Morgunblaðið - 02.11.1956, Page 13

Fðstudagur 2. nov. 1956
MORGUNBLAÐ1Ð
13
Myndirnar sýna hinn sögulega viðburð, þegar 9 metra há stytta Stalins á Stalin-torginu í Búdapest
var felld af föðurlandsvinum. Xil vinstri er verið að koma á hana böndum, því næst er hún dreg-
in af stallinum, og myndin til hægri sýnir stígvél einræðisherrans og ungverska fánann, sem blakt-
ir þar sem áður stóð ógnvaldur Austur-Evrópu.
Við komum úr
vifi í Búdapest
Frásögn sjónarvokta
* USTURRÍSKA sendiráðið í
Búdapest gekkst fyrir því,
að send var bílalest með Aust-
urríkismönnum og nokkrum öðr-
um útlendingum frá Búdapest til
Austurríkis. Með bílunum voru
23 karlar og konur, sem með frá-
bærum dugnaði brutu sér braut
til landamæranna og komust
heilu og höldnu frá blóðbaðinu
í Ungverjalandi. Frásagnir þess-
ara sjónarvotta að atburðunum í
Búdapest gefa lifandi mynd af
ógnaröldinni, sem yfir borgina
gekk, meðan á uppreisninni stóð.
★ ★ ★
Werner Henne frá Bern sagði
við fréttamenn í Vínarborg:
„Blöðin geta alls ekki lýst at-
burðunum í Ungverjalandi með
nægilega sterkum orðum. Veru-
leikinn tekur langt fram öllum
þeim hryllingi, sem hægt er að
ímynda sér. Ég sá með eigin aug-
tim hvar um 20 leiðtogar frelsis-
sinna höfðu verði hengdir í flagg-
stengur »g ijósastaura við eina
aðalgötu borgarinnar. Ég sá með
eigin augum, hvernig konum og
börnum var smalað saman, stillt
upp við vegg og strádrepin með
vélbyssum".
Annar sjónarvottur sagði:
„Um tíu-leytið gengu um 2000
karlar og konur fram hjá
bandaríska sendiráðinu veif-
andi flöggum. Þau hylltu fán-
ann, sem blakti fyrir framan
bygginguna og hrópuðu: Hvei-s
vegna hjálpið þið okkur ekki?
Þessi hópganga var friðsamleg
og fólkið óvopnað. Þá gerðust
ótrúlegir hlutir. Þrír rússnesk-
ir brynvagnar óku á vettvang,
og í þeim voru ungir Ungverj-
ar, sem höfðu gengið í lið með
Rússum. Mannfjöldinn hélt í
áttina til þinghússins, þar sem
fyrir voru aðrir brynvagnar og
sveitir rússneskra hermanna
vopnaðar vélbyssum. Hópur-
inn sendi þriggja manna sendi-
nefnd inn í þinghúsið, þar sem
forsætisráðherrann hafði að-
setur sitt. Meðan beðið var
eftir sendinefndinni, var hróp-
að án afláts: Niður með Gerö!
Látið fangana lausa! Rússarn-
ir voru vinsamlegir, en
hleyptu mannfjöldanum ekki
að þinghúsinu.
Ég hafði tekið mér stöðu í
anddyri skammt frá. Allt í!
einu hóf einn brynvagninn að í
skjóta án afláts. — Tveir!
vcpnaðir brynvagnar bættust
í hópinn. Það var greinilegt að
þeir skutu upp í loftið. Ég
veit ekki með vissu, hve marg-
ir úr hópnum létu lífið við
þessa árás, en sá orðrómur
gekk, að 200 til 300 manns
hefðu legið í valnum. Torgið
fyrir framan þinghúsið líktist
helzt vígvelli eftir þessi f jölda-
morð. Það var auðséð, að Rúss-
arnir, sem í fyrstu voru vin-
samlegir, höfðu fengið skipun
frá æðri stöðum um að rýma
torgið. Ég sá ekki einn einasta
ungverskan hermann á lorg-
inu“.
★ Annar sjónarvottur kvaðst
hafa orðið vitni að því
hvernig 10 ára stúlkubarn missti
foreldra sína. og níu systkini á
aldrinum 6—16 ára á nokkrum
sekúndum, þegar markvissir Rúss
ar í einum brynvagninum hófu
skothríð á fjölskylduna. Blóði
ötuð og sinnulaus rcikaði telpan
grátandi innan um lík ástvina
sinna.
★ Einn sjónarvotta varð vitni
að daglöngum bardögum frá
herbergi sínu í Hótel Astoria.
Kl. 4,30 um morguninn var hann
vakinn af hræðilegri skothríð.
Gatan var full af rússneskum
brynvögnum og löngum röðum af
bílum með fótgöngulið.
★ KL. ÁTTA: Skothríðin verð-
ur æ magnaðri. Hópur ungra
frelsissinna gat ekki lengur brot-
izt gegnum stálvegg Rússanna og
flýði inn í hótelbygginguna.
