Morgunblaðið - 28.05.1957, Blaðsíða 8

8
Moncmsfíj 4ÐIÐ
Þriðjudagur 28. maí 1957
S.Þ.:
New York í apríl.
Litauðug íánatjöld Sameinuðu
Þjóðanna blaktir með hressileg-
um þyt fyrir mildri golunni.
__ Vorið er snemma á ferð
í ár — segja New York bú-
ar og rósa-hattar kvenfólksins
(meinfýsnir menn kalla þá
„blómagarða") virðast þegar
standa með blóma í iðandi stræt-
um Manhattan.
SETIÐ Á RÖKSTÓLUM
í fundarsal númer II í völund-
arhúsi S-Þ. við East River situr
kvenréttindanefnd Fjárhags- og
Félagsmálaráðsins á rökstólum.
1 henni eiga sæti fulltrúar frá 18
aðildarþjóðum S.Þ. og auk þess
frá ýmsum sérstökum félagsstofn
unum, sem fylgjast með störfum
nefndarinnar og gefa henni ráð
og vísbendingar, án þess þó að
hafa atkvæðisréttcRíki þau, sem
í ár eiga fulltrúa í nefndinni eru:
Argentína, Ástralía, Bandaríkin,
Belgía, Bretland, Doninico, Hvíta
Rússland, Frakkland, Indonesía,
Israel, Kína, Kuba, Mexiko, Pak-
istan, Pólland, Sovét-Rússland,
Svíþjóð og Venezuela.
Tvö ríki víkja árlega úr nefnd-
inni fyrir öðrum tveimur, sem
koma í þeirra stað
Fundarstjóri nefndar.innar í
ár er fulltrúi Svíþjóðar, frú Agda
Russel, sem er endurkjörin í það
embætti og virðist njóta mikils
trausts og álits meðal starfssystra
sinna fyrir röggsemi og réttsýni
í fundarstjórninni.
f 13 LÖNDUM — KONUR
ÁN KOSNINGARÉTTAR
Nú er um það bil að ljúka um-
ræðum um eitt aðalmálið á dag-
skrá nefndarinnar: Pólitísk rétt-
indi kvenna. í yfirlitsskýrslu
sem liggur fyrir fundinum, tek-
in saman af þar til ráðnum að-
stoðarmönnum aðalritara S.Þ.,
Dag Hammerskjöld, er að finna
ýmsar fróðlegar upplýsingar um,
hvernig ástatt er í heiminum í
dag á þessu sviði og þróun síð-
ustu ára. Þar sjáum við svart á
hvítu, að í 13 löndum heims hafa
konur alls engin réttindi til kosn
inga eða kjörgengis. Það er furðu
legt, að þar á meðal er eitt
fremsta menningarland Evrópu,
„Nú eru reyrbir fætur úr sög-
unni og kínverskar stúlkur
velja sér maka að eigin vild"
Sagbi fulltrúi Kína i kvenréttinda-
nefnd Sameinuðu þjóðanna
Sviss. Varla láta Svisslendingar
þar við sitja miklu lengur — eða
öllu heldur svissneskar konur,
en þær hafa sjálfar hingað til,
verið undarlega áhugalitlar um
framgang þessa máls. Hin lönd-
in 12 eru: Afganistan, Iran, Iraq,
Jórdanía, Kambódía, Laos, Lib-
ýa, Liechtenstein, Paraguay, San
Marino, Saudi Arabía og Yemen.
í hinum tveimur síðastnefndu er
stjórnarfyrirkomulagið reyndar
með þeim hætti, að hvorki karl-
ar né konur hafa kosningarétl
eða kjörgengi!
í Portugal og einnig Sýrlandi,
eru gerðar vissar menhtunarkröf
ur til kvenna, til að þær njóti
þessara réttinda, en til karl-
manna engar slíkar kröfur og í
furstadæminy Monaco fá konur
að kjósa aSeins í bæjar- og
sveitarstjórnarkosningum.
ÍSLAND 4. f RÖDINNI
í skrá, þar sem löndin eru tal-
in upp í þeirri tímaröð, er þau
veittu konum almennan kosn-
ingarétt kemur í ljós, að þrjú
lönd aðeins, Ástralía (1902), Finn
land (1906) og Noregur (1913),
urðu á undan íslandi (1915 —
Danmörk saman ár), svo að við
getum, þegar öllu er á botninn
hvolft, borið höfuðið hátt.
