Morgunblaðið - 13.11.1956, Qupperneq 6

6
MORGIJNMAÐIÐ
Þriðjudagur 13. nðv. 1956
Bók Vilhjálms Finsens:
Enn á heimleið
FYRIR þremur árum kom út
bók eftir Vilhjálm Finsen sendi-
herra og nefndist hún „Altaf á
heimleið“. Þetta voru endur-
minningar hans frá því að hann
var smástrákur hér í Reykjavík
og þangað til hann var orðinn
sendifulltrúi íslenzku ríkisstjórn-
arinnar í Noregi, en Þjóðverjar
rálcu hann þar úr landi er þeir
hertóku Noreg. Þessi bók varð
þá metsölubók hér á landi, seld-
ist öll á fáum vikum.
Nú er komin ný bók frá hendi
Finsens og heitir hún „Enn á
heimleið“. Má segja að það sé
framhald fyrri bókarinnar, og
nær hún yfir þau sjö ár, sem höf-
undurinn var sendiherra íslands í
Stokkhólmi.
Þessi bók er skrifuð af sama
fjöri og hin bókin, en efni henn-
ar er að vissu leyti allt annað.
Hún er skrifúð í andrúmslofti
styrjaldaráranna, þegar Sviþjóð
var sem lítil vin í fellibyljum
og hafróti heimsstyrjaldarinnar.
Þjóðverjar höfðu lagt undir sig
Danmörk og Noreg. Rússar herj-
uðu á Finna, og lögðu undir sig
Eystrasaltslöndin. Allt umhverf-
is Svíþjóð ólgaði og hamaðist
ófriðarbálið. Landið varð vett-
vangur og bækistöð hinna slyng-
ustu og ófyrirleitnustu njósnara
allra ófriðarþjóða, skemmdarverk
voru unnin og við því mátti bú-
ast þá og þegar að þjóðin dræg-
ist inn í styrjöldina. Allt var í
1 óvissu og lítið hugsað um annað
en stríðið.
En þarna á þessum friðhelga
bletti, mitt í orrahríðinni, söfn-
uðust einnig saman fulltrúar
allra ríkja, vestrænna, austrænna
og Miðveldanna. Og í hópi þeirra
var sendifulltrúinn frá fámenn-
asta ríki álfunnar, frá hinu her-
numda íslandi. Hann kynntist öll-
um hinum sendiherrunum, um-
gekkst þá daglega, og var þannig
í snertingu við öll þau öfl, er
börðust í heiminum. Slík kynning
setur sinn stimpil á endurminn-
ingar hans, og því er ekki nema
eðlilegt að á þessu beri langmest
í bókinni. Hún er ekki ævisaga
í líkingu við fyrri bókina, heldur
ótal svipmyndir þeirra myrku
tíma, er þá gengu yfir mann-
kynið.
En um annað er bókin sem hin
fyrri, um hraðann í frásögn, skipt
ing efnis sitt á hvað, án þess þó
að maður verði var við neinar
gloppur eða eyður á milli. Hér er
það ekki sagnfræðingurinn, held
ur blaðamaðurinn sem er að segja
frá, vinsar úr það sem honum
finnst frásagnarverðast, og hleyp-
ur með lesandann fram og aftur
til þess að sýna honum sem fiest
og mest. En þótt hratt sé farið,
þá mun enginn lýjast á því að
fylgja Finsen á sprettinum, og ég
hygg að fæstir muni leggja frá
sér bókina fyr en seinasta blað-
síðan er lesin.
Ostillt líðarfar í hansl
Bæ, Höfðaströnd.
f HAUST hefir verið svo óstillt
til lands og sjávar að sama veður
er aldrei dag eftir dag — ýmist
norðan hvassviðri með snjókomu
eða slyddu, eða þá sunnan asa-
hláka, ýmist hvítt í sjó niður eða
alautt langt upp í fjöll. Ekki
hefir verið farið á sjó nú lengi,
en síðast þegar farið var til fiskj-
ar aflaðist vel. Víðast hvar er
fénaður hafður við hús.
Verið er að byggja steinsteypta
brú á Hofsá skammt ofan við
Hofsós, miðar því verki vel
áfram og er jafnframt unnið að
vegarlagningu að brúnni báðum
megin. Losna vegfarendur nú við
svokallað Hofsóshorn, sem mörg-
um hefur þótt hvimleitt og af
sumum verið talið með hættu-
legustu leiðum landsins fyrir
bíla og alla umferð.
