Morgunblaðið - 16.07.1955, Qupperneq 11

Morgunblaðið - 16.07.1955, Qupperneq 11
MORGIJTSBLAÐÍÐ 11 Laugardagur 16 júlí 1955 GENF Áttræbur 1 gær: þess efnis, Framh. af bls. 9 J „einræðisfjölstjórn“, þar sem að ráðstefna verði allir vilja ráða, en enginn einn Júlíus Sigurðsson, Litlunesi haldin naeð fulltrúum frá Rauða- Kina. ti hefir úrslitavald. Slík einræðis- stjórn á litla sem enga framtíð fyrir sér. , Eisenhower og Krusjeíf hafa einkum rætt um Genfarfundinn í ræðum og á blaðamannafund- um, og hafa yfirlýsingar þeirra vakið heimsathygli. f samtals- formi yrði kjarninn þessi: Krusjeff: Ef þið ræðíð við okk- iir af fullri hreinskilni og lítið á okkur, eins og jafningja, er NEITA AÐ ræöA L’M hægt að búast við árangri. — (hrankshaw Frh. af bls. 9. yfirráðasvæði Rússa í Mið-Evrópu verði gerl hlutlaust, þótt það verði áfram innan Sovélsamveldisins. LEPPRfKIN Eisenliower: Við förum þangað j,ag er rnjög athyglisvert, að í ,<til Genfar) með góðu hugarfari Undirbúningi sínum fyrir ráðstefn og kynnum málstað okkar með una> hefir Ráðstjórnin ekki lagt Vináttuhug. I áherzlu á neina fasta áætlun. Krusjeff: Við förum ekki til jafnvel tillögur Rússa í afvopn- Genfar, haltir og farlama....... unarmálunum — sem líkjast mjög Það eru aðeins heimskingjar, sem þeim tillögum, er vestrænar þjóð- eru þeirrar sivoounar: ) ir hafa þorið fram fyrir löngu, en Eisenhower: Enginn banda- Rússar hafa þó nokkuð breytt rískur ráðherra hefir sagt, að þeim sér j hag. _ fjalla fremur Rússar kæmu haltrandi til Genf- um> hvað skuli tn bragðs taka að arfundarins. ) yáðstefnunni aflokinni, heldur en Krusjeff: Ef þið viljið ekki hver skij þessum málum skuli gerð ræða málin af alvöru, getum við á stórveldafundinum. beðið og séð til. Eisenhower: Við ætlum ekki Hingað til hafa Rússar aðallega að láta hlevnidóma evðileggja ^ áherzlu á «auðsyn þess að það, esm áunnizt getur á ráð- skaPa «Í>æg\iegra andrumsloft i Stefnunni I milliríkjamalum og bmda endi Af þessum ræðum leiðtoganna 1 á »kalda stríðið“. Og segja má, að má ráða, að andrúmsloftið hafi þeir hafi ekki latið sitja við orðm svolítið breytzt og ekki sé út í tám ^elr te us a a ,ganga hött að vona. að samningar takist endanlfaA fra Uaðarsamnmgun- um ýmis vandamál, sem leysa um vlð /usfurr\kl’ foru ’’Pf' - - grímsferð til Belgrad, buðu dr. Adenauer heim, birtu nákvæmar fregnir af blaðamannafundi Eisen howers, er forsetinn ræddi vænt- anlega Genfar-ráðstefnu. Þeir þarf. ÞRJÁR ástæður Flestir sérfræðingar eru þeirr- ar skoðunar, að meiri árangurs ) hafa“ ekkl heldur verið myrkir í máli um, hvaða mál þeir vilja ekki ræða í Genf — og þá einkum neitað eindregið að ræða „frelsun Iepprikjanna“. Víst er um það, að Bulganin marskálkur, mun á sínum tíma bera fram allskonar tillögur, er vestrænar þóðir geta ekki gengið að. T.d. eru Rússar vissir með að krefjast þess, að Bandaríkin yfirgefi allar sínar herstöðvar á meginlandi Evrópu og jafnvel víðar. sé að vænta af fundum utan- ríkisráðberra fjórveldanna en Genfarráðstefnunni. ITtanríkis- ráðherrafundurinn verður hald- inn í haust. En Genfarfundur- inn ætti þó að varpa ljósi á aðal- gátuna: