Morgunblaðið - 10.01.1956, Side 9

Þriðjudagur 10. jan. 1956
MORGVISBLAÐIÐ
9
„Stjórnmál byggjast ekki á óskhyggju heldur því
ab veita raunveruleikanum möguleika á að rætast"
Y:
menn, sem standa nú í fylk-
Ingarbroddi danskra stjórnmála-
flokka — að undanteknum ein-
ttm flokki — Róttæka flokknum,
og kann það að virðast all kyn-
legt. Fyrrverandi forsætisráð-
herra Vinstri flokksins, Erik
Eriksen, varð nýlega fimmtugur.
Hinn nýbakaði leiðtogi íhalds-
flokksins og fyrrverandi ráð-
herra, Aksel Möller borgar-
Stjóri, varð fimmtugur á Nýjárs-
dag. Og síðar á þessu ári nær
leiðtogi jafnaðarmanna, H. C.
Hansen forsætisráðherra, sama
aldursmarkinu.
'if NÝR AF NÁLINNI
OG I»Ó GAMALL f
HETTUNNI
Aksel Möller er nýr af nál-
fcnni sem leiðtogi flokks síns, en
gamall í hettunni sem stjórn-
snálamaður íhaldsflokksins. Fé-
lagar hans á skólaárunum stríddu
honum með því að uppnefna
hann „Möller metorðagjarna“,
og það hefir sannarlega ekkert
verið athugavert við metorða-
stigann, sem hann hefir klifið:
Ahsel Möller er nýr af nnlinni sem leiðtogi flokks
síns, en gomoll í hettnnni scm stjdrnmóitimaðnr
Dr. phi!. Hakon Siangorup rœðir við
hinn nýja foringja íhaldsfiokksins
j í Ijósi skoðanir sínar á grund-
j vallar reglum og hugsjónum
AHRIFASTABA MEBAL
UNGRA ÍHALDSMANNA
Jafnframt. starfi sínu og1 íhaldsstefnunnar. Reyndar verð-
námi hafði Aksel Möller gefið; ur hér aðallega um að ræða
sér tíma til að skapa sér áhrifa-
stöðu í samtökum ungra íhalds-
manna og ganga að eiga snotra,
fjörlega og rauðhærða sænska
stúlku, sem hann kynntist á ein-
pm af fundum „Haukanna ungu“
í Stokkhólmi.
O—i
-O
Margt misjafnt hefir verið sagt
í Danmörku um „stjórnmála-
menn stúdentafélaganna", og
reyndar má líta svo á sem of
mikið veður hafi verið gert út
Aksel Möller — Enginn stjórn- af því, hvort stúdentafélög eiga
málaflokkur getur snúið við að vera undir íhflldssinnaðri eða
blaðinu og byrjað frá grunni á róttækri forustu. En það veður,
Þingmaður, ráðherra, formaður nýjan leik án þess að taka tillit sem gert var út af því hefir ein-
þingflokks íhaldsmanna og er
ekki nema rétt rúmlega fimm-
tugur.
En hinum gáfuðu og uppfinn-
ingasömu skólafélögum Möllers
skautzt að nokkru leyti þótt skýr
ir væru: Möller bjó yfir mikl-
um hæfileikum og gáfum, er
hann beitti til að ná persónuleg-
um áhrifum. Aksel Möller gerð- helztu leiðtogunum í baráttu
ist stjórnmálamaður, af því að danskrg þjóðernissinna í Slésvík.
hann var fæddur slíkur. Og Einn vaxtarhringur bættist stofn-
hann gekk ekki í flokk íhalds-'
snanna, af því að það væri auð-
veldasta leiðin til vegs og virð-
ingar, því að það er langt frá hans spennandi kappleikur milli
til þess. sem ritað er á blaðsíð- mitt skapað lifandi áhuga fyrir
urnar, sem á undan eru komn- (stjórnmálum meðal unga fólks-
ins. Aksel Möller kynntist í
Danska stúdentafélaginu Christ-
mas Möller, manninum, sem hann
Aðéins átta ára að aldri varð ' i’yrr og nú metur mest meðal
hann umsetinn af stjórnmálaleg- ungra danskra stjórnmálamanna.