Þessa dagana hefir farið fram
frá Hofsósi útskipun á ýmsum
afurðum frá kaupfélaginu. Einn
daginn var flutt um borð í Jökul-
fell og Helgafell um 230 smá-
lestir af kjöti, gærum, fiski og
fiskimjöli. Allar þessar vörur
þurfti að flytja á bílum til Sauð-
árkróks í skipin þar. Hafnar-
bryggjan á Hofsósi er svo stutt
og svo grunnt við hana að aðeins
smærri skip fást til að koma upp
að henni í stillilogni.
Geta allir séð hve mikið óhag-
ræði og tjón er að þessu. Með
einu eða 2 steyptum kerum gæti
bryggjan orðið góð og nothæf
flestum íslenzkum skipum, ég
tala nú ekki um hagræðið fyrir
sjómennina, sem flesta daga
þurfa að setja báta sina á land
á milli róðra.
Hofsós og nágrenni hafa ekki
verið kröfuhörð til hins opinbera
enda lítið fyrir plássið gert að
margra dómi.
Töluvert er unnið að jarðabót-
um og nýbyggingar sem verið
hafa í smíðum fullgerðar, en lítið
byrjað á nýjum byggingum.
Nokkrir jeppar hafa komið í
héraðið, eingöngu eru þeir rúss-
neskir. Misjafna dóma fá þeir.
Sumum finnst þeir góðir, en aðr-
ir segja þá kraftlitla og eyðslu-
freka, stirða o. s. frv. Ég held að
þeir séu að mörgu leyti hentugir
til notkunar á heimilinu.
Heilbrigði er í fénaði, það sem
til er vitað, en nokkuð vantar
aðallega frá hretinu 3. október.
því þá fórst margt fé og líklega
mikið fleira en menn gerðu sér
fyrst í stað grein fyrir. — B.
Finsen er áhugamaður og hann
kann þá list að hrífa aðra með
sér. Á einum stað í bókinni segir
hann svo um sjálfan sig: „Eig-
inlega hefi ég verið á eilífum
hlaupum alla mína ævi. Á hlaup-
um og á stökki. í leit að til-
gangi tilverunnar, í leit að því,
sem fagurt er í lífinu og göfug-
ast, í leit að sannleikanum, í leit
að sjálfum mér, áður en það er
um seinan, áður en hið óumflýj-
anlega stóra stökk verður tekið“.
Þetta mun vera rétt lýsing, en
hann hefir þó gefið sér tíma til
að virða fyrir sér umhverfið og
sjá margt sem aðrir sjá ekki, þótt
hægar fari. Um það ber bókin
líka vitni. En hér skal ekki reynt
að rekja efni hennar, það er svo
margbreytilegt. Mikið af því kem
ur þó íslandi beinlínis við, og
þar get ég ekki stillt mig um að
minnast á það, sem mér þykir
merkilegast. Finsen segir frá því
afdráttarlaust, að það hafi aðeins
verið hinni frækilegu vörn Norð-
manna að þakka, að Þjóðverjar
gerðu ekki innrás í ísland og
hertóku það, þeir misstu svo
mörg skip í viðureigninni við
Noreg, að þeir urðu að hætta
við að hertaka ísland. —
Bókin er gefin út hjá Bóka-
verzlun Sigfúsar Eymundssonar
og er frágangur allur hinn bezti,
eins og á fyrri bókinni. Þessi
bók er sem hin fyrri, prýdd fjölda
mynda. — Á.
75 ára:
Halfdan Hendriksen
fyrrverandi ráðherra
f GÆR átti einn af mikilhæf-
ustu stjórnmálamönnum Dana,
Halfdan Hendriksen 75 ára af-
mæli. Þessi merki maður á marga
vini hér á landi, ekki sízt frá
þeim árum er hann rak hér verzl-
un og viðskipti og var þá m.a.
umboðsmaður ýmissa stærstu
verzlunarfyrirtækjanna á ís-
landi. Gat hann sér þá orð fyrir
að vera í senn mjög heiðarlegur
og traustur málsvari umbjóðenda
sinna.
Halfdan Hendriksen er ágæt-
lega greindur maður, skarp-
skyggn og þróttmikill. —
Hefur hann í æ ríkari mæli
sýnt vinarhug sinn í garð
íslendinga á stjórnmálasvið-
inu. — Ber vinarkveðja sú, er
hann fyrir nokkrum árum síðan
sendi íslenzku þjóðinna, ásamt
tveimur öðrum dönskum stjórn-
málaleiðtogum glöggan vott þess.
