Morgunblaðið - 29.03.1956, Blaðsíða 6

Fimmtudagur 29. marz 1956
22
WORCVNBLAÐIfí
Með bandariskri alþýðu
í milljónahorginni
New York og
Stálverksmiðjimni
Bétlehem
Eítir Friðleif I. Fiiðiiksson
úr kolunum og þeim breytt íi
koks. Var okkur tjáð, að úr 8000
anaiestum af kolum tengjust um |
6000 smálestir af koksi. Gasið er j
svo að sjálfsögðu gernýtt til ým- j
;ssa anriarra hluta, svo sem efna-|
iðnaðar.
Fyrst voru verksmiðjurnar
reistar á þessum stað, vegna þess, j
að í nágrenninu voru miklar járn
námur. Þær eru nú fyrir löngu;
uppurnar, en verksmiðjurnar fá
um 50% af járngrýtinu frá nám-
um í Minnesota nyrzt í Banda-
ríkjunum. Er það all gott járn-
rrýti, sem innhelduL um 50%
járn.
Þarna er unnið ailan sólar-
hringinn í 8 tíma vöktum. Eru
meðallaun hinna faglærðu manna ,
2,47 dollarar á tímaiin, en laun
verkamanna 1,65 dollar á tíma.
Sænska sjómannaheimilið stendur í grænum gróðurreit í miðri
stórborginni.
í SÍÐUSTU greín sinni —
Ferðalýsingu frá Bandaríkj-
<unum — sagði Friðleifur I
Friðriksson frá heimsókn til
Minneapolis, Chicago og Bost-1
on. Nú stefna þeir iélagar aft-
ur suður á bóginn til New
York.
Frá Boston fórum við fljúgandij
til New York þ. 21 .október. Er
það tiltölulega stutt leið, aðeins
um 300 km.
Þegar til New York kom var
okkur vísað til gistihússins, þar
sem okKur hafði verið búinn
staður. Gistihús þetta heitir
Senator Mc Alpin, stendur það
við Broadway og er sambyggt
hæsta húsi heims, Empire State
Building.
Við fengum nú góðan tíma til
að skoða ýmislegt markvert í
þessari miklu heimsborg. Mun
ég nú hér í þessari grein og næstu
segja frá því helzta, sem fyrir
augu bar í New York og ná-
grenni. Sú lýsing verður þó
aldrei nema svipur hjá sjón, móti
því að koma til þessarar mikiu
borgar, með öllum hennar hraða
og lífi.
SJÓMANNAHEIMILi NORD-
MANNA OG SVÍA
Skömmu eftir komuna til New
York, fórum við með neðanjarð- j
arlest til Brooklyn og skoðuðum j
þar norska sjómannaneimilið. Er
það mikil bygging, um 13 hæðir
og fylgir henni stór lóð, ræktuð
með fögrum trjálundam.
Þarna fá norskir sjómenn hús-
næði og fæði fyrir 3—3,50 doll-
ara á dag. Þar koma auk þess sjó-
menn frá öðrum þjóðernum, þar
á meðai íslendingar t. d. af Trölla
fossi, scm forstöðumenn heim-
ilisins könnuðust vel við. Þó er,
gjaldið hærra, þegar aðrir sjó-
menn en norskir eiga í hlut Kost-!
ar þá fæði og húsnæði 5 dollara |
á dag.
Norska sjómannaheimilið fær
styrk bæði frá norska ríkinu og
norskum útgerðarfélögum. Nem-
ur þessi styikur frá ríkinu 2
norskum krónum á mánuði á
hvern sjómann sem siglir til
Améríku og útgerðamenn greiða
eina norska k.rónu íilsvarandi.
Auk þess fær heimilið framlög
frá ýmsum öðrum aðiljum. Mætti
í því sambandi vekja máls á því,
hvort ekki væri tímabært fyrir
t. d. Sjómannafélag Reykjavík-
ur og Eimskipafélag íslands að
veita þessu fyrirmyndarheimili
nokkurn stytk, ekki sízt með hlið
sjón af því, að mjög getur verið
gott fyrir íslenzka sjómenn að
mega koma þar og dvelja þar í
frrístundum sínum.
Við heimsóttum lika sænskt
sjómannaheimili, sem er þarna
skammt frá. Það var verulega
minna og heldur dýrara að búa
á því, en á norska neimilinu og
fyigdi ekki fæði með húsnæðinu.
