Morgunblaðið - 22.09.1957, Blaðsíða 9

Sunnudagur 22. sept. 1P
MORCUISBI AÐ1Ð
9
REYKJAVIKURBREF
Laugard. 21 sept.
Merkur
vísindamaður
Þessa dagana dvelur hér á
landi Lárus Einarsson, prófessor
í Árósum, ásamt eiginkonu sinni
og elztu dóttur. Þau eru á leið
vestur um-haf, þar sem Lárus
mun um hálfsárs bil dveljast í
Washington við vísindalegar
rannsóknir. Mjög var sótt eftir
því, að Lárus kæmi vestur og
dveldist þar sem lengst. A s.l.
ári fékk Lárus há vísindaleg
verðlaun í Danmörku. Vegur
hans í heimi vísindanna er því
mikill.
Lárus er borinn og barnfædd-
ur Reykvíkingur, sonur Magnús-
ar heitins Einarssonar dýralækn-
is, hins mætasta manns. Móðir
hans frú Ásta býr hér í bæ, dótt-
ir Lárusar Sveinbjörnssonar há-
yfirdómara, komin af gömlum og
góðum Reykjavíkurættum. Kunn
ugir vissu ætíð, að Háskóla ísl.
yrði að því tjón, er Lárus ílent-
ist ekki hér. Árangurinn af vís-
indastarfi slíkra manna er raun-
ar ekki bundinn við neitt ein-
stakt land, en víst væri það sómi
fyrir ísland, ef starf Lárusar
væri tengt við Háskóla þess.
Ekki tjáir að sakast um orð-
inn hlut, en stöðugt verður að
hafa hugfast að búa svo að ung-
um efnismönnum, að þeir flæmist
ekki úr landi.
Óljós utanríkis-
stefna jafnaðar-
rnanría
^asigur
Adenauers
Kosningasigur Adenauers í
Þýzkalandi varð meiri en menn
almennt höfðu búizt við. Svo var
að sjá af ýmsum heimsblaðanna
dagana fyrir kosningarnar sem
flestir héldu, að Adenauer yrði
að vísu ofan á, en ekki svo, að
hann og flokkur hans gætu stjórn
að einir án annarra atbeina. Víða
virtist talið líklegt, að jafnaðar-
menn mundu sækja töluvert á
hann. Raunin varð önnur. Úrslit-
in eru einn mesti stjórnmála- og
persónusigur, sem unninn hefur
verið síðustu áratugina. Allir
dást að, eða a. m. k. viðurkenna,
hinn ótrúlega kraft, sem býr í
hinum ald*ia Adenauer. Óvinir
hans reyna þó mjög að halda því
á lofti, að nokkur elliglöp séu á
hann kominn. Þýzkir kjósendur
hafa þó ekki verið sammála þeim
ásökunum, því að Adenauer á
óneitanlega sjálfur mestan hlut
í sigrinum.
Fleira kemur þó til. Þá ekki
sízt hve frjálsræðisstefna sú, sem
Adenauer og viðskiptamálaráð-
herra hans hafa fylgt, á ríkan þátt
í uppgangi Þjóðverja síðustu ár-
in. Sjálfur hafði Adenauer öðru
hvoru í ræðum sínum borið hinar
hraðstígu framfarir í Þýzkalandi
saman við þá stöðnun, sem væri
að verða í hinum sósíaldemókrat-
isku Norðurlöndum. Sumir segja,
að sá samanburður hafi ekki
byggst á tölulegri nákvæmni. En
hvað sem um það er, þá er víst,
að umskiptin, sem orðið hafa í
Þýzkalandi á valdatíma Adenau-
ers, eru ævintýri líkust. Ekkert
annað þjóðland á sér slíka sögu.
Þjóðverjar eru allra manna
vinnusamastir. Adenauer og hans
menn hafa kunnað tökin á því
að nota þá éigiftleika til fulls.
I þeim löndum, þar sem ofstjórn
sósíalismans ríkir, er hins vegar
íetið hætta á, að framtakshug-
urinn dofni og löngunin til sér-
stakra vinnuafkasta hverfi, þeg-
ar ríkið tekur broðurpartinn —
og þó oft öllu meira — í sinn
hlut.
Ekki var einungis kosið um
innanríkismálin heldur einnig
utanríkisstefnuna. Þar hefur Ad-
enauer ráðið því, að upp var tek-
in náin samvinna við hinar vest-
rænu lýðræðisþjóðir, m. a. með
þáttöku í Atlantshafsbandalag-
inu. Stefna Adenauers er ljós og
ótvíræð, þótt ágreiningur sé um,
hvo'rt hún muni leiða til hins
þráða marks, að sameina allt
Þýzkaland á ný. Gegn þessari
einbeittu stefnu Adenauers hafa
jafnaðarmenn sett fram meira
eða minna loðnar yfirlýsingar,
sem flestir eiga erfitt með að
gera sér grein fyrir, hvað í raun
og veru felst í.