Hvað er á bak við frið- artal Rússa upp á síðkastið? — Sérfræðingar í Evrópu halda þó, að þeir hafi nú þegar ráðið þessa erfiðu gátu: 1) Róssar vilja frið i Evrópu, svo að þeir geti sinnt tagðarefn- um sínum í Asíu og ráðið fram úr ýmsum vanðamáinm, sem þeir eiga þar við að etja. Þetta, segja sérfræðingarnir, er aðalástæða þess, að Rússar1 hafa breytt um bardagaaðferðir. Rússar eru nefnilega hræddir um, að bandamenn þeirra í Asíu, kínverskir kommúnistar, flæki þá í „heitt stríð“. Og jafnvel óttast þeir, að kínverskir komi sjálfir knéskoti á þá á óvörum. Þessu viðvíkjandi þykir það einkar athyglisvert, hversu mjög Rússar hafa aukið herbúnað sinn í Asíu undanfarið. Þeir hafa t. d. komið upp radarneti frá Kams- tjaka alla leið til Haínaneyjar. EINS OG ÁLFAR ÍJR HÓL Það er heldur engum blöðum um það að fletta, að þeir munu reyna eftir beztu getu að spilla samstarfi Vesturveldanna þriggja og tefla þeim hverjum gegn öðr- um. En þrátt fyrir allt munu hin- ir nýju ráðamenn í Kreml, sem svo lengi hafa ekkert samband haft við umheiminn vegna algjörr- ar einangrunarstefnu Stalíns, gjarna vilja kynnast mönnum og málefnum vestursins til að geta þekkt þau öfl, er þeir deila við. Bæði Bulganin marskálkur og Iirusjeff munu vilja af eigin raun kynnast því, hvað er á seyði í vest Þeir bafa dregið her burt ur ræmim löndum j stað þess að Evropu og flutt hann austur til . ta ein 8ngu á þæl, Uppiýsing- Siberiu, - til kinversku landa- ar er hjnn brúnaþungi Molotov mæranna. Þa hafa þeir og minnk- , . veitt þeim urn utanríkismál. að hernaðaraðstoð sma við Kin-; Ö]1 framkoma þeirra 5 Belgrad verja, svo að þeir hafa. ekki skot- , bent] inil til þessa. færabirgðir nema til tveggja 1 vikna. — Og Rússar hafa alls! ekki breytt stefnu sinni í Asíu- ! EITT AF TVENNU löndum, — þar hafa þeir á eng- Ég held, að þeir — eins og leið- an h'átt dregið Úr kalda stríð- togar vestrænna þjóða — geri sér inu. | Ijóst, að milliríkjaviðskipti séu í 2) Evrópumenn eru yfiríeitt þann veginn að komast í óefni, og sammála Bandaríkjamönnum um eitt af tvennu hlýtur að verða inn- það, að fjárhagsörðugíeikar hafi an tíðar: Kjarnorkustyrjöld hlýtur þvingaff Rússa til undantátssemi. að hrjótast út; slíku yrði aðeins Fjárhagur Sovétríkjanna er ‘ afstýrt með því að stjórnmála- heldur slappur um þessar rnund- , mennirnir setjist að samningaborð ir, ríkið er hætt að þola stórút- inu og reyni að Itoma sér saman gjöld til hernaðarframkvæmda. : um lausn heimsvandamálanna. Þá eru Kínverjar stöðugt á j Auðvitað hljóta Rússar að reyna rússnesku jötunni, kjarnorkutil-! að halda áfram að auka fylgi raunirnar mjög dýrar o. s. frv. j kommúnismans um heim allan, en 3) Ekkí er hægt að sjá annað' en í bili hafa þeir meiri áhuga á öðr- EINN af þekktustu bændum við Breiðafjörð varð áttræður í gær. Júlíus Sigurðsson í Litlanesi er fæddur 15. júlí árið 1875 á Reyk- hólum í Barðastrandarsýslu. Voru foreldrar hans Sigurður Vermundsson og Ingibjörg Ein- arsdóttir. Sigurður faðir Júlíusar drukknaði af skipi frá Isafirði, þegar Júlíus var á öðru ári. — Ingibjörg móðir hans giftist aft- ur skömmu seinna Þórði