Morgunblaðið - 25.04.1957, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 25. aprll 1957
MORGUNBLAÐIÐ
13
Vinnuaflsskortur framleibslunnar er
vandamál, sem verður ab leysa
Aukin skattfribindi sjómanna, verkleg kennsla á skólaskipi
og Ipegnskylduvinna mebal hugsanlegra úrræba
STAKSTEiNAR
Út rœðu Sigurðar Bjarnasonar á Alþingi
í gœr
í GÆR var til fyrri umræðu á
Alþingi tiilaga þeirra Sigurðar
Bjarnasonar, Sigurðar Ágústs-
sonar, Magnúsar Jónssonar og
Kjartans J. Jóhannssonar um at-
hugun á leiðum til þess að örva
unga menn tii þátttöku í sjósókn
og fiskveiðum. Skal m. a. athuga
um möguleika á rekstri skóla-
skips fyrir ung sjómannaefni.
Um þessa athugun skal hafa
samráð við Fiskifélag íslands,
Landssamband íslenzkra útvegs-
manna, Farmanna- og fiskimanna
samband fslands og Aiþýðusam-
band íslands.
Sigurður Bjarnason flutti fram-
söguræðu fyrir tillögunni í gær
og komst m. a. að orði á þessa
leið:
„íslenzkt atvinnulíf og útflutn-
ingsframleiðsla á um þessar
mundir við mikla og fjölþætta
erfiðleika að etja. Einn þeirra er
sá, að mikill skortur er á vinnu-
afli til reksturs atvinnutækjanna
til lands og sjávar. Um land allt
skortir bændur svo landbúnað-
arverkafólk að búskapur er al-
mennt orðinn að þrotlausu striti
fárra manna, er ekki vilja láta
af trú sinni á ræktun og þroska-
vænleg lífsskilyrði í sveitum
landsins.
EINN FIMMXI HLUTI
ÍTLENDINGAR
Við sjávarsíðuna er ástand-
ið þannig, að af S þús. sjó-
mönnum, sem eru á fiskiskipa-
flotanum, togurum og vélbát-
um, eru um eitt þúsund út-
lendingar eða um einn fimmti
hluti þeirra er manna hann.
Hér verða ekki fyrst og fremst
ræddar orsakir þess að þannig
er komið fyrir tveimur höfuð-
atvinnuvegum íslendinga. En um
það þarf ekki að fara í neinar
grafgötur, að meginorsökin er sú,
að hinar fjölmennu framleiðslu-
stéttir, sem raunverulega skapa
arð þjóðfélagsstarfseminnar hafa
borið skarðan hlut frá borði. Þær
hafa ekki notið þess öryggis um
afkomu sína, sem engum ber
frekar en þeim, sem að langsam-
lega mestu leyti skapa þjóðar-
auðinn.
starfsemina og stórskaða þjóð-
félagið.
MÖGULEIKAR Á REKSTRI
SKÓLASKIPS
Þá er í tillögu þessari lagt til
að meðal leiða, sem athugaðar
séu til þess að örfa unga menn
til sjómennsku' skuli rannsakað-
ir möguleikar á rekstri skóla-
skips fyrir ung sjómannaefni.
Ýmsum kann í fljótu bragði að
virðast að með tillögum um skóla
skip sé verið að víkka skólakerfi
okkar enn að óþörfu. En í því
sambandi má á það benda, að
flestar mestu siglingaþjóðir
heimsins hafa gert út og rekið
slík skip með góðum árangri.
Meðal þeirra þjóða má nefna
Norðmenn, Dani, Bandaríkja-
menn, Breta, Þjóðverja, Kanada-
menn og Japani.
VERKLEG KENNSLA OG
VÍSINDASTARFSEMI
Margar þessar þjóðir sameina
vísinda- og rannsóknarstarfsemi
verklegri kennslu í sjómennsku
á skólaskipum sínum. Um borð
í þeim eru ung sjómannaefni ekki
aðeins þjálfuð og búin undir lífs-
starf sitt í þágu fiskveiða og far-
mennsku. Hin hagnýtu vísindi
eru þar tekin í þágu fiskveiðanna
og vinna þar geysi þýðingarmik-
ið starf í þágu efnahagslegrar
uppbyggingar þjóðfélaganna.
