Morgunblaðið - 16.07.1955, Page 11
MORGIJTSBLAÐÍÐ
11
Laugardagur 16 júlí 1955
GENF
Áttræbur 1 gær:
þess efnis,
Framh. af bls. 9 J „einræðisfjölstjórn“, þar sem
að ráðstefna verði allir vilja ráða, en enginn einn
Júlíus Sigurðsson, Litlunesi
haldin naeð fulltrúum frá Rauða-
Kina. ti
hefir úrslitavald. Slík einræðis-
stjórn á litla sem enga framtíð
fyrir sér. ,
Eisenhower og Krusjeíf hafa
einkum rætt um Genfarfundinn
í ræðum og á blaðamannafund-
um, og hafa yfirlýsingar þeirra
vakið heimsathygli. f samtals-
formi yrði kjarninn þessi:
Krusjeff: Ef þið ræðíð við okk-
iir af fullri hreinskilni og lítið
á okkur, eins og jafningja, er NEITA AÐ ræöA L’M
hægt að búast við árangri.
— (hrankshaw
Frh. af bls. 9.
yfirráðasvæði Rússa í Mið-Evrópu
verði gerl hlutlaust, þótt það verði
áfram innan Sovélsamveldisins.
LEPPRfKIN
Eisenliower: Við förum þangað j,ag er rnjög athyglisvert, að í
,<til Genfar) með góðu hugarfari Undirbúningi sínum fyrir ráðstefn
og kynnum málstað okkar með una> hefir Ráðstjórnin ekki lagt
Vináttuhug. I áherzlu á neina fasta áætlun.
Krusjeff: Við förum ekki til jafnvel tillögur Rússa í afvopn-
Genfar, haltir og farlama....... unarmálunum — sem líkjast mjög
Það eru aðeins heimskingjar, sem þeim tillögum, er vestrænar þjóð-
eru þeirrar sivoounar: ) ir hafa þorið fram fyrir löngu, en
Eisenhower: Enginn banda- Rússar hafa þó nokkuð breytt
rískur ráðherra hefir sagt, að þeim sér j hag. _ fjalla fremur
Rússar kæmu haltrandi til Genf- um> hvað skuli tn bragðs taka að
arfundarins. ) yáðstefnunni aflokinni, heldur en
Krusjeff: Ef þið viljið ekki hver skij þessum málum skuli gerð
ræða málin af alvöru, getum við á stórveldafundinum.
beðið og séð til.
Eisenhower: Við ætlum ekki
Hingað til hafa Rússar aðallega
að láta hlevnidóma evðileggja ^ áherzlu á «auðsyn þess að
það, esm áunnizt getur á ráð- skaPa «Í>æg\iegra andrumsloft i
Stefnunni I milliríkjamalum og bmda endi
Af þessum ræðum leiðtoganna 1 á »kalda stríðið“. Og segja má, að
má ráða, að andrúmsloftið hafi þeir hafi ekki latið sitja við orðm
svolítið breytzt og ekki sé út í tám ^elr te us a a ,ganga
hött að vona. að samningar takist endanlfaA fra Uaðarsamnmgun-
um ýmis vandamál, sem leysa um vlð /usfurr\kl’ foru ’’Pf'
- - grímsferð til Belgrad, buðu dr.
Adenauer heim, birtu nákvæmar
fregnir af blaðamannafundi Eisen
howers, er forsetinn ræddi vænt-
anlega Genfar-ráðstefnu. Þeir
þarf.
ÞRJÁR ástæður
Flestir sérfræðingar eru þeirr-
ar skoðunar, að meiri árangurs ) hafa“ ekkl heldur verið myrkir í
máli um, hvaða mál þeir vilja
ekki ræða í Genf — og þá einkum
neitað eindregið að ræða „frelsun
Iepprikjanna“.
Víst er um það, að Bulganin
marskálkur, mun á sínum tíma
bera fram allskonar tillögur, er
vestrænar þóðir geta ekki gengið
að. T.d. eru Rússar vissir með
að krefjast þess, að Bandaríkin
yfirgefi allar sínar herstöðvar á
meginlandi Evrópu og jafnvel
víðar.
sé að vænta af fundum utan-
ríkisráðberra fjórveldanna en
Genfarráðstefnunni. ITtanríkis-
ráðherrafundurinn verður hald-
inn í haust. En Genfarfundur-
inn ætti þó að varpa ljósi á aðal-
gátuna: Hvað er á bak við frið-
artal Rússa upp á síðkastið? —
Sérfræðingar í Evrópu halda þó,
að þeir hafi nú þegar ráðið þessa
erfiðu gátu:
1) Róssar vilja frið i Evrópu,
svo að þeir geti sinnt tagðarefn-
um sínum í Asíu og ráðið fram
úr ýmsum vanðamáinm, sem
þeir eiga þar við að etja.
