Morgunblaðið - 11.12.1956, Page 8

9
Moncrnvfí* íoið
Þriðjudagur 11. des. 1956
Læknarnir og eitur-
lyfjanautn íslend-
inga
HINN 2. sept. sl. birtist í Mbl.
grein undir rirsögninni: „Gagn-
gerð rannsókn hafin á eiturlyfja-
notkun hér á landi“. Ástæðuna
til þess, telur blaðið þá, að á
dagskrá sé komið að íslendingar
muni vera um það bil að setja
heimsmet í þeirri göfugu íþrótt,
eiturlyfjanautn. Ekki muni þó
um smygl ac ræða svo neinu
iemL
Enn fremur að starfandi sé 3ja
nanna nefnd nafngreindra lækna
til eftirlits nieð úthlutun lækna
á deyfilyfjum til sjúklinga sinna
en getur þess þó, að erfitt sé að
fá nokkrar upplýsingar hjá op-
má meiri furðu gegna, að engum
lýfjasjúklinga.
Heimiid blaðsins eru: Land-
Iæknir, forstjóri Lyfjaverzlunar
ríkisins og formaður Læknafélags
íslands.
Eðlilegt má telja, að við slíka
váfregn setji menn hljóða. Hitt
má meiri furðu gegna, að enginn
skuli hafa rofið þá þögn.
Ekki er það vegna þess,
að ég telji mig öðrum fær-
ari, að ég skuli til þess
verða, nema síður sé. — Hitt
er sönnu nær, að einhver verð-
ur að gera það, svo mikill þjóð-
arvoði, að maður ekki segi þjóð-
arskömm, sem hér er um að ræða,
enda vænti ég, að kunnugir
muni mér þá framhleypni til
nokkurrar vorkunnar virða. Eins
og að framan getur, telja þeir
menn sem gjörst mega vita, að
um smygl sé vart að ræða og
skilst manni að þar hljóti undir
að falla ólögleg afhending frá
lyfjabúðum.
Hringurinn þrengist því
ískyggilega um sjálfa ræknana.
Ekki eru læknar almennt svo
vitað sé eigendur lyfjabúðanna,
annars freistaðist maður til, að
álykta, að þeir skipuðu sér í
flokk þeirra manna (útlendra)
sem auðga sig á, að útvega
mönnum eiturlyf, en sem í flest-
um menningarlöndum er refsað
þunglega fyrir, ef í þá næst, enda
þar venjulega um „sjálfmennt-
aða“ menn að ræða en ekki sér-
fræðinga í faginu.
Hér virðist því vera um svo
stórvítavert kæruleysi af hendi
lækna að ræða, að við svo búið
má ekki sitja, enda bendir áður-
greind nefndarskipun til þess, að
sjálfum finnist þeim ekki allt
með felldu í þessu efni. En hér
þarf meira til ef takast á að
afstýra stórum voða en skipa
nefnd. Hún þarf að vinna líka
og standa opinberlega skil gerða
sinna, svo alvarlegt er málið.
Seinastur myndi ég trúa að
nokkur læknir fyndist, sem af
ráðnum hug eða í auðgunarskyni
leiddi menn út á braut eitur-
lyfjaneyzlu. Kinu á ég aftur á
móti bágra með að útrýma úr
hugskoti mínu, að þeir sumir
hverjir hafi ekki að einhverju
leyti, jafnvel að nokkru á kostn-
að læknisfræðinnar, tileinkað sér
þann góða hæfileika kaupsýslu-
mannsins, að gera viðskiptavin-
inn ánægðan. Eða munu læknar
ekki hafa fyrir því orðið, að til
þeirra leitaði „sjúklingur" er
bæði þá um lyfseðil upp á eitt-
hvert ákveðið lyf, sem hann til-
tekur, en læknirinn af hendi lát-
ið án fullrar sannfæringar um
læknisfræðilegar nauðsynjar
þess?
Óhugsandi er ekki, að einmitt
hér mætti finna eina ástæðuna
fyrir hinum síhækkandi sjúkra-
samlagsgj öldum, þrátt fyrir hina
þyrnum stráðu braut þeirra
undralyfja, inn á lista sjúkra-
samlagsins yfir niðurgreidd lyf,
sem fram hafa komið á síðustu
tímum.
Öllu dularfyllri eru þó forsend-
ur heilbrigðisstjórnarinnar fyrir
því fyrirbæri, að á sama tíma
og íbúatala borgarinnar hefir
margfaldazt og tala lyfjabúða
tvöfaldazt, þá hefir hún ekki séð
ástæðu til að fjölga næturlækn-
um úr einum í tvo.
