Morgunblaðið - 30.09.1955, Page 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Föstudagur 30. sept. 1955 1
ovgmttMðMft
H.Í. Arvakur, Reykjavlk.
S’raxukv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjðrl: Valtýr Stefónsson (ábyrfí5«rsa.j
Stjónunálaritstjóri: SifurCur Bj arnason frá Vigasr.
Lssbók: Arni Óla. sfanl 304*.
Auflýsfaicar: Arni GarBar Kristinssom
RitstjÓrn, auglýsinfar og algrcidsia:
Austurstrætl 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði hassliada
I Uusasölu 1 krán sintakig
Tímomenn krefjost þess nð
láglonnaiólk borgi útsvör iyrir
stærstn nuðhring landsins
ÚR DAGLEGA LÍFINU
TÍMINN“ spyr um það í for-
ustugrein á dögunum af
hverju Mbl. hafi ekki haldið
áfram skrifum um útsvarsmál
S.Í.S. Það er von að blaðið spyrji,
því útsvarsleysi þessa auðhrings
er hneyksli, sem seint verða gerð
full skil. En ástæðan fyrir því
að Mbl. hefur um hríð ekki
minnzt á þetta mál er ofur ein-
föld:
Mbl. hefur birt allmargar
greinar um málið og öllum
lesendum þess er alveg full-
komlega ljóst, hvað um er að
ræða. Samkvæmt dómsúr-
skurði á SÍS, sem er auðug-
asta fyrirtæki landsins, ekki
að greiða hærra útsvar en 3—4
láglaunamenn hér í bænum og
öllum almenningi er ljóst að
slíkt geti ekki verið til fram-
búðar. Það má því segja að
það sé að bera í bakkafullan
lækinn að vera að skrifa
margar blaðagreinar um þetta
mál.
En fyrst „Tírnann" langar í
meira af svo góðu má svo sem
gera honum til eftirlætis að eyða
á hann nokkrum línum.
A3 auðga þá, sem
njóta fríðinda
EINS OG vikið er að hér á undan
hefur almenningi skilizt að SÍS
á að vera svo til útsvarslaust í
Reykjavík. SÍS ber ekki skatta-
byrðar eins og aðrir. Það greiðir
sama og ekkert útsvar af við-
skiptum sínum við utanfélags-
menií. SÍS er sérréttindafyrir-
tæki. Almennir borgarar og
rekstur þeirra borga útsvör og
skatta fyrir SÍS. Jafnframt því
að almenningi hér í bæ skilst
þetta sjá menn að SÍS stofnar
til stórfelds reksturs í bænum,
ofan á það sem fyrir var. SÍS
hefur t. d. nýlega náð „Kjöt og
grænmeti" h.f. undir sig og það
er að setja á stofn stóra verzlun
í Austurstræti 10. Þegar menn
verzla við þessi fyrirtæki eru
þeir að auðga þá, sem ekki borga
í bæjarsjóð eins og aðrir og
þyngja því útsvörin á sjálfum
sér Um leið og þeir verzla við
slík fyrirtæki.
Kúfurinn af hagnaði ann-
arra almennra verzlana fer í
skatta til ríkis og bæjar. —
Skattgreiffendur vilja heldur
verzla viff þau fyrirtæki, held-
ur en SÍS, sem lætur fátæk-
linga og gamalmenni jafnt
sem aðra borga skattana fyrir
sig.
Um hvað snýst
útsvarsmál S í S
„TÍMINN“ ætlar bændum að
trúa því, að útsvarsmál SÍS hér
í Reykjavík snúist um það, hvort
SÍS eigi að greiða útsvör af
heildsölu sinni til kaupfélaga eða
ekki. Blaðið lætur í veðri vaka,
að Reykjavíkurbær vilji óbein-
línis skattleggja bændur með því
að leggja útsvar á SÍS hér í
Reykjavík. Allt er þetta alrangt
því málið snýst um það eitt,
hvort SÍS eigi að greiða veltu-
útsvar í Reykjavík af viðskipt-
um við utanfélagsmenn. <
Útsvarsálagning á viðskipti
SÍS við kaupfélög hefur aldr-
ei komið til greina. En „Tim-
inn“ skrökvar þessu í þeirri
trú, að nógu margir lesendur
þess úti um byggðir landsins
muni gleypa slíka flugu. Yfir-
leitt hefur „Tíminn“ ekkert
getað borið fram til varnar
útsvarsfrelsi SÍS í Reykjavík
annað en skrök og rangfærsl-
ur.