Þetta, segja sérfræðingarnir,
er aðalástæða þess, að Rússar1
hafa breytt um bardagaaðferðir.
Rússar eru nefnilega hræddir
um, að bandamenn þeirra í Asíu,
kínverskir kommúnistar, flæki
þá í „heitt stríð“. Og jafnvel
óttast þeir, að kínverskir komi
sjálfir knéskoti á þá á óvörum.
Þessu viðvíkjandi þykir það
einkar athyglisvert, hversu mjög
Rússar hafa aukið herbúnað sinn
í Asíu undanfarið. Þeir hafa t. d.
komið upp radarneti frá Kams-
tjaka alla leið til Haínaneyjar.
EINS OG ÁLFAR ÍJR HÓL
Það er heldur engum blöðum
um það að fletta, að þeir munu
reyna eftir beztu getu að spilla
samstarfi Vesturveldanna þriggja
og tefla þeim hverjum gegn öðr-
um. En þrátt fyrir allt munu hin-
ir nýju ráðamenn í Kreml, sem
svo lengi hafa ekkert samband
haft við umheiminn vegna algjörr-
ar einangrunarstefnu Stalíns,
gjarna vilja kynnast mönnum og
málefnum vestursins til að geta
þekkt þau öfl, er þeir deila við.
Bæði Bulganin marskálkur og
Iirusjeff munu vilja af eigin raun
kynnast því, hvað er á seyði í vest
Þeir bafa dregið her burt ur ræmim löndum j stað þess að
Evropu og flutt hann austur til . ta ein 8ngu á þæl, Uppiýsing-
Siberiu, - til kinversku landa- ar er hjnn brúnaþungi Molotov
mæranna. Þa hafa þeir og minnk- , . veitt þeim urn utanríkismál.
að hernaðaraðstoð sma við Kin-; Ö]1 framkoma þeirra 5 Belgrad
verja, svo að þeir hafa. ekki skot- , bent] inil til þessa.
færabirgðir nema til tveggja 1
vikna. — Og Rússar hafa alls!
ekki breytt stefnu sinni í Asíu- ! EITT AF TVENNU
löndum, — þar hafa þeir á eng- Ég held, að þeir — eins og leið-
an h'átt dregið Úr kalda stríð- togar vestrænna þjóða — geri sér
inu. | Ijóst, að milliríkjaviðskipti séu í
2) Evrópumenn eru yfiríeitt þann veginn að komast í óefni, og
sammála Bandaríkjamönnum um eitt af tvennu hlýtur að verða inn-
það, að fjárhagsörðugíeikar hafi an tíðar: Kjarnorkustyrjöld hlýtur
þvingaff Rússa til undantátssemi. að hrjótast út; slíku yrði aðeins
Fjárhagur Sovétríkjanna er ‘ afstýrt með því að stjórnmála-
heldur slappur um þessar rnund- , mennirnir setjist að samningaborð
ir, ríkið er hætt að þola stórút- inu og reyni að Itoma sér saman
gjöld til hernaðarframkvæmda. : um lausn heimsvandamálanna.
Þá eru Kínverjar stöðugt á j Auðvitað hljóta Rússar að reyna
rússnesku jötunni, kjarnorkutil-! að halda áfram að auka fylgi
raunirnar mjög dýrar o. s. frv. j kommúnismans um heim allan, en
3) Ekkí er hægt að sjá annað' en í bili hafa þeir meiri áhuga á öðr-
EINN af þekktustu bændum við
Breiðafjörð varð áttræður í gær.
Júlíus Sigurðsson í Litlanesi er
fæddur 15. júlí árið 1875 á Reyk-
hólum í Barðastrandarsýslu.