Enda þótt læknar verði þung-
um sökum bomir í sambandi við
eiturlyfjaneyzlu þjóðarinnar, má
þó ekki gleyma því, að þar eiga
fleiri hlut að. Má í því sambandi
benda á fólkið sjálft, sem vanið
hefur sig á sífellt meðalasull þar
til það er orðið því að ástríðu.
Enn fremur má benda á
það ógnar skipulagsleysi,
að menn skuli geta vaðið
í hvaða lækni sem er og fengið
hjá honum umbeðna þjónustu án
þess að þeirra eigin heimilislækn-
ir hafi neina aðstöðu til að fá
vitneskju um, hvað gert /ar, svo
að hann geti samræmt sínar að-
gerðir við það, og á það ekki
hvað sízt við ef viðkomandi
sjúklingur hefir einhverja ástæðu
til að nota hættuleg lyf. Þessu
virðist þó auðvelt að kippa í
laf ef vilji er fyrir hendi, ein-
faldlega með því, að skylda
lækna til að láta heimilislækni
viðkomandi sjúklings í té upp-
lýsingar um þá þjónustu, sem
hann hefur veitt. Enn fremur
að sjúkrasamlagið greiddi ekki
lyf nema eftir uppáskrifuðum
lyfseðli af heimilislækni viðkom-
anda.
En jafnvel þó þessu væri
sleppt, ættum við ekki að standa
berskjaldaðir fyrir. Við sjúkra-
samlagið vinna bæði trúnaðar-
læknir og lyfjafræðingur. Hvað
væri eðlilegra en það, að þegar til
samlagsins fara að streyma lyf-
seðlar upp á máske tífaldan
skammt miðað við • það sem
hættulaust er talið af læknum,
af deyfilyfi, útgefið á sama ein-
stakling, máske af ýmsum lækn-
um, en að þessir menn færu út
af örkinni til að rannsaka málið,
þó aldrei væri til annars en að
firra stofnunina óþarfa útgjöld-
um?
Hvað svo um þá, sem orðið
hafa eiturlyfjunum að bráð?
Ekki treystist ég til að lýsa
því hástigi mannlegs volæðis svo
í lagi sé. Á hitt má benda, að
neyzla eiturlyfja er að því leyti
háskalegri en annarra nautna-
lyfja, að þau eru orðin að ómót-
stæðilegri ástríðu áður en nokk-
ur veruleg ytri einkenni koma í
ljós og þar af leiðandi ekki hægt
að varast þau fyrr en allt er
komið í óefni.
Með aukinni nautn og neyzlu
þverr að sama skapi manndóms-
kennd og hæfileiki til sjálfs-
stjórnar. Það er því mjög erfitt,
að hjálpa þessu' fólki, því það
skortir allan skilning á, að
nokkuð sé við það að athuga og
lítur á alla, sem það reyna, sem
ofsækjendur sína.
Fylgifiskur eiturlyfjanautnar-
innar er venjulega áfengið, sem
sjúklingurinn reynir að bæta sér
upp vöntun eiturlyfsins með. —
Það væri því ekki að ófyrir-
'synju, að hið opinbera tæki þessi
mál fastari tökum en nú er gert,
því það er vægast sagt sorglega
lítill stuðningur, sem það veitir
þessum sjúklingum og þeim, sem
forlögin hafa leitt til forsjár þess.
Vegna lítils líkamsþróttar
þessara sjúklinga, eru þeir öðr-
um móttækilegri fyrir (öðrum)
sjúkdómum. Það verður því að-
standendum þeirra sem vonar-
stund þegar þeir af þeim sökum
komast á sjúkrahús, því við það
kviknar von um, að um leið muni
þeir fá bót síns aðalmeins. En
þar fer á aðra leið. Þegar bót
er fengin á hinu síðara og lækn-
arnir hafa komizt að, að við-
komandi er nautnasjúklingur, er
þeirra hlutverki lokið, en að-
standendum sagt, að þeir verði að
koma sjúklingnum á hæli ef
nokkur von eigi að vera um bata.
Eins og áður er að vikið er það
vart framkvæmanlegt, nema með
lögræðissviptingu og valdbeit-
ingu. Eðlilegra fyndist manni að
viðkomandi sjúkrahús hefði vald,
sem það gæti beitt í slíkum til-
fellum, til þess að ráðstafa sjúkl-
ingum sínum til þeii-ra aðgerða,
sem læknar þess telja óhjá-
kvæmilegar, heldur en að bæta
þvi í ofanálag á aðstandendur.
