Morgunblaðið - 06.03.1956, Blaðsíða 2

M ORGVNBLAÐIÐ
triðjudagur 6. marz 1958
Sjötugur í dag;
Napús Ólabson hrsppsíjóri
MAGNÚS ÓLAFSSON hrepp- formennsku á hinum. Blómgvað-
stjóri og útgc rðarmaður x ist þessi útgerð svo að hún varð
Höskuldarkoti í Ytn-Njarðvfkum Ytri-Njarðvíkumrm til hinnar
mestu hagsældar. Allir, sem til
þekkja, hljóta að vera sammála
um að Magnús var höfuðþróttur-
inn í að skapa þetta blómaskeið
byggðarlagsins.
Síðar, eða um 1925 lét Magnús
byggja enn stærri bát og átti
hann nú einn og nefndi hann
„Baldur". Gerðist hann formað-
verður '70 ára í dag.
Skömmu eftir að ég koin til
Keflavíkur, barn að aldri, heyrði
lað 'um- nokkra menn og
í Keflavík og Njarðvíkum,
’rárum eldri en ég, er þóttu
í'af öðrum í útliti og fram-
og líklegt til dugnaðar og
4áða>i Reyndist það líka svo að
flest %if því héfur haft og hefur ur á honum og stjórnaði hann
Ijorinlu um ýmis framfaramál í útgerð hans og hinna áðurnefndu
byggðarlögum. báta. Fyrir dugnað, hagsýni og
! Einn þessara umtöluðu manna harðfytgi hélt útgerðin áfram að
rir Magnús í Höskuldarkoti, sem blómgvast. Þeir sem yngri voru
ri ú fyllir 7. áratuginn í dag. og alizt höfðu upp með þessum
! Barn að aldri byx jaði hann sjó- átökum, þeir Fáriar og Egill Jón-
menasku, sem varð hans ævi- assynir létu nú, í félagi við aðra,
Btarf. Kom fljótt í Ijós dugnaður byggja sinn bátinn hvor. Hófu
hans og hæfni, sem síðar varð þeir formennsku, hvor á sínum.
Bésfkur þáttur í framfaraþróun bát og stjórnuðu útgerðinni. Þetta
hyggðarlags hans. gekk ágætlega og enn meirí hag-
: Á uppvaxtarárum Magnúsar sæld skapaðist í Ytri-Njavðvik-
bafworðið veruleg hrömun í út- unum, svo að víða var rómað.
get^T’og sjósókn í þeim byggðar- j Enn íét Magnús smíða tvo báta
lögum, sem ekki'höfðu aðstöðu til „Freyju" og ,;Gylfa“. Formaður
utgérðar á öðm en opnum skip- var hann sjálfur, eins og áður,
vim. Stærri skip, 10 og 12 róin, og stjórnaði útgerðinni og einnig
voruj borfin, en 4 og 6 manna útgerð á rn,b. „Arsæli" (sem nú
för komin í staðinn og ekki hæf var búið að yngja upp).
1:i! Isjfcsóknar nema á grunnmiðin. 1 Afrek Magnúsar á þessu sviði
I’iSlfígengd á þeim rniðum var eru fyrir löngu kunn, bæði hér og
venjulega litíl og stóð stutt, svo annars staðar, en mér þykir
áð áflabrögð á þessar fleytur hlýða að rifja þau hér upp á
voru oftast lftfl, og afkoma fólks, þessum merku tímamótum ævi
seffii yið þessi skilyrði bjó, þar af hans, því það eru ekki margir,
leiðandi slæm. Hr þessu þurfti að sem eiga aér slikt brautryðjenda
bæta, og almennt álit þeirra, er starf að baki.
fortistuna höfðu var að stærri og | Magnús hætti ekki formennsku
Sveinn Sveinsson frá Fossi áttræður
SVEINN Sveinsson frá Fossi í
Mýrdál varð áttræður þann 5.
des. s:L Sveinn á Fossi er svo
merkúr máður í íslenzkri bænda-
stétt og hefur unnið svo gott og
mikið ævistarf, að ekki má svo
véra, að þessarra tímamóta í ævi
hans sé að engu getið, þótt hann
kysi sjálfur að sem hljóðast yrði
um þennan afmælisdag sinn, því
hefur það dregizt nokkuð að rita
þessa afmælisgrein.