Voru foreldrar hans Sigurður
Vermundsson og Ingibjörg Ein-
arsdóttir. Sigurður faðir Júlíusar
drukknaði af skipi frá Isafirði,
þegar Júlíus var á öðru ári. —
Ingibjörg móðir hans giftist aft-
ur skömmu seinna Þórði Ólafs-
syni, vinnumanni Bjarna Þórðar-
sonar bónda á Reykhólum. Þau
hjón bjuggu síðan í Börmum í
Reykhólasveit til æviloka.
Þegar faðir Júlíusar drukknaði
var hann tekinn til fósturs af
Jóhanni bónda Magnússyni og
Önnu konu hans Guðmundsdótt-
ur á Höllustöðum, og var hjá
þeim meðan bæði lifðu, eða fram
undir tvítugsaldur. Þá dó Jóhann.
Anna fluttist þá í Svefneyjar á
Breiðafirði til Magnúsar bónda
sonar síns, og fylgdi Júlíus fóstru
sinni þangað. Þar var hann síðan
vinnumaður i 25 ár samfleytt.
í Svefneyjum man ég fyrst eft-
ir Júlíusi. Þá sjaldan hann kom
á heimili foreldra minna á þeim
árum fylgdi honum jafnan glað-
værð og gott skap og vísur flugu
oft, því hann er hagmæltur vel
og fór snemma að fást við vísna-
gerð.
Ari gamli Jochumsson frá
Skógum var farkennari i Reyk-
hólasveitinni þegar Júlíus var að
alast þar upp. Hann átti að kenna
honum Kverið m. m. Júlíus lá
alltaf í rímum og öðrum bókum
sem hann náði í, þegar hann átti
að vera að læra Kverið, og hafði
lært fimm rímnaflokka og mörg
kvæði á undan því. Því sagði
karl eitt sinn, er Júlíus kunni
illa fræðin:
Kverið er fjandans kross á þér,
en kvæða vandast þófið.
Júlíus botnaði samstundis:
Þá gefur andann Ari mér,
— að ég standist prófið.
Þótti Ara botninn góður, og
spáði Júliusi skáldfrægðar.
Þegar Júlíus var 13 ára vant-
ari 8 sauði í ull á Höllustöð-
um og var hann sendur til að
leita þeirra. Eftir tveggja sólar-
hringa þrotlausa leit fann hann
j þá í Barmahlíðarbrúnum, og rak
þá heim í hús á Höllustöðum.
j Þá varð honum að orði, er hann
gekk í bæinn:
Skólaus, votur, skítugur,
skal svo ljóð fram bera.
Þreyttur, svangur, sifjaður,
segist ég nú vera.
Ef ég man rétt, þá var Júlíus
fyrirvinna eða ráðsmaður hjá
Magnúsi bónda Jóhannssyni, því
hann bjó stórt og hafði margt
I hjúa á búi sínu, svo sem þá var
| háttur stærri bænda í eyjum. •—
j Það var við fjárgæzlu í Svefn-
eyjum sem Júlíus komst í kast
við skrímsli í Skjaldarey. Þá
sögu hefur hann sagt í Vestfirsk-
um sögnum, er henni því sleppt
hér.
Eina fósturdóttur eiga þau
Salbjörg og Júlíus, Önnu Sig-
urðardóttur ættaða úr Saurbæj-
arhreppi. Hún lærði hjúkrun og
starfar nú í Reykjavík eða ná-
grenni.
Vorið 1919 yfirgaf Júlíus svo
eyjarnar og fluttist að Litlanesi
í Múlasveit Litlanes er afskekkt-
asta og minnsta nesið á sunnan-
verðum Vestfjarðakjálkanum.
Það gengur fram af Þingmanna-
heiði og klýfur innri hluta Kerl-
ingarfjarðar í tvo smáfirði:
Kjálkafjörð og Mjóafjörð.
Tveir bæir eru á nesinu:
Kirkjuból og Litlanes. Kirkju-
ból er á því austanverðu, við
Mjóafjörð og nú í eyðl um mörg
ár. En bærinn Litlanes stendur
á Klettasillu eða hjalla á vest-
anverðu nesinu, skammt frá sjó.
Tröllslegt umhverfi er þar og
sérkennilegt, en frítt útsýnið út
u|m Breiðafjörð og vestur til
Barðastrandar •— og undra kvöld-
fagurt þegar sólin sendir geisla
sína með vestanblænum úr hafi,
um hólma og gróðursæl daladrög
í botni Breiðafjarðar.