um áhrifum. Hann var sendur í Hann tók við veldissprotanum af
skóla og skólastjórinn var einn af Christmas í Danska stúdentafé-
laginu og varð sjálfsagður leið-
inum. FVrri heimsstyrjöldin
brauzt út og hún varð í augum
Aksel Möllers og skyldmenna
því, að svo sé — heldur af því
að hann hafði frá blautu barns-
beini orðið fyrir áhriftun frá og
mótazt af hugsjónum þess
flokks.
Þýzkalands og andstæðinga þess.
Ef Þýzkaland sigraði, var Slés-
vík glötuð að eilífu. Biðu Þjóð-
verjar ósigur boðaði það sam-
einingu Slésvíkur við Danmörku.
+ SKYLDLEIKI I HUGSUN
Það traust, sem fjöldi
danskra borgara ber til hans nær
jlangt út yfir allan flokkskrit og
á ekki eingöngu rætur sínar að
rekja til virðingar fyrir tvímæla-
lausum og frábærum
hans — hún á rætur sínar að
rekja til skyldleika í hugsun.
Nútíma íhaldsstefna milli-
stéttanna í Danmörku ber vott
þess, að Aksel Möller er hold af
hennar holdi, brum á stofni
hennar, vaxinn upp úr jarðvegi
hennar — við góð eða slæm skil-
yrði. Hann er rótfastur og þegar
öllu er á botninn hvolft er það
hvað mikilvægast íyrir stjórn-
málamahn. Það skiptir ekki að-
eins máli, hvað hann er fær um
að gera og láta í ljós — heldur
einnig hvað hann er og hvort
hann er ímynd vissrar stefnu.
Sameiningin átti sér stað og
þá hófst baráttan um Flensborg.
Aksel Möller var auðvitað
„Flensborgarmaður" — eða rétt-
ara sagt „Flensborgardrengur"
framar öllum öðrum. Hann tók
dugnaði mikinn þátt í deilunum um,
hvort selja ætti dönsku Vestur-
Indíur eða ekki. Hann líkti áhang
endum sölunnar við Kristófer II,
hinn ókræsna kóng, sem Möller
þekkti af sögu Danmerkur: Kon-
unginn, sem veðsetti og seldi
smáhluta af ríki sínu. Enn bætt-
ust nýir vaxtarhringir við stofn-
inn. Og fyrsta verk Aksels Möll-
ers, eftir að hann hafði lokið
stúdentsprófi, var að ganga í Fé-
lag íhaldssinnaðra stúdenta.
it ARFUR OG ÁHRIF
UMHVERFISINS
Aksel Möller var ungur
if REYNSLUÁR
Áður en hann náði svo langt
hafði hann uppskorið algenga
reynslu ungs Dana úr millistétt.
Heimili hans varð fyrir skakka-
föllum. Hann varð að hætta námi
„ . , ,. og fá sér stöðu á skrifstofu. A
aldri varaður við þessum hœttu- ; kvöldin og næturnar las hann
legu orðum: „Ekkr ^of ^gáfaður, I undir stúdentspróf
og gekk vel
nema í uppáhaldsfagi sínu: sagn-
spegilmynd af dönsku fordæmi,
en er tvimælalaust mikils virði
borgaralegum stjórnmálaflokk-
um um öll Norðurlönd. Það er
þvi bezt að fylla í eyður per-
sónulýsingarinnar, sem á undan
er gengin, með spjalli um helztu
vandamál íhaldsmanna. Og ég
spyr Aksel Möller:
— Meðal norrænna borgara-
flokka er um tvö tilbrigði að
ræða, frjálslynt og íhaldssamt.
