Morgunblaðið - 25.10.1955, Blaðsíða 2

2
MORGUISBLAÐIÐ
Þriðjudagur 25. okt. 1955
Einkamitalea
Framh. aí bla. 1
flufhingi er langt komið, að menn
fá yfirsýn yfir hversu vænlegt
málið er. Menn hafa oft farið til
sáttanefnda, þegar hugurinn hef-
ur verið mestur til málshöfðunar.
Sáttakerfið hefur ekki haft til-
aetluð áhrif.
RÍKAR KRÖFUR TIL
MÁLATILBÚNAÐAR
í stað þess er aftur lagt til
í frv. og talið vænlegra, að
gera miklu rikari kröfur til
málsundirbúnings. Stefna þarf
að vera miklu ýtarlegri, skýra
málið í öllum aðalatriðum og
segja hvaða sönnunargögn eru
fyrir hendi. Og verjandi á að
vera miklu skjótari til að gera
grein fyrir sjónarmiðum sín-
um en nú tíðkazt. Þannig ættu
menn þegar í upphafi að gera
sér nokkurnveginn grein fyrir
aðstöðu sinni og mun það sízt
gera sættir óvænlegri.
SAMI DÓMARI FARI
ME9 ALLT MÁLIÐ
Áherzla er á það lögð í hinu
nýja frumvarpi, að sami dómari
fjalli sem mest um öll atriði
dómsmáls. Skv. núgildandi lög-
um hefur það tíðkazt, að aðrir
dómarar taka vitnaskýrslur og
notazt er um of við skrifleg vott-
orð, sem þá eru e.t.v. staðfest hjá
r.ynjar um frest, vcrður þeim
synjunarfresti ekki skotið til j
Hæstaréttar. Kveðið er berum j
orðum á um endurupptöku máls,!
sem fram til þessa hefur verið
heimiluð með lögjöfnun frá
ákvæðum um Hæstarétt. Ákvæði
eru um að krefjast megi aðgerða
dómstóla til öflunar sönnunar-
gagna áður en mál er höfðað.
Felld skuli niður ákvæði um að
láta málsúrslit velta á aðildareið.
Heimilt skal að leita lögreglu-
aðstoðar til að hafa upp á stefnd-
um manni, er það ákvæði nauð-
synlegt síðan þéttbýli jókst.
Þá er merkilegt ákvæði í frum
varpinu, um að dómara verði
ekki vikið úr embætti nema með
dómi og fer sérstakur starfsdóm-
ur með slík mál. Sé hann skipað-
ur elzta prófessor í lögfræði og
tveimur mönnum útnefndum af
dómsmálaráðherra. Fjöldi ann-
arra nýmæla eru í frumvarpinu.
Sentlineínd
til „MÍR“
9 MANNA sendinefnd frá Sovét-
ríkjunum kom til Reykjavíkur í
fyrradag í boði menningartengsla
Islands og Ráðstjórnarríkjanna.
Er hér um fimm listamenn að
ræða: Sjapesnikov, sem er bari-
tón-söngvari við óperuna í Len-
ingrad, E. D. Gratsj, fiðluleikari,
er unnið hefur fyrstu verðlaun í
alþjóðlegri samkeppni í París,
S. N. Vakman píanóleikari og
listdansparið Bogamolova Vlasov
frá stóra leikhúsinu í Moskvu.
Mun listafólkið skemmta í
Reykjavík og Hafnarfirði og ef
til vill víðar. — Verður fyrsta
skemmtunin í Þjóðleikhúsinu á
mánudagskvöld.
Formaður nefndarinnar er
Drúzin rithöfundur, en auk hans
er með í ferðinni fiskifræðingur,
sem er forstjóri fiskirannsóknar-
stofnunarinnar í Murmansk,
skólastjóri frá Moskvu og hljóm-
sveitarstjóri.