Setjum svo að hér ætti hlut
að máli eiginkonan, húsmóðirin,
móðir barnanna, sem eiginrhað-
urinn ætti að svipta lögræði og
með lögregluvaldi að börnunum
ásjáandi að drífa á geðveikra-
hæli, þó hún hefði ekkert til
saka unnið annað en leita sér
lækninga við sjúkdóm, sem hún
hefði strítt við frá barnæsku en
fengið þetta í staðinn.
Getur nokkur láð þó hikað sé
við að drekka þann bikar i botn,
jafnvel þó samvizkan skipi það?
Já, svona grátt verða örlögin
að leika íslendinga til þess að
þeir láti ekki sem vind um eyru
þjóta, að þeir séu að setja heims-
met í eiturlyfjaneyzlu.
Að endingu þetta: Ef að lík-
um lætur, þegar einhver gerist
svo djarfur, að ympra á umbótum
á þeim málum sem til þjóðar-
smánar horfa, þá skeður annað
t-veggja, að sá hinn sami er þag-
aður í hel, munandi það, að
svo má leiðan forsmá, að anza
honum engu, eða þá hitt, að
hann er bókstaflega holrifinn. Er
þar skemmst að minnast her-
hlaups þeirra láglendismanna
austan Hellisheiðar á Helga
Hjörvar. Ekki get ég þó lofað
að taka jafnmannlega á móti
og hann gerði, en hinu get ég
lofað að gera nánari grein fyrir
orðum mínum, ef misskilningi
valda.
H. Eggertsson.
KVIKMYNDIR -
NÚ ERU jólin að nálgast og auð-
vitað geyma kvikmyndahúsin hér
það, sem þau eiga bezt í poka-
horninu til jólasýninganna. Engu
að síður eru nú sýndar hér dá-
góðar myndir og sumar prýðileg-
ar. Má þeirra á meðal nefna
myndina: „Maðuinn með gullna
arminn“, sem Tripólibíó sýnir
með snilldarleik Franks Sinatra
í aðalhlutverkinu. En um þessa
mynd hefur verið skrifað áður
hér í blaðinu og skal því ekki
farið fleiri orðum um hana hér.
— Önnur afbragðsmynd er nú
sýnd í Nýja Bíó, „Cirkus á flótta“.
Er þetta amerísk mynd frá 20th.
Century Fox og er leikstjórinn
Elia Kazan. — Er söguþráður
myndarinnar reistur á sannsögu-
legum viðburðum, sem gerðust í
Tékkóslóvakíu árið 1952, er heil-
um hópi sirkusleikara tókst að
flýja undan hinni hötuðu harð-
stjórn og kúgun kommúnista þar
í landi til Austurríkis. Myndin er
mjög efnismikil og spenna at-
burðarásarinnar sterk, enda með
Björn Frímnnnsson 80 órn
80 ÁRA er í dag Björn Frimanns-
son, trésmiður á Sauðárkróki.
Hann er einn af mætum borg-
urum þess staðar þó hann hafi
ekki borið svo hátt sem suma
aðra, enda einn af þeim mönn-
um, sem minnsta löngun hefur
til að haida sér fram með nokkr-
urn gusti eða hávaða. Um hann
hefur alltaf verið sveipað hóg-
værð og hljóðleika hins var-
færna og hófsama manns bæði
dal í Austur-Húnavatnssj slu,
sem á sínum tíma voru mjög róm-
uð að ágætum, góðum gáfum og
höfðingslund, enda Frímann tal-
inn að verðleikum bændahöfðingi
Húnvetninga á sinni tíð og þótti
þá flestum talsvert til þurfa að
bera af húnvetnskum bændum.
Björn hefur marga mannkosti
erft frá sínum foreldrum svo sem
greind og góðmennsku, sem afl-
að hefir honum hvers manns vin-
sældar og virðingar. Hann er mað
ur traustur og trygglyndur og
bregzt aldrei neinum. Slikum
mönnum er gott að kynnast og
gott að eiga að vinum.
Ég sendi þér Björn Frímanns-
son mínar og konu minnar beztu
afmæliskveðjur með þökk fyrir
öll okkar kynni fyrr og síðar.
Lifðu heill og sæll í guðs friði.
Sigurður Á. Björnsson,
frá Veðramóti.
flóttanum telft um líf og frelsl
— eða dauða. Gefur myndin vafa-
laust raunsanna lýsingu á vinnu-
brögðum kommúnista í leppríkj-
um Rússa, þar sem fólkið er þjak-
að af sífeldum ótta við leynilög-
reglu valdhafanna og allt líf
manna er eitrað af tortryggni til
náungans og jafnvel nánustu
vandamanna. En þó að hörmung-
ar og ótti hins óbreytta þjóðfélags
þegns í þeSsu kúgaða landi sé
uppistaða myndarinnar, bregður
þar oft fyrir broslegum og
skemmtilegum atriðum í tjaldbúð
um tr’úðanna, er þeir sýna þar
listir sínar. — Hér er ekki rúm til
að rekja efni myndarinnar, ett
aðeins skal þess getið að sirkus-
flokkurinn lendir á flótta sínum
í átökum við hina kommúnísku
lögreglu og hermenn, en kemst að
lokum undan fyrir snilli eins af
sirkusmönnunum, við illan leik
þó og nokkurt mannfall.