Skömmu síðar draga Rússarnir
þá einn af öðrum út úr bygg-
ingunni. Flestir þeirra eru á
barnsaldri, 15—16 ára gamlir. Það
er átakanleg sjón. Undir teppum
og í skúmaskotum finnast skot-
færi. Ég tek upp möppu, sem
einhver hefur fleygt í skyndi
Hún er full af skothylkjum.
* KL. TÍU« Gestirnir safnast
óttaslegnir í borðstofunni.
Ómurinn frá bardögunum í borg-
inni kemur nær og verður hávær-
ari. Særðir menn eru fluttir inn
í hótelið. Rússneskir hermenn
rannsaka öll herbergi. En hve-
nær sem þeir sýna sig í gluggun-
um, kveða við skot frá næstu
húsum.
KL. TÓLF: Brynvagnarnir á
götunni hefja skothríð. Eld-
glæringarnar þjóta hjá. Vírar
slitna, götuljós falla, raflínur
sporvagnanna rofna. Brunalyktin
fyllir vitin. Orrustugnýrinn er
svo hár, að maður heyrir naum-
ast til sjálfs sín. Handsprengju
er varpað inn í hótelið, nokkur
herbergi hrynja og vatnsleiðslan
rofnar. Yfir 100 manns, mest-
megnis þýzkir gestir, hafa þjapp-
að sér saman í mollulega kjall-
araholu hótelsins. Hin kjallara-j
herbergin hafa verið tekin í notk-
un af rússneskum herforingjum
Og ungversku öryggislögreglunni.
★ KL. 22: Loksins áræðum við
að yfirgefa kjallaraholuna.
Þegar upp kemur, blasir við
okkur alger eyðing. Glerhlið
matstofunnar liggur í hrúgu á
gólfinu. Bílarnir, sem stóðu fyrir
framan hótelið, eru ekki annað
en torkennilegir blikkhaugar. í
vínsalnum er okkur borið kaffi.
Þeir sem eru svo heppnir, að
handsprengjurnar hafa ekki
grandað herbergjum þeirra, geta
nú lagzt til hvíldar. En um svefn
er ekki að ræða. Alla nóttina
kveða við óhljóð og skarkali
kveinandi manna og hrynjandi
húsa.
Næsta morgun var eyðingin
enn gertækari. Gatan kringum
hótelið var þakin brynvagnakeðj-
um. Á einu horninu stóð yfir-
gefinn rússneskur brynvagn. Með
miklum erfiðismunum komst
Hermenn úr frelsissveitunum skoða skilríki borgara nálægt Györ
í Vestur-Ungverjalandi. y~rrt „
þessi sjónarvottur 1 hálfeyðilögð-
um vagni sínum yfir til Hótel
Duna, þar sem austurríski sendi-
herrann hafði stefnt bílalestinni
saman.
★ ★ ★ *
Á leiðinni frá Búdapest var
auðsætt, að uppreisn frelsissinna
var ekki takmörkuð við höfuð-
borgina. í Raab lágu niðurrifnar
rauðar stjörnur eins og hráviði
á götunum. Rauða stjarnan á
ráðhústurninum hafði líka verið
rifin niður. Á leiðinni milli Búda-
pest og Burgenland voru ekki
færri en 15 stöðvar, þar sem her-
menn gættu vegarins. Allar göt-
ur voru fullar af rússneskum
brynvögnum og fótgönguliði með
þungavopn. Og loks var landa-
mærunum náð. Þar var allt ró-
legt, næstum óraunverulega frið-
samlegt. „Ég mun aldrei gleyma
því, hvernig frelsissveitirnar
stóðu í gegn ofurefli liðs og
horfðu hnarreistar framan í
byssukjaftana, sem stráfclldu
allt sem fyrir þeim varð“, sagði
ein kvennanna.
„Við erum komin heim frá
helvíti“.
Jon Suul sendir
íslandi grenifræ
að gjöl
ÞEGAR Jon Suul lénsmaður frá
Veradal í Noregi kom hingað til
íslands í sumar til þess að af-
henda skurðmyndina af Gunn-
laugi ormstungu og Hrafni,
kynntist hann nokkuð þeim á-
huga, sem hér er ríkjandi um
skógrækt, og hve mjög íslend-
ingar þrá að geta klætt sitt nakta
land.
Þegar hann kom svo heim, fór
hann að brjótast í því að útvega
trjáfræ frá Þrændalögum, til þess
að senda íslandi að gjöf. Var það
talsverðum erfiðleikum bundið,
en þó fékk hann ofurlítið af fræi
hjá „Stiklestad planteskole", sem
er eign Skógræktarfélagsins í
Þrændalögum. Einnig fékk hann
fræ víðar.
Um þessar mundir veiktist
hann og varð að leggjast í sjúkra-
hús, en kona hans, frú Laura
Suul sendir gjöfina með þeirrí
ósk að öll fræin megi þroskast
og dafna vel í íslenzkum jarð-
vegi. Þetta eru 3 kg. af grenifræi,
en það svarar til þess að þar sé
hálf milljón fræja.
Gjöfinni fylgja þakkir og kveðj
ur Jons Suul til allra þeirra ís-
lendinga, sem hann kynntist í
sumar.