Frumvarp Gísla Jónssonar
Eftirliti verði komið á
með starfsemi ríkisins
Eðlílegt að umboðsmaður Alþlngis iylgist
fast með hvernig Ijármunum ríkis er varið
GÍSU JÓNSSON hefur flutt frumvarp á Alþingi um eftirlit með
rekstri ríkisins. Er tilgangurinn með þessu, að Alþingi og fjár-
veitinganefnd þess geti haft hönd í bagga með ríkisrekstrinum,
sem stöðugt hefur víkkað og aukizt hin síðari ár. Er ætlazt til
að eftirlitið eigi samstarf og ræði við forstöðumenn ríkisstofnana
um aðferðir til sparnaðar, það fylgist með starfsmannahaldi, af-
köstum og geri tillögur til úrbóta á vinnuskilyrðum. T. d. myndi
það athuga hvort ekki væri þarflegt að taka upp hina nýjustu tækni
við skrifstofuhald ríkisins. Um allt slíkt skipulag og sparnað ætti
eftirlitið að gera tillögur til ríkisstjórnarinnar og Alþingis.
öðrum dómurum o. s. frv.
En leggja verður áherzlu á
það, að sami dómarinn hafi
einn og sjálfur sem mest áhrif
og snertingu af gangi þess. |
Þessvegna er í frumvarpinu (
mjög aukið á skyldu vitna til ^
að mæta á fjarlægum stöðum j
og jafnvel heimild til að
kveðja menn háða ríkisvald-
inu, sem búa erlendis til vitn-
isburðar. Þá eru vegalengdir
sem vitni er skylt að ferðast
mjög lengdar, enda eru sam-
göngutæki nú orðin það full-
komin, að slíkt er eðlilegt.
Einr.ig er dómara veitt heimild
til að halda dómþing hvar sem
er á landinu í því máli, sem undir
liann kemur. Þá á að eyða þeim
«ið, sem mjög hefur tíðkazt, að j
menn hafa verið fengnir til að ,
skrifa undir vottorð utan réttar j
og síðan koma þeir aðeins fyrir
rétt til þess að staðfesta vottorð-
ið. Með því er að nokkru búið að
binda vitnið. Þykir það ekki
heppilegt. Skulu slík vottorð nú
<ekki tekin gild, en dórnari spyrja
vitnið sjálfstætt.
FRUMFLUTNINGUR
Eins og áður er sagt, skal
stefna skv. frv. vera miklu
ýtarlegri en nú tíðkast. Síðan
skal fara fram frumflutningur
málsins. Greinist málflutning-
] ur þannig í frumflutning og
' aðalflutning. Þetta auðveldar
mönnum yfirsýn yfir málið og
hverra gagna þeir þurfi að
ieita.
SKRIFLEG SKÝRSLA
UM MÁLFLUTNING
Þá er það einnig nýmæli, að
áður en sjálfur aðalflutningur
málsins hefst á dómara að vera
J lieimilt að krefjast skriflegra
skýrslna frá málsaðilum um
\ það hvernig þeir telja málið
standa. Með þessu er að vísu
hætta á að þessar skriflegu
skýrslur geti komið í stað
munnlegs málflutnings. Slíkt
] er þó ekki ætlunin, heldur er
þetta ráð tekið vegna þess að
• það hefur viljað við brenna að
hinn munnlegi málflutningur
sé ekki undirbúinn. Hér mega
dómstólar vera á verði, ákvæð
ið er talið nauðsynlegt en fel-
ur í sér nokkrar hættur og má
það ekki verða til þess að
hindra munnlegan málflutn-
jng sem er öruggastur til
skjótra og réttra málsúrslita.
FJÖLDI NÝMÆLA
f ÚRBÓTAÁTT
Meðal annarra nýmæla í frum-
varpinu má nefna, að ef dómciri
FJÁRVEITANDI
FYLGIST MEÐ
Á þingfundi í Efri deild gerði
Gísli Jónsson nýlega glögga
grein fyrir þessu umbótaríka
frumvarpi, sem allt stefnir í þá
átt að fjárveitandi ríkisins, Al-
þingi, geti haft hönd í bagga með
hvernig fénu er varið.
