Morgunblaðið - 22.09.1957, Blaðsíða 2

2
MORGVISBI 4ÐIÐ
SunniKÍagur 22. sept. 1957
Mikkelsen forsætisráðherra Norðmanna tekur a möti Hákoni
VII við komuna til Noregs í nóvember 1905. Konungur heldur
á Ólafi ríkisarfa.
íslendingar minnast
Hákonar konungs
Framh af bls. 1
og vildi enga hjálp þegar hann
gekk niður. Hann var af okkar
dansk-islenzku konungsætt, og
hafði verið sjóliði á varðskipum
hér við land um síðustu aldamót.
Um það var honum ljúft að tala,
og vissi meir en ég um Akureyri
um aldamótin. Þá var hann prins
og hét Karl ,og engan óraði fyrir
því, að hann yrði konungur. En
þær spurnir, sem ég hefi haft af
honum sem sjóliða koma heim
við kynningu síðar. Hann var há-
reistur og höfðinglegur. Og þeg-
ar honum var boðið konungdæmi
í Noregi vildi hann ekki þiggja
það, nema þjóðaratkvæði kæmi
til.
Það mun hafa verið erfitt að
taka við konungdæmi í Noregi
í þann tíð, þegar forseta- og kon-
ungssinnar deildu. Það voru sex
aldir síðan að Noregur hafði átt
innlendan konung, og ýmis veður
í lofti En sífellt óx vegur hins
unga konungs, uns hann varð að
lokum í síðustu styrjöld þjóðar-
tákn. Hann varð tákn og oddviti
þeirra afla, sem vildu varðveita
norræna erfð. Hann var oft í lífs-
hættu og tregur fór hann úr
landi, þó þar bæri nauðsyn til
um endurheimtingu Noregs. Við
eigum hér heima mynd eftir
prófessor Revold frá því þegar
Hákon Konungur stígur á land
eftir útlegðina, með Gerhardsen
og Ólaf krónprins til beggja
handa. Það var ein mesta hátíð-
arstund í Norðurlandasögu síðari
tíma.
Norðmenn voru heilli öld á
undan okkur í allri endurreisn.
Þegar til stjórnskipulags kom,
þá völdu Norðmenn konungdæmi
Haralds hárfagra og Óláfs helga.
Hákon konungur VII hefir sann-
að, að Norðmenn gerðu rétt í því.
Frá söguöld til vorra tíma eru
nöfnin Hákon, Ólafur og Harald-
ur farsælust.
Hákon konungur var þeim við
fangsefnum vaxinn, sem honutn
mættu á langri og erfiðri æfi.
Hann var teinréttur á fæti og
allri framkomu, glaðlyndur og
skemmtinn. Ég undraðist fyrir
tveim árum minni og létta lund
þessa aldraða konungs.
Vér varðveitum i ókkar mlnn-
ingu mynd hins vitra og gciða
konungs, Hákonar sjöunda og
óskum hinum nýja konungi Ólafi
allra heilla.
Farsæll
hetjukonungur
ÓLAFUR THORS, fyrrv. for-
sætisráðherra, komst að orði á
þessa leið:
Hinn aldni konungur Norð-
manna, Hákon VII er í valinn
hniginn í hárri elli, á áttugasta
og sjötta aldursári.
Han’n var mikils virtur, dáður
og elskaður sakir mannkosta
sinna og stjórnvizku, og er því
harmdauði þegnum sínum og öll-
um öðrum, er honum kynntust
beint og óbeint.
Þegar hinum unga danska
prinsi bauðs konungdómur í
Noregi fyrir rúmri hálfri öld,
kvaðst hann mundu ljá á því
máls, ef þjóðaratkvæði gengi um
málið og sýndi að Norðmenn
óskuðu að endurreisa konung-
dæmið.
Þetta svar reyndist táknrænt
fyrir lyndiseinkunn, stjórnsemi
og stjórnvizku Hákonar VII. í
meira en hálfrar aldar konung-
dómi hafði hann jafnan norsk
lög og norskan þjóðarvilja og
réttlséti að leiðarljósi. Þetta vissi
norska þjóðin því betur sem hún
kynntist konungi sínum meir.
Og einmitt þetta átti sinn veiga-
mikla þátt í sívaxandi vinsæld-
um og virðingu, sem Hákon kon-
ungur átti að fagna.
Valdataka Hákonar VII var
samfara skilnaðinum við Svía og
þess vegna háð mörgum fátíðum
vandá. Enginn dregur í efa, að
Hákon konungur reyndist þeim
vanda vaxinn. Jafnvel betur en
beztu vonir stóðu til.