Sá, er þetta ritar, átti fáum
dögum fyrir kosningarnar tal við
þýzkan rithöfund, sem ekki fór
leynt með, að hann fylgdi sósíal-
demókrötum að málum. Hann
bjóst við sigri Adenauers, en
ekki svo miklum, að hann gæti
stjórnað einn. Þegar við hann
var sagt, að ýmsum útlendingum
þætti utanríkisstefna jafnaðar-
manna helzt til óljós og þoku-
kennd, dró hann ekki dul á, að
svo þætti sjálfum honum einn-
ig. Enginn efi er á því, að tvístig
jafnaðarmanna í utanríkismál-
unum er ein af ástæðunum fyrir
tali sínu við blaðamanninn frá
, Kristeligt Dagblad í sumar, sagð-
ist hann vera með Atlantshafs-
bandalaginu. Þessu hélt hann
blákalt fram, þó að hann hafi á
sínum tíma á Alþingi greitt at-
kvæði á móti inngöngu íslands
í bandalagið og í nóvember í
vetur átt ásamt öðrum Alþýðu
bandalagsmönnum hlut að yfir-
lýsingunni um, að Atlantshafs-
bandalagið bæri að leggja niður.
Hannibal fram-
lengdi bakara-
vcrkfallið
Tvísögli Hannibals á ekki
aðeins við um utanríkismálin
heldur einnig innanlandsmálin.
Þessi gamli verkfallsfrömuður
var t. d. hinn eindregnasti tals-
maður þess innan ríkisstjórnar
innar, að leysa farmannadeiluna
í sumar með lögþvingun. Því til
styrktar fékk hann Akureyrar
samþykktina alræmdu gerða rétt
fyrir verkfallslokin. Þá átti hann
einnig manna mestan þátt í því
að framlengja baKaraverkfallið
Þar vildi það til láns, að hann
þurfti að skreppa úr landi og
lá við að verkfallið leýstist
meðan. Nokkur formsatriði voru
þó eftir er hann kom heim aftur
og varð það til þess að lengja
það enn um 1—2 vikur. Lausnin
að svifta bæjarfélagið nauðsyn-
legum tekjum um sinn. Afleið-
ing þess yrði fyrst og fremst sam-
dráttur verklegra framkvæmda
og vaxandi vinnuleysi hér í bæ
á sama tíma og atvinnuástandið
er slíkt, að mennirnir, sem tóku
undir, að betra væri að vanta
brauð, en að hafa varnarlið í
landinu, hafa orðið að knékrjúpa
Bandaríkjamönnum um að bæta
400 manns við í vinnu á Kefla-
víkurflugvelli.
Reykvíkingar skilja ofur vel,
að aðgerðir Hannibals eru ekki
framkvæmdar vegna velfarnaðar
eða hagsmuna þeirra. Verið er
að hafa velferð bæjarfélagsins
að leiksoppi í því skyni, að draga
athyglina frá glappaskotum ríkis-
stjórnarinnar. Bæjarstjórnin hef-
ur undir öruggri forystu Gunn-
ars Thoroddsens borgarstjóra,
brugðist skelegglega við. Hún
hefur mótmælt gerræði Hanni-
bals og nýtur til þess eindreg-
ins stuðnings yfirgnæfandi meiri-
hluta borgaranna. Frumhlaup
Hannibals verður aðeins enn ein
stjórninni, þó að því sé skrökvað
upp, að þeir séu í raun réttri
engir kommar, greyin að tarna,
og a. m. k. fái þeir ekki að fara
með Guðmundi í. og Þórarni til
fundar við fína fólkið á þingi
Sameinuðu þjóðanna.
Nota
ser
niðurlægmguna
Kommúnistum kann að þykja
súrt í broti að þurfa að una slíku
tali, en þeir setja það ekki fyrir
sig. Þeir telja annað og meira
vera í húfi. Þeir vita ofurvel, að
á þingi Sameinuðu þjóðanna
mundu þeir ekki ráða neinum
úrslitum. En hér á landi hefur
seta þeirra í Stjórnarráðinu úr-
slitaáhrif fyrir tilveru flokks
þeirra og kann að ráða miklu
um örlög Islands. Þeir hafa að
sjálfsögðu ekkert á móti því, að
Bandaríkjamenn veiti ríkis-
stjórninni nægt fé svo að hún
geti haldið áfram óráðsflani sínu.
áminning til Reykvíkinga um að | Moskvamennirnir segja sem svo:
Er það ekki einmitt maklegt
a Bandarikjamenn að leggja af
mörkum peningana, sem komm-
únistar þurfa á að halda til að
festa sjálfa sig í sessi?
gæta þess, að láta ekki þá ógæfu
henda bæjarfélagið, • að stjórn
höfuðborgarinnar lendi í höndum
glundroðaflokkanna.
Seudiiiefndin
á þins; Sameinuðu
þjóðaima
Þegar til kom gugnaði ríkis-
stjórnin á því að senda kommún-
ista á þann fund Sameinuðu
Yfirlýsing
Schuman fyrrv. forsætisráðherra Frakka heldur ræðu við setningu ráðstefnunnar í Briigga um
Norður Atlantshafssamfélag.
því, að ^þeim hefur ekki tekizt
að ná því trausti með þýzku þjóð
inni, er þeir vonuðust eftir.
• •
Ongþveiti
Hannibals
Fyrir okkur Islendinga er þetta
sérstaklega athyglisvert vegna
þess, að Hannibal Valdimarsson,
félagsmálaráðherra, hefur nú ný-
lega hvað eftir annað opinberlega
tengt efndirnar á