Morgunblaðið - 29.03.1956, Blaðsíða 12

28
MORGUNBLAÐIB
Fimmtudagur 29. marz 1956
Sigurður Einarsson i Holti:
A*
Sigtryggur Kaldan læknir
á Helsingjaeyri
Nokkur minningarorð
Hafliði Pétursson - minning
i Ð MORGNI 6. þ. m. barst mér
andlátsfregn Sigtryggs Kald-
ans læknis á Helsingjaeyri, sem
saér hefur orðið eixrn kærastur
vina um ævina. Hann hafði þá
látizt fyrir nokkrum klukku-
stundum. Yið síðustu samfimdi
okkar í desember 1954, sá ég það
a6 visu, að heilsu þessa glæsilega
hraustmennis var tekið að hraka
En eigi uggði mig þá, að svo
skammt væri að leiðarlokum.
Þó að Sigtryggur Kaldan lækn-
ir ynni allt ævistarf sitt erlend-
is, þykir mér ekki hæfa, að hans
sé ekki að nokkru minnst, nú
þegar ævi hans er öll. Og vera
má, að engum sé skyldara að
gera það, en mér, þó að miður
verði gert, en ég vildi, því að
minningu þessa góða drengs eru
tengdar margar af glaðværustu
og beztu stundum ævi minnar.
Andlátsfregn hans snart mig með
dýpri trega, en nokkurs vanda-
lauss vinar, sem ég hef orðið að
sjá á bak. Betri vinur varð eigi
kosinn cg eigi skemmtilegri fé-
lagL Hitt er svo aftur á móti
augljóst, að mig brestur öll skil-
yrðí til þess að geía skrifað um
ævistarf Kaldans, sem læknis.
Þetta verða því aðeins nokkrar
mjög persónulegar endurminn-
íngar litaðar af trega hugljúfra
minninga um góðan dreng, sem
er genginn. Og góðan íslending,
sem unni landi sínu til síðustu
stundar og varpaði á það sæmd
með starfi sínu og persónu meðal
framandi þjóðar. Hvar sem Sig-
tryggur Kaldan fór með öðrum
þjóðum hlaut hún að visna upp
hwgmyndin um að á íslandi
byggju Eskimóar — og verða að
athíægi. Hitt lá hvarvetna nær
a6 svipast um eftir jafnoka ís-
lendingsins.
ÞEIR smá týna tölunni hinir
gömlu eyjaskeggjar, sem öðrum
fremur voru einkenndir af þess-
ari vísu Ólínu Andrésdóttur:
Happalúkum hraðvirkum,
þéir hækkuðu dúk á bátunum,
létu fjúka í ferhendum
og framhjá strjúka holskeflum.
i

forstöðumaður skólans dr. Peter
Manniche mig, hvort ég viti að
á Helsingjaeyri búi íslenzkur
læknir, sem sé einn af kunnustu
borgurum bæjarins fyrir glæsi-
mennsku sína og vinsældir. Ég
kvað mér vera með öllu ókunn-
ugt um það. Dr. Manniche réð
mér til þess að heimsækja lækn-
inn og varð það úr, að ég hringdi
til hans. Hann bað mig að koma
þá um kvöldið. Þetta kvöld er
mér ennþá ógleymanlegt eftir öll
þessi ár, og það kvöld hófst sú
vinátta okkar Kaldans, sem j
aldrei bar á skugga síðan.
Kaldan átti þá stórt heimili og
glæsilegt inni í miðri Helsingja-
eyri. Hann hafði þá um nokk-
ur ár verið kvæntur komtessu
Loutóe von Holck, dóttur Au-
í málfræði. Hún tpk því að leggja
stund á læknisfræði við Hafnar-
háskóla og lauk embættisprófi
í henni á ótrúlega skömmum
tíma. Tók hún síðan að stunda
lækningar ásamt manni sinum og
varð brátt engu síður vinsæl en
hann, í læknisstarfi.