Svéínn' er fæddur að Hörgsdal
á Síðu þann 5. des. 1875, sonur
hjónanna séra Sveins Eiríkssonar,
siðast prests að Ásum í Skaftár-
tungu og Guðríðar Pálsdóttur,
prófasts í Hörgsdal, Pálssonar.
Er margt merkra manna, bæði í
foður og móðurætt Sveins og hef-
ur Sveins-nafnið gefizt vel í ætt-
inni. Langafi hans var Sveinn
Pálsson, læknir í Vík, en hann
var ekki aðeins merkur læknir
og ferðagarpur á sinni tíð, heldur
og mikill náttúrufræðingur og
rithöfundur, eins og rit hans og
ferðabækur bera Ijósast vitni.
Sveinn ólzt upp hjá foreldrum
sínum. Séra . Sveinn, faðir hans,
, var vígður til Kálfafells í Fljóts-
hverfi árið 1875, sama ár og
Sveinn, yngri fæddist, og fluttist
síðan með þeim að Sandfelli í
1 Öræfum, Kálfafellsstað í Suður-
sveit og loks að Ásum í Skaftát-
tungu, en veitingu fyrir því
prestakalli fékk séra Sveinn áríð
1892 og var !þar síðan prestur til
dauðadags 1907.
Sveinn vann á yngri árum á
I búi föður síns, og mun forysta
búsins, um skeið, hafa hvílt einna
treysti sér ekki til að nytja jörð- j af hátíð, þegar hann var kominn
ina, enda var húrr bæði erfið og og alltaf fór hann ofsfljótt aftur.
mannfrek. Varð 'það þvj úr, að Hann var með afbrigðum barn-
Sveinn tók mestan hluta jarðar- í góður, aldrei mælti hann styggð-
inrrar á leigu og hafði þar sauðfé j aryrði og aldrei heyrðist ljótt orð
sitt og hross enda var stórum ; af. vörum hans. Hjá honum fór
betri aðstaða til fjárbúskapar í saman karlmennska, hógværð og
Skaptártungu
Mýrdalnum.
hann srvemma bráðgjör að dugn-
aði og fyrirhyggju. Bræður hans
tveir gengu menntaveginn og
urðu síðar þjóðkunnir menn, þeir
Páll, menntaskólakennari, og
Bterkari skip væru eina úrlausnin fyr en hátt á sjötugsaldrL Hann jjnest a hans herðum, enda var
bvo að sótt yrði á dýpri miðin,! var eftirtektarsamur á veður og
Þac sem ineiri var afla von. Sam-1 fiskigöngur, harðsækrmi og afla-
Irliða þurfti að bæta aðstöðrma í sæll (oftast hæstur) og sóttu
íajjdi, svo að rrot yrðu að stærri menn í skiprúm hjá honum.
Bkípakosti. I Auk förmennsku og marghátt-
Magnús höf nú forustuna og lét aðra anna við eigin útgerð hafði Gísli, sendiherra, er lengi var
Ásámt öðrum smiða áttæring, og hann 'ásanit fleirum forgöngu um sýslumaður og alþingismaður
^erðist hann formaður á honum. stofnun ísfélags Keflavílcur og Skaftfellinga.
Heppnaðist, þetta vel. Aflabrögð Bræðslufélags Keflavíkur. Hefur Þann 7. júlí 1903 kvæntist
wrðu betri og afkoma hans og hann lengst af verið stjórnarfor- Sevinn, Jóhönnu Sigurðardóttur,
annarra batnaði. En þessi skip maður þessara fyrirtækja og er bónda á Breiðabólsstað Sigurðs-
voru ekki nógu stór til þess að enn. Hafa þau fyrirtæki verið sonar, þóttu þær Breiðábólsstaða-
fullnægja þeirri þörf, að sækja rekin með hagsýni og framsýni systui' góðir kvenkostir, enda
Bjóinn bæði sumar og vetur, Til og alla tíð verið útgerðinni hér til gjftust þær merkismönnum. Hef-
Jress þurftu þau að vera stærri. mikilla hagsbóta. ur frú Jóhanna reynzt manni sín-
Þá karau til sögunnar 8—12 lesta Eg var svo lánssamur að kynn- fráhær eieinkona oe mikil
vélbátar, sem líklegir þóttu til ast þér, Magnús, þegar þú varst hdsmógu, 8
jþess að bæta úr þessu. Magnús í þínum mesta framfaraham. Þau
tróf þar sóknina og leigði sér vél- kynni, sem ávallt hafa haldizt
Imúrnn bát, sem Baldur hét. síðan, færðu mér, eins og mörg-
£>já!fur var hann formaður og um öðrum, sem þér hafa kynnzt,
beppnaðist ágætlfiga. | mikinn stuðning og þrótt til
Næsta skrefið var að hann, starfa í lífebaráttunni. Það var
ásaznt 6 niönnum öðrum lét þægilegt að bera sig saman við
úyggja bát með þilfarL Nefndi þig og leita ráða og fá vinsam-
Jbann bátinn Ársæl eftir fóstra legar og öruggar ábendingar,
Fyrsta búskaparár sitt bjuggu
þau að Leiðvelli í Meðallahdi, í
húsmennsku, en fluttust þá vest-
ur undir Eyjaijöll, að Eyvindar-
hólum og bjuggu þar í 4 ár og
vegnaði veL
Við fráfall séra Sveins 1907 var
Ásaprestakali sameinað Þykkva-
Hins vegar var miklum erfiðleik-
um bundið að hafa bú á þessum
tveimur stöðum og eiga yfir Mýr-
dalssand að sækja, um 60 km.