Sagði flutningsmaður í ræðu
sinni m. a.: — Frumvarp um eft-
irlit með rekstri ríkisins var
fyrst borið fram á Alþingi árið
1948 af Jóhanni Þ. Jósefssyni,
sem þá var fjármálaráðherra. —
Stöðvaðist það þá við síðustu
umræðu, aðallega vegna þess, að
ekki var samkomulag um, hvern-
ig skipa skyldi í embættið. Síð-
an flutti ég frumvarpið nokkuð
breytt árið 1952 og hlaut það
ekki að heldur afgreiðslu. Enn
hefur ríkisstjórnin ekkert gert í
! málinu, svo mér þykir rétt að
bera það fram á þessu þingi.
STARFSEMI
FJÁRVEITINGANEFNDAR
Gísli Jónsson svaraði síðan
þeirri spurningu, hvort þörf
væri á slíku eftirliti. Sagði hann
m. a.:
— Hin sívaxandi afskipti
ríkísvaldsins af öllu fjármála-
og athafnalífi þjóðarinnar
hljóta að kalla á slíkt eftirlit.
Árið 1945, þegar ég tók í
fyrsta skipti sæti sem formað-
ur fjárveitinganefndar, var
tekinn upp sá háttur að kalla
til viðtals alla þá menn, sem
hægt var auðveldlega að ná
í og höfðu forstjórn fyrir
stofnunum ríkisins. Var rætt
ýtarlega við þá um að draga
úr gjöldum í sambandi við
reksturinn.
Langflestir þessara manna
tóku samstarfinu vel og
skyldu þörfina. Einstaka vildi
ekki beygja sig undir þessar
yfirheyrslur eins og þeir köll-
uðu það og kvörtuðu yfir því
við yfirboðara sinn, fjármála-
ráðherra.
Þá lýsti Eysteinn Jónsson
fjármálaráðherra því eindreg-
ið yfir, að hann teldi þessar
viðræður alveg nauðsynlegar
og óskaði mjög eindregið eftir
því að fjárveitinganefnd héldi
þessum upptekna hætti.
VÍÐTÆKARA
EFTIRLITSSTARF
En nú er það vitað, hélt Gísli
Jónsson áfram, að Fjárveitinga-
nefnd hefur mjög takmarkaðan
tíma til slíkra starfa. Hún getur
aðeins gripið niður á einstökum
atriðum. Hér þarf að gera þessa
eftirlitsstarfsemi miklu víðtæk-
ari.
Aðrar þjóðir hafa þann sið,
að fjárveitinganefnd er föst
nefnd, með föstum starfsmönn-
um allt árið. Með því móti fá
þeir miklu meiri þekkingu á mál-
unum, meiri möguleika til að
hafa eftirlit með hvernig fénu
er varið. Þess er varla að vænta
að slíkur háttur verði hafður á
hér, að þessi 9 manna nefnd
verði látin starfa allt árið. Hitt
væri til stórbóta ef formaður
fjárveitinganefndar væri látinn
vera fastur starfsmaður allt árið
um kring. Og ef ekki hann, þá
er á valdi þingsins að kjósa ein-
hvern annan til slíks starfs.
KVARTANIR VIÐ
RÍKISREIKNINGA
í sambandi við þetta mál benti
Gisli á það, að á hverju ári fara
nú fram miklar umræður á þingi
um ríkisreikningana. Þar hefur
margraddað komið fram, að ekki
væri allt sem æskilegast í rekstri
ríkisins, en hinsvegar erfiðleikar
á að koma fram umbótum. Er
t. d. afleitt hve þingið getur seint
gagnrýnt það sem miður er talið,
vegna þess að atburðirnir eru
, löngu liðnir þegar ríkisreikning-
arnir loksins koma fram.
IILUTVERK
EFTIRLITSINS
Hlutverk eftirlitsmannsins,
skv, frumvarpinu á að vera:
Frh. á bls. 12,
Þorsteinn Víglundsson - minning
í FREMSTU röð hinnar vonglöðu
aldamótakynslóðar, sem nú er
óðum að hverfa af vettvangi
lífsins, voru ung hjón austur í
Biskupstungum, Víglundur bú-
fræðingur Helgason og Jóhanna
K. Þorsteinsdóttir, sem bjuggu
allan búskap sinn í Höfða með
myndarbrag í öruggri trú á mátt
hinnar ísl. moldar. Þeim hjónum
varð 8 barna auðið, og á ég marg-
ar kærar minningar frá æsku-
samvistum við þann fríða hóp.