Þau Agnete og Sigtryggur
Kaldan eignuðust tvö börn, Ulf
og Rúnu, sem bæði eru nú upp-
komin. Ulf lauk stúdentsprófi,
lagði síðan stund á vélfræði og
er kvæntur frændkonu sinni,
Ragnheiði Sveinsdóttur úr
Reykjavik. Rúna les læknisfræði
við Hafnarháskóla og mun vera
að því komin að ljúka embætt-
isprófi í þeirri grein.
Systkini Kaldans þau sem á
lífi eru hér á landi eru frú Guð-
rún Eiríksdóttir, Þórsgötu 22,' Hafliði Pétursson, sem lézt að
Reykjavík og Jón Eiríksson í heimili sínu, Hverfisgötu 94 í
Laugardælum í Árnessýslu. Báð- Reykjavík 14. þ. m. og borinn
I.
Sígtryggur Kaldan læknir
fæddist í Melshúsum í Reykjavík gusts greifa von Hoick enþau
lð. jéní 1889. Foreldrar hans voru ekkl borið gjftu tú samþykkis og
Margrét Guðmundsdóttir Helga- I yoruJ* skJlin- Ymsir personuleg-
sonar bónda í Tungu í Svínadal lr erflfeikar i þyi sambandi
í Borgarfirði og Eiríkur Þorkels- ; munu
soa stýrimaður í Reykjavík. Um
þau veit ég fátt annað en það að
þau þóttu gerfileg og dugleg og
voru vel látin sakir mannkosta,
en fátæk munu þau hafa verið.
Þó var Sigtryggur settur í skóla
þó að hann færi dult með, því
maðurinn var ör í lund og skap-
heitur, en þó viðkvæmur. En
Kaldan fyllti sitt stóra hús af
glæsilegu og gáfuðu ungu fólki,
veitti því af konunglegri rausn.
og útskrifaðist úr Lærðaskólan- og, vnr ak!rei glaðan en ÞeSar
um i Reykjavík 1910. Hann sigldi vel tok að rætasí a um Saman
þegar að loknu síúdentsprófi til manna- ?g Þarna voru ræddar
Kaupmannahafnar og lauk em- lstlr og bokmenntir, menningar-
taettísprófi í læknisfræði við leg. vandamal samtiðarmnar,
Kaupmannahafnarháskóla 1917 stjornmal- ,og hvert Það mal er
með fvrstu einkunn. Vann hann mannlegt llf mattl varða- ?g
skeið sem læknir við þarna var sunglð og skemmt ser>
avo um skeiö sem
sjákrahús hingað og þangað í
Ðaamörku, en settist að sem
starfandi læknir á Helsingjaeyri
éevHf 1920, og tók þaðan af órofa
trygð við hinn fagra bæ á Eyrar-
sundsströnd, svo að hann átti
þar heima jafnan síðan. Hann
fékk brátt mikið orð á sig sem
læknir í bænum, enda maðurinn
xueð afbrigðum glæsilegur og
framkoman svo aðiaðandi, að öll-
um varð það ósjálfrátt að fá á
hanum traust og vinarhug.
Hlóðust brátt á hann ýms trún-
aðarstörf sem lækni, bæði við
járnbrautirnar, elliheimili bæjar-
ins og baðhótelið mikla Marien-
lyst, sem árlega seiðir til sín
fjölda manns til þess að leita sér
hvíldar og hressingar á hinni
sumarfögru strönd.
ökuferðir farnar út um þorp og
byggðir, sezt að í gömlum sveita-
gildaskálum og allt sett á annan
endann af ærslum og katínu.
Hafi nokkur maður verið hrók-
ur alls fagnaðar í hópi vina sinna,
þá var Kaldan það á þessum ár-
um. Og raunar ævina á enda.
Fyrirmennsku sína, rausn og
glæsibrag bar hann til hins síð-
asta. En undir hinu glæsta ytra
fasi bjó óbrigðul drenglund og
góðvild, traust róleg og athug-
uL Og á henni varð heldur eng'-
in brigð í þau hartnær þrjátíu
ár, sem kynni okkar stóðu.
ra.