Hver er afstaða þeirra til hvors
annars?
it ÓKOMNAR KYNSLÓÐIR
Aksel Möller svarar: —
Frjálslyndir halda því fram, að
meirihlutinn hafi fulla heimild til
að verja lífi sínu eins og honum
þóknast. Lífsskoðun íhaldssinn-
aðra miðast fyrst og fremst við
að búa í haginn fyrir ókomnar
kynslóðir. Ef einni kynslóð þókn-
ast. að gjörnýta auðlindir lands-
ins, þá álíta frjálslyndir þetta
algjörlega heimilt. íhaldssinnað-
ir álíta möguleika núlifandi kyn-
slóðar takmarkaða af skyldum
gagnvart komandi kynslóðum.
Þeir eru vantrúaðri á manngildið
og treysta því ekki, að mennirnir
háskólaárgöngum“ — þeir gegna breyti alltaf samkvæmt góðu for-
embættum í þinginu, í bæjar- dæmi. Skoðun frjálslyndra er,
stjórnunum, hjá dagblöðunum og að sé frelsið ótakmarkað breyti
í menningarlífinu. Þeir viður- menn samkvæmt siðgæðislegum
kenna allir fúslega, að þeir hafa kröfum. Stefna íhaldssinnaðra
hlotið mikinn arf frá Aksel Möll- samræmist því í ýmsum atriðum
og eru í mikilli skuld við
togi og frammámaður tveggja
„háskólaárganga". Margir helztu
áhrifamenn íhaldsmanna, sem
nú eru í broddi fylkingar í Dan-
mörku, tilheýra einmitt þessum
Það liggur beint við að spyrja
nýbakaðan flokksformann, sem
tekið hefur þátt í dönskum stjórn
máium í 30 ár, um skoðun hans
á ferli íhaldsstefnunnar á þessu
langa tímabili. Hefur flokkurinn
tapað fylgi eða hefur hann unnið
á? Hefur hann orðið að breyta
stefnuskrá sinni á árunum 1926
til 1956? Blakta fánar hans eða
hrærast þeir ei?
it „ÞIB FÁIB AFGANGINN.. .*
Aksel Möller lætur svo um-
mælt. — Góður guð, sem ræður
öllu, hefur gert dönsk stjórnmál
úr garði með nokkuð sérstökum
hætti. Hann sagði við Vinstri
flokkinn: ■<*- Þið getið fengið
bændurna, við Jafnaðarmenn: —
Verkamennirnir falla í ykkar
hlut, og við íhaldsmenn: — Þið
fáið afganginn, ef þið eruð nógu
duglegir, því að ég vil ekki draga
dul á, að það er hættuspil að
halda þeim sundurleita hóp sam-
an.... það er mikið umstang er>
nauðsynlegt þó... . Það hefuv
mikil áhrif á aðstæðurnar i
hverju landi, hvort atvinnuveit
andinn, atvinnurekandinn, iðn-
meistarinn, smásalinn og em
bættismaðurinn halda saman
höndum eður ei. Ef þeir stinga
hvorn annan af, glata þeir öllum
sínum áhrifum á stjórnmál, og
þá eiga þeir sjálfir sök á þeim
mikla ósigri, sem áhugamál
þeirra bíða. í hvert skipti, sem
borgaraleg stjórnmálastefna hef-
ur misheppnazt, hefur það raun-
verulega ekki átt rætur að rekja
til sigurs andstæðinganna né
heldur hefur afstað bændanna
haft úrslitaáhrif, — a. m. k. i
Danmörku — er ástæðan ávallt.
stjórnmálalegt hviklyndi borgar-
anna sjálfra.
* „VIÐ HÖFUM Á RÉTTU
AÐ STANDA . .
— En, heldur Aksel Möllev
er
hann.
TVEIR UNGIR ANDSTÆÐ-
INGAR— HEDTOFT —
HANSEN OG H. C. IIANSEN
Aksel Möller var líka fylli-
afskiptum ríkisvaldsins — en áfram, það var ómaksins verfc.
einkum frá siðfræðilegu en ekki' úví að lítum við íhaldssinnar
éfnahagslegu sjónarmiði. En ég
vil bæta því við, að þessi sagn-
fræðilegu grundvallarágreinings-
atriði hverfa — að mínu áliti —
fyrir sameiginlegum, stjórnmála-
lega ljóst, að „Stúdentafélags-1 legum viðfangsefnum borgarlegs
stjórnmál“ gátu verið ágæt út af eðlis. Að berjast gegn tilraunum
fyrir sig —• en langt frá því að Jafnaðarmanna til að skapa sósí-
vera fullnægjandi — ef hann1 aliskt ríki. Enginn stjórnmála- ...
