Morgunblaðið - 29.03.1956, Blaðsíða 2

18
MORGVNBLAÐIÐ
Ræða sr. Sigurðar Einarssonar
Frh. af bls. 17 I Það var óneitanlega vissara Lenin og með þeim fjöldi ann-
Aagslegum skyldum og markmið- fyrir skáldið að taka það fram, arra manna, þar á meðal Jagoda,
uni í lífi Vesturlandabua, sem því annars hefði kannske ein- yfirmaður leynlögreglunnar, sem
istceði ofar því sem er í Sovét- hverjum dottið í hug sú glsefra- hafði stjórnað slátrunum manna
.asnkjunum, þa hefur sevinlega iega hugsun, að sa maður kunni fremst. En nú var hann borinn
kveðið við, samhlji ma öskrið, — að vei-a í einhverri herdeild, sem þeim sökum, þið munið bað
sunnan frá Ítaiíutá og noiður á getur ort kvæði þann veg. Skáld- kannske ekki. Munið þið hvað
Akureyri. —_—„ ji® ,s®r, unfíhnginn með geitar- jagoda var dómfelldur fyrir? —
Nei, þau hefur ekki vantað osílnn j’ hendmni, sem hann er að Hann er dómfeildur fyrir það, að
iniéykslunarópiþ, eí eitthvað hef- naga 1 Slg a. smalagöngu, hann ætlaði að byrla Maxim
wr verið sagt um brest á persónu- og g e . !■ os?"Jorrilega yfir því að Qoj-þy ejtur! Maxim Gorky er
legu frelsi og réttaröryggi í Rúss- V01 ægl,agri, no,ttl11 er nu orð- orginn gamalmenni. hann er við-
landi, um Stakkonov-ánauðina, lnn geitarostur ! þessan somu urkenndur fyrir .
afkhsta-ánauðina, sem er oröin uendl og það vantan aðems a, mikjð gkáld Hann
verri. þrældómur en tíðkast í hvenær hann gleypir hann og það
nokkru einasta kaptalistisku iðn- V'erður e“s fljott ems og mögu-
veftsturskerfi á Vesturlöndum. - iegter’ ef dun f*r að nJ°ta sln
ICT 'það hefur verið einu einasta Þessi flImrnta herdeild, - sem er
ekki til.
ð hafa verið
er í fuiikom-
inni sátt við alla sovétpótentát-
anna, en Jagoda á af einhverjum
dularfullum ástæðum að hafa
ætlað að fara að byrla honum
<nði bMkað við því. að þeíta gæli *"V inn eitur> þegar karltetrið átti
ekki verið oskadraumur og eftir- við bessa óviðiafnanleeu okkl annað eftn'. nema bara að
þrað land allra þeirra, sem verða :. g 11 s a ojatnanlegu nokkra daea til bess að
aft- leenin ein„ hin«f4!»«ck.rf Ijoðperlu, sem ekki ma með hJaia nokkra naga tU fef :a°
frdmeSflþvínað v^nímeðhönd nokkrumóti týnast eða gleymast deyja þeim dauða, sem drottinn
urtum é Uog Ldi. þálwað við f* *-*<•** 6I1“ —> « *•>"; h'
legi joiasongurnin, sem lysir því
að hvítir englar dansa um þessa
veru, sem héitir Stalin.
■ópið Finnagaldur, Sovétníð, Stal-
ínnið.
ÍVlAIi STAÐREYNDANNA
4ÍEITAROSTLKINN
*Jæja, víkjum nú í bókmennta
kyiPningunni að öðru skáldi. —
tfíUm ei’ ekkl ®nnÞa búinn að jenzkt má] og það má þýða það
hinia v'K'k’lir* atcnVnnar n cntn , r, , ,, . _
ÍSLENZKUR FRÉTTARITARI
VIÐ DÓMSMORÐIN
Nú er það viðurkennt í játn-
ingunum nýju í Moskvu, að þeir
. En Það ma Þtða Þetta kvæði Búkharín og Rykov hafi verið
a akaflega harðhnjoskulegt js- dæmdir saklausir. Nú skal ég
biðia vkkur afsökunar á bví sem ,*nzkf °g ,Það ma Þyða Það segja vkkur, — það var einn
_b oja ykkur afso.vunar a þvi, sem hka a mal staðreyndaima. Það mgður islenzkur maður> þjóð-
austur x
Moskvu og hann fylgdist nákvæm
lega með öllum réttarhöldunum.