leið, jafnt sumar sem vetur.
Nú korn sér vel, að Sveinn var
afburða ferðamaður, gætinn og
öruggur, veðurglöggur og árvak-
ur. Enginn maður mun hafa farið
eins margar ferðir yfir Mýrdals-
sand og Sveinn á Fossi. Hann var
vanur að taka daginn snemma, og
vatnamaður var hann ágætur.
Sveinn hafðr jafnan hið mesta
yndi af ferðalögum. Var hann oft
í póstferðum og strandflutning-
um og fylgdarmaður ferðamanna
er ferðuðust um V. Skaftafells-
sýslu. Leitun mun hafa verið á
skemmtilegri ferðafélaga og allt
af var hann glaður og reifur á
hverju sem gekk.
Heimilið í Ásum átti miklum
vinsældum að fagna í tíð þeirra
Sveins og Jóhönnu, ekki töldu
ferðamenn það krók að koma að
Ásum í þá daga, enda heimilið í
þjóðbraut, eftir að brú kom á
Ásavatn. Einkum var þar gest-
kvæmt vor og haust. þegar lesta-
ferðir stóðu sem hæst. Var al-
mennur söknuður í Tungunni og
reyndar austan Sands, er fjöl-
skyldan flutti frá Ásum.
eímrrn. Var harrn sjálfur formað- Fyrir allt þetta þákka ég þér bæjarklausturprestakalli, en
ur og sá um útgerðina. Gekk það innilega. presturinn þar sr. Bjarni Einars-
bvo vel að þessir félagar létul Á þessum merku fímamótum son, prófastur, bjó að Mýrum í
Btnrða annan bát. Hét hann Anna,! bið ég þér, börnum þínum og Álftaveri og kærði sig ekki um
<eftir fóstru Magnúsar. Varð öðrum ástvinum allrar blessunar að flytja að Ásum, enda var þá
Magnús formaður á honum, en. og velfarnaðar á ókomnum árum. enn ekki ákveðið. hvar prests-
Einar Jónasson í Njarðvík tók 'E. Þorsteinsson. setrið yrði til frambúðar. Lengl
_________________________________________________________________ hafði tvíbýli verið í Ásum, en nú
hittist svo á að öll jörðin losnaði,
þótti Sveini nú girnilegt að fá
Ásana til ábúðar, ekki sízt e£
ef prestssetur yrði lögfest annars
staðar og.jörin fengist keypt síð-
ar. Með þetta í huga tók hann sig
upp frá Eyvindarhóltun og flutt-
ist að Ásum 1908, >en svo fór :þó,
. að Ásarnir urðu áfram prests-
Sauðárkróki, 5. marz. setur og vofði nú sú hætta yfir
SÆLUVIKA Skagfirörnga hefet næstkomandr sunnudag, 11. marz, ábúanda, að verða að standa upp
og stendur yfir til 18. marz. Eins og að undanförnu verður vel af jörðinni, ef nýr prestur kæmi
til 'hennar vandáð og fara fram samkomur og skemmtiatriði í sam- og vildi setjast þar að. Næstu 15 j
Jromnhúsum kaupstaðarins alla daga vikunnar. , árin bjó Sveinn góðu búi í Ásum.
Þrátt fyrir hina óvissu ábúð á
kl. 5. Um kvöldið sýnir Leikfélag
Sauðárkröks Kjamorku og Jtven-
hylli og að lokinní sýningunni
verður dansleikur í Bifröst.