En bændur lifa ekki á hrika-
fegurð einni saman og fáum hafði
búnast vel i Llitlanesi, enda jörð-
in kostarír til venjulegs búskap-
ar. Og svo kvað Júlíus á fyrstu
búskaparárum sínum þar:
Litlanes er lélegt kot,
lítið á því græði.
Engin teljast á því not
utan beitargæði.
Það mun að vísu satt að góð
beit er í Litlanesi, en beim gæð-
um fylgir sá böggur, að þar er
flæðihættara fyrir sauðfé en á
nokkurri annarri jörð við Breiða
fjörð, og er þá mikið sagt. — Þeir
voru líka til, er spáðu því að
Júlíus yrði hvorki mosavaxinn
eða ellidauður innan um allt stór
grýtið og skriðurnar í Litlanesi.
Aðkoman í Llitlanesi var held-
ur ekki glæsileg. Baðstofan var
reft upp með lurkum úr Kjálka-
fjarðarskógum og önnur hús í
góðu samræmi við hana. Hvergi
sléttur blettur í túninu og feng-
ust af því 60 sátubögglar. Lá það
og undir ágangi af öllum skeppn-
um, því hvergi var það girt nema
þar sem hrikaleg björg fram
úr fjallinu skýldu því. En stórir
safnhaugar voru við hverjar
kofadyr og voru þeir eina gullið
sem Júlíus tók við í Litlanesi.
Ofan á þessa aðkomu í nesinu
bættist svo hið versta tíðarfar
veturinn 1919—1920. En þeirri
hríð létti fljótlega og Júlíus var
ekkert fjær skapi en að gefast
upp í nesinu, úr því hann einu.
sinni var kominn þangað. Og sendir til baka:
har.n tók til óskilltra málanna.
Keypti jörðina á fyrstu búskap-
arárum sínum, byggði góðan bæ
og síðan öll útihús, og hefur nú
lokið við að slétta túnið og
stækka það svo sem verða má.
S. 1. sumar fengust af því 6 kýr-
fóður af ágætri töðu.
eitthvað sé bogi® við stjérn ríkis-
ins.
um málum. 1 fyrsta skipti um
i langt skeið — eiginlega síðan
Jafníngjarnir, sem þar eru „á Stalín tók við stjórnartaumunum
toppnum“, virðast vera farnir að { Rússlandi — koma Rússar til
flækjast hver fyrir öðlrum. i móts við Vesturveldin dálítið for-
Bulganin er álitinn lundsterkur j vitnir og jafnframt fúsir til að
maður, greindur og mikilhæfur, | gera tilraun til samninga, — til-
en samt hefir Krusjeff æ ofan íjraun sem ef til vill misheppnast
æ reynt að skyggja á hann. í j en er samt engu að síður tilraun.
Rússlandi er nú nokkurskonar (Observer — öll réttindi áskilin).'
9. marz 1909 giftist Július Sal-
björgu Þorvarðardóttur frá Flat-
ey. Þeim hefur orðið fjögurra
barna auðið og lifir nú aðeins
einn sonur, er dvalist hefur með
foreldrum sínum til þessa. Upp-
komna stúlku misstu þau, Guð-
rúnu að nafni, mesta efnisbarn
og augasteinn foreldra sinna. •—
Henni var komið til náms vetur-
inn eftir að hún fermdist, hjá
séra Bjarna Símonarsyni á
Brjánslæk sem ekki var þó vana
legt, um fátæk stúlkubörn á þeim
árum og lauk sá ág:eti kenni
maður miklu lofsorði á gáfur
hennar og námfýsi, en hún dó
áður en lengra varð komist á
námsbrautinni. Hin börnin dóu
við fæðingu.
an á allt annað. Því ég fæ ekki
betur séð, en með vegi kringum
Litlanes, væri túninu þinu, lífs-
afkomu þinni og þar með síðustu
byggðinni í Litlanesi stefnt í bráð
an voða. — Og þó ég efist ekki
um vilja þinn til að skapa gróð-
Urmold og nýtt tún á hjallanum
kringum bæinn þinn, þá efast ég
um að Drottinn allsherjar leyfi
þér það, því þú veist hversu grátt
hann hefir látið lungnabólguna
og kvefið leika þig á siðustu ár-
um. — Ég er því að vona að
vegurinn kringum nesið komi
ekki fyrr en þú ert allur og þitt
fólk gengið til feðra sinna, svo
að þið í ellinni þurfið ekki að
horfa upp á þau ósköp sem af
honum hljótast fyrir byggðina í
Litlanesi.