Þar kostaði eins manns herbergi
9,80 dollara á viku fyrir sænska
sjómenn, en fyrir útienda sjó-
menn 12 dollara á viku. Húsa-
kynni og aðbúnaður allur var
mjög vistlegur á sænska sjó-
mannaheimiliiiu, að því okkur
virtist til fyrirmyndar. Á slíkum
heimilum fá sjómennirnir margs
konar fyrirgreiðslu t. d. við sím-
töl, símskeytasendingar, leiðir
um borgina o. m. fl.
Hvorki Danir né Finnar ciga
sérstök sjómannaheimili í New
STORKOSTLEG SJON
Hver járnbræðsluofn fram-
;eiðir um 250 smáiestir af járni
einu og bræðir hann það á ein-
um degi. Var okkur sagt að í
York, heldur njóta þeir góðs af; þessari einu bræðslu væri nægi-
egt efni í 124 bíla.
Úr járnbræðsluoíiiinum er|
stálinu hellt í mót og tekur hvert j
þeirra um sig 8 smáiestir. Eitt j
af því stórkostlegagta sem ég j
hef séð, var hverriig stálið er
'osað.úr bræðsluofnunum i deigl-
una. Áður en hægt væri að hella !
stálinu í deigluna, var skotið inn
í bræðsiuofninn dýnamít-
heimilum frændþjóða sinna.
STÁIiVERSMIDJURNAR
í BETLEHEM
Eitt af því stórbrotnasta, sem
ég sá í þessari AmerÍKuför voru
stálverksmiðjurnar miklu í
Betlehem. Þangað íórum við
með járnbraut frá New York þ.
25. okt. og dvöldumst allan dag-
inn í verksmiðjunum á vegum sprengju. Var stórkostlegt á að
stjórnar þeirra. horfa, begar sprengmgin reið af
Betlehem stálverksmiðjan er og fljótandi stálið spýttist eins og
með útibúum önnur stærsta verk- logandi eimyrja upp í ioftið.
smiðja sinnar tegúndar í heim- Þetta er nauðsynlegt, af því að
inum. Hún bræðir um 3 miiljónir begar um svona stórar bræðslur
smálesta af stáli árlega. Þarna er að ræða, er hitinn ekki alveg
vinna 20 þúsund manns og verk- jafn í gegn efst eg neðst. Mynd-
smiðjuhúsin eru samtals um 5 ast þá “innig utan til í ofnunum
mílur á lengd, en alls tekur verk- húð, sem ekki er alveg í fljótandi
smiðjan yfir 16 ekrur iands. ástandi. Til þess að ná henni í
Okkur gafst tækrfæri til að sundur ig fá stálið Til að renna
Skýjakljúfar New York rísa móti himni. Þcir eru smíðaðir úr
stáli frá Betiehem verksmiðjunum.
Þarna sjáum við t. d ioft-
hamar, sem slær 8000 punda
högg. Á meðan við dvöldum
larna kom einn 6 smálesta járn-
klumpurinn rauðgióandi og rann
í gegnum marga valsa, þar sem
hann lengdist í sífellu og mjókk-
aði.
ætti að fara í kjurnorkuver.
Þarna voru fjölda margar járn-
pressur af mismunandi stærðum.
Sú stærsta var 7500 smálestir.
Þessar verksmiðjur hafa smíð-
að alimikið fyrir her og flota, t.
d. hafa þær smíðað skrúfuöxla í
stærstu flugvélamóðurskipin og
Út úr síðasta valsinum kom j orrustuskipin og enníremur fall-
hann sem I-biti af stærstu gerð j byssur. Þarna voru m. a. smíð-
eins og notað er undir brýr og
stærstu mannvirki.
Þessi I-biti rann nú rauðgló-
aðar hmar frægu kjarnorkufall-
byssur. En auk þess framleiða
þær járn og stál til ailskonar al-
andi fram á rúllum. Þegar hann mennings þarfa, svo sem til brúar
var kominn nokkuð áleiðis, kom j gerða, járnbrautarteina, húsbygg
vél að honum, sem skar framan
af endanum stykki, er var um
fet á lengd. Þetta gerðist svo I endastarf
snöggt, að það var líkast því, | í skýjakljúfa.
að skorin hefði verið brauðsneið
ingar o. m. fl. Betlenem verk-
smiðjurnar hafa unnið brautryðj
í framleiðslu stálbita
Koksinu
ofnana.