Ólafs- syni, vinnumanni Bjarna Þórðar- sonar bónda á Reykhólum. Þau hjón bjuggu síðan í Börmum í Reykhólasveit til æviloka. Þegar faðir Júlíusar drukknaði var hann tekinn til fósturs af Jóhanni bónda Magnússyni og Önnu konu hans Guðmundsdótt- ur á Höllustöðum, og var hjá þeim meðan bæði lifðu, eða fram undir tvítugsaldur. Þá dó Jóhann. Anna fluttist þá í Svefneyjar á Breiðafirði til Magnúsar bónda sonar síns, og fylgdi Júlíus fóstru sinni þangað. Þar var hann síðan vinnumaður i 25 ár samfleytt. í Svefneyjum man ég fyrst eft- ir Júlíusi. Þá sjaldan hann kom á heimili foreldra minna á þeim árum fylgdi honum jafnan glað- værð og gott skap og vísur flugu oft, því hann er hagmæltur vel og fór snemma að fást við vísna- gerð. Ari gamli Jochumsson frá Skógum var farkennari i Reyk- hólasveitinni þegar Júlíus var að alast þar upp. Hann átti að kenna honum Kverið m. m. Júlíus lá alltaf í rímum og öðrum bókum sem hann náði í, þegar hann átti að vera að læra Kverið, og hafði lært fimm rímnaflokka og mörg kvæði á undan því. Því sagði karl eitt sinn, er Júlíus kunni illa fræðin: Kverið er fjandans kross á þér, en kvæða vandast þófið. Júlíus botnaði samstundis: Þá gefur andann Ari mér, — að ég standist prófið. Þótti Ara botninn góður, og spáði Júliusi skáldfrægðar. Þegar Júlíus var 13 ára vant- ari 8 sauði í ull á Höllustöð- um og var hann sendur til að leita þeirra. Eftir tveggja sólar- hringa þrotlausa leit fann hann j þá í Barmahlíðarbrúnum, og rak þá heim í hús á Höllustöðum. j Þá varð honum að orði, er hann gekk í bæinn: Skólaus, votur, skítugur, skal svo ljóð fram bera. Þreyttur, svangur, sifjaður, segist ég nú vera. Ef ég man rétt, þá var Júlíus fyrirvinna eða ráðsmaður hjá Magnúsi bónda Jóhannssyni, því hann bjó stórt og hafði margt I hjúa á búi sínu, svo sem þá var | háttur stærri bænda í eyjum. •— j Það var við fjárgæzlu í Svefn- eyjum sem Júlíus komst í kast við skrímsli í Skjaldarey. Þá sögu hefur hann sagt í Vestfirsk- um sögnum, er henni því sleppt hér. Eina fósturdóttur eiga þau Salbjörg og Júlíus, Önnu Sig- urðardóttur ættaða úr Saurbæj- arhreppi. Hún lærði hjúkrun og starfar nú í Reykjavík eða ná- grenni. Vorið 1919 yfirgaf Júlíus svo eyjarnar og fluttist að Litlanesi í Múlasveit Litlanes er afskekkt- asta og minnsta nesið á sunnan- verðum Vestfjarðakjálkanum. Það gengur fram af Þingmanna- heiði og klýfur innri hluta Kerl- ingarfjarðar í tvo smáfirði: Kjálkafjörð og Mjóafjörð. Tveir bæir eru á nesinu: Kirkjuból og Litlanes. Kirkju- ból er á því austanverðu, við Mjóafjörð og nú í eyðl um mörg ár. En bærinn Litlanes stendur á Klettasillu eða hjalla á vest- anverðu nesinu, skammt frá sjó. Tröllslegt umhverfi er þar og sérkennilegt, en frítt útsýnið út u|m Breiðafjörð og vestur til Barðastrandar •— og undra kvöld- fagurt þegar sólin sendir geisla sína með vestanblænum úr hafi, um hólma og gróðursæl daladrög í botni Breiðafjarðar. En bændur lifa ekki á hrika- fegurð einni saman og fáum hafði búnast vel i Llitlanesi, enda jörð- in kostarír til venjulegs búskap- ar. Og svo kvað Júlíus á fyrstu búskaparárum sínum þar: Litlanes er lélegt kot, lítið á því