki
meira né minna en 148—150% og
smjörið um 185% gjaldeyrisálag.
HROSSAKJÖT
A TTHSFEJ ANLEGAST
Vegna fækkunar á hrossum i
Evrópu hefur verð á hrossakjöti
farið jafnt og þétt hækkandi s.l.
2—3 ár. Það er mikill misskiln-
ingur manna, sem talsvert ber á
hér á landi. að hrossakjöt sé eitt-
hvert ómeti. sem aðeins sé sam-
hoðið siðlausum lýð og frum-
s+æðum. Til forna var hrossa-
Vjöt talið hezt og æðst allra kjöt-
tecninda. Pápiskan skapaði hjá
þióðinpi bjálfalega andúð á þess
ari fæðut.evund, og eimir svo
eftir af bábiliunni enn, að ýmsir
menn fá velgju af tilhugsuninni
um hrossakiötsát. Árið 1953 seldu
Danir Belgíumönnum hvorki
meira né minna en 1« húsund
hross til slátrunar og ftölum 10
húsundir. Svisslendingar. Hol-
lendinvar og ýmsar Austur-
Vvrópuhíóðir eru einnig miklar
hrossakiötsætur. Vegna mjög
mjnnkandi fmmhoðs á hrossa-
Viötj mun heð nú sennilega vera
öÍTibver auðselinnlevasta kiöt-
t°'Tundjn á EvrónnmarVaftinum.
„cr connjiega auðseljanlegri en
ajiVakiöt.
Umræður um framleiðslumál
landbúnaðarins hér á landi eru
oft allt að því háskalegar og
valda vandræðum. Þær eru titt
mengaðar tvenns konar trú, of-
trú eða vantrú. sem báðar byggj
ect á vanþekkingu og skorti á
giörhvgli og málefnaathugun. Nú
er ekkert. sem bendir til þess,
°ð auðveldara sé að selja úr landi
neutaViöt. heldur en hrossakjöt
»ða dilkakjöt. Það hefur heldur
°Vki komið í liós, að neinn aðili
hafi tjáð sig fúsan til að greiða
hærra meðlag með útflutningi
nautakjöts en útflutningi hinna
þjóðlegu kjöttegunda. Er þá
holdanaut? S.l. vetur heyrði ég
helzt þau rök til færð, að bænd-
ur i Eyjafirði og Flóa þyrftu að
fá þau til að éta rekjur og fyrn-
ingar!! Hefur nokkur sannað, að
holdanaut éti rekjur og fyrning-
ar betur en sauðfé eða stóðhross,
eða að þau skiluðu fyrir það
meiri afurðum? Raunar þarf
ekki mikla búfræðilega mennt-
un til að komast að raun um,
hvað rétt er og skynsamlegt í
þesum efnum, en því miður virð-
ist oft gripið fremur til annara
vísinda en búvísinda, þegar bú-
skaparmálin eru rædd og um þau
ritað hér á landi.
Andstaðan nú gegn innflutn?
ingi boldanauta og annars bi'v-
fjár var nefnd Hvannevrarstefn-
an á s.l. vetri. Er það sökum þess,
að nemendur á Hvanneyri sendu
Búnaðarþingi mótmæli gegn
þesu málefni, og að mig minnir,
töldu ekki nægileg rök mæla
með nauðsyn þess. Var okkur
Stefáni Jónssyni. kennara, kennt
um þessa afstöðu nemendanna.
Ekki höfðum við komið nærri
þessari fundarsamþykkt, vorum
báðir fjarverandi, er hún var
gerð. Hins vegar tel ég það okk-
ur og kennslu okkar til sóma, að
nemendumir gera kröfur til, að
beitt sé rökum osr þekkingu við
afgreiðslu iafn mikilvægra mála
ne bér eru á ferðinni. Ég hef hér
að framan sVvrt lítilleea hluta af
þeim búfræðileeu staðrevndum,
sem á bak við Hvanneyrarstefn-
una standa. Nú skal ég taka aðra
hlið málsins til meðferðar, og er
hún einnig veigamikil.
Ég er hræddur um, að ýmsir
áróðursmenn holdanautaeldisins
geri sér litla grein fyrir, hvað
unpeldið kostar, og sérstakleea
viti h'tið um, hversu mikla miólk
og undanrennu nautgripirnir
þarfnast í uppvextinum, til þess
að geta skilað sómasamlegri kjöt
vöru. Vil ég í þessu sambandi
hafa hr-oscakjötsframleiðslu til
samanburðar.