er steypt. Síðan fer það með færiböndum í bræðsiu-
fara í gegnum fimm dcildir verk- er hleypt af dýnamít-sprengj-
smiðjunnar, til þess að kynnast unni.
framleiðsluaðferðum, en þarna Á tveggja mánaða fresti þarf
er notuð hin fu'Jlkojrmasta vél- að byggja einangrumna í þess-
tækni við bræðslu, motun, hömr- um bræðsluofnum upp á ný. Þa
un og smíði stálsins. Yrði of eru þeir tæmdir og tekur fjóra
langt mál að teija upp allt sem daga að láta þá kólna og aðra
fyrir augu bar, en geta vil ég ör- fjóra daga að byggja nýja ein-
fárra atriða: angrun í þá.
Sem dæmi um, hve risastórt n.ihs og ég sagði áðan tekur
þetta fyrirtæki er, má geta þess hvert mót 6 smálestir. Þar kóln-
i með flugbeittum hníf. Þegar
j járnteinninn hafði enn runnið j
| fram um hálfa leið eftir færi- [
bekknum, kom annar hnífur og
I skar hann í tvennt og varð þá
hver helmingur að lengd eins
og við höfum séð þá bita lengsta
hér á landi.
Þegav seinni helmmgurinn íór
svo undir pressuna, skar hún
aftur af endanum, svo að báðir
bitarnir urðu hnifjafnir að
lengd. En svo var hraðinn mik-
ill í framleiðslunni, að áður en
við fórum, sáum við endana, sem
klipptir voru af, á leiðinni aftur
í bræðsluofninn.
að verksmiðjurnar urenna um
8000 þúsund smálestum af- koium
ar stálið dálitið svo að það hætt-
ir að vera fljótandi, en rauð-
á dag. I einni deildinm eru koks- glóandi klumpurinn er síðan tek-
ofnar. Þar eru fimm geysistórar inn í gegnum allskonar valsa og
ofnabloxkir, hver með um 100 lofthamra, allt eftir því, hvað á
ofnurn, þar sem gasið er hitað út að smíða úr stálinu.
RISAVAXINN RENNIBEKKUR
í Betlehem verksmiðjunum
BILA-PONNUKÖKITR
Þarna eins og víðar í stáliðju-
verum var mikið notað af gömlu
járni úr skipum, járnbrautum,
bílum o fl. Til að gera það sem
fyrirferðaminnst er það lamið
með 10 tonna stálkúlu, sem hífð
er í 100 feta hæð og látin falla
niður á ruslið. Er ekki vitað til
að neitt brotajárn þoli það högg.
Sá ég hinn mikla járnhaug við
Verksmiðjuna. Þangað er komið
með geysistöra farma af gömlum
bílum, þeim hlaðið í háa hauga
líkt og kolabingi hér heima. Síð-
an er kúlan látin ganga á því og
breytir hún bílunum öllum í
stóra járnpönnuköku.
Brotajárnið er notað til að fram
leiða hið bezta og dýrmætasta
sáum við m' a. aö'því"er"“okkur stál- Næ«lr að bræða brotajárnið
var sagt, stærsta rennibekk í 1 rafmagnsofnum, þvi að óþarfi
heimi. Hann er 150 let á lengd er að brelnfa §era
og meðan við vorum hjá honum,
verður við járngrýtið.
var verið að renna óhemju stórt
stykki, sem okkur var sagt, að
Hinar voldugu stálverksmiðjur í Betlehem.
VERKALYÐSSAMBANÐIÐ
AFL
Þann 26. október heimsóttum
við aðalskrifstofu verkalýðssam-
bandsins AFL í New York. Þar
var okkur m. a. gerð ýtarleg grein
fyrir þeim ráðagerðum, sem uppi
voru um að sameina AFL og iðn-
verkamannasambandið CIO, en
sú sameining fór síðan fram í
desember mánuði. Einnig vár
okkur skýrt ýtarleg-i frá starf-
semi samband-5"'s New York.
Verksfni s'. *i tstofunnar er að
st.ofna og skipu' eggja ný verka-
'ýðsfélög og hjálpa þeim félög-
j urn sem skammt eru á veg kom-
, in. í New York eru um 1 millj.
, manna í AFL og % milljón í CIO.
Eitt af því, sem ég taldi merki-
legast af upplýsingum þeim, er
ég fékk þarna, var um áhuga
Frh. á bls. 31.