Morgunblaðið - 11.09.1955, Blaðsíða 9

Sunnudagur 11. sept. 1955
MORGVJSBLAÐIÐ
9
Reykjavíkurbréf : Laugardagur 10. sepfember
Hækkyn afurðaverðsins og ersakir hennar — Kverjir sö'gðu saft um afieið-
ing verkfalianna ? — Féiklð verð'ur sjálft að borga kauphækkun ssna —
Bændaskólarnir
\ Hækkun
afurðaverðsins
ENDA þótt hækkun afurðaverðs-
Ins í haust komi engum á óvart,
hefur hún þó verið eitt megin-
umræðuefni almennings í þess-
ari viku. Rúmlega fjórtán prós-
ent hækkun þeirra matvæla,
sem þjóðin neytir mest af gerir
stórt strik í reikning hvers heim-
ilis í landinu.
En hvernig stendur á þessari
hækkun? Er hún aðeins órök-
stutt tiltæki þeirra manna, sem
framleiða kjöt og mjólk út um
sveitir landsins?
Því er ekki þannig varið. Sam-
kvæmt lögum, sem sett voru fyr-
ir tólf árum með samþykki allra
stjórnmálaflokka eiga íslenzkir
bændur rétt á því að reikna sér
svipað kaup og aðrar vinnandi
stéttir í landinu. Er þó fyrst og
fremst höfð hliðsjón af verka-
mannakaupi í Reykjavík er verð-
grundvöllur landbúnaðarafurða
er reiknaður út.
Af þessu leiðir það, að þeg-
ar verkamannalaun hækka,
eiga bændur rétt á að fá svip-
aða hækkun. En kaupgjald
þeirra felst í verðlaginu á af-
urðum þeirra.
Spár, sem rættust
3ÞEGAR baráttan var hafin um
síðustu áramót fyrir hækkuðu
kaupgjaldi, ekki aðeins lægst
launuðu verkamannanna, heldur
hæst launuðu iðnaðarstéttanna,
var vakin athygli á því, að hækk
un kaupgjaldsins myndi reynast
hæpin kjarabót, eins og aðstaða
framleiðslunnar í landinu væri.
Togaraútgerðin var þá rekin með
ríkisstyrkjum og bátaútvegurinn
með gjaldeyrisfríðindum. Auð-
sætt þótti að af hækkuðu kaup-
gjaldi hlyti að leiða enn aukinn
hallarekstur útflutningsfram-
leiðslunnar. í kjölfar hans hlytu
annaðhvort að sigla hækkandi
álögur til þess að gera ríkissjóði
kleift að styrkja framleiðsluna
eða stöðvun hennar og þar af
leiðandi atvinnuleysi.
Loks hlyti verðlag innlendra
afurða og greiðsla fyrir marg-
víslega þjónustu, ásamt bygg-
ingarkostnaði að hækka.
Kommúnistar réðu flestum
þeim verkalýðsfélögum, sem
neituðu að taka tillit til þess-
ara aðvarana. Þeir sögðu fólk-
inu, að það myndi bæta kjör
sín með því að fá kaupgjald
sitt hækkað. Og kaupið var
hækkað allverulega.
Hvar eru kjara-
bæturnar?
ÞJÓÐIN stendur nú frammi
fyrir þessari spurningu: Hverjir
sögðu henni satt um afleiðingar
verkfallanna og kauphækkan-
anna s. 1. vetur? Og hverjir
sögðu henni ósatt? Hvað hefur
gerzt?
Það, sem hlaut að gerast hef-
ur gerzt. Framleiðslukostnaður
bóndans hefur hækkað með
hækkuðu kaupgjaldi. Hann hef-
ur neytt þess réttar, sem hann
átti. Jafnvel fulltrúar neytenda
í verðlagsnefnd landbúnaðaraf-
urða hafa viðurkennt, að afurða-
verðshækkunin spretti að lang-
mestu leyti af kauphækkuninni.
