Morgunblaðið - 06.09.1957, Blaðsíða 6

6
MORGVNBLAÐ1Ð
Föstudagur 6. sept. 1957
Frú Roosevelt kynnir sér
ástandiS í Sovétríkjunum
FRÚ Eleanor Roosevelt ekkja stappi með þetta þar til loks nú
hins vinsæla forseta Bandaríkj-
anna Franklin Delano Roosevelts
er enn á lífi, 73 ára að aldri. Hún
nýtur enn hinnar mestu virðingar,
bæði vegna sælla minninga um
þau tólf ár, sem hún var æðsta
frú lands síns, en ekki siður fyrir
það, að hún er gáfuð kona, sem
hefur unnið merkilegt lífsstarf ,í
samtökum kvenna og á vettv .ngi
Sameinuðu þjóðanna.
Þótt aldurin sé farinn að fær-
ast yfir frú Roosevelt er hún tnn
við beztu heilsu og hefur mikið
starfsþrek. Mörg síðustu ái hofur
hún stundað blaðamennsku jafn-
framt öðrum umfangsmiklum
störfum. Skrifar hún fastar dag-
legar greinar í stuðnmgsblað
Demokrata-flokksins New York
Post. Eru þær víðlesnar og frúin
talin í hópi áhrifamestu blaða-
manna Bandaríkjanna.
★
Stundum var Eleanor Roose-
velt, sökuð alveg eins og maður
hennar sálugi, um að hafa gengið
með lokuð augu fyrir hættunni
frá kommúnismanum. Einkum
var það á stríðsárunum, er Banda
ríkjamenn og Rússar voru banda-
menn í styrjöldinni gegn Þjóð-
verjum. Hver sem viðhorf henn-
ar voru þá til kommúnismans er
nú álitið að augu frúarinnar hafi
opnazt fyrir árásar- og einræðis-
hættunni frá Rússum. Hún veitti
á sínum tíma forstöðu mannrétt-
indanefnd S.Þ., en fá embætti
munu hafa veitt eins greinargóða
yfirsýn yfir hið hryllilega þrælk-
unarkerfi Rússa.
Hefur hún oft lýst blöskrun
sinni yfir því hyldýpi villi-
mennskunnar, sem viðgengst
hjá Sovétþjóðunum, þar sem
grundvallarmannréttindi cru
einskis virt, persónu- og skoð-
anafrelsi er svívirt og stór
hluti íbúanna látinn dúsa í
fangelsum og þrælkunarbuð-
um sem ódýrt vinnuufl.
■ En jafnframt því sem frú
Roosevelt hefur forda;mt þetta
atferli hefur hún þó verið þeirr
ar skoðunar, að erfitt sé að
mynda sér fullnaðarskoðun um
ástandið austur þar, nema að
fá að sjá það af eigin raun,
með ferðalagi um Sovét-Rúss-
land.
★
Frú Roosevelt fékk ekki íeyfi
til að ferðast um Rússland á dög-
um Stalins, en skömmu eftir
dauða hans sótti hún um leyfi
til að mega ferðast um Rússland
sem blaðamaður. Var henni veitt
það, en hins vegar neituðu rúss-
nesk yfirvöld tveimur fyigdar-
mönnum hennar um fararleyfi.
Þessu svaraði frú Roosevelt
svo, að ef fylgdarmenn hennar
túlkur og ritari fengju ekki að
koma líka, væri gagnslaust fyrir
hana að koma sjálfa. Sjálf kynni
hún ekki orð í rússnesku svo ár-
angur ferðarinnara yrði enginn,
ef henni yrði meinað að hafa
túlk með sér. Rússar buðu henni
þá rússneskan túlk, sem hún
hafnaði einnig af skiljanlegum
ástæðum. Síðan hefur staðið í
fyrir skömmu, að rússnesku yfir-
völdin létu undan og sögðu að
fylgdarmennirnir mættu koma
líka.
★
Frú Roosevelt lét ekki á sér
standa. f fyrradag kom hún við
l í Kaupmannahöfn á leið sinni til
Rússlands. Fannst dönskum
blaðamönnum sérstaklega gaman
að hitta og tala við þessa gömlu
konu. Hún var bæði fljót og
skemmtileg í tilsvörum. Um ferð
sína sagði hún:
— Þetta er ekki pólitísk ferð,
því að ég ferðast sem blaðamaður.