Og hann skrifaði tugi blaðsíðna
um þessi réttarhöld. Þessi maður
er nóbelsverðlaunaskáldið okkar,
hann ^eins. og ég bið ykkur mál er stundum dálitið erfitt =*; ~"“77V.
ng alla islenzku þjoðma afsok- að Jæra og ég gerj rá8 kunnur og skald,
unar á ályktunarorðum mínum í fyrir að vorum ísi;nzku komm.
kvæðmu Sordavala Það er nu unistum gangi nú illa að þvða
akald, sem kveður að. Hann yrk- þennan dýrðaróð um Stalin á
ir það sem hin kommúnistísku hið kalda’mál staðreyndanna
«yru vilja heyra. Hann er opin- En það n Fvrsta stór.
bert verðlaunaskáld eins og ég. hreinsunin undir stjórn stalins ÞIalldór Kiljan
Jsiu bið eg ykkur að taka vel eft- fór fram lg36 þá féUu þeir fylgdist með þessum rettarhold-
ir því sem hann segir. Hann sinovjev og Kamenev o fi fvrir um' eins og hann segir 1 Gerska
beitir Johannes úr Kötlum og ákærum sem gengið var'frá í ævintýrinu af svo mikilli na-
þaö sem hann yrkir er nákvæin- skrifstofum trúnaðarmanna Stal- kvæmni, að hann gaf gaum
iega ems og krafxzt hefir verið ins Þetta er tveimur árum eftir að máli hvers emasta manns
-af.hmm bokmenntalegu og list- morðið á Kirov> einkavini Stal- fletti her UPP a bls',.7I
rænu forustu i Moskvuborg, af ing, eins og hann hefur aUtaf ver- 1 bókinni. Þar gerir hann litið
Kjalfum bókmenntapostulum ið kallaður. j kommúnistískum eitt «rein fyrir skoðun sinni a
-Sovetnkjanna, að viðbættum oll- ritum | þvi> hvað þarna er um að vera.
xim bókmenntasniglunum, sem á ..... ! Halldór Kiljan Laxness segir
Vesturlöndum ganga í þeirra En nu kafa Sovétpótentátaniir svona um Bukharin.
í>jónustu. Svona skuiu þeir yrkja! laíið í það skína meir en nóg Athygli mín beindist ósjálfrátt
Um gullintypptar Kremlarhallir tjl Þess að hvert mannsbam skil- ! að honum öðrum framar. Hann
kvöidsins svali fer. ur, að Stalin er grunaður um var meiri ’kappræðusnillingur og
og mansong einn frá Grúsíu að hala latið fremja morðið á r8kfræðingur og lærður heim-
mildum omi ber Kn-ov td þess að gefa hk-.vpt be.ss ZcLnTur Vörn irans var glæsi-
■og stjornuaugu blika skært fra ari sknðu af stað j n ^ skylmingar, __ Hann
blárri himinsæng Næsta ennd! i þ.vðingu stað-1 JJf ^ mj£g fast þeirri regiu að
bar englabörnin leika sér og reyndanna a þessum lofsong ger- i vigurkenna aldref neitt sektar-
ypnta hvitam væne. 1937. í>a eru morðin a hers-i , A
höfðingjunum. Þá fellur Tuka-! atriði um ram Þa® SCm f"™ *
Já„ ég skal segja ykkur það. , chevsky og félagar hans. Ekki hnfði svart a hví u. Gegn
' eitt einasta blað á öllum Vestur- ar og lloknar yflrheyrSlUr og
En inn um gluggann sérðu rólegt löndum bar þessa frétt á borð | vitnaleiðslur meira e a minna
ancllit vökumanns, Þanr.ig, að þá hefðu fallið 5000; meðsekra manna’ sumra mjog
|»ar situr Jósep Djúgasvili, foringjar úr Rauða hernum á
sonur skóarans. upplognum sökum, sem bruggað-
- ar voru í englaskriístofu Stalins,
JÞar situr hann, sem ungur valdi en Það er b_að sem Krúsjeff hef-
einn hinn þyngsta kost ur nu upplýst. .................
«og lagði út í þennan heim með Hugsið ykkur, hvað sagt hefðij osýnilega snar í viðbrögðum.
litinn geitarost. verið > Reykjavík,, hugsið ykk-j Gáið að því, að þetta er maður,
ur lætin á Þórsgötu og hugsið. sem er að veka líf sitt. j
Já, hvílík ósköp. Jykkur lætm 1 Þjoðviljanum, ef; F.ins og litið skorkvikindi, sem
i einhver hefðl sagt Þa : Nei,! er smogið ut um greipar manns.