Fjögur þessara glæsilegu systkina
eru nú látin, og í dag verður hið
yngsta þeirra, Þorsteinn, til mold-
ar borinn. Hann andaðist í
sjúkrahúsi í Kaupmannahöfn 14.
þ. m.
Þorsteinn Víglundsson var
fæddur í Höfða 3. nóv. 1922. Hann
ólst upp í föðurhúsum og aðstoð-
aði foreldra sína við búrekstur-
inn, er hann komst .á legg og allt
til þess er hann fluttist til Hafn-
arfjarðar fyrir fáum árum. Síð-
ustu árin vann hann að iðnaði
hjá bróður sínum, Magnúsi ræð-
ismanni, hér í Reykjavík. Þor-
steinn var kvæntur Önnu, dóttur
Erlendar Halldórssonar, eftirlits-
manns brunavarna á íslandi, og
konu hans, Guðríðar Sveinsdótt-
ur. Þau áttu einn son, Víglund,
sem nú er á fjórða ári, efnis-
drengur, eins og hann á kyn til.
Þau hjónin, Þorsteinn og frú
Anna, voru samhent við að efla
heill heimilis síns á alla lund. Þar
er nú skyndilega sköpum skipt.
Heimilisfaðirinn ungi, sem gekk
glaður og góðviljaður að hverju
starfi, hefur óvænt verið brott
kallaður. Hann veiktist skyndi-
lega, svo að ekki reyndist unnt að
bjarga lífi hans, þótt allt, sem
i mannlegu valdi stóð, væri til
þess gert.
Við kveðjum í dag þennan geð-
þekka og prúða mann, sem verð-
ur ógleymanlegur frændum, vin-
um og samstarfsmönnum sínum.
Við minnumst þá sérstaklega
konu hans og kornungs sonar,
sem mestur harmur er að kveð-
inn. En sú er bót í máli, að þau
eiga sér ljúfar minningar um
ástkæran eiginmann og föður,
sem engan skugga ber á. Austan
úr Biskupstungum munu í dag
beinast margar hlýjar hugsanir
vestur yfir fjöllin að dánarbeði
þess manns, sem mat átthaga sína
svo mikils, að hann vígði aðfram
kominn af þjánin-gum son sinn
frumvaxta til varðveizlu erfða-
hlutar síns í ættaróðalinu fagra
við Hvítá, þar sem öll æskuspor
hans sjálfs höfðu legið.
Blessuð sé minning Þorsteins
Víglundssonar.
Sigurður Skúlason.
★
ÞAÐ er fagurt í uppsveitum
Árnessýslu. Stórbrotin og tignar-
legur fjallahringur á þrjá vegu,
en til suðurs sér til hafs, þar sem
báran gjálpar við lága strönd. Og
sveitin er grösug og gjöful börn-
um sínum, sem endurgjalda henni
með ævilangri tryggð.
Það er komið að veturnóttum
og ungur maður, sem flutzt hefur
burt úr sveitinni sinni, er þar
aftur. Hann fýsir á fornar slóðir,
æskustöðvarnar heilla hann til
sin og að þessu sinni til að kveðja
hann hinztu kveðju, þótt honum
sé efalaust ekki ljóst, að nú er
kveðjustund, að þessi för er hans
síðasta, að hann á ekki aftur-
kvaemt á vit bernskustöðvanna.
Þær minnast litla drengsins, sem
sleit hér sínum fyrstu skóm,
dreymdi hér sína bernskudrauma.
Þorsteinn Viglundsson frá
Höfða er fallinn frá á bezta
skeiði. Er þá fjórða sinni vegið
í hinn sama knérunn, áður hafa
3 af 8 myndarlegu systkinunum
á Höfða verið burt numin, tvö í
frumbernsku og eitt á æskuskeiði.