Þá mætti Reykiavík
vel við una
„TÍMINN“ heldur áfram að vitna
í útsvarsfríðindi annarra fyrir-
tækja en SÍS. Allt það sem Tím-
inn segir um þetta efni hefur
verið tekið til meðferðar í Mbl.
áður og skrök blaðsins hrakið.
Blaðið bætir nú „Sameinuðum
verktökum" í hópinn og telur,
að Reykjavíkurbær hafi engin
útsvör fengið úr þeirri átt. Þetta
er alrangt. Reykjavíkurbær hef-
ur fengið há útsvör, sem stafa
frá rekstri þessa fyrirtækis og
hefur verið, hingað til, lagt á
hlutdeild hvers einstaks með-
liihs, skv. úrskurði Ríkisskatta-
nefndar. Nýlega hefur fallið
dómur um að fyrirtækið, sem
slíkt, sé útsvarsskylt en líklegt
er talið að Reykjavíkurbær muni
fá mun lægri útsvör, með því
fyrirkomulagi, en áður var. Ef
SÍS borgaði hlutfallsleg útsvör í
bæjarsjóð við það, sem fengizt
hefur hingað til frá „Sameinuð-
um verktökum“ mætti Reykja-
víkurbær vel við una.
Þora þeir eða þora ekki?
ÞAÐ er gersamlega tilgangs-
laust að elta ólar við allar rang-
færslur og útúrsnúninga „Tím-
ans“ í þessu máli. Það verður að
ráðast, hve margir trúa þvi, sem
blaðið skrifar, en þeir munu tæp-
ALMAR skrifar:
SJÓNARMED
LÁGKÚRUNNAR
FÁAR opinberar stofnanir eru
eins mikið ræddar manna í
milli og í blöðunum, sem Rikis-
útvarpið og rekstur þess. Er þá
venjulega lítt á loft haldið því,
sem útvarpið gerir vel, en þær
raddir því háværari, sem finna
því flest til foráttu. Einkum
ganga þeir menn ötullega fram
í gagnrýni sinni, sem gera þær
kröfur að útvarpið flytji sem
mest af léttmeti, auðmeltanlegu
efni, og á það bæði við um hið
talaða orð og tónlistina. Er þessi
söngur venjulega upphafinn af
átuarpmui
L áíÉuótu vllm
umhyggju fyrir hlustendum, svo
að þeir verði ekki fyrir of mik-
illi andlegri áreynslu, en það
telja þessir menn hina skelfileg-
ustu hættu. Einna mest hefur
þó tónlistin orðið fyrir barðinu
á þessum mönnum og þá einnig
leikritaflutningurim^ Klassísk
músik, og þá sérstaklega sin-
fóníur, eru einkum slæmur þyrn-
ir í augum þessara manna, enda
I-
\Jeluahandi
/ f>
i áhrifar:
Þú og frummaðurinn.
ÞÁ vitum við það.
Unga fólkið er hópum saman
orðið stutthöfðar. Miklu meiri
stutthöfðar en feður þess og mæð
ur, afar þess og ömmur.
Ég get ekki að því gert, að
orðið stutthöfði minnir mig ó-
þægilega mikið á sérstaka tegund
manna, sem eitt sinn lifðu í forn-
öld á jörðu og hétu homo primo-
genus. Þeir hljóta að hafa verið
stutthöfðar.
Minnsta kosti man ég eftir því,
þegar ég var drengur og skoðaði
mannkynssögu H. G. Wells, sem
þá var mér uppspretta alls ver-
aldlegs fróðleiks, að slíkir menn
þóttu mér sem fallhamar, líkur
þeim sem notaður er við bryggju-
byggingar, hefði rekið höfuð-
kúpuna saman, og gert þá ógur-
lega ljóta fyrir vikið.
Maður í sirkusi.
ENNIÐ mátti heita lítið meir en
mjó rönd milli ofurhárra
augnakamba og slútandi hársvarð
ar, nefið var breitt og flatt eins
og á fyrrverandi heimsmeistara i
hnefaleik og kjálkarnir jafn
sterklegir eins og á manni, sem
ég sá einu sinni bryðja stálnagla
í sirkusi.
I;
lega vera fleiri en svo, að blað-
inu er ekki of gott að hafa þá
hirð í kringum sig.