Ef kaupið hefði ekki hækk-
að, hefði verðlag afurðanna
í aðalatriðum staðið í stað. —
Sama máli gilti þá um margs
konar þjónustu, sem hækkað
hefur undanfarið. Greiðsla
fyrir hana hefði staðiö í stað.
En kaupið var lækkað, afurða-
verðið hækkaði og ýmiskonar
þjónusta hækkaði.
Hvar eru þá kjarabæturnar,
sem kommúnistar og bandamenn
þeirra lofuðu fólkinu?
— Siglufjarðars’karð — Rænir KRON kjarabófum launþega? —
>
U Iswarsfrjálst milljónafyrirlæki.
Skólastjórar bændaskólanna: Guðmundur Jónsson á Hvanneyri
(til vinstri) og Kristján Karisson á Hólum. — Ljósm. Mbl. Ól. K.
M., tók myndina að Bifröst í Borgarfirði á aðalfundi Stéttasam-
Þær eru að renna út í sand
vaxandi dýrtíðar. Fólkið fær |
fleiri krónur í kaup. En það ,
verður að borga að sama skapi
fleiri krónur fyrir nauðsynjar
sínar. Þetta er sú svikamylla,
sem kommúnistar létu stærstu MEÐAL þeirra trúnaðarmanna
greinar framleiðslunar nú rík-
isstyrkja.
Bændaskólarnir
fullsetnir
verkalýðsfélögin hér í Reykja
vík setja í gang s. 1. vetur.
Grundvöllur fram-
leiðslunnar verður
ótryggari
EN ÞAÐ væri tiltölulega sak-
laust ef aðeins þetta eitt hefði
gerzt, að fólk fengi fleiri krón-
ur í kaup og yrði að borga hlið-
stæða hækkun á verði nauðsynja
sinna. Þó er það engan veginn
gott. Hitt er þó miklum. mun (forystu áhugasamra og dugandi
verra, að aðstaða íslenzkrar ' skólastjóra. Á skólasetrunum eru
framleiðslu hefur stórversnað á rekin fyrirmyndarbú, þar sem ný
bændastéttarinnar, sem sátu að-
alfund Stéttasambands bænda að
Hvanneyri nú í vikunni voru
skólastjórar beggja bændaskól-
anna í landinu, þeir Guðmundur
Jónsson á Hvanneyri og Kristján
Karlsson á Hólum. Báðir bænda-
skólarnir verða fullsetnir á kom-
andi vetri. Virðist vaxandi áhugi
ríkja meðal ungra bændaefna
fyrir búnaðarnámi. Er það vel
farið. Bændaskólarnir veita góða
og hagnýta fræðslu. Og þeir njóta
erlendum mörkuðum. Togurun-
um dugir ekki 2 þús. kr. rekstr-
arstyrkur á dag. Rekstur báta-
útvegsins hefur einnig orðið erf-
iðari. Fólk á erfiðara með að
bæta úr húsnæðisskorti sínum.
Af versnandi aðstöðu fram-
leiðslunnar skapast geigvæn-
leg hætta fyrir framtíðarat-
tæki og vinnuaðferðir eru stöð-
ugt reyndar. Hin ungu bænda-
efni flytja þær síðan með sér
heim í sveitir sínar.
Það vakti sérstaka athygli full-
trúa og gesta á Stéttarsambands-
fundinum, er þeir sóttu Hvann-
eyri heim á þriðjudaginn var,
hve öll umgengni utanhúss og
innan var þar snyrtileg. Öll
vinnuöryggi almennings. —... , „
Grundvöllur íslenzkrar krónu *us y.oru fallega maluð og um'
verður ótryggari.
En liður ekki fólkinu á íslandi
betur í dag en nokkru sinni fyrr,
þrátt fyrir allt þetta?