Á heimili Kaldans kynntist ég
þetta vor ungri og glæsilegri
um sendi ég þeim hér með ein-
læga samúðarkveðju í tilefni af
fráfalli þessa góða bróður.
IV.
í mörg ár stóð hagur þeirra
Kaldanshjóna með miklum
blóma. Þau voru að vísu mjög
önnum kafin, en annríki þeirra
byggðist á trausti og vinsældum
samborgaranna og gaf þeim á
hinn bóginn ríflegar tekjur. Þau
áttu glæsilegt heimili á einum
fegursta stað Sjálands og mann-
vænleg börn, sem sköruðu fram
úr jafnöldrum sínum í íþróttum
og námi. Þau gátu veitt sér það,
sem menntað fólk girntist sér til
vár til moldar þann 26.
marz, var einn þessara manna.
Allt frá æskualdri og fram um
fertugt var hann breiðfirzkur sjó
maður, lengst af á opnum bát-
um. Hann var afburða ákafa- og í Þerney og Víðinesi
ur frá Vesturbúðum í Flatey. Að-
eins mánaðargömlum var honum
komið í fóstur til Gísla Einars-
sonar bónda í Skáleyjum og konu
hans, Kristínar Pétursdóttur. Síð-
an var hann Skáleyingur óslitið
fram á árið 1932, að hann flutti
með konu og böm alfarinn suð-
ur á land og reisti bú í Þemey.
Seinna bjó hann í Víðinesi, en
keypti að lokum húsið 94 við
Hverfisgötu í Reykjavík, þar sem
hann átti heimili til æfiloka. —
Hann var starfsmaður hjá flug-
málastjórnínni á Reykjavíkur-
flugvelli seinustu árin, sem harin
lifði,
Árið 1911 giftist hann ef 1 irlif-
andi konu sinni, Steinunni Þórð-
ardóttur frá Skáleyjum. Þau
eignuðust þrjú börn, Þórh idi,
gifta Baldri Snæland vélstjórá,
Jón Þórð, sem fórst með torar-
anum Max Pemberton 11. jari.
1944, nýgiftur Láru Magnúsdótt-
ur, ættaðri úr Breiðafjarðardöl-
um, — þau áttu þá komungan
dreng, óskírðan, sem var svo lát-
inn bera nafn föður síns og
Maríu, gifta Birni Jónssyni flug-
umf erðarstj óra.
Ég, sem skrifa þessar línur,
hafði lítil kynni af Hafliða eftir
að hann flutti úr Breiðafirði, en
þá sjaldan ég kom til þeirra
hjóna duldist ekki, að heimilið
einkenndi hin sama snyrti-
mennska, giaðværð og hlýleiki og
meðan þau bjuggu í litla bænum
sínum vestur í Skáleyjum, Ör-
uggt má telja, að þeim — bæði
hafi bún-
snarleikamaður, happsæll, glögg-
ur og laginn. Lítið fékkst hann
við formennsku, en þráfalt þótti
fararheill bátsverja engu síður
þeim manni að þakka, sem gætti
segla, en. hins, sem sat við stýri.
Það gekk um hann sú saga, að
einhverju sinni hefði hann í
brimlendingu á Sandi undir
Jökli, bjargað bátshöfn fyrir sak-
ir þessa einstæða snarræðis,
gleggni og áræðis, en ekki verð-
yndisauka, og látið eftir sér þá | ur sú saga sögð í þessum örfáu
voru ekki allar ferðir Hafliða
jafn happsælar, því tvívegis á
hinu breiðfirzka tímabili æfi
sinnar, varð hann skipreka og
slapp í hvortveggja sinnið harla
nauðuglega. í hið fyrra skipti
eins og af tilviljun einni saman
af sökkvandi smábáti úti á miðj-
risnu og höfðingsbrag, sem var
snar þáttur af eðli þeirra beggja.