®n harla núkið ævintýri hefur Það er ekkl lukachevsky og það. verður á að spyrja: Var
síðan skeð ern ekki þessir nafngreindu fé- j Halldór Kiljan orðinn sv0 sam-
farðulegra en nokkurt skáld lagar hans ur æðsta herföi-mgja-. samaður saksóknaranum að hon-
gat fram í tímann séð. faði Rauða hersms. Það eru 5000
foringjar, sem eru líflátnir og her
blendinna.
SKORKVIKINDH)
OG KILJAN
Hann var sleipur eins og áll,
og takið eftir þessu:
um fyndist, að Búkharín vera að
iinn er svo lamaður, að þegar fmjuga úr greipunum á sér, ef
næst «1
1 ostsins stað ttá ilvcrfist Cjarft að vinna sína skyldu fyrir V?”11,™J)Íinga hlínU íyTlr
um dómstóli?
— Hvar sem
nokkur veila
í hendí þessa manns Sovétríkin, þá er hann máttvana
6ínn ægifagri hnöttur vor og og magnlaus. En það er það, sem ,. . .
örlögsíma hans. hefur nú verið viðurkennt £. fannst t saksoktdnní . • •
Moskvu j Það hafa þa, þott undarlegt se
1 að heyra, verið veilur í saksókn-
. . . þá reis hann á fætur í
sterkri ró og djörfung, líkt og
þegar oddviti í andstöduarmi
kveður sér hljóðs á þingi og
sagði: — Mætti ég leggja fram
Hér er svo sannarlega alvara Og sama árið eru stóru mála-
ú ferðinni. Nú nenni ég ekki að íerlin, þegar Radek er dæmdur lnm’
lesa lengra og má ekki tefja ykk- í 10 ára fangelsi. Ég skal upplýsa
ar tíma. Þeíía er iíka- miklu það, að Radek áíti að vera
meira heldur en venjulégir borg- laus 1948. En það hefur aldrei
arar, frá krötum upp í sótsvarta til hans spurzt. En það er viður-
íhaidsmenn þola í einum kennt og hefur komið fram í
ískammti. óvéfengjanlegum ritum, að hann nokkrar spurnmgar.
En hérna er þó eitthvað, sem týndist einhvers staðar á leiðinni ®g ma nu ekki vera a Þvi- .
þúð megíð ekki alveg fara á mis meðan hann var að afplána þessa lesa betta lengur- ^ svo ys r
við. Það er þetta: 110 ára fangelsisvist fyrir upp- Halldór honum að lokum.
—'œmma ; lo„n,)r qflkjr í — Lítill, alutur, skollottur,
m ***** fivM ' 1938 voru stærstu og glæfráleg- skólakennaralegur grúskari. -
i böalum kraftí sk-inandan*: sem ustu hreinsunarmálaferlin í Allur dreginn upp i odd á mefi-
, ■. . .. ’.. .. Moskvu. Þá voru þeir dæmdir stofeliska vísu, hvasst nef, ydd
Hann veit að hinir ^erzku ' Búkharín, en Lenin hafði sagt eyrti, oddbogadregnar augabrún-
hermenngera hSi *il. ^ um Búkhann. - Hann er uppá- ir napoleonstoppur með fræði-
Aver herdeild ___ , haid alls flokksins og iiann er setmngarnar etns og nokkurs
j maðurinn, sem þið skuluð jafn- konar viðauka við nagtennurnar.
og svo kemuj'.svigj, — þetta er an leita til og heyra álit hans, Þannig kom hann mér fyrir sjón-
nefnilega ráðstjornarljóðlist og ef vanda ber að höndum. Þetta ir. —
bt r af i snilld. Isagði Lenin undir dauða sinn. Það er sannarlega ekki ónýtt
I 1938 var Búkharin dæmdur og að hafa átt svona mann viðstadd-
IBIver herdeiid (nema sú fímmta, i Rykov, sem var forsætisráðherra an til að segja okkur frá því sem
hun er ekki tll). Sovétríkjanna í sex ár á eftir var að gerast.
i Nú skulum við láta renna af
okur gleðina yfir snilld meistar-
ans og átta okkur snöggvast á því,
að þessi maður, sem var að
smjúga eins og skorkvikindi í
gegnum greiparnar á Laxness,
af því að hugur Laxness og
hjarta voru með þeim, sem sátu
í stólum ákærandans og dómar-
ans. Þessi maður var, játað af
munni sovétforustunnar dæmdur
saklaus, ákærður saklaus, drep-
inn saklaus.