Jú, vissulega. En vandamálin
hrúgast upp. í stað þess að skatt-
ar hafa verið lækkaðir fyrir
frumkvæði núverandi ríkisstjórn
ar er ríkisvaldið nú farið að
hækka tolla og áiagningu til þess
að afla sér aukinna tekna. Því
fé er síðan kastað í dýrtíðarhít-
ina. Og hringrásin er að full-
komnast. Fólkið verður sjálft að
borga kauphækkun sína — og
meira en hana.
Dýrtíðin, sem kapphlaupið
milli kaupgjalds og verðlags hef-
ur skapað, hefur skert kjör þess
í stað þess að bæta þau.
Þennan sannleika verður að
segja þjóðinni, nakinn og bitr-
ann. Yfirgnæfandi meirihluti
hennar sá að vísu, að komm-
únistar höfðu svikræði í huga
er þeir hrundu verkfallsskrið-
unni af stað í vetur. En engu
að síður tókst að koma því
fram. Þessvegna er komið sem
komið er. Þessvegna hefur af-
urðaverðið hækkað, þess-
vegna á fólk nú erfiðara með
að byggja yfir sig og þess-
vegna krefjast hinar ýmsu
hverfis
reglu.
þau var allt í röð og
Því miður brestur mikið á það |
í mörgum sveitum, að ytri um-
gengni sé eins og hún ætti að
vera. Ryðguð þök og ómáluð
hús blasa alltof víða við sjónum
þegar farið er um sveitir lands-
ins, að ógleymdum torfkofarúst-
um víðsvegar um túnin. Því fer
víðsfjarri, að efnaleysi valdi æv-
inlega þessu útliti býlanna. Hitt
er ekki síður algengt að hreinu
skeytingarleysi sé þar um að
kenna.
Fegrunarfélög sveitanna eiga
hér mikið verk að vinna. En
slíkan fólagsskap ætti unga fólk-
ið þar að taka sig fram um að
stofna.
Segja má að ungmennafélögin
eða jafnvel búnaðarfélögin gætu
einnig beitt sér fyrir umbótum1
í þessum efnum. En þau hafa
ekki gert það, því miður.
Fallega hirt og máluð bæj-
arhús eru prýði hverrar sveit-
ar. Það sézt bezt þegar farið
er urn Borgarfjörð. Borgfirzk-J
ir bændur standa yfirleitt
flestum framar um utanhúss- J
umgengni. Bæir þeirra eru
fjölmargir fallega málaðir og
bera vott hirðusemi og metn-
aði fólksins fyrir hönd býla
sinna.
Nýr vegur til
Siglufjarðar
EINN af fyrstu fjailvegunum,
sem teppist haust hvert er veg-
urinn um Siglufjarðarskarð til
Siglufjarðar. Enda þóti fært sé
um alla vegi norðanlands lokast
leiðin til síldarbæjarins í fyrstu
snjóum. Er það íbúum hans til
hins mesta óhagræðis. Mikill
áhugi ríkir fyrir því á Siglu-
firði að fá úr þessu bætt. Hefur
Einar Ingimundarson þingmaður
Siglfirðinga beitt sér fyrir því
að rannsakaðir verði möguleikar
á lagningu vegar úr Fljótum
fyrir Stráka til kaupstaðarins.
En sú leið mundi fær mörgum
mánuðum lengur um skarðið.
Atvinna hefur verið betri á
Siglufirði í suirar en lcngi und-
anfarið Veldur því bæði aukin
söltun og vaxandi fiskiiðnaður í
sambandi við togaraútgerðina.
En enginn bær hefur beðið ann-
að eins afhroð við síldarhallærið
s. 1. áratug og einmitt Siglu-
fjörður. Hann var höfuðborg
síldariðnaðarins í landinu. Þar
risu afkastamiklar verksmiðjur
með rjúkandi reykháfum.