En það er ein spuming í þessu
máli, sem enn er ósvarað: Ætlar
samvinnureksturinn að krefjast
útsvarsfrelsis í bæjum og sveit-
um úti á landi og knýja það
fram þar á sama hátt og í Reykja
vík? Fari svo mun mörgu bæjar-
og sveitarfélagi verða þröngt
fyrir dyrum, því samvinnurekst-
urinn hefur víða náð einokunar-
aðstöðu í verzlun og atvinnu-
málum. Ef samvinnureksturinn
hyggst að treysta enn einokunar-
aðstöðu sína með því að fylgja
fram útsvarsfrelsi sínu úti um
landsbyggðina er hætt við, að
„Tíminn" ætti erfitt með að
koma mönnum þar í skilning um
réttmæti slíks. Líklegast er að
SÍS þori ekki að krefjast útsvars-
frelsis annars staðar á landinu en
í Reykjavík og láti þess vegna
þar við sitja.
En Reykvíkingar munu
kunna að meta framkomu
SÍS í garð þeirra og bæjar-
félagsins og munu vafalaust
forðast, eins og frekast er
unnt, að láta þennan auðhring,
sem ekkert vill borga, græða
á sér.
Og þá vitum við það að unga
fólkið er orðið stutthöfðar, og
hætt að vera langhöfðar, lengur.
Svo segja vísindin eða hausa-
mælingamaður sem ferðast hefir
um landið undanfarin misseri, og
■ komist að þesseri merkilegu nið-
jurstöðu. Hann setur fram þá
skoðun, að líklega sé það af því
■ að unga fólkið tyggi minna en
feður þess og afar. (Líklega hefur
< hann ekki munað eftir tyggi-
" gúmíinu).
Þú og gíraffinn.
EN þá kemur mér í hug sagan,
sem ég heyrði hafða eftir
Fransmanninum Lamark, um
' hálsinn á gíraffanum sem lengd-
ist svo til þess að hann gæti náð
1 í laufin á trjánum. Sú myndbreyt
ing líkamans átti víst að hafa
tekið árþúsund þó, þangað til
Darwin kom og kollvarpaði skoð-
uninni. Eins á það þó að vera-um
únga fólkið og gíraffann, höfuð
þess á að breytast á einum manns
aldrei þó rétt eins og hálsinn á
gíröffunum áður fyrr.
i Það skyldi heldur aldrei vera,
að þegar börnin eftir nokkur þús-
und ár fara að skoða myndir af
okkur, sem núna lifum, að þeim
1 þyki við líta út sem slíkar forn-
t aldarverur, öpum líkar, rétt eins
og okkur finnst frummaðurinn,
forfaðir okkar allra í dag?
Skömmóttasta þjóð
í heimi
ÞAÐ hefir verið á orði haft, að
engin þjóð sé rökvísari eða
gædd skarpari gagnrýnisgáfu en
þeir góðu menn Frakkar. Ég held
að sá, sem sagði það hafi gleymt
einni. íslendingum.
Að vísu undan skil ég rökvís-
ina, en aðfinnslusamari þjóð, af-
skiptasamari og ádeilnari mun
vera leitun að í veröldinni, og þó
víðar væri gáð. Það er víst ekki
ofsögum sagt að því að hér má
helzt enginn maður lifa í friði
fyrir náunganum og hans ein-
stöku kærleikshugsun.
Vandlætarar og siðferðis-
predikarar vaða hér uppi á hverj-
um öldufaldi, menn mega ekki
drekka sitt vín í friði, hvorki
heima hjá sér eða annarsstaðar,
vera einn með skoðun sinni á
abstraktlist eða jazzi, ganga í
pokabuxum með alpahúfu, eiga
hund, já varla elska konuna sína
eða aðrar konur i friði. Náunginn
veit alltaf betur en þú sjálfur,
hvernig þú átt að lifa lífinu,
hegða þér og breyta og hann seg-
ir helzt öllum öðrum frá því en
sjálfum þér!
Af lestri íslenzku blaðanna
gæti maður líka haldið að ís-
lenzka þjóðin væri sú skömmótt-
asta í heimi. Þó er það vafalaust
jafnmikil sök blaðanna sjálfra,
sem birta skammirnar og þeirra
sem þær rita.
Sem sagt, ég frábið mér alla þá
menn sem sífellt eru að skamm-
ast, með nefið niðri í öllu, og
helzt því, sem þeim kemur sízt
við.
Konan bað fyrir hrós.
ÞVÍ gladdi það mig, þegar kona
ein hringdi til mín í gær og
sagðist vilja biðja fyrir kveðju
og hrós til barnanna, sem bæru
út þetta blað á Ránargötuna. Út-
burðarbörnin væru svo oft
skömmuð og því ættu þau sem
ágæt væru gott hrós skilið.