GAGNRÝNI — AÐKAST
Ekki hefir hjá því farið, að
Sameinuðu þjóðirnar, sem stofn-
un hafi iðulega hlotið gagnrýni
og stundum hörku aðkast, hversu
einlæglega, sem þær hafa viljað
reynast yfirlýstu hlutverki sínu
vaxanar. Vanmáttur þeirra á
örlagastundu hefir að vísu kom-
ið sorglega bert í ljós, og fyllt
heiminn, í bili, vonleysi og ör-
væntingu. Atburðirnir í Ung-
verjalandi og Egyptalandi eru
öllum , fersku minni. Einstakar
aðildarþjóðir brugðust hinu helga
heiti og virtu stefnuskrá S. Þ.
að vettugi. — En hvað sem því
líður er ekki hægt að loka aug-
unum fyrir því að Sameinuðu
þjóðirnar hafa þegar unnið risa-
vaxið starf í þágu mannúðar og
menningar um gjörvallan heim,
á þeim 12 árum, sem þær hafa
starfað. Gallinn er sá, að áhugi
óþörf og sæti sízt á nefndarkon-
um, sem unnið hefðu baki brotnu
að velferðarmálum kvenna á öll-
um sviðum, að lýsa þanmg van-
trausti á sjálfar sig. Þær myndu
framvegis eins og hingað til reyn
ast vaxnar því hlutverki, sem
þeim hefði verið ætlað.
SÆJU EKKI ÚT FYRIR
ÞINGSTÖRFIN
Ýmsir fulltrúanna tóku í sama
strenginn —- aðrir andmæltu, þar
á meðal fulltrúi Belgíu, frú
Georgette Ciselet, sem er þing-
maður í heimalandi sínu. Hún vís-
aði líka eindregið á bug þeirri
staðhæfingu dóminikanska full-
trúans, að þingkonur létu sig
oft minna skifta almenn áhuga-
mál kvenna en skildi — þær
sæju oft ekki út fyrir sjálf þing-
störfin, létu sér þau nægja.
EKKI AF SANNGIRNI SAGT
Madame Ciselet kvaðst, þvert á
móti, ekki vita til annars en að
þingkonur, í hvaða landi sem
væri hefðu jafnan barizt ósleiti-
lega fyrir hagsmunamálum
kvenna og borið mörg fram til
sigurs og væri ekki af sanngirni
hægt að ásaka þær um sinnuleysi
í þeim efnum. Hún fengi ekki
annað séð, en að alþjóðlegur
fundur þingkvenna, myndi bera
jákvæðan árangur fyrir fram-
gang þeirra mála, sem hér væru
um að ræða.
ALÞJÓÐLEG
RANNSÓKNARNEFND
Um þetta var rætt fram og aft-
ur — með og móti, bornar fram
breytingartillögur, reynt að kom
ast að niðurstöðu. Loks var hall-
azt að því að í stað þingkvenna-
Þegar svertingjaríkið Ghana á Gullströndinni hlaut sjálfstæði
var konum þegar veittur kosningaréttur til jafns við karla.
Hér sjást nokkrar þeirra á kjörstað.
að giftudrjúgu umbóta- og upp-
byggingarstarfi, auðvitað þar
helzt, sem þörfin var mest fyrir.
— Hvað vitum við í rauninni,
þrælmenntaðir og stríðaldir Norð
i^rlandabúar, um það starf, sem
S. Þ. hafa unnið — og vinna
til að kenna fátækum börnum
austur í Saudi-Arabíu að lesa og
skrifa, til að bægja Malaríu-fári
frá milljónum manna í Indlandi
eða að lina þjáningar og eymd
frumstæðra blökkumanna suður
í Afríku og hefja þá á hærra
alls almennings á starfi þeirra
og gerðum, vaknar fyrst fyrir
alvöru þegar ógnandi stríðsbliku
bregður á loft hér eða þar: —
Hvað gera S. Þ.? — Ætla þær
að sitja aðgerðarlausar? — Eru
þær þá ekki til neins nýtar, þeg-
ar á reynir?
IIVAÐ VITUM VIÐ?
Hitt lætur fólk sig minna
varða hvernig S. Þ. hafa geng-
ið til verks og hverju þær hafa
fengið áorkað á hinum fjölmörgu
sviðum, sem þær hafa unhið á
Áttræður:
GuS-m r. GuSnasen
Guðni er fæddur í Eyjum í J svo að jafnvel 2 meðalmenn hygg
Kjós, 28. maí 1877. Voru foreldr-
ar hans hjónin Guðni Guðnason
og Guðrún Ingjaldsdóttir. Tók
Guðni við búi af foreldrum sín-
um árið 1910. Sama ár giftist
hann eiginkonu sinni, Guðrúnu
Hansdóttur, Stefensen frá Hurð-
arbaki í sömu sveit. Voru for-
eldrar hennar, hjónin Guðrún
Högnadóttir og Hans Stefensen.