Sœluvika SkagfirMns;a
hefst nœsta sunnudag
Eftir að Svernn fluttist í Mýr-
dalinn hófst hann handa um ýms-
ar framkvæmdir á jörð sinni
Norður-Fossi. Vegir voru lagðir,
hús stækkuð og raflýst, túnrækt
aukin að miklum mun. og girð-
ingar bættar. Allt kostaði
mikið fé og mikla fyrirhöfn,
að ræktunarframkvæmdir eru
fremur erfiðar á Norður-Fossi,
en nú er svo komið, að þessi jörð
er með betri jörðum í Reynis-
hverfi. Árið 1949 hættu þau hjón-
in búskap og fengu jörðina í
hendur Sigursveini syni sínum,
sem nú situr hana með hinni
mestu prýði og heldur áfram
starfi foreldra sinna.
Auk hinná
ljúflyndi.
Hjónaband þeirra Sveins og
Jóhönnu hefur verið mjög far-
sæit og þau samhent í öllu. Þau
eignuðust 15 börn, 3 misstu þau
í æsku, en sonur þeirra, Runólf-
ur, sandgræðslustjóri í Gunnars-
holti, lézt af slysförum 1954 og
var harmdauði öllum, er hann
þekktu. Eru 11 börn þeirra á lífi,
flast búsett í Reykjavík, Sigur-
veinn er bónda á Fossi, eins og
áður getur, Kjartan, iðnfræðing-
ur í Reykjavík, Sveiim, verkstj,
hjá SÍS, Gtsðmundur, vélfræðing-
ur í Ameríku, Páll, sandgræðslu-
stjóri í Gunnars'nolti, og Gísli,
hluthafi í Landleiðum. Dætur
þeirra eru fimm: Gyðríður, Guð-
ríður, Róshildur, Ingunn og Sig-
ríður, húsfreyjur og forstöðu-
konur í Reykjavík. Öll hafa börn
þeirra fengið góða menntun í
verklegum störfum, og líkjast
mjög foreldrum sínum um dugn-
að og myndarskap.
Eftir að þau hjónin hættu bú-
skap fluttust þau hingað til
Reykjavrkur, til Ingunnar, dóttur
sinnar, og tengdasonar Ara Eyj-
ólfssonar, framkv.stj. er lézt 1953.
Þann 7. júlí 1953 áttu þau hjónin
gullbrúðkaup, í hálfa öld höfðu
þau lifað saman í trúföstu sam-
starfi. Lífsbaráttan hafði að visu
oft verið erfið, ekki sízt á frum-
býlingsárunum, en með Guðs
hjálp, viljafestu og árvekni, tókst
þeim að vinna sigur á öllum erf-
iðleikum og geta nú litið yfir far-
sælan ævidag. Hér í Reykjavík
njóta þau hjónin ánægjulegra
ellidaga á heimili dóttur sinnar,,
umvafin ástúð og virðingu barna
sinna.
Sveinn ber aldurinn vel. Hann
er síungur, fylgist vel með öllu og
tekur sér oft penna í hönd, til
þess að rita um áhugamál sín,
eða ryfja upp gamlar minningar
um búskaparháttu fyrri tíma og
ferðalög á fornum slóðum.
Skaftfellingar munu áreiðan-
lega lengi minnast Svoins frá
Fossi og frú Jóhönnu, konu hans
og á þessum tímamótum í ævi
Sveins sendi ég þcssvm tryggða-
vinum foreldra minna þakklæti
fyrir liðin ár og bið þess, að ævi-
kvöld þeirra megi verða eins
bjart og friðsælt, eins og sumar-
kvöldin í Ásum, þar snm þau eiga
margar sínar kærustu minningar.
Óskar J. Þo -iáksson.
'gb-ð- r
f55 A búnaðar|)inrf
BÚNAÐARÞING hélt enn áfram
störfum í gær og afgreiddi þá
þrjú þau mál er hér íara á eftir:
I Þar sem súgþurrkunamefndim
hefur nú unnið um nokkur ár að
ýmsum athugunnm varðandi súg-
þurrkun, og eflaust býr nú þegar
yfir margvíslegum fróðleik, sern
að gagni mætti koma fyrir þá,
Hátíðm hefst kl 2 á sunnudag-
inn. með guðsþjónustu í Sauðár-
krókskirkju. Séra Birgir Snæ-
biörtisson predikar. Kl. 5 um
kvöldið verður sýnd kvikmynd í
Sauðéí'króksbíói og kl. 8 um
kvöldið sýnir Leikfélag Sauðár-
króks leikritið Kjamorka og
kvenhýlli, eftir Agnar Þórðarson
i Bífröst. Á mánudag, þriðjudag
og miðvikudag, sýnir Sauðár-
króksbió kvikmyndir á sama
t-íma eða kl. 5, og Kjamorka og
kvefnhyfli verður sýnt kl. 8 í Bif-
rost aíla áagana,
Ér komið er fram á fimmtudag,
#»erist .dagskráin fjölbreyttari.