græði. Engin teljast á því not utan beitargæði. Það mun að vísu satt að góð beit er í Litlanesi, en beim gæð- um fylgir sá böggur, að þar er flæðihættara fyrir sauðfé en á nokkurri annarri jörð við Breiða fjörð, og er þá mikið sagt. — Þeir voru líka til, er spáðu því að Júlíus yrði hvorki mosavaxinn eða ellidauður innan um allt stór grýtið og skriðurnar í Litlanesi. Aðkoman í Llitlanesi var held- ur ekki glæsileg. Baðstofan var reft upp með lurkum úr Kjálka- fjarðarskógum og önnur hús í góðu samræmi við hana. Hvergi sléttur blettur í túninu og feng- ust af því 60 sátubögglar. Lá það og undir ágangi af öllum skeppn- um, því hvergi var það girt nema þar sem hrikaleg björg fram úr fjallinu skýldu því. En stórir safnhaugar voru við hverjar kofadyr og voru þeir eina gullið sem Júlíus tók við í Litlanesi. Ofan á þessa aðkomu í nesinu bættist svo hið versta tíðarfar veturinn 1919—1920. En þeirri hríð létti fljótlega og Júlíus var ekkert fjær skapi en að gefast upp í nesinu, úr því hann einu. sinni var kominn þangað. Og sendir til baka: har.n tók til óskilltra málanna. Keypti jörðina á fyrstu búskap- arárum sínum, byggði góðan bæ og síðan öll útihús, og hefur nú lokið við að slétta túnið og stækka það svo sem verða má. S. 1. sumar fengust af því 6 kýr- fóður af ágætri töðu. eitthvað sé bogi® við stjérn ríkis- ins. um málum. 1 fyrsta skipti um i langt skeið — eiginlega síðan Jafníngjarnir, sem þar eru „á Stalín tók við stjórnartaumunum toppnum“, virðast vera farnir að { Rússlandi — koma Rússar til flækjast hver fyrir öðlrum. i móts við Vesturveldin dálítið for- Bulganin er álitinn lundsterkur j vitnir og jafnframt fúsir til að maður, greindur og mikilhæfur, | gera tilraun til samninga, — til- en samt hefir Krusjeff æ ofan íjraun sem ef til vill misheppnast æ reynt að skyggja á hann. í j en er samt engu að síður tilraun. Rússlandi er nú nokkurskonar (Observer — öll réttindi áskilin).' 9. marz 1909 giftist Július Sal- björgu Þorvarðardóttur frá Flat- ey. Þeim hefur orðið fjögurra barna auðið og lifir nú aðeins einn sonur, er dvalist hefur með foreldrum sínum til þessa. Upp- komna stúlku misstu þau, Guð- rúnu að nafni, mesta efnisbarn og augasteinn foreldra sinna. •— Henni var komið til náms vetur- inn eftir að hún fermdist, hjá séra Bjarna Símonarsyni á Brjánslæk sem ekki var þó vana legt, um fátæk stúlkubörn á þeim árum og lauk sá ág:eti kenni maður miklu lofsorði á gáfur hennar og námfýsi, en hún dó áður en lengra varð komist á námsbrautinni. Hin börnin dóu við fæðingu. an á allt annað. Því ég fæ ekki betur séð, en með vegi kringum Litlanes, væri túninu þinu, lífs- afkomu þinni og þar með síðustu byggðinni í Litlanesi stefnt í bráð an voða. — Og þó ég efist ekki um vilja þinn til að skapa gróð- Urmold og nýtt tún á hjallanum kringum bæinn þinn, þá efast ég um að Drottinn allsherjar leyfi þér það, því þú veist hversu grátt hann hefir látið lungnabólguna og kvefið leika þig á siðustu ár- um. — Ég er því að vona að vegurinn kringum nesið komi ekki fyrr en þú ert allur og þitt fólk gengið til feðra sinna, svo að þið í ellinni þurfið ekki að horfa upp