Guðni hefir alltaf átt heima í Eyj
um, þó að hann hafi stundum
dvalið um nokkurt skeið annars
staðar, bæði við sjó og í sveit.
Guðni stundaði sjó í hart nær 30
ár. Fyrst á skútum og síðar á tog-
urum. Síðast var hann með hin-
um dugmikla skipstjóra, Jóni Jó-
hannssyni á togaranum Braga.
Fyrsti skipstjóri hans var Jón
Árnason frá Ráðagerði. Alls voru
þeir 6 skipstjórarnir, sem Guðni
sigldi með í þessi hart nær 30
ár. Hinir voru Pétur Þórðarson
frá Glasgow, Guðmundur Stef-
ánsson, Sigurður Þórðarson og
Ingólfur Árnason. Ég hefi all-
góðar heimildir fyrir því, að
Guðni var eftirsóttur sem sjómað-
ur og þurfti ekki lengi að ganga
á milli manna til þess að útvega
sér skiprúm. Enda var það vitað,
að Guðni skipaði rúm sitt þar
vel sem annars staðar, enda harð
duglegur til allrar vinnu, svo að
ég að hefðu mátt gæta sín, til
þess að gera betur í sumum til-
fellum. Því hvorttveggja var,
að getan var mikil og viljinn
nógur. Ég kynntist Guðna, er
hann var um fermingu. Þá var
hann vetrarmaður hjá foreldr-
um mínum, er faðir minn fór að
sjó, eins og algengt var um
bændur á þeim árum. Guðni var
að vísu ekki bráðþroska, en
snemma sást hvað í honum bjó.
Guðni missti konu sína fyrir
rúmu ári síðan, þá tæpra 79 ára
að aldri. Var Guðrún dugmikil
kona eins og hún átti kyn til.
Var hún manni sínum mjög sam-
hent með að gera garðinn fræg-
an. Enda tókst þeim hjónum það
með aðstoð barna sinna eftir að
þau komust á legg. Má nú segja,
að Eyjar séu orðnar að stórbýli, ur
sem heita mátti að væri smábýli
er þau hjónin hófu þar búskap
fyrst. Öll hús endurbyggð, og
ræktun í stórum stíl. Þó hefur
Guðni ekki gengið heill til skóg-
ar hin síðari árin. Fyrir allmörg-
um árum bilaðist hann í baki, í
átökum við þung björg.
Að vísu hefir hann náð sér
nokkuð aftur, en aldrei orðið
samur aftur. T.d. hefir hann ekki
á hestbak stigið síðan. Þó er langt
frá að hann hafi lagt hendur í
af bar. Hraustmenni að burðum, skaut.
Ellin sækir nú fast a3, en
Guðni er ekki á því að gefa henni
fang á sér meðan þess er nokkur
kostur að spyrna við fótum. En
heilsan er nú nokkuð farin að
bila. Má þess sjá glögg merki á
höndum Guðna, að hann hefir
ekki hlíft sér um dagana.
Börn þeirra hjóna eru 6, þrjár
dætur og 3 symr. Hefir sá elzti
þeirra, Hans, byggt sér nýbýli í
landi Eyja, sem hann nefndi
Hjalla. Og er þar nú rekinn tölu-
verður búskapur. Hin börnin eru
Ingólfur, sem býr í Eyjum, og
dvelur Guðni hjá honum og
Helgu konu hans. Þá er Guðni
þriðji bróðirinn, lögfræðingur að
menntun. En systurnar eru Guð-
rún og Rósa. Eru þau 3 búsett í
Reykjavík. Þriðja systirin, Lilja,
er nú sjúkhngur og dvelst í
Reykjavík. Annars á hún heima
hjá föður sínum. Guðni er greind
ur í betra lagi. Léttur í lund,
glaður og reifur á góðra vina
fundi, þó að hann sé alvörumað-
reyndinni. Hann er hinn
mesti hófsemdarmaður í hví-
vetna. Heldur fast við fornar
dygðir, en fylgist þó vel með
öllum nýjungum sém horfa til
bættrar afkomu, og eru vænleg-
ar til þjóðþrifa.
Væri vel ef landbúnaðurinn ætti
marga slíka trúleikamenn í ís-
lenzkri bændastétt, sem Guðni
hefir verið. Vil égaðloknumþess
um fáu hugleiðingum, þakka
þér Guðni, gamla og góða kynn-
ingu. Óska ég þér alls góðs á ó-
farinni ævileið. — ST. G.
menningarstig?
lengi telja.
og svo mætti
BEINT OG ÓBEINT S. Þ.