Einnig þetta þurfum við ís-
lendingar að athuga. Við höfum
nú þegar hafist handa um fiski-
rannsóknir, að vísu af litlum efn-
um og við miklu ófullkomnari
aðstæður en keppinautar okkar
á sviði fiskveiða og markaða. Við
höfum líka gert smávægilega til-
raun með útgerð „skólaskips".
Undanfarin ár hefur Reykjavík
urbær gert út vélbát að vorlagi
mannaðan ungum skólapiltum til
fiskveiða um stuttan tíma. Þessi
tilraun hefur gefist ágætlega.
Drengirnir hafa sýnt mikinn
áhuga á starfi sínu og sumir
þeirra hafa síðan ráðið sig á fiski-
skip og orðið dugandi sjómenn.
Hvers vegna skyldi slík til-
raun ekki gerð í stærri stíl?
Sigurður Bjarnason þm. N.ísf.
VERKNÁMIÐ NÆR OF
SKAMMT
Við flutningsmenn þessarar
tillögu teljum að hér sé um ný-
ung að ræða, sem vel geti orðið
íslenzkum sjávarútvegi að gagni,
ef rétt er á haldið. íslendingar
eyða árlega mörgum tugum
milljóna króna til skólahalds og
bóklegrar fræðslu æsku sinnar.
Við vonum að því fé sé vel varið.
En verknámið í þágu fram-
leiðslunnar er ennþá of lítið.
Það er langt á eftir. Á meðan
hundruð manna ljúka árlega
stúdentsprófi frá fjórum
menntaskólum útskrifast að-
eins örfáir tugir ungra manna
frá tveimur bændaskólum og
einum sjómannaskóla.
Það er því fyllilega ómaksins
vert að athuga, hvort verklegur
sjómannaskóli, skólaskip, gæti
ekki, ásamt öðrum úrræðum átt
nokkurn þátt í að auka áhuga
ungra manna fyrir sjósókn og
fiskveiðum. Þjóðfélagið þarf á
þeim aukna áhuga að halda. Við
getum ekki til lengdar rekið fiski
skipaflota okkar með erlendu
vinnuafli, sem að sjálfsögðu hef-
ur í för með sér gjaldeyriseyðslu,
þar sem greiða verður útlending-
unum laun þeirra að meira eða
minna leyti í mynt lands þeirra.
Og hvar eigum við að fá sjó-
menn á hin nýju skip, sem við
þurfum á næstu árum að kaupa,
bæði togara og vélskip?
NAUÐSYN ÞEGNSKYLDU-
VINNU
Ef ekki finnast leiðir til þess
að auka þátttöku Islendinga
í framleiðslustörfum til lands
og sjávar með frjálsu vali
fólksins sjálfs fæ ég ekki bet-
ur séð, en að nauðsynlegt geti
orðið að koma hér á nokkurs-
konar þegnskylduvinnu. —
Mætti m. a. hugsa sér hana
fólgna í því, að hver einasti
fullhraustur ungur piltur yrði
að hafa verið skráður til starfa
á fiskiskip í eina eða tvær ver-
tíðir áður en hann yrði t. d.
23—25 ára. Svipaða vinnu-
skyldu pilta og stúlkna mætti
hugsa sér til starfa við land-
búnað.
Fyrir fullnægingu slíkrar
vinnuskyldu, hvort heldur væri
á sjó eða í sveit yrði að sjálf-
sögðu greitt fullt kaup.
Enda þótt þegnskylduvinna
gæti að minni hyggju orðið gagn-
legur og merkilegur þáttur :
menningarlegu uppeldi æskunn
ar í okkar agalausa þjóðfélagi
væri þó æskilegra að til hennar
þyrfti ekki að grípa til þess að
tryggja útflutningsframleiðslu
okkar vinnuafl. En það úrræði
verður þó að hafa í bakhendinni,
ef önnur duga ekki. Svo stórkost-
legt vandamál er hér um að ræða
og svo þýðingarmikil er lausn
þess fyrir framtíðarheill og vel-
megun þjóðarinnar.
ALMENN ÞÁTTTAKA
í SKÖPUN ÞJÓÐARARÐSINS
Kjarni málsins er sá, að
við getum ekki haldið áfram
að búa við betri lífskjör en
flestar aðrar þjóðir án þess
að taka öflugan og almennan
þátt í sköpun þjóðararðsins.