Hverju ég kem hér með gleði á
framfæri.
hefur verið haldið uppi rétt-
nefndri herferð gegn þeim, —
og „þung“ leikrit, sem krefjast
hugsunar hlustandans telja þeir
einnig fráleitt útvarpsefni.
I Sem betur fer, hefur þessum
gagnrýnendum útvarpsins ekki
orðið mikið ágengt enn sem kom-
ið er, og er það sagt útvarpinu til
hróss. Þó má ekki skilja orð mín
svo að ég á nokkurn hátt amist
við hinni svonefndu „léttu“ tón-
list. Hún getur verið ágæt og á
fullan rétt á sér í útvarpinu inn-
an hóflegra takmarka, en þar
fyrir má á engan hátt draga úr
flutningi æðri tónlistar, því að
hún er hvorttveggja í senn, stór-
kostlegur menningarþáttur og til
yndis öllum þeim, sem hlusta á
hana og gera sér far um að kynn-
ast henni til hlítar. Hún er að
vísu ekki öllum jafn aðgengileg
til að byrja með, en ég hygg að
þeir séu færri, sem ekki læra
að njóta hennar því betur, sem
þeir heyra hana oftar. — Hið
j sama er að segja um hið talaða
orð. — Góðar bókmenntir og er-
indi um mikilvæg efni eru þrosk-
andi og undirstöðumeiri en létt-
metið er til lengdar lætur og því
ætti sízt að amast við því, þó
að skemmti- eða gamanmál eigi
einnig fyllsta rétt á sér og geti
verið til góðrar upplyftingar.
Því miður virðist Sinfóníu-
hljómsveitin okkar eiga í mikl-
um örðugleikum sem stendur og
allt vera óráðið um framtíð
hennar. Er það vissulega illa far-
ið, því að þessi hljómsveit hefur
þann tíma, sem hún hefur starf-
að, verið til stórkostlegs menn-
ingarauka bæjarlífinu og reynd-
ar öllu landinu. Væri það þvf
stórt spor aftur á bak, ef hljóm-
sveitin yrði lögð niður. Er von-
andi að það komi ekki fyrir og
að valdhafarnir sjái sér fært að
tryggja henni þann fjárhags-
grundvöll, er geri henni kleift
að starfa áfram.
„ÞAÐ VERÐUR HEITT
í SUMAR“
Séra Sigurður Einarsson 1
Holti las sunnudaginn 18. þ. m.
kafla úr óprentuðu leikriti eftir
sig, með ofanrituðu nafni. Ekki
get ég lagt dóm á leikritið af
því sem Sigurður las, en margt
var þar vel sagt, sem vænta
mátti og lestur höfundarins eins
og þar væri útfarinn leikari að
verki.
A morgun.
SVO fékk ég líka bréf í gær, frá
ungri stúlku. Hún á heima á
Akureyri, og það birti ég á
morgun.
MerklS,
sem
klæðir
landið.
I
EINSÖNGUR O. FL.
MÁNUDAGINN 19. þ. m. var
fluttur (af plötum?) einsöngur
sænsku óperusöngkonunnar
Hjördís Schymberg með undir-
leik Fritz Weisshappels. — Þessi
mikilhæfa söngkona hefur glæsi-
lega sópranrödd og var meðferð
hennar á viðfangsefnunum snilld-
leg, sem vænta mátti.
I Þetta sama kvöld ræddi Bjarni
Guðmundsson bóndi í Hörgsholti
um daginn og veginn. Var mál
hans hressilegt og skemmtilegt
og lét hann óspart fjúka kviðl-
ingana, misjafna að vísu en
suma dágóða.
ERINDI — UPPLESTUR
ÞVÍ MIÐUR gat ég'ekki hlustað
á erindi Jónasar Árnasonar „Ró-
ið út á Stóra-Skæling“. --- Hins-
| vegar hlustaði ég á erindi Magn-
úsar Finnbogasonar frá Reynis-
dal um sögustaði Njálu í Rangár-
þingi, og hafði gaman af. Er
alltaf gaman að ferðast um
merka sögustaði undir hand-
leiðslu fróðra manna, — jafnvel
þó^feðeins í anda sé.
Þetta sama kvöld (fimmtudag-
inn 22. þ. m.), las Ragnar Jó-
hannesson skólastjðri frumort
kvæði eftir sig. — Ragnar er
prýðilega skáldmæltur og þegar
orðinn kunnur af skáldskap sín-
um. —: Kvæði þau, er hann las
voru ÖU að mér virtist vel gerð
og sum ágætlega, en nokkuð
voru þau misjöfn að skáldlegum
tilþrifum.
Frh á bls. 12.