Sá sigur var undanfari margra
annarra og er sá mestur, hversu
hann varð við skyldum sínum og
þörf þjóðarinnar eftir innrás
Þjóðverja í Noreg 1940. Sýndi
konungur þá mikla forustuhæfi-
leika, einbeittni og manndóms-
lund, hirti og hvorki um líf né
limi og öðlaðist þá að makleikum
heitið hetjukonungurinn. Sat
hann síðan árum saman í útlegð
ásamt ríkisstjórn sinni og mörg-
um öðrum úrvalsmönnum, og
Stýrði þaðan og styrkti með óbil-
andi trú sinni og sigurvissu
baráttu þeirra, sem í heimahög-
um þoldu óbærilegar raunir er-
i lendrar áþjánar.
— ★ —
Hin forna saga Norðmanna, sú,
sem íslendingum er kunnust, er
saga konunganna, kappa þeirra
og höfðingja að þeirrar tíðar sið.
Hitt er síður í samræmi við ald-
arháttinn í dag, að saga kon-
ungsins sé saga þjóðarinnar í
jafn ríkum mæli og átt hefur
sér stað um Hákon konung VII.
og hefur hann þó ekki veríð
harðráður, heldur aðeins Hákon
góði.
Norðmenn hafa átt marga og
óvenju mikilhæfa afreksmenn i
konungatölu, en enginn vafi er
þó á því, að sagan mun skipa
Hákoni VII. á bekk með hinum
allra fremstu þeirra. Norska
þjóðin á því nú á bak að sjá eigi
aðeins ástsælum, heldur og
óvenju farsælum og miklum for-
ingja.
Islendingar votta Norðmönn-
um dýpstu samúð í þjóðarsorg
þeirra og vænta þess, að Ólafi
konungi megi takast að uppfylla
þær vonir, sem við hann eru
tengdar, og verða verðugur arf-
taki síns ágæta föður.
Síðasta myndin sem tekin var af Háköni Noregskonungí og
systur hans Ingeöorg prinsessu
Einn af mikil-
mennum sögunnar
BJARNI Benediktsson, fyrrv.
utanríkisráðherra kemst að orði
á þessa leið:
EITT SINN er ég, nokkru fyrir
hádegi, ók um úthverfi Oslóborg-
ar með Gísla Sveinssyni, sendi-
herra, tök ég eftir háum, grann-
vöxnum, öldruðum manni, er
auðsjáanlega var á hressingar-
göngu. Mér virtist maðurinn ein-
manalegur og flaug í hug, að
hann væri afdankaður embættis-
maður i vandræðum með að
eyða tímanum. í því segir Gísli
við mig:
„Þarna sérðu Rex á 'morgun-
göngu“.
Tók ég og í sömu svifum eftir
því, að hinn hávaxni göngumað-
ur vár ekki svó einmana sem í
fyrstu vir'tist, því að í humátt á
eftir honum var annar, sem ég
þóttist þá sjá, að mundi vera ó-
einkennisklæddur Varðmaður,
kónungi til verndar.
Ekki gafst mér að því sinni
færi á að virða Hákon könung
VII., því að sá var maðurihh, bet-
ur fyrir mér.
En skömmu síðar var ég, ásamt
öðrum utanríkisráðherrum Norð
urlanda, er þá voru á fundi í
Osló, boðinn til hádegisverðar
hjá konungi í höll hans. Hitti ég
hann 2—3 sinnum með þeim
hætti og átti nokkurt tal við
hann.
Þrátt fyrir hálfrar aldar dvöl
í Noregi talaði Hákon konungur
hreina dönsku, lausa við allan
norskan hreim.
Um útlit konungs mátti segja,
að hann væri flestum öðrum ó-
líkur, og er við búið, að nokkuð
hafi farið eftir því hugarfari, sem
til hans var borið, hvort menn
teldu hann fremur einkennileg-
an eða tígulegan.
Um mig var það svo, að ég var
fullur hrifningar af Hákoni kon-
ungi frá bernskudögum. Sjálf-
stæði Noregs og endurreisn inn-
lends konungdóms þar, var ís-
lendingum mjög hugstætt á upp-
vaxtarárum mínum. Er enginn
vafi á því, að atburðirnir í Nor-
egi 1905 höfðu mikla þýðingu
fyrir sjálfstæðisvilja íslenzku
þjóðarinnar, og myndir af þeim,
ekki sízt af komu Hákonar til
Noregs, ásamt konu hans og
kornungum syni, var eitt kærasta
skoðunarefni íslenzkra barna
þangað til ný, óhugnanlegri tíð-
indi tóku að gerast 1914.
Við þann ljóma, sem í mínum
augum stafaði af konungi frá
þessum árum, bættist svo frægð-
in frá 1940. Þá var það skyldú-
tilfinning konungs og skapstyrk-
ur, sem meira réði um frelsishug
og baráttu norsku þjóðarinnar
en nokkuð annað. Með viðbrigð-
um sínum þá gerðist Hákon kon-
ungur einn af mikilmennum sög-
unnar, hetja þvílík, sem allar
þjóðir mundu óska að hafa fyrir
höfðingja sinn.