Kæru áheyrendur, fáið þið ekki
eitthvað fyrir hjartað. Ég meina,
eruð þið svo óhugnanlega heilsu-
sterk, að það sé ekki eitthvað í
þessu, sem gerir það að verkurn,
að ykkur langi að snúa ykkur
undan og gubba.
1940. — Það er kannske ekki
ástæða til að fjölyrða um það,
morðið á Trotski í Mexíkó. Nú
eru ekki aðrar líkur til, en að
hann fái upreisn æru. Það veit
enginn ennþá hvað hann hét þessi
maður, sem myrti Trotsky. Það
veit enginn ennþá, hann er mál-
lausi maðurinn í heimssögunni og
það veit enginn ennþá, hver
sendi hann. Ekki ennþá. Það
kemur bráðum.
SAMFELLD SAGA
FJÖLDAMORÐA
Og á eftir Jagoda kom maður,
sem Jeshov hét, versti blóðhund-
urinn í þessum slátrunum, og
stjórnaði þeim að skipan Stalins.
Að loknum störfum var honum
slátrað að skipan Stalins og
Bería tók við og Bería var slátr-
að, þegar að erfingjar Stalins
tóku við. Þannig er þetta, eins og
langhundur, sem spilaður er í
, rauðum lit.
í Síðan hvarf hver af öðrum:
Ordshonikidse, gamall starfsfé-
lagi og stríðsfélagi Stalins, það er
sagt að hann hafi átt þess kost
að fyrirfara sér eða verða drep-
inn. Vossnessensky, sem var yfir-
maður plankommissionarinnar,
yfirmaður nefndarinnar, sem býr
til allar áætlanirnar. Eftir áætl-
unum hans var búið að fara
lengi. Þær voru básúnaðar út
fiokksþing eftir flokksþing. Siðan
var har.n orðinn landráðamaður
og varð að deyja. Það er nú viður
kennt 1 þessum játningum í
Moskvu, að hann var drepinn sak
laus. Og svo komu læknamálin,.
en þá er það allt í einu, sem Mal-
enkoV; Bería og Krúsjeff koma
til sögunnar. Stalin er dáinn. —:
Þessir læknar hafa þá allt í einu .
verið ákærðir ranglega og þeim ‘
er sleppt.
Hvað er að gerast þarna? Nú
skal ég segja ykkur þao. Kiukk-
an er farin að slá fyrir þeim sjálf-
um. —
En hér mætti minna á það, að
Krúsjeff, sem nú er að fara í
pólitíska brúðkaupsferö til þess
að brosa dálítið framan í Vestur-,
veldin, hann var hægri hönd
Stalins i Úkraínu í mörg ár. —
Hann tók þar við ríkjum af
manni, sem var drepinn og sak-
aður um að hafa hrugðizt Sovét- ,
ríkjunum. Sá mðffr hét Korsior,,
og Mikoyan hefur nú viðurkennt,
að hann hafi verið drepinn sak- |
laus. j
Rómverjar höfðu fyrir mál-
tæki „cui bono“ — hverjum var
það til gagns? Svar: Arftaki hans
að völdum í Úkraínu var Krús-
jeff. Tvennt vil ég nefna enn,
sem mætti verða til dálítillar
raunhæfrar útskýringar á ljóði
Jóhannesar úr Kötlum. j
Það eru Katyn-morðin á stríðs-
árunum, rétt hjá Smolensk Þar
fundust 10 þúsund pólskir liðs-
foringjar drepnir. Það hefur ver-
ið hnippzt á um það, hvort fasist-
ar eða Rússar hafi drepið þessa
pólsku liðsforingja, 10 þúsund
manns, saxað þá niður með vél-
byssukúlum í einni lotu. Nú er af
rannsóknum, sem fram hafa farið
á þessu, löngu upplýst mál fyrir
vitund allrar veraldar, að Rússar
drápu þessa menn eftir skipun
Stalins.