Þau ferðuðust mikið, stundum til
Suðurlanda, stundum til íslands,
heimsóttu fagra og fræga staði,
eða leituðu sér hvíldar í fjalla-
kyrrð og einveru. Kaldan var
manna glæsilegastur, karlmann-
legur og fríður sýnum, heims-
borgari, sem hvarvetna kimni að una Breiðafirði, en í hið seinna
lifa. En hann var líka öðrum sinn, varð honum einum, fimm
þræði íslendingur og Reykjavik- * manna, lífs auðið í bátstapa inni
urdrengur til dauðadags, unni á milli eyja. Hausílanga fárviðr-
einveru og óbrotnum lífsháttum, isnótt hafðist hann við í eyði-
þjóðlegum minningum og fræð- skeri og bylti grjóti til að halda
um og öllu því, sem íslenzkt var. j á sér hita, að vonum illa farinn
Hann fór aldrei dult með það, eftir að hafa hrakizt þangað um
að hann væri íslendingur og var langan veg og horft á eftir fé-
góður fuUtrúi íslands hvar sem lögum sínum og vinum, einum af
hann fór. Frú Agnete Kaldan öðrum losna af þeim sama kili,
hafði og snemma tekið ástfóstri týnast í æðandi stormsjóum og
við ísland, gerði íslenzku að sér- drukkna. Svo stórra og ógnlegra
grein sinni í háskóla og talar atburða er á köflum saga þessa
hana sem móðurmál sitt. Ég hygg, annars vors hversdagslega, há-
að það hafi verið þessi ást á Ls- vaðalitla og hlédræga breiðfirzka
landi og íslenzkri tungu, sem sjómanns.
leiddi þau saman í öndverðu. i Um langt árabil eftir hið seinna
Og Kaldan naut þeirrar ham- slys, stundaði hann sjóinn af
ingju, að hennili hans varð að engu minna kappi en áður, enda
veruiegu leyti íslenzkt, eftir að fárra kosta völ meðan hann var
frú Agnete tók við forstöðu þess. í Breiðafirði. Eftir að vélbátam-
Það vissi ég að var honum ómet- ir komu í eyjamar, var hann um
anlega mikils virði. Þau hjónin tíma vélamaður á dekkbátum frá
töluðu að jafnaði íslenzku sam- Flatey og undi hag sínum vel.
an innbyrðis og gátu vel brugðið Nokrar vetrarvertíðir brá hann
henni fyrir sig í staðinn fyrir sér suður og var togarasjómaður
læknalatinu, er þau ráðguðust frá Reykjavík. Ægir kom honum
í viðurvist sjúklinga án þess að kannski tvisvar á kné, en hann
azt svo vel sem árferði leyíði,
af hvaða bústæðum sem þau ann-
ars hafa horfið írá sveitabú-
skap. / ; ' . - i,
Frá löngu liðnum tíma, hópast
nú að mér minningarnar um
Hafliða, sem einn kærasta og
hjálpfúsasta vin foreldra minna
og okkar systkina allra. Það er
helztí seint í dag, að tjá honum
þakklátan hug sinn, bundinn
heimilinu hans í eyjunum, en sú
er bót í máli, að vissulega á hin
minningarorðum. Hins vegar mikla mannkostakona, Steinunn
Þórðardóttir, þær hugsanir að
hálfu.
Jón Jóhannesson.
nr
- — .. „----Það kæmi að sök. Að slíku þótti sigraði hann aldrei.
stúlku-. Agnete Petersen- dóttur þeim gaman- Og okkur vinum Hafliði fæddist j gvefneyjum
™ans var það vel.ljóst’ að ÞaS i2. nóv. 1885, sonur hjónanna
ha ðl haft, urshtaþyðmgu fyrir péturs Hafliðasonar Eyjólfssonar
lifshamingju hans, hve mikill ís- eyjajarls og Sveinsínu Sveinsdótt
lendmgur Agnete var orðin,
handgenginn íslenzkum bók- ——................ ..........