Hinn ágæti ameríski leikari
Fredric March, leikur aðalhlut-
verkið, Cernik sirkusstjóra, af
frábærri snilld, en konu hans og
dóttur leika þær Gloria Graham
og Terry Moore. Einnig þær fara
afburðavel með hlutverk sín. Þá
er og prýðilegur leikur hin*
gamla og góðkunna leikara,
Adolphe Menjou, í hlutverki
leynilögreglumannsins, sem hlýt-
ur þau örlög að lokum að falla
í ónáð hjá valdhöfunum, og er þá
ekki vafi á hver verða afdrif
hans.
Kvikmynd þessi er yfirleitt
mjög athyglisverð og óhætt að
mæla með henni.
Þá sýnir Gamla bíó um þessar
mundir mynd í litum er nefnist
„Maðurinn frá Texas“. Er þetta
ný amerísk kvikmynd, er gerist
í frumskógum Brazilíu. Mynd
þessi á það sammerkt við flestar
þær myndir amerískar, sem ger-
ast í Mið- og Suður-Ameríku, að
menn þeytast um á hestbaki og
láta skotvopnin óspart tala. Og
„týpurnar" með barðastóru hatt-
ana, skammbyssurnar i beltinu
og skeggjaða ásjónuna eru gamal-
kunnar, enda alltaf hver ann-
arri líkar. — Þó er þessi mynd
efnismeiri en margar aðrar sem
hér hafa sézt af þessu tagi og
ekki óskemmtileg á köflum,
enda vel farið með þau hlutverk,
sem veigamest eru. Er sérstakleg*
góður leikur þeirra Glenns Ford
er leikur „hetjuna“, Cesars Ronv-
ero, er leikur Manoel — náunga.
sem lætur sér ekki allt fyrir
brjósti brenna og Ursulu Thies*
í hlutverki Mariannu, sem er ung
stúlka og búgarðseigandi á þess-
um slóðum.
Ego.
í orði og athöfn. Björn er ein
af þeim mönnum, sem þrátt fyrir
margra tuga ára heilsuleysi í
ýmsum myndum hefur aldrei lát-
ið bugast, aldrei látið baslið
smækka sig heldur haldið óbugað
ur sínu glaðlyndi og góðlyndi. All
ar stundir verið starfandi að sín-
um smíðum á milli veikindakasta
og spítalavistar og margar eru
þær orðnar vikurnar og mánuðirn
ir sem Björn hefur dvalið í sjúkra
húsum. Hann er einstakur elju-
og starfsmaður, manndómsmað-
ur og drengskapar, enda af góðu
bergi brotinn. Hann er sonur
Frímanns Bjarnarsonar og fyrri
konu hans Sólveigar Eiríksdótt-
ur, sem bjuggu í Hvammi í Langa
Picasso vðttur af
flokksbræðrum sínum
Honum er skipað að „ganga í fakf við verkalýðinn”
PA R f S : — Franski kommúnistaflokkurinn hefir vítt listmáfi-
arann heimsfræga Picasso og 9 aðra listamenn fyrir að gagn-
rýna afstöðu flokksins til ofbeldisárása Rússa í Ungverjalandi. Eina
og kunnugt er, hafa franskir kommúnistar lagt blessun sína yfig
rússneska ofbeldið.
f TAKT
Listamennirnir eru víttir í
L’Humanité, aðalmálgagni
franska kommúnistaflokksins og
er þeim m. a. skipað „að komast
í takt við verkamenn", eins og
það heitir á máli kommúnistanna.
Greinin í blaðinu er undirrituð
af Casanova, sem hefir yfirum-
sjón með „menningardeild“
franska kommúnistaflokksins. —
Casanova segir, að listamennirnir
„hafi engan rétt til þéss að
þröngva skoðunum sínum inn á
flokkinn með ólöglegum aðíerð-
um“, eins og komizt er að orði.
VILDU RÆBA MALIÐ
Listamennirnir tíu kröfðust
þess, að flokksfundur franska
kommúnistaflokksins yrði I
skyndi kallaður saman til þess a8
ræða ástandið í Ungverjalandi.
Bezt að auylýsa í Morgunblaðinu