Sízt mun okkur, sem þekktum
Þorstein heitinn, hafa komið í
hug, að svo skammt væri til leið-
arloka. Hugur hans var altekinn
af viðfangsefnunum, sem biðu
hans. Hann var nýlega kvæntur
mynqarle«ri konu og áttu þau
einn son, sem Þorsteinn unni i
mjög. Hann lagði sig allan frarh
um að tryggja hag fjölskyldu
sinnar sem bezt. Framtíðarheimi
ilið var í smíðum. Og húsbónd-
inn lagði hart að sér. DraumuU
ungu hjónanna um eigið hús 1
fallega bænum hennar var að
rætast.
En skyndilega syrti að. Hinn
ungi heimilisfaðir veiktist alvar-
lega. Og eftir skamma dvöl á
sjúkrahúsi hér heima var leitað
til færustu vísindamanna er-
lendis. En ekkert stoðaði. Sú
hönd, sem hér tók um stjórn-
völin, var sterk. Vit og verk okk-
ar mannanna stoðuðu ekki. Góð-
ur og gegn drengur var allur.
Sá, sem þessi fátæklegu kveðju
orð ritar, kynntist Þorsteini heitn
um nokkuð hin síðustu ár.
Ávallt var hann hinn fölskva-
lausi og hreinlyndi maður, glað-
ur en þó alltaf stilltur vel,
drenglundaður og vinfastur.
Starfsmaður var hann ágætur,
ábyggilegur og samvizkusamur.
Og ég veit að samstarfsmenn
hans og allur hinn f jölmenni hóp-
ur starfsfólksins á Bræðraborg-
arstíg 7 saknar Þorsteins og þeir
mest, sem þekktu hann bezt. —-
Fráfall hans er ekki einasta sjón-
arsviptir skyldmennum, vinum
og samstarfsmönnum, heldur er
einnig þjóðhagslegt tjón að slík-
um myndar- og ágætismönnum.
En mestur og hörmulegastur
er að sjálfsögðu missir hinnar
ungu konu hans og sonar. Aldrei
framar fagna framréttar hendur
föður sínum, þegar hann kemui’
heim að loknu dagsverki, og
aldrei framar lyftir þreyttur fað-
ir litla drengnum sínum í fang
sér. Þau örlög eru þung litlum
glreng. Þann missir getur enginn
bætt að fullu.
En megum við láta hugann
staðnæmast við þá hugsun eina?
„Aðeins það sem við höfum
misst eigum við eilíflega". Eitt-
hvað á þá leið hefur mikill nor-
rænn andans maður sagt. Og svo
veit ég að þeim, er syrgja Þor-
stein heitinn fer. Minninguna um
góðan og vammlausan dreng
tekur enginn frá þeim, hana
eiga þeir eilíflega.
Og þegar hinzta hvíla Þor-
steins heitins er lögð í skaut
móður jarðar, langar mig til að
vera í hópi þeirra, sem þakka
honum samfylgdina og kveðja
hann með söknuði.
S. E. H.
Jón Magnússon
fréffasljéri sæmdur
riddarakrossi
Dannebrogsorðunnar
SAMKVÆMT tilkynningu frá
danska sendiráðinu hefir Friðrik
konungur níundi sæmt Jón
Magnússon, fréttastjóra útvarps-
ins, riddarakrossi Dannebrogs-
orðunnar.
Alhugssemd
ÚT af ummælum forstjóra Mjólk
ursamsölunnar í Morgunblaðinu
h. 22. þ.m. vill Úthlutunarskrif-
stofa Reykjavikurbæjar taka
fram eftirfarandi:
Nefnd ummæli forstjórans
mætti ef til vill skilja á þann
veg, að skrifstofan hafi átt þátt
í því, að tekin var upp mjólkur-
skömmtun í bænum. Skrifstofan
hefir að sjálfsögðu engin afskipti
og enga íhlutun haft um það, a'ð
mjólkurskömmtun var tekin upp,
en hins vegar tekið að sér að af-
greiða mjólkurseðlana með öðr-
um skömmtunarseðlum, eins og
áður hefir verið gert, þegar mjólk
urskömmtunarseðlum hefir verið
úthlutað.
F. h. Úthlutunarskrifstofu
Rey kj avíkurbæ j ar.
Björn Björnsson.