HPOSSHrtFAR rtG
NATttsKIiAUFT”
1. Engin búfjártegund. innMnd
°ða erlend, er eins h'’r?''To-'!<: ng
’slenzku hrossin. Þau "‘'-a min*'t,+
ar kröfur til húsnæðis og eru
næpjusömust með fóður. Þau
mvndu ekki eingöngu éta til agn-
ar allar rekjur og fyrningar Ev-
firðinga og Flóamanna, heldur
krafsa snjóinn ofan af sinunni og
nota hana til fóðurdrveinda. V:3
Tslendingar vjtum, hvers hross-
bófurinn er megnumir í barátt-
unni við klakann. Við vantrevst-
um naut.sklaufunum í þeim sam-
anburði. Vilii einhver mótmæla
hpssum stnð'ræfineum mínum. þá
t.e] ég nauðsimlegt, að það sé
aert með rökum. svo að málin
skvrist.
2. Vei með farin stóðhryssa,
sem er ormahreinsuð á hverju
hausti, og fær að ganga í rekjum
og moði frá fjósi og fjárhúsum,
skilar auðveldlega folaldi árlega,
sem leggur sig með 85 kg falli
(75—100 kg). Þetta er óbrigðul
reynsla, og marga hryssur hafa
afkastað þessu án afskipta manns
ins, ormafullar, án nokkurs auka
fóðurs og án þaks yfir höfuðið.
Stóðhryssunni líður vel, ef hún
hefur næringu og skjól.
Hvernig skyldu nú 85 kg af
nautakjöti vera framleidd af
holdanautum? Þar sem engar
tölur liggja fyrir um það hér á
landi, þótt varla sé annað sæm-
andi, þar sem málið er búið að
vera í athugun í ein 6—7 ár, þá
verð ég að styðjast við danskar
heimildir um það.
Þegar holdagripaeldið er í
góðu lagi og góð holdakyn eru
notuð, þá er hægt að fá um 85
kg. af kjöti af 6—6V2 mánaða
gömlum kálfi, sem þá vegur á
fæti um 140 kg. Hér skal nú
gera yfirlit yfir þann fóðurkostn
að, sem minnst verður komizt af
með af öðru fóðri en beit og heyi
Þetta er fóður, sem enginn getur
losnað við að nota, þegar um
vippeldi nautgripa er að ræða.
Haldi menn annað, þá er það
hrein fávizka eða heimska.
18 kg nýmjólk á kr. 1,70, sam
tals kr. 206,00
1300 kg undanrenna á kr. 0,30,
samtals kr. 390,00
200 kg kjarnfóður á kr. 2,30,
samtals kr. 460,00.
Lágmarksfóðurkostnaður kr.
1156,00.
Þetta verður allt bein útgjöld
fyrir búið, svo kemur heyfóður
eða beitarfóður til viðbótar. Ef
til vill væri hægt að spara að
einhverju leyti útgjöld við kjarn-
fóðrið, ef kálfarnir væru 3 mán-
uði af uppeldistímanum á rækt-
aðri túnbeit. Þetta atriði er þó
aðeins mín hyggja, en er ekki
byggt á erlendum leiðbeiningum,
og kann það því að vera rangt.
Hér á innlenda markaðinum
myndi þessi kálfur leggja sig á
kr. 1400,00. Þá eru eftir til ann-
arar greiðslu um kr. 250,00.
Finnst nokkrum furða, þótt nem-
endur bændaskólanna telji sauð-
fjárrækt og hrossarækt ábata-
samari atvinnuvegi.
ÚTFLUTNINGUR
HROSSAKJÖTS —
INNFLUTNINGUR
NAUTAKJÖTS
í sambandi við holdanautaupp-
eldið er einu atriði enn ósvarað.
Það kann að vera, að einhverjir
Islendingar geti ekki án verið
úrvals góðs nautakjöts af Gallo-
way- eða Hereforduxum. Ef svo
er, og ef við viljum mæta óskum
þeirra, þá vil ég hér benda á af-
ar hagkvæma leið til að leysa
þann vanda.
Við getum selt 500 tonn af fol-
aldakjöti t. d. til Belgíu, og ætt-
um að fá fyrir það 3,0 milljónir
króna. Notum þann gjaldeyri til
að kaupa bezta nautakjöt, t. d.
i Danmörku (eða Argentínu), og
þá ættum við að fá um 408 tonn
(I. fl. kjöt áf kvígum og uxum,
heimsmarkaðsverð kr. 9,57 á
ksV Seljum svo þeim sem vilja
þetta nautakjöt með innlendu
nautakjöfsverði og fengjust þá
þng ca kr. 6,7 milljónir.
Mismunurinn eða hagnaðurinn
er kr. 2,8 milljónir. Nokkur
kostnaður færi í að flytja 500
tonn frá landinu og 408 tonn til
landsins. Áætla ég þann kostnað
1 milljón króna, og verður þá
enn eftir 1,8 milljón í hagnað.
Það er að sjálfsögðu óþarft að
koma með tillögur um, hvernig
honum skuli varið, því að nógu
margir kunna hér ráð á slíkum
hlutum. Hitt grunar mig, að
færri muni setja upp svona auð-
veld reikningsdæmi, sem eyða
miTTiónum í auðtekinn gróðasjóð.
Ég tek aðeins þetta eina dæmi
Frh. á bls. 27