Þann dag er kvikmyndasýning í
Hr; u ð árkrókatúér kl .2, og aftur
jörðinni gerði hann þar ýmsar.,
endurbætur, bætti hús og lét(
koma upp girðingum. Árið 1923 j
kom að því, að Sveinn varð að
Á föetudaginn færist skemmt- víkja af jörðinni. Var þá tregt
sem súgþurrkun hafa og ékki
umsvifamiklu bú- síður þá, sem enn eiga eftir að
starfa, sem Sveinn hafði með koma sér upp súgþurrkun, en
höndum, vannst honum tími til að ætla að gera það, álvktar Bún-
sinna margvíslegum trúnaðar- i aðarþing-að skora á súgburrkun-
störfum, bæði í Skaptártungu og arnefndina að gera hið allra
Mýrdal. í Skaptártungu var hann fyrsta ýtarlega grein fyrir þeim
lengi í hreppsnefnd og sýslu- niðurstöðum, er fergrzt hafa
nefnd, í stjórn Kaupfélags Skaft- , yarðandi gerð, fyrirkomulag og
felimga um fjölda ára og ullar-
analífið enn í aukana. Þann dag
er kvikmyndasýning í Sauðár-
króksbíói kl. 1 e. h. aftur kl. 3
e.h. KL 5 síðdegis sýnir Ung-
mermafélagið Tindastóll tvo sjón-
leiki, Trína í stofufangelsi, gam-
anleik í einum drætti, eftir D.
um jarðnæði í V. Skaftafellssýslu
og engin jörð laus í Skaptár-
tungu. Var það til þess að Sveinn
fluttist vestur í Mýrdal og keypti
jörðina Norður-Foss, ekki munu
Sveini hafa þótt þetta góð skipti,
en ekki tjáði um að sakast, þar
Hansen og Kertastjakar biskups- sem annarra kosta var ekki völ.
ins eftir Normann McKinnel, sem Þegar Sveinn fór frá Ásum átti
er sjónleikur í einum þætti, hann þar miklar heyfyrningar,
byggður á atburði úr „Vesaling- sem nægði fé hans í tvo vetur,
unura“ eftir Victor Hugo. Kl. 8 hafði hann því fé sitt eystra með-
sýnir Leikfólag Sauðárkróks an verið var að eyða heyjum
Framh 4 bls. 9 þessum. En svo fór, að Ásaprestur
matsmaður. Þötti öllum gott að
vinna með Sveini, því að hann
er greindur vel og samvinnuþýð-
ur og framfaramaður í þess orðs
bezta skilningi.
Hann hefur alls staðar notið
mikilla vinsælda. Lipurð hans og
notkun súgþurrkunar.
★
Búnaðarþing beinir þeirri ein-
dregnu ósk til stjóvnar Búnaðar-
félags íslands, að hún vinni
markvíst að því við Alþingi og
ríkisstjóm, að fjölgað verði starfs
mönnum og aukinn húsakostur
við jarðvegsrannsókr.ir búnaðar-
Ijúfmannleg framkoma hefur unn deildar Atvinnudeildar Háskól-
ið hugi alira. Þegar Sveinn bjó á anSj svo að deildin geti betur
Ásum gisti hann að jafnaði hjá 1 sinnt hlutverki sinu framvegis en
foréldrum mínum í Vík, þvi hann nú er.
var jafnaldri föður míns og
æskuvinur. Mér er það minnis-
stætt, hve mikill auðfúsugestur
hann var jafnan, allir á heimil-
inu hlökkuðu til, að Sveinn í Ás-
um yrðj á ferðinni. Hann flutti
sólskin í bæinn, og það var allt-1 dýralækni.
Búnaðarþing felur stjóm Bún-
aðarfélags íslands að vmna að
undirbúningi nýrrar bókar um
dýralækningar í samráði við
landbúnaðarráðherra og yfir-