Halfdan Hendriksen hefur ver
ið formaður danska íhaldsflokks
ins í mörg ár og ráðherra var
hann um árabil. Hann er vinsæll
maður og nýtur trausts langt út
fyrir raðir flokksmanna sinna. í
framkomu er hann höfðinglegur
og virðulegur og ber aldur sinn
ágæta vel.
Morguinblaðið sendir þessum
merka manni kveðjur og árnað-
aróskir á þessum tímamótum ævi
hans.
Kveðjuafhöfn um séra Péfur
T. Oddsson í Búðardal í gær
Búðardal, 12. nóvember.
IDAG fór fram kveðjuathöfn séra Péturs T. Oddssonar prófasts
að Hvammi í Dölum og var fjölmenni mikið. Prestarnir Þórir
Stephensen, Hvoli í Saurbæ og Eggert Ólafsson, Kvennabrekku í
Miðdölum fluttu bænir og minningarræður.
Söngfólk úr kirkjukórum
Hvamms, Hjarðarholts og Stað-
arhólssóknum söng undir stjórn
Sigurðar Birkis söngmálastjóra.
Að lokum fylgdu allir hinum
látna prófasti að sveitarmörkum
Hvammssveitar og var þar sung-
inn sálmur.
shrif*ar úr
daglega líftnu
MINNINGAR- og samúðar-
stund sú, sem íslenzka þjóð-
kirkjan gekkst fyrir s.l. sunnu-
dag var hátíðleg og ynnileg. í
öllum kirkjum landsins var beðið
fyrir ungversku þjóðinni á þess-
um þungbæru þrautatímum henn
ar, er margir af hennar beztu
sonum liggja fallnir í valnum.
En eitt skaut þennan sunnudag
mjög skökku við. Á sama tima
sem prestar landsins og söfnuðir
minntust ungversku þjóðarinnar
og hörmunga hennar, vegna inn-
rásar rússneska hersins, lék Rík-
isútvarpið af segulbandi tónleika
Rússa, sem hingað komu í haust
á vegum MÍR.
Furðulegt smekkleysi.
SJÁLFSAGT var að útvarpa
þeim tónleikum einhvem
tímann, því góð list er aldrei
stjórnmálaeðlis. En að gera það
á þeirri stundu, að útvarpa rúss-
neskri tónlist rússneskrar sendi-
nefndar, þegar öll þjóðin sam-
einast i því að fordæma ofbeldis-
árás þessarar sömu þjóðar á
varnarlitla smáþjóð, er vægast
sagt einstætt smekkleysi. Vafa-
laust hefir hér verið um athug-
unarleysi að ræða, því varla er
unnt að trúa því að svo hafi dag-
skráin verið saman sett af ásettu
ráði. En því frekar er það skil-
yrðislaus krafa til jafnmerkrar
stofnunar að þar komi ekki fyrir
smekkleysur slíkar sem hér
átti sér stað. Þessi tónlistarflutn-
ingur um miðjan dag á sunnu-
daginn var móðgun við alla þá
sem fóru að bón biskups og þjóð-
kirkjunnar og hugleiddu þá hörm
ungaratburði sem í Ungverja-
landi hafa verið að gerast. Þetta
er hér eingöngu átalið til þess að
koma í veg fyrir það, ef verða
má að slíkur atburður sem þessi
endurtaki sig í áheyrn alþjóðar.
Öryggismerki
á úipur barna.
ITILEFNI af hinum tíðu slys-
um sem nú verða á þessu
hausti langar mig til þess að
gera stuttlega að umtalsefni ör-
yggisráðstöfun, sem hefir gefizt
vel erlendis, m.a. í Bandaríkjun-
um. Það er sjálflýsandi depill eða
þríhyrningur sem menn bera á
baki sér, þannig að þegar gengið
er í myrkri sér bifreiðarstjóri
sem á eftir manninum ekur ótví-
rætt hvar hann gengur af depli
þessum.
Með þessu á að vera unnt að
minhka mjög hættuna á því að
ekið sé á menn í myrkri og mér
finnst sjálfsagt að slík merki séu
saumuð á föt allra barna hér í
Reykjavík.
Mér er kunnugt um að umferð-
arnefnd hefir eitthvað fjallað um
málið, en því fyrr sem þetta er
framkvæmt því betra. Kostnaður
er sáralítill og unnt væri að skipu
leggja þetta í gegnum skólana.
Með þessu er nokkuð að gert
og þótt öryggisráðstöíun þessi
forðaði ekki nema einu barni frá
bifreiðarslysi, væri sú fyrirhöfn
greidd sem er við að framkvæma
hana með þeim þúsundum barna
sem nú byggja þennan bæ.