Verkefni mitt verður að eiga sam
töl við eins marga rússneska
menn og hægt er, allt frá sjálf-
um Krúsjeff og til almúga-
fólks. Greinar mínar um þett.a
munu birtast í New York Post og
einnig verða sendar til birtingar
í fjölda minni blaða gegnum
United Features blaðaskrifstof-
una.
— Hvað á ferðalagið að standa
lengi?
— Það verður í þrjár vikur og
fjóra daga. Bandaríski sendiherr-
ann í Moskvu hefur verið mér
hjálplegur við að skipuleggja það.
Ég mun m. a. fara til Leningrad.
Stalingrad, Kíev, Samarkand og
Tashkent. Svo hef ég beðið sendi-
herrann, að undirbúa að ég fái
að hitta frú Kopytskaja í Lenin-
grad.
★
— Hver er Kopytskaja spurðu
blaðamennirnir.
Frú Roosevelt sagði þeim sög-
una um frú Kopytskaja. Upphaf
þess máls var að rússneska plað-
ið Pravda birti samtal við Sulz-
berger ritstjóra hins heims/ræga
bandaríska blaðs New York Tim-
es, en þar var m.a. talað um það
að í Bandaríkjunum ríkti frelsi
til að túlka skoðanir sínar í
blöðum (pressufrelsi). Þá var það
ein rússnesk húsmóðir, frú Nah-
desda Alexandrov Kopytskaja,
sem tók sig til og skrifaði langt
bréf til New York Times og mót
mælti því að pressufrelsi ríkti í
Bandaríkjunum. Var hún þeirrar
skoðunar að fólk í Bandaríkjun-
um mætti ekki skrifa greinar
gegn kjarnorkustríði. Skoraði
hún á amerískar mæður að gera
tilraun til að sýna hvort pressu-
frelsi ríkti í Bandaríkjunum með
því að mótmæla kjarnorkustríði.
Bréf rússnesku konunnar
var birt í heild í New York
Times og þótti furðulegt hve
rússneska konan hafði rangar
hugmyndir um daglegt líf í
Bandaríkjunum og það skoð-
anafrelsi sem þar ríkir eins og
í öllum lýðræðisríkjum. Var
bréf rússnesku konunnar ein-
mitt tilfært sem eitt dæmi um
það, hvernig rússnesku vald-
hafarnir, sem ráða öllum blöð-
um þar í landi villtu almenn-
ingi sýn og blekktu hann með
röngum fregnum frá Banda-
ríkjunum.
Mikill fjöldi bandarískra kveni.a
svaraði frú Kopytskaja og sýndi
henni fram á misskilning hennar.
Meðal þeirra sem skrifuðp frú
Kopytskaja var frú Rooseveit.
Og nú langar hana til að hitta
hina rússnesku konu og segja
henni allt af létta af lýðréttind-
um þeim, sem virt eru hvarvetna
á Vesturlöndum.
★’
Frú Roosevelt dvaldist einn
dag í Kaupmannahöfn. Hún sagði
blaðamönnum, að hana langaði
að nota tímann til að heimsækja
skemmtistað í Kaupmannahöfn,
sem mikið væri af látið. Það var
Tivoli. Og mikið rétt, um kvöidið,
þegar múgur og margmenni var
að skemmta sér í Tivoli kom
þessi heimsfræga kona þangað og
skemmti sér konunglega í spegla-
sölum og draugahúsum og við að
horfa á pantomime-sýningu. Loks
settist hún inn á Tárnpaviljonen
og snæddi hið gómsæta danska
„smörrebröd“.
Þetta atriði var klippt út úr „Sölku Völku“.
KVIKMYNDA^
EFTIRLITIÐ
KVIKMYNDAEFTIRLIT ann-
arra þjóða snýst svo að heita al-
gerlega um það, hvort þegnum
landsins almennt sé talið hollt að
sjá kvikmynd þá, er um ræðir
hverju sinni. Trú, „siðgæði" og
stjórnmál er sá mælistokkur, sem
myndirnar eru metnar eftír.