menntum og þjóðháttum og sam-
Kaldan læknir átti því lengst, velmetins borgara í Helsingja-
af ævi sinnar mjög annríkt, en; eyri. Hún las um þær mundir
kunni allra manna bezt að varpa norrænu við Kaupmannahafnar-
af sér oki skyldustarfanna og háskóla með íslenzku sem sér-
njóta augnabliksins, ef tóm gaíst grein) og lauk iitlu síðar embætt-
til. Kom það honum þá vel í isprófi í þeim fræðum með mikl-!________________„ ________________
hald að hann var hamhleypa hin um giæsibrag. Þau Agnete og. gróin íslenzkum smekk og sálar-
mesta til starfa, árrissull alla Kaldan giftust í desember þetta fari,
^nga- Þjálfaður íþróttamaður og sama ár. Nú skyldi maður ætla,
fjði'maður svo mikill að fram að Unga frúin hefði sezt í helg- V.
eftir allra ævi sá aldrei á hon- an stein, látið sér nægja að hugsa
um heimili sitt og ekki hugsað
til frekara háskólanáms. En það
var ekki Agnete Kaldan að skapi.
Hún tók þegar að aðstoða mann
um lúa eða þreytumerki.
n.
vini sína voru þessi: „Nú fer ég
heim til íslands — nú er ég far-
inn.“ Þau lýsa betur en langar
ræður hug þessa íslendings, sem
Það mun eigi tjóa að lengja eytt hafði dögum ævinnar í vask-
þetta mál. Liðnir dagar koma legri viking með framandi þjóð.
I aldrei aftur, en gifta er það — Ég kveð hann með ástarþökk
manni að geta gert samferða- fyrir órjúfandi vináttu og tryggð
í apríl 1928 dvaldist ég stund- Hún tók þegar að aðstoða mann | mönnunum liðnar stundir óend- og sendi frá Agnete og börnum
arkom úti á Helsingjaeyri og sinn í geysilegu annríki hans, en anlega dýrmætar. Slíkur maður þeirra innilegustu samúðarkveðju
flutti nckkra fyrirlestra um ís- sá brótt að sú aðstoð hlaut að var Sigtryggur Kaldan. Síðustu mína, með djúpum trega en
lani í Alþjóðai.ýöhiskólanum, verða ærnum takmörkunum háð. < orðin, sem hann mælti í þessu hjartans þökk fyrir alit.
feem þar starfar. Einn dag spyr,þrátt fyrir glæsilegt háskálapróf'lífi um leið og hann kvaddi ást- Sigurður Einarsson.
Tekur brátt að
gróa” á Héraði
HÉRAÐI, 14. marz: — Undan-
farna daga hefir oftast verið góð
hláka, þó stundum kul um nætur.
Nú er næsta lítið orðið eftir af
janúarsnjónum, aðeins skaflar í
dýpstu lautum. Tekur brátt að
gróa, ef þessu fer fram hér út um
Miðhérað, hvað þá upp í Fljóts-
dal.
Vegir eru víða orðnir slæmir
vegna bleytu og sums staðar
komin klakahlaup. Einkum kveð-
ur að þessu á sýsluvegunum, sem
víðast eru aðeins ruddir, en títið
uppfærðir.
f
FÉ GENG.UR IITI
Á Hofi í Fellum vantaði þrjár
ær, þegar farið var að hýsa í
desembef. Þær hafa verið að
smátínast heim, var sú síðasta
sem kom, dálítið nörtuð eftir
tófu. Seint í febr. kom veturgöm-
ul ær með lambi saman við féð
á Litla-Steinsvaði í Tungu. Hún
hefir sennilega gengið af harð-
indin í Kirkjubæjarlandi, sem er
víðáttumikið og jarðsælt. Þessi
ær er frá Skógargerði. Hún er
ekki mjög léleg, en lambið var
orðið rýrt.
ir
EIÐASKÓU
í miðgóu var haldinn meiri
háttar skemmtun í Eiðaskóla eing
og vant er. Þar var fjölbreytt
skemmtun, sjónleikur, söngur,
leikfimi, dans og fleira. Fjöl-
menni var þarna meira en
nokkru sinní fyrr, og skemmtu
menn sér ágætlega. Þessar sam-
komur Eiðaskóla eru mjög vin-
sælar. — G. H. j