Ég sagði í upphafi, að þú værir
einn af kunnustu bændum við
Breiðafjörð. Ég stend við það.
Ekki er það vegna auðs eða
mannaforráða i þinni sveit, að
svo er. Ég veit ekki til að þú
hafir nokkru sinni komist i
hreppsnefnd eða kaupfélags-
stjórn. Ekki heldur vegna bú-
skapar þíns í Litlanesi og þó
mætti hann endast þér til nokk-
urrar frægðar. Því það hygg ég
sannast mála, að væri hver jörð
í Barðastrandarsýslu nýtt svo
sem Litlanes um þessar mundir,
þá væri betur búið þar en í
nokkurri annarri sýslu landsins.
Heldur er það öllu fremur vegna
skáldskaparins, vísnanna þinna,
sem flogið hafa um landið þvert
og endilangt með símanum í
tuga og hundraða tali og mörg-
um komið í gott skap. •— Mig
minnir að þú segðir mér ein-
hverntíma, að þú hefðir ort 30
ljóðabréf til kunningjanna, 13
þulur, margar rímur og lausa-
vísur þínar eru óteljandi. Það
vita allir. Séra Bjarni á Brjáns-
læk sagði einhverntíma, að þú
værir manna fljótastur að botna
vísur og var hann aldrei kendur
við skrök eða skrum. Og það
hygg ég, að hagyrðingar Sveins
Ásgeirssonar hefðu ekki staðist
þér snúning, þó góðir séu, meðan
þú varst upp á þitt bezta. Til
marks um hvað þú getur enn í
þeim efnum, ætla ég að tilfæra
hér tvo botna eftir þig. Rúmið
leyfir annars ekki, að neitt sé
komið inn á skáldskap þinn. •—•
Það mun hafa verið á góunni í
vetur, að hagyrðingur nokkur
sendi þér þetta upphaf:
Fannahjaldur heiðar brún
hvítu falda lætur.
Þú svaraðir samstundis og
ísinn tjaldar ufsatún
oft um kaldar nætur.
Ennfremur þetta:
Bítur flóa grimmdar grand,
grund og snjóar frjósa.
Þetta eru helztu atriðin sem
mér eru kunn úr lífi Júlíusar
og þó stikklað á stóru.
En hvað tekur nú við Júlíus
minn? Dagsverki þínu í Litlanesi
virðist vera lokið og ætti að vera
lokið, því þú ert orðinn þreyttur
og hvíldarþurfi. Færðu nú í ell-
inni að njóta handaverkanna
þinna í Litlanesi og fallegu ærn-
ar þínar að tína í sig kjarngóðu
töðustráin í hlýjum fjárhúsum,
þegar þær Gláma og Þingmanna-
heiði blása sem ákafast norðan
hregginu fram um nesið þitt?
Eða sendir Jóhann sýslumaður
Ásaþór sinn til að ýta upp vegi
kringum nesið, svo bílar geti
þotið milli austur og vestur sýsl
unnar fyrr en ella á vorin, en
hætt verði að grafa í snjó eftir
veginum á Þingmannaheiði um
miðjan júní? Að slikum vegi væri
að vísu mikil samgöngubót. En
það er svo hæpið með vegi, sem
kosta byggð á heilum nesjum of-
Þú botnaðir:
Magnast snjóa megn um land
málar góu Ijósa.
É sé líka, að þú getur brugðið
fyrir þig penna í óbundnu máli,
ef þér býður svo við að horfa.
Grein þin um Bjarna Þórðarson.
í Árbók Barðastrandarsýslu,
stendur ekki að baki því bezta
sem birt hefur verið i þeirri bók
af svipuðu tagi.
Ég hef þessar línur svo ekki
öllu fleiri. Aðeins þetta að lok-
um:
Berðu konunni þinni koss og
kveðju frá mér, ásamt þakklæti
fyrir meðferðina á mér í hvert
skipti sem ég hef komið til ykk-
ar i Litlanes. Þorvarði syni þín-
um ynnilegt þakklæti fyrir hirð-
inguna á hestunum minum i
fyrravor. Og Jóni Thorberg, hús-
Frh. á bls. 12.