Og svo vil ég segja yftftur hvað
Fimmtudagur 29. marz 1956 1
í Holfi
gerðist á fundinum í Teheran. —•
Frá því hefur rithöfundurinn
Lewis Fisher skýrt. Hann var
fréttaritari í Mos’ívu í yíir 20 ár
og hann var giftur rússneskri
konu. Hann hcfur skriíað bókp
sem heitir Líf og dauði Stalins og
sú bók kom út nokkrum vikurm
áður en Stalin dó. Hann segir
frá því í þessari bók sinni, að á
íundinum i Teheran, sem gerðist
á stríðsárunum, segi Churchill
frá því, að Staiin hafi undir borð
um, þar sem þeir sitja Roosevelt
og hann og Churchill, kastað þvs
fram, hvort það væri ekki réttp
þegar sigur væri fenginn yfir
Þjóðverjum, að skjóta svona 50
þúsund Þjóðverja. Það átti að'
skjóta eftir sömu reglunni og gert
var í Lithauen, Estlandi og Lett-
landi. Það átti að taka dugnaðar-
fólkið, menntaða fólkið, áræðna
fólkið, forustufólkið og tortíma
því.
Þá spurði Roosevelt Stalin
marskálk að því, hvort 49 þúsuncí
myndi ekki vera nóg! Stalira
svaraði ekki, en leit á Churchill.
Churchill sagði: — Ég held, að
mér muni ganga mjög illa, að fá
brezka þingið til þess að sam-
þykkja þessa slátrun Og svo stóð
Churchill upp og gekk út og aíí
því að sagan er eftir honum, þá
vitum við ekki meir,
f
1 .tiíZSLl
ER ÞETTA
„MORGUNBLAÐSLVGI"?
Á 20. þingi kommúoistaflokks-
ins austur í Moskvu nú, nánar til-
tekið 25. febrúar, þá gerðist sá
hlutur, sem á svipstundu berg-
málar út um allan heiminn og
það er það, að Krúsjeff heldur
ræðu á lokuðum fundi og þar lýs-
ir hann ævi og stjórnarferli
Stalins á „nýjan hátt“.
Nú er Stalin ekki lengur ljós
heimsins og leiðtogi þjóðanna,
von mannkynsins né frelsari. —
Öll lýsingarorðin eru tekin upp
úr Þjóðviljanum, annað hvort
frá hans eigin brjósti eða þá frá
brjósti samherjanna í Moskvu,
Stalin er ekki lengur gleði lífs-
ins, ekki einu sinni íaðir alira.
Dómgreind hans er ekki lengur
óvéfengjanleg og vizka hans ekki
heldur óskeikul. Nú kveður ekki
lengur við þessi undirdánugi
tónn tilbeiðslunnar, enginn hefur
nokru sinni f> rr búl3 yfir slíkum,
alhliða gáfum, slíkum hæfileik-
um, slíkri fegurð! Fegurð! Ég les
þetta rétt.
En hvað er hann nú, rétt met-
inn í ljósi sögunnar? Á Vestur-
löndum vissum við alltaf að
skjallið um Stalin var ekki annaS
en móðursjúkar ýkjur. Við viss-
um það alltaf, að bak við þetta
skjall um Staliii var hrokafull
og hræsnisblind von um það, að>
geta gert hann að yfirdrottnara
allra þeirra, sem ekki vildu fall-
ast á að lúta yfirdrottnun fimmtu
herdeildar spámannanna hver f
sínu landi. Við vildum það ekkf
hér á ísland' N<».i nú er hann
ekki lengur óskeikull.
Það kemur nú upp úr dúrnum,
að hann hafð.i norið óforsjáll og
vanhygginn. Það eru orð Krús-
jeffs.
Hann hefur virt e'ö vettugi all-
ar aðvaranir, þó að styrjöld og
háski vseni fi fcrðinrAi. Moskva
líka segir það.
Hann hafði með glæpsamlegu
gáleysi látið stvrjöldina skella á
þjóðina óviðbúinni. Það er
Moskva sem talar.
Hann liafði innleitt persónu-
dýrkun í landinu, þar sem allir
áttu að vera jafnir. Það er fallegt
athæfi!
Hann hafði heitt harðstjórn og
grimmd. Látið Ijúga á menn sök-
um og markað braut sína dóms-
morðum og glæpaverkum. Það
var enginn óhultur nálægt hon-
um. —
Hann hafði einangrað þjóðina
héskasamlega með stjórnarfars-
legum athöfnum og allri stjórnar
stefnu sinni.
Réttaröryggið í Sovétríkjunum
Frh. á bls. 19