Þura eða þota
OG hér skrifar O. B. um
skemmtilegt nýyrði:
„Menn ræða nú helzt nýyrði,
fyrir utan ofbeldi og veðurfar.
Yonandi er að þessi áhugi á ný-
yrðum eigi eftir að auðga móður-
málið, en ekki afskræma það —
eða þá setja á það flatneskjublæ.
Mér finnst fslendingar merkilega
hræddir við að nota svipmikil og
hljómfögur orð; eins og þeim
finnist þau tilgerðarleg eða sér-
vizkuleg. Að mínum dómi stafar
íslenzkunni mikil hætta af þess-
um hugsunarhætti, eða hvaða af-
rek hefir „látleysið“ unnið í þágu
mælts máls? Það væri þá helzt
latmælgi og aðrar sléttanir á mál
inu, alveg eins og menn haldi að
sama regla gildi um tungu og
landbúnað. Nei, tungan á að vera
þýfð og hólótt, eins og þingeysku
túnin hér áður. Sem dæmi um
þessa svipleysisstefnu nýyrðanna
dettur mér í hug orðið þota, sem
þeir í útvarpinu, og vafalaust
víðar, eru að reyna að innleiða
í móðurmálið. Þota hét áður
þrýstiloftsflugvél, sem er langt
og óþjált orð. Ég segi ekki að
þota sé slæmt orð eða ljótt, en
höfundar nýyrðasafnsins um flug
mál komu með annað nýyrði
miklu snjallara yfir skímsl þessi,
sum ei lítil, er fara um háloftin,
þyrlandi aftur úr sér lofti með
ferlegum gauragangi (ja — skárri
er það nú þotan!), en það er orðið
þura, ekki aðeins svipmikið og
harðíslenzkulegt orð, þrátt fyrir
stuttleika, en einnig hljóðgerfing
ur fyrir framangreindan grip, svo
að á betra verður ekki kosið, en
það atriði er út af fyrir sig afar
þungt á metunum. Mörgum mun
finnast orð þetta skemmtilegt —
en sérvizkulegt, og fáum mun
detta í hug að nota það í mæltu
máli. Nei, ég fæ ekki séð að það
sé vel til þess fallið að fegra mál-
ið að velja ætíð þau orð er kosta
tunguvöðvann minnst erfiðið. Þá
fer að verða töluvert misræmi á
íslenzkri tungu og öðru íslenzku,
er oss þótti mikið til koma, t.d.
íslenzku fjöllunum...."
Kistan var síðan flutt suður,
en jarðarförin fer fram næstkom-
andi fimmtudag frá Fossvogs-
kirkju kl. 10,30.
Ný bók:
Davy CrockeH
EINS og vænta mátti er nú kom-
in bók á íslenzku um Davy Crock
ett, landnemann, sem Walt
Disney gerði frægan með sam-
nefndri kvikmynd sinni. Höfund-
ur bókarinnar heitir Tom Hill,
og segir þetta bindi frá bernsku-
og æskuárum Davys, en aftan á
spjaldi bókarinnar segir, að von
sé á öðru bindi fljótlega. Davy
er einkar hugþekk sögupersóna,
hugprúður drengur, sem eignast
æskuvin í hópi Indíána, þótt á
þeim tímum ríkti hálfgert styrj-
aldarástand milli hvítra manna
og Rauðskinna. Útgefandi bók-
arinnar er Bókaútgáfan Drengir.
Illufi Jens Þorleifss.,
Sfykkishóimi
Fæddur 12. júní 1940
„Dauðinn er lækur, lífið er
strá“.
Hversu oft erum við ekki
minnt á þessi orð Matthíasar og
finnum við ekki æ sannindi
þeirra og kanske aldrei eins og
þegar vinir okkar eru kallaðir
skyndilega frá okkur.
Þau komu mér strax í hug
sunnudaginn sem ég frétti um
lát Illuga sál. Hún var ekki löng
ævin hans, en samt skildi hann
eftir þær minningar að samferð-
armenn hans finna að horfinn er
úr hópnum góður drengur, sem
þeir bjuggust við að ætti eftir að
vinna mikið í þessu lífi.
Illugi sál. var prúður í fasi og
prúður í umgengni, enda þótti
þeim vænst um hann sem hon-
um kynntust bezt.
Hann var einkabarn foreldra
sinna, Guðrúnar Torfadóttur og
Þorleifs Einarssonar, sem nú er
mikill harmur kveðinn að.
Yið vittum þeim ynnilega sam-
úð okkar og blessum minningu
þessa góða drengs sem nú hefir
kvatt. — Á.H.