Styrr mikill í blöðum erlendis
rís við hverja frétt um bann á
einstökum kvikmyndum. Hér á
íslandi gegnir öðru máli, og er
mér ekki kunnugt um, að eina
einustu mynd a.m.k. á síðan ár-
um hafi verið með öllu bannað
að sýna.
Annaðhvort er það þá, að inn-
flytjendur bjóða ekki annað en
þeir vita, að getur gengið hér
átölulaust, eða þá að íslending-
ar (áhorfendur og yfirvöld) eru
frjálslyndari en gerist meðal er-
lendra þjóða.
Lögreglustjórinn í Reykjavík
tjáir mér, að lögreglustjórmn
hafi heimild i lögreglusamþykkt
Reykjavíkur til að beita eftirliti
í lögsagnarumdæminu, sé um
„skaðlegar eða siðspillandi"
myndir að ræða. Hins vegar sé
heimild þessari sjaldan beitt, tii
sýningarbanns hafi ekki komið
í fjölmörg ár, en samkomulags
leitað við kvikmyndahúseigend-
ur, um að sýna ekki mynd, sem
teljast megi skaðleg eða siðspili-
andi. Berast þá tilmæli um þetta
annaðhvort frá barnaverndar-
nefnd eða einstökum borgurum
Sendir • lögreglustjóri fulltrua
sína til að skoða myndina og
dæma. Hins vegar sé ekkert stöð-
ugt lögreglueftirlit með þeira
myndum sem sýna skal. Slíkt
eftirlit, segir lögreglustjóri, gilti
einungis um lögsagnarumdæmi
Reykjavíkur og ef til allsherjar
eftirlits yrðl stofnað, væri æski-
legast að sérstök nefnd sérfræð-
inga væri höfð í ráðum, endá
gilti eftirlitið þá fyrir land allt.
Börnin okkar
Á hinn bóginn er mjög ná-
kvæmt eftirlit í Reykjavík um,
hvaða myndir skulu bannaðar
börnum og innan hvaða aldurs.
Samkvæmt lögum er eftirlit
þetta í höndum barnaverndar-
nefndar. I lögunum segir:
„Barnaverndarnefnd er skylt að
hafa í umdæmi sínu eftirlit með
kvikmyndasýningum og öðrum
opinberum sýningum. Er þeim.
sem veita slíkum sýningum for-
stöðu, skylt að veita barnavernd-
arnefnd kost á því að kynna sér
efni sýningar á undan almenn-
ingi. Ef barnaverndarnefnd tel-
ur sýningu skaðsamlega eða ó-
holla sálarlífi barna, getur hún
bannað, að börn innan ákveðins
aldurs fái aðgang að henni----*'.
Aðalbjörg Sigurðardóttir
heitir konan, sem fer með fram-
kvæmdavaldið á vegum barna-
verndarnefndar. Hún, eða stað-
gengill hennar, Jens Nielsson,
kennari, skoða hverja einustu
kvikmynd, áður en hún er sýnd
almenningi. Þær skipta þúsund-
um myndirnar, sem Aðalbjörg
hefir séð, og mun enginn Islend-
ingur hafa séð jafn margar mynd
ir og hún.
Aðalbjörg segir mér, að eftir-
litið hafi verið stofnað árið 1932
og hafi það í upphafi verið i
höndum fjögurra manna: Tveir
skoðuðu myndir í Gamla-Bíói og
tveir í Nýja-Bíói. Urðu tvímenn-
ingarnir ekki alltaf sammála, og
um áramótin 1933—34 var farið
fram á, að einn og sami maður
dæmdi um myndirnar. Þaðan í
frá kom það í hlut Aðalbjargar
einnar að skoða, skera og dæma.
Framh. á ols. 15.
shrífar úr
daglega lifinu
TVÁLKUNUM hefir borizt bréf
um það frá lesanda að tvö
af víðlesnustu bandarísku tímarit
unum sem hér eru seld séu rang-
lega verðmerkt. Eru það tímarit-
in Time og Life.