ætlaði sér að gera fyllilega skil flokkur getur snúið við blaðinu skipulags, er ætluðu ser að berj
áformum sinum viðvíkjandi
þetta á við um öll Norðurlöndin
— 25—30 ár aftur í tímann, þá
getum við sannað, að við höfum
ekki aðeins á réttu að standa
heldur höfum við einnig notið
sannmælis — og það er mjög
sjaldgæft. Þá var það skoðun
andstæðinganna, að við værum
síðustu hersveitir úrelts þjóð-
ritað er á blaðsíðurnar, sem á
undan eru gengnar, — en sam-
vinna borgaralegu flokkanna er, hefði sleppt hendinni af: þjóð
nauðsynleg á okkar tímum
vegna ríkjanna sjálfra.
VARAST VERÐUR
„VEL MATBÚINN“
ÁRÓÐUR SÓSÍALISMANS
— Er sósíalisminn ekki orð-
að
hr. Mirabeau!" En Möller sann
aði, að þetta voru ekki áhríns-
orð, þar sem hann beitti aldrei
listrænym hæfileikum sínum og
góðu gáfnafari til að vinna sér
lýðhylli vegna lýðhyllinnar
sjálfrar — heldur voru það vopn,
sem hann beitti í þágu lífsskoð-
unar sinnar.
Sé Aksel Möller spurður að
fræði — og það jafnvel þó hann
kæmi upp í Valdemar Atterdag
og sameiningu ríkja og landa
Danmerkur.
Að afloknu stúdentsprófi ætl-
aði hann að leggja stund á sagn-
fræði, sem ávallt hafði verið
hans uppáhaldsviðfangsefni. En
því, hversvegna hann varð sá j það var ekki hægt að sameina
stjórnmálamaður, sem hann er,
er svarið einfalt og sígilt: Arfur
•og áhrif umhverfisins. Afi hans
var hægrisinnaður og háði harða
toardaga við jafnaðarmenn um
völdin yfir einu úth\'erfi Kaup-
snannahafnar. Þetta var á tímum
einmenningskjördæmanna, og
það þeirri atvinnu, er hann
stundaði sem borgari. Hann valdi
því þjóðfélagsfræðina og lauk
námi sínu með all óvenjulegum
hætti. Hann hafði engan tíma til
að sækja íyrirlestra, en
skólafélaga sínum, sem átti
fá 200 krónur að launum,
smum
millistéttarheimilunum og at-
atvinnuskilyi'ðunum. Hann tók
þátt í starfi ungra íhaldsmanna
víða um landið ferðaðist um
dönsku eyjarnar þverar og endi-
langar sem ræðumaður.
Oft urðu þá á vegi hans tveir
ungir andstæðingar hans, þeir
Hedtoft-Hansen og H. C. Han-
sen. í aldarfjórðung hafa Möller
og hinn síðarnefndi átzt við á
stjórnmálasviðinu — báðum til
mikillar ánægju.
o—m—o
Þá var Möller kjörinn í bæj-
arstjórn í Frederiksberg, og það-
an lá leiðin upp í borgarstjóra-
embættið í þessu fyrirmyndar
bæjarfélagi, og hefir Möller auk-
ið og eflt meiri hluta íhalds-
manna þar með athyglisverðu ekki fyrir áhrifum af „vel mat-
móti. Hann vár kjörinn á þing búnum“ áróðri Jafnaðarmanna.
og var gerður að innanríkis- og Norrænir Jafnaðarmenn hafa
húsnæðismálaráðherra
borgaraflokkanna á
og byrjað frá grunni á nýjan leik ast fyrir hugsjónum, sem sam-
án þess að taka tillit til þess, sem kvæmt þeirri skoðun guð — nei,
afsakið hann hefði gefið upp á
bátinn — og hver einasti inaður
ernistilfinningu, h'agkvæmri nor
rænni samvinnu, vörnum, kon
ungdæminu.