AÐ ÞAKKA
Eða skyldu margar íslenzkar
konur vita um það, eða gera sér
grein fyrir því að af þeim 64
löndum, sem veitt hafa konum
kosningarétt, hefir næstum helm
ingur (31) tekið það skref á ár-
unum 1945—1957, beint og ó-
beint fyrir áhrif frá Mannrétt-
indaskrá S. Þ. og í anda hennar.
— Ég hugsa, að svör við þessum
spurningum flestum, yrðu nei-
kvæð og það er í rauninni eðli-
legt, því að yfirleitt er almenn-
ingi ekki gefinn kostur á að
fylgjast svo náið með hinni um-
fangsmiklu starfsemi S. Þ.
TILLAGA PÖLLANDS UM
RÁÐSTEFNU ÞINGKVENNA
En svo að við víkjum nú aft-
ur að kvenskörungunum í fund-
arsal II., sem hafa rætt þessi
mál fram og aftur. Sérstaklega
varð tíðrætt um tillögu eina í
ályktunarformi, sem borin var
fram snemma í umræðunum af
fulltrúa Póllands, frú Zofiu
Dembinska. Hún var þess efnis,
að auk þessarar nefndar, Fjár-
hags- og félagsmálaráðs S. Þ.,
sem starfað hefir undanfarin 11
ár að málefnum kvenna, skyldi
á næsta ári stofnað til alþjóðlegr-
ar ráðstefnu á vegum S. Þ. sem
sótt skyldi af konum er sæti eiga
á löggjafarþingi hver í sínu
landi. Skyldu þær athuga og
ræða um, hvernig konum yrði
með áhrifamestu og skjótustum
hætti tryggð full stjórnmálaleg,
félagsleg og menningarleg rétt-
indi til jafns við karlmenn.
VÆRI ÓÞÖRF
Þessi tillaga fékk í fyrstu góð-
an byr — en er á leið og hún
hafði verið athuguð nánar, fund-
ust á henni ýmsir annmarkar og
einstakir fulltrúar risu jafnvel
öndverðir gegn henni.
Þannig benti fulltr. dóminik
anska lýðveldisins, frk Bernand-
ino á, að í rauninni væri slík
ráðstefna — við hliðina á þessari
kvenréttindanefnd S.Þ., sem
starfað hefði í 11 ár með góðum
árangri — í rauninni væri hún
ráðstefnunnar, sem fólgin var
upphaflega í pólsku tillögunni,
skyldi kölluð saman, innan vé-
banda S.Þ., eins konar rannsókn-
arnefnd, skipuð þingkonum frá
ýmsum lödum, sem bera skyldu
saman bækurnar og athuga, hvað
helzt væri til ráða.
MIKLAR BREYTINGAR
í KÍNA
„Nei, það er enginn vafi á því,
að slíkur alþjóðlegur fundur
þingkvenna, myndi reynast gagn
legur“ — segir fulltrúi Kína, frú
Pao Swen Tseng, sem ég átti ör-
stutt samtal við eitt sinn er hlé
varð á umræðunum um þessi
mál. Miss Tseng er allroskin
kona sérstaklega frjálsleg og al-
... ÚðlCg í faSÍ.
Hún er í síðum
fjólubláum
silkikjól með
kínversku
sniði. Hún var
fyrsta kín-
verska konan,
sem lauk prófi
frá Lundúna-
háskóla og
Pao Swen Tsengstundaði síðan
kennslustörf
um 30 ár í heimalandi sínu. Nú
á hún sæti á kínverska þjóðþing-
inu í Taipei ,höfuðborg Formósu.
— Eiga margar konur sæti á
þjóðþinginu?
— Af 1600 þingmönnum er
einn tíundi hlutinn konur. — Já
það hafa orðið miklar breyting-
ar á þjóðfélagi okkar, ekki sízt
að því er varðar kínverskar kon-
ur. Nú eru „litlu fæturnir" al-
gerlega úr sögunni, ungu stúlk-
urnar ráða sjálfar, hvern þær
taka sér að eiginmanni og allar
stöður eru opnar konum jafnt
sem körlum. f fyrsta kristna há-
skólanum, sem stofnaður var á
Formósu fyrir tveimur árum er
einn fjórði hluti stúdentanna
stúlkur. —
— Já, væna mín, ég gæti sagt
þér margt og mikið um Kína
fyrr og nú, en umræðurnar eru
víst alveg um það bil að byrja
aftur, svo að ég verð að flýta
mér. —
— Já, því miður. —
— Sib.