Ber að leiðrétta
BÆÐI eru þetta fyrirtaks frétta
tímarit, sannsögul og áreið-
anleg og óhætt að segja að ekki
fái íslendingar sannari eða
gleggri fregnir af heimsbyggð-
inni gjövallri en í greinum, sem
í þessum blöðum birtast. Verðið
er skráð á forsíðu blaðanna, en
í vetur hækkaði útsöluverð þeirra
hér á Time úr kr. 5 í 5,60 og
Life tilsvarandi en verðið er enn-
þá kr. 5 á forsíðu Time. Útsöiu-
menn þessara blaða hér í Reykja-
vík ættu ekki að láta það undir
höfuð leggjast að tilkynna rit-
stjórnarskrifstofum tímaritanna
að verð þeirra hafi hækkað á
íslandi því ekki verður önnur
ályktun dregin en sú að um það
sé ekki kunnugt vestra þar sem
gamla verðið er enn á forsíðun-
um.
Áróðurinn snérist
í höndum kommúnista
ATHYGLI hafa vakið greinar
sem ritaðar hafa verið aí
ungum stúdent á æskulýðssíðuna
hér í Morgunblaðinu um hið gíf-
urlega „æskulýðsmót heimsæsk-
unnar“ eins og ungkommúnistar
hafa nefnt það. Höfundur grein-
anna hefir varpað ljósi á hið stór-
fellda gjaldeyrisbrask sem átti
sér stað áður en mótið hófst og
rætt var um í dagblöðunum, en
kommúnistar reyndu að bera af
sér. Er Ijóst af frásögn hans að
um stórlega ólöglegt athæfi hefir
verið þarna að ræða, og mega
foreldrar sem unglinga áttu í
ferðinni vita í hver ævintýri börn
þeirra hafa ratað er þau skráðu
sig á heimsmótslista kommúnista.
Það hefir verið frá því skýrt í
fregnum hve geysilegur skrípa og
sjónleikur þetta mót var, og eftir
því sem maður heyrir hjá mörg-
um þeim sem á mótið héldu og
voru ekki fyrirfram sannfærðir
kommúnistar en stóðu sumir
hverjir nærri þeim og höfðu kos-
ið þá í Háskólanum, að þeir snéru
aftur harðir andkommúnistar.
Frásögnum þeirra ber saman
um að það að koma til Moskvu
hafi opnað augu þeirra fyrir
muninum á lífskjörum vestan
tjalds og austan og um leið fellt
dauðadóminn yfir því stjórnar-
fari sem um áratugi hefir reynt
að telja mönnum trú um að það
væri hjálpræðið til beztu iífs-
kjara á jarðríki.
E
Andleg nauð ungu
Rússanna
N mest urðu þó vonbrigði fs-
lendinganna á mótinu er þeir
fóru að tala við unga Rússa og
austantj aldsfólk og kynntust því
við hvílíka andlega nauð þessir
geðslegu unglingar bjuggu, hve
heimsmyndin hafði verið íordjörf
uð í augum þeirra og hvernig
áróðursslímið hafði lagzt yfir alla
skólamenntun, er þeir höfðu hlot-
ið. En þó var eitt óbliknað, fróð-
leiksást ungu Rússanna um allt
það sem utan járntjaldsins var,
tónlist kvikmyndir og lífskjör
manna á vestrænum löndum.
Þannig hefir þetta alheimsæsku
mót reynzt Rússum og kommún-
istum herfileg vonbrigði enda
hurfu þeir frá því að ákveða hvar
og hvenær næsta „alheimsmót“
verður haldið. En betur færi að
þau væru sem flest. Því betur
kynnumst við hinum sanna komm
únisma í framkvæmd.
Band Kalevala
ISAMBANDI við komu Finn-
lendinganna á mótinu er þeir
leikum getið í blöðum, að mennta
málaráðherra hefði fært forsetan-
um að gjöf hina vönduðu þýð-
ingu Karls ísfeld á Kalevala.
Hins vegar láðist að geta þess,
hver bundið hefði inn þennan
kjörgrip, og mátti það þó gjarna
vitnast, því þar voru að verki
einhverjir högustu bókbindarar
landsins, dætur Stefáns Eiríksson
ar hins oddhaga, eins og hann
var nefndur, en hann var lærifað-
ir Rikharðs Jónssonar. Þær syst-
ur unnu áður í Félagsbókband-
inu, en reka nú sjálfstæða bók
bandsstofu, sem önnur þeirra,
Unnur Stefánsdóttir, veitir for-
stöðu. Má fullyrða, að þær systur
séu listfengustu bókbindarar, sem
við eigum nú.