★ „STJÓRNMÁL BYGGJAST
EKKI Á ÓSKHYGGJU"
Og hvað hefur svo gerzt 3
þessum mikilvægu málefnum:
inn „borgaralegri“ eftir viður-: Dönsk þjóðernistilfinning hefur
eignina í lok þriðja tugs og eflzt í Suður-Slésvík. Norræn
byrjun fjórða tugs þessarar ald-
ar?
— Aðeins að nafninu til, og ég
vil tala til allra borgaralega
samvinna, sem einu smm vai
höfð í flimtingum, er styrkari i
dag en nokkru sinni fyrr, og
hvað um varnirnar, sem við
þenkjandi manna í norrænum! börðumst hvað ötullegast fyrir,
löndum: Gætið þess vel að verða; meðan danskir Jafnaðarmenn og
Róttækir lögðu fram hverja af-
i stjórn sennilega gefið upp á bátinn að
árunum ná takmarki sósíaliska ríkisins,
as með |
vopnúnartillöguna á fætur ann-
arri? Vorum við að berjast fyrir
úreltu málefni? Nei, við höfðum
á réttu að standa. Það hefði að
1950—53. Fyrir nokkrum mánuð-jen er hér um annað að ræða en sjálfsögðu verið æskilegra, ef
um síðan var hann kjörinn leið- | bráðabirgða samkomulag við j andstæðingar okkar hefðu haft
frjálst þjóðfélag? Það er a.m.k. Lrétt fyrir sér í því, að upp frá
ekki samkomulag, sem Jafnaðar- ■ þessu um alla eilífð léku Ijónið
menn munu standa við, hvað sem ! og lambið sér saman. En stjórn-
það kostar, þess vegna virða þeir I mál byggjast ekki á óskhyggju
hinir rólegustu fyrir sér þá verð- heldur á því að veita raunveru-
bólguöldu, .sem hrjáir lönd vor leikanum möguleika á að rætast,
— hún krefst þess æ oftar, að Og konungdæmið? Staðfesti ekki
ríkið grípi í taumana og eflir hernám Noregs og Danmerkur
þannigi sósialískt þjýðfélag. — þá skoðun okkar, av konung
togi þingflokks Ihaldsmanna, er
vinur hans og samverkamaður
til margra ára, Ole Björn Kraft,
ákvað að snúa sér eingöngu að
viðfangefnum á alþjóða vett-
vangi.
o—e—o
Vissulega hafa metorð fallið í
alut „MöJlers metorðagjarna“ —
baráttuhitinn í þessu stjórnmála- l Aksel. Möller næði pröfk Iion-ii en það er ekki hann sjátfur, sem Danski
fjármálaráðherrann
lega einvígi náði tökum á drengh ium tókst þetta — með ágætumjj við ætlum nú að fjalla um. Það Kampmann, sem sanuarlega er
um Aksel Möller — með gvip- rvitnisburði. Og , , skóIafélagknJj ýr hreipt ekki lítilræði, að hinn: enginn skussi, viðurkennir þetta
uðum hætti og spennandi at-j fékk 200 krónurnar og sit; eig;«> jnýi leiðtogi hægri manna — sem skorinort, er liann lýsir því yfir,
burðarás myndasagnanna hrífur .próf •— ári fyrr en vonir stóðu j þay að auki hefir haldið fimm-j að þjóðfélag okkar gjörbreyíkt
drengina á okkar timum. Itíi — jtugsaímæli sitt hátíðlegt — látijmeð þessari kynslóð.
inn er mikilvægasta\ákn fortíðav
og framtíðar ríkisins. 'og einmjti
um. þetta . t.ákn fylkj.a allir serj
þegar tilvera þjóðantu ar er .1
hættu?
Frh. á Ji3. l^V