Þegar þetta er haft í huga má
nærri geta, að mér fannst mikið
til koma að hitta Hákon konung
og eiga við hann tal. í spjallí
sínu var hann vinsamlegur og
minntist með ánægju dvalar
sinnar hér á landi og við landið
sem ungur sjóðliðsforingi, er
hann var á dönsku varðskipi fyr.
ir aldamótin.
Ekki eru það þó nein sérstök
ummæli konungs, sem mér eru
minnisstæð, heldur sjálfur per-
sónuleiki hans. Sannast sagt eru
fáir, er standa mér jafn Ijóslif.
andi fyrir hugskotssjónum, þegar
ég renni huganum til þeirra.
Það voru athafnir Hákonar
VII, en ekki orð hans, sem gerðu
hann mikinn og munu eiga ríkan
hlut að því, að tryggja konung-
dæmið á ókomnum árum í kjör-
landi hans, Noregi.
Sorg um allan heim
OSLÓ, 21. sept. — Dauði Hákon-
ar Noregskonungs hefur vakið
sorg um allan heim. Hvaðanæva
berast norsku konungsfjölskyld-
unni samúðarskeyti, m.a. frá kon-
ungum Danmerkur og Svíþjóðar,
Bretadrottningu, forsetum ís-
lands, Finnlands, Frakklands og
Bandaríkjanna. Jafnframt hafa
Leiðrélfing
í FRÁSÖGN af danskri grein um
handritamálið í blaðinu i gær
hafa línur brenglazt meinlega á
tveimur stöðum, þannig að merk
ing hefur raskazt. Neðst i mið-
dálki greinarinnar og efst i
þriðja dálki átti að standa: „Þessi
ímyndaða tilíinning „að þukla
með höndunum frumritin" er
víst dálítið loftkennd, er það
ekki?“ segir hann í skilningsvana
hroka. Warberg segir, að „góð-
vildin", sem Kalsböll leggi svo
mikið upp úr, komi nægilega
fram með því að gefa íslending-
um myndir af handritunum o.s.
frv.
Fyrir ofan og neðan myndina
af Flateyjarbók átti að standa í
þriðja dálki: Þessar kröfur hljóti
að hafa verið á rökum reistar,
þar sem íslendingar hafi fengið
ríflegan ársstyrk á árunum 1874
—1918, og í lögunum 30/11 1918
hafi íslendingar enn fengið 2
milljónir króna, sem lagðar voru
í sérstakan sjóð o. s.frv.
Málverkasýning
MYNDLISTASÝNING Nínu
Tryggvadóttur, Þorvaldar Skúla
sonar og Valtýrs Péturssonar, í
Sýningarsalnum á horni Hverf-
isgötu og Ingólfsstrætis, hefur nú
staðið yfir í rúma viku, aðsókn
hefir verið góð og nokkrar mynd.
ir selst, sýningunni lýkur 25. þ.m.
hinum nýja konungi borizt heilla
óskir. Bretadrottning hefur fyrir
skipað tveggja vikna sorg við
hirðina og lagt svo fyrir að flagg-
að verði á öllum opinberum bygg-
ingum, þegar Hákon konungur
verður grafinn.
Það var á ríkisráðsfundi kl.
6 í morgun, sem Ólafur ríkisarfi
tilkynnti eftirfarandi: „Það er
skylda mín að tilkynna ríkisráð-
inu, að minn kæri faðir, hans
hátign Hákon konungur, lézt í
morgun kl. 4:35. Samkvæmt
stjórnarskránni hef ég tekið við
völdum sem konungur Noregs og
gef hér með hinn skriflega eið,
sem níunda grein stjórnarskrár-
innar mælir fyrir um. Ég mun
bera nafnið Ólafur V og vel mér
að kjörorði sömu orðin og faðir
minn: „Alt for Norge“.
Leiðrétting frá
Finnlandi
Frú Ásta Sigurbrandsdóttir
Peltola, hin íslenzka húsmóðir í
Finnlandi ,sem sendi kveðju með
linsKu þingmönnum á dögunum,
hefur skrifað Morgunblaðinu.
Hún þakkar blaðinu fyrir að
birta kveðjuna, en biður þess get-
ið, að nokkurs misskilnings hafi
gætt í frásögn Wickmons þíng-
manns. Hún hafi ekki verið við
hjúkrunarstörf í Finnlandi á
stríðsárunum, heldur verið sem
hj úkrunarkona í Danmörku og
kynnst þar manni sínum, sem ver
ið hafi einn af hinum mörgu
finsku hermönnum, ér komið
hafi til hjúkrunar í Danmörku.
Blaðinu er ánægja að koma á-
leiðis þessari leiðréttingu frá hin-
um ágæta útverði íslenzkrar
menningar í Finnlandi, er getið
hefur sér svo gott orð í hinu
nýja heimalandi sínu sem raun
ber vitni.