Undanfarin sumur hefur varla
sézt koma þar upp reykur. í sum-
Á Siglufjarðarskarði, 630 metra yfir sjó.
ar voru brædd þar innan við 20
Jþús. mál
Segja má að það sæti furðw,
hvernig Siglufjörður hefur
komist yfir þessi erfiðleikaár.
En upp á siðkastið hefur ver-
ið snúist að því að leggja
grundvöll að nýjum atvinnu-
greinum. Togaraútgerðin hef-
ur bjargað þar miklu, ásamt
auknum hraðfrystihúsarekstri.
Ennfremur hefur verið reynt
að stuffla þar að aukinni vél-
bátaútgerð.
KRON og milliliðirnir
KOMMÚNISTAR kenna nú ríkis-
stjórninni og „milliliðunum" um
hið hækkaða verðlag, sem siglir
í kjölfar verkfallanna á s. 1.
vetri. Það er ríkisstjórnin, sem
lætur verðlagið hækka og milli-
iiðina græða, segja þeir. Kaup-
hækkanirnar eiga enga sök á
því. Ríkisstjórnin er að hefna
sín á verkalýðnum fyrir kjara-
bótabaráttu hans. Hún er að
ræna hann ávöxtum síðustu
samninga.
Þetta segja kommatetrin sér til
afsökunar.
í þessu sambandi mætti varpa
fram þeirri spurningu, hvort
KRON, sem kommúnistar stjórna
hefði þá ekki haldið vöruverð-
inu niðri og selt ódýrara en aðrir
milliliðir?
En er því þannig varið? Hefur
rekstur KRON ekki orðið fyrir
neinum áhrifum af hækkuðu
kaupgjaidi?
Almenningur í Reykjavik veit
sannleikann í því máli. KRON
selur ekki ódýrara en aðrar
verzlanir. Og sjálfur fram-
kvæmdastjóri þess, sanntrúaður
og rökheldur kommúnisti, lýsir
því meira að segja yfir á prenti,
að áhugi fóiksins fyrir viðskipt-
um við fyrirtækið fari stöðugt
þverrandi KRON er rekið með
halla á sama tíma, sem kommún-
istar staðhæfa, að einkaverzlan-
irnar ræni fólkið „kjarabótum"
hinna pólitísku verkfalla og
græði á því.
Eitthvaff hlýtur að vera bog-
iff viff rökfærslu kommúnist-
anna. Hversvegna ríkir þverr-
andi áhugi fólksins fyrir starf-
semi félagsins, og hvernig geta
einkaverzlanirnar rænt fólk-
iff kjarabótum þess með þvi
að selja vörur á sama verðl
og KRON
Þessum spumingum hefur að
vlsu verið beint til kommúnista
fyrr í sumar. Þeir hafa ekki
svarað þeim. Er ekki kominn
tími til þess að „Þjóðviljinn"
sýni lit á að skýra þetta dálítið
nánar?
Orlagaríkt
útsvarsfrelsi
LANGSAMLEGA stærstá heild-
verzlun i Reykjavík hefur nú
verið úrskurðuð svo að segja út-
svarsfrjáls. Er það Samoand ísl.
samvinnufélaga. Reykjavíkur-
bær tapar á þessu hálfri fjórðu
milljón króna vegna útsvara,
sem lögð hafa verið á betta stór-
fyrirtæki s. 1. þrjú ár. Önnur
byggðarlög tapa einnig tölu-
verðu fé.
Tímamenn segja að það sé
„árás' á samvinnustefnuna“ að
skýra frá þessu í blöðum. jíað
er misskiiningur. Venjulegu
fólki finnst það annarlegt rétt-
læti, að það skuli þurfa að borga
hækkuð opinber gjöld vegna út-
svarsfrelsis auðugasta fyrirtækis
landsins.
En Tímamönnum finnst þetta
hið „eina sanna réttlæti“. Lág-
launafólk á með öðrum orðum
Framh, á bls. 11