á þau ósköp sem af honum hljótast fyrir byggðina í Litlanesi. Ég sagði í upphafi, að þú værir einn af kunnustu bændum við Breiðafjörð. Ég stend við það. Ekki er það vegna auðs eða mannaforráða i þinni sveit, að svo er. Ég veit ekki til að þú hafir nokkru sinni komist i hreppsnefnd eða kaupfélags- stjórn. Ekki heldur vegna bú- skapar þíns í Litlanesi og þó mætti hann endast þér til nokk- urrar frægðar. Því það hygg ég sannast mála, að væri hver jörð í Barðastrandarsýslu nýtt svo sem Litlanes um þessar mundir, þá væri betur búið þar en í nokkurri annarri sýslu landsins. Heldur er það öllu fremur vegna skáldskaparins, vísnanna þinna, sem flogið hafa um landið þvert og endilangt með símanum í tuga og hundraða tali og mörg- um komið í gott skap. •— Mig minnir að þú segðir mér ein- hverntíma, að þú hefðir ort 30 ljóðabréf til kunningjanna, 13 þulur, margar rímur og lausa- vísur þínar eru óteljandi. Það vita allir. Séra Bjarni á Brjáns- læk sagði einhverntíma, að þú værir manna fljótastur að botna vísur og var hann aldrei kendur við skrök eða skrum. Og það hygg ég, að hagyrðingar Sveins Ásgeirssonar hefðu ekki staðist þér snúning, þó góðir séu, meðan þú varst upp á þitt bezta. Til marks um hvað þú getur enn í þeim efnum, ætla ég að tilfæra hér tvo botna eftir þig. Rúmið leyfir annars ekki, að neitt sé komið inn á skáldskap þinn. •—• Það mun hafa verið á góunni í vetur, að hagyrðingur nokkur sendi þér þetta upphaf: Fannahjaldur heiðar brún hvítu falda lætur. Þú svaraðir samstundis og ísinn tjaldar ufsatún oft um kaldar nætur. Ennfremur þetta: Bítur flóa grimmdar grand, grund og snjóar frjósa. Þetta eru helztu atriðin sem mér eru kunn úr lífi Júlíusar og þó stikklað á stóru. En hvað tekur nú við Júlíus minn? Dagsverki þínu í Litlanesi virðist vera lokið og ætti að vera lokið, því þú ert orðinn þreyttur og hvíldarþurfi. Færðu nú í ell- inni að njóta handaverkanna þinna í Litlanesi og fallegu ærn- ar þínar að tína í sig kjarngóðu töðustráin í hlýjum fjárhúsum, þegar þær Gláma og Þingmanna- heiði blása sem ákafast norðan hregginu fram um nesið þitt? Eða sendir Jóhann sýslumaður Ásaþór sinn til að ýta upp vegi kringum nesið, svo bílar geti þotið milli austur og vestur sýsl unnar fyrr en ella á vorin, en hætt verði að grafa í snjó eftir veginum á Þingmannaheiði um miðjan júní? Að slikum vegi væri að vísu mikil samgöngubót. En það er svo hæpið með vegi, sem kosta byggð á heilum nesjum of- Þú botnaðir: Magnast snjóa megn um land málar góu Ijósa. É sé líka, að þú getur brugðið fyrir þig penna í óbundnu máli, ef þér býður svo við að horfa. Grein þin um Bjarna Þórðarson. í Árbók Barðastrandarsýslu, stendur ekki að baki því bezta sem birt hefur verið i þeirri bók af svipuðu tagi. Ég hef þessar línur svo ekki öllu fleiri. Aðeins þetta að lok- um: Berðu konunni þinni koss og kveðju frá mér, ásamt þakklæti fyrir meðferðina á mér í hvert skipti sem ég hef komið til ykk- ar i Litlanes. Þorvarði syni þín- um ynnilegt þakklæti fyrir hirð- inguna á hestunum minum i fyrravor. Og Jóni Thorberg, hús- Frh. á bls. 12.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.