Sú skoðun er orðin háskalega
útbreidd, að sífellt vaxandi
fjöldi fólks geti búið um sig
í yfirbyggingu þessa örlitla
þjóðfélags og látið sífellt
færra fólk stunda sjó og
rækta landið.
Þrátt fyrir hina miklu tækni
þróun er þetta mikill og ör
lagaríkur misskilningur. Það
þarf a. m. k. fólk til þess að
stjórna vélum og skipum.
Það er von okkar flm. þessarar
tillögu sagði Sigurður Bjarnason,
að framkvæmd hennar geti átt
einhvern þátt í að leysa þann
vanda, sem nú steðjar að íslenzk-
um sjávarútvegi og þjóðinni
heild.
Óttinn við framtíðina
fslendingar eru yfirieitt bjart-
sýnt og kjarkmikið fólk. Og í
bjartsýni sinni hafa þeir sigrazt
fjölmörgum erfiðleikum,
ekki sízt fyrr á árum meðan
þjóðin var ennþá ófrjáls og fá-
tæk.
Útlendir menn, sem hingað
koma undrast, hversu hrikaleg-
ar framfarir hafa orðið hér á
örstuttum tíma síðustu árin.
En nú bregður svo við alltíeinu,
að ríkan ugg og ótta við fram-
tíðina setur að þessari bjartsýnu
og kjarkmiklu þjóð Hvað veldur?
Ástæðunnar þarf ekki lengi að
leita. Hún er engin önnur en sú,
að ríkisstjórn hefur sezt að völd-
um, sem hefur það að æðsta
markmiði sinu að þröngva kosti
frjáls framtaks einstaklingsins.
En einmitt það hefur lyft þeim
Grettistökum, sem við blasa frá
mesta framfaraskeiði íslenzkrar
sögu.
„Almúginn“ er kvíða-
‘yllstur.
Forsætisráðherra vinstri stjórn
arinnar fór fögrum orðum um
það í þann mund, sem stjórn
hans var mynduð, að hún vildi
allt gott gera fyrir „almúgann".
Þetta væri í raun og sannleika
„stjórn almúgans“.
En svo einkennilega bregður
við, að engir óttast áhrifin af
stefnu vinstri stjórnarinnar meira
en alþýða manna, verkafólk og
sjómenn í kaupstöðum og sjávar-
þorpum. Ástæða þess er einfald-
lega sú, að hafta- og kyrrstöðu-
stefna stjórnarinnar bitnar fyrst
á þessu fólki. Sæmilega efnum
búið fólk, sem eitthvað hefur get-
að safnað í sarpinn til erfiðari
ára hefur meiri mótstöðuþol.
Fólkið, sem byggir afkomu sína
og lífskjör eingöngu á vinnu
sinni frá degi til dags er miklu
verr sett. Strax og atvinnan
minnkar þrengist hagur þess.
Óttans við framtíðina verður
þess vegna fyrst vart meðal „al-
múgans“, sem vinstri stjórnin lof-
aði öllu fögru en hefur svikið
allt.
Hjálenda Framsóknar
Tito ræbst harkarlega á Ráðstjórnina:
„Við viljum ekki láfa innlima
land okkar"
„Enn rikir andi Stalins i Kreml"
ILOK síðustu viku hélt Tito einræðisherra Júgóslavíu ræðu á
Brioni og réðist þá harkalega á rússnesku kommúnistaforingj-
ana og stefnu þeirra. Sagði hann, að staliniskar tilhneigingar ættu
sér djúpar rætur í utanríkisstefnu Rússa. Enn ríkti andi Stalins
í Kreml, og kæmi þetta sérstaklega vel í ljós í samskiptum Rússa
við aðrar þjóðir — þar á meðal Júgóslava.
Hér verða í stuttu máli gerðar
að umtalsefni nokkrar leiðir, sem
hugsanlegar kynnu að vera til
þess að örfa menn til þátttöku í
sjómennsku og fiskveiðum.
AUKIN SKATTFRÍÐINDI
SJÓMANNA
Á því Alþingi, sem nú situr
hafa verið uppi tillögur, bæði
frá hæstvirtri ríkisstjórn og ein-
stökum þingmönnum um aukin
skattfríðindi sjómönnum til
handa. Þessar tillögur eru góðra
gjalda verðar. En til þess að þær
komi að gagni þurfa þær að ná
miklu lengra en þær gera, a. m.
k. þær tillögur, sem hæstvirt
ríkisstjórn hefur flutt. Óhætt er
að fullyrða, að nokkur hundruð
króna skattfrádráttur á mánuði
freisti varla nokkurs fnanns til
þess að hefja sjómennsku.
Hitt er líklegra að mjög
verulega aukinn skattfríðindi,
t. d. ef einn þriðji eða helm-
ingur tekna sjómanns yrði
gerður skattfrjáls myndi hafa
þau áhrif að fleiri mcnn vildu
stunda sjó á togurum og vél-
bátum.
Auðvitað er þetta bein sönn-
un þess, að skattar eru orðnir
það háir í þessu landi, að þeir
verka lamandl á framleiðslu-
Kvað Tito framkomu þeirra
Krúsjeffs og Búlganins „ó-
þolandi og ósæmandi" í garð
Júgóslavíu. Rússnesku leið-
togarnir „segðu eitt í dag og
annað á morgun — og aldrei
væri að vita hvar maður hefði
þá“.
★ ★ ★
Þá sagði Tito, að Ráðstjórnin
reyndi ekki einu sinni að æsa
þjóðarbrotin jí Júgóslavíu hvert
(gegn öðru og koma þar með á
glundroða í landinu, heldur
reyndi hún einnig að skapa með
leppþjóðum sínum hatur í garð
Júgóslava. Tilgangurinn með
þessu væri að veikja áhrif og álit
Júgóslavíu svo og júgóslavneska
ríkið — bæði utan frá og innan.
★ ★ ★
Lagði Tito áherzlu á það, að
Júgóslavar yrðu að gæta sjálf-
stæðis landsins og verjast öllum
ágangi
„því að við viljum ekki láta
innlima land okkar í nokkurt
annað ríki“ — sagði hann. Ef
Ráðstjórninni tækist að koma
á glundroða í landinu mundi
Júgóslavía stíga „ákveðið
skref“.
★ ★ ★
Erlendir stjórnmálasérfræðing-
ar eru þeirrar skoðunar, að Tito
óttist herferð þá, er foringjarnir
í Kreml hafa hafið gegn Júgó-
slavíu. Álitið er, að Rússar vilji
uppræta öll júgóslavhesk áhrif í
leppríkjunum til þess að koma i
veg fyrir að leppríkin hneigist til
óhlýðni við Moskvu og vilji fara
eigin leiðir — að dæmi Júgó-
slava.
Selfyssingar unnu
HAFNARFIRÐI: — Hin árlega
bridgekeppni milli Hafnfirðinga
og Selfyssinga fór fram hér í Al-
þýðuhús'nu á skírdag. Var spil-
að á 5 borðum og unnu Selfyss-
ingar á 3, töpuðu á einu og gerðu
eitt jafntefli. í fyrra unnu Hafn-
firðingar.
í kvöld verður árshátíð félags-
ins í Alþýðuhúsinu og verður
vandað til hennar að venju.
— G. E.
Mörgum einlægustu fylgis-
mönnum Alþýðuflokksins er um
þessar mundir þungt í brjóstL
Það veldur þeim í fyrsta lagi
miklum áhyggjum að flokkur
þeirra skyldi verða til þess að
ganga þvert ofan í yfirlýsingu
formanns síns fyrir síðustu kosn-
ingar um að aldrei skyldi unnið
með kommúnistum. í öðru lagi
finnst þeim það hrapallegt að
flokkur jafnaðarmanna skuli
vera orðinn gersamlega ósjálf-
stæð hjálenda í horni tækifæris-
sinnaðasta og afturhaldssamasta
stjórnmálaflokk þjóðarinnar,
Framsóknarflokksins.
En framhjá þessari staðreynd
verður ekki komist. Svo að segja
allir þingmenn Alþýðuflokksins
náðu kosningu við síðustu kosn-
ingar á atkvæðum Framsóknar-
manna. Þeir þora sig yfirleitt
hvergi að hræra. Þeir eru fangar
hinnar gömlu maddömu.
Leiðtogar Alþýðuflokksins
kvíða því ákaflega að þetta muni
hafa slæm áhrif fyrir flokk
þeirra við næstu bæjarstjórnar-
kosningar. Sætir sá uggur þeirra
engri furðu. Fjöldi jafnaðar-
manna fyrirlítur undirlægjuhátt
flokks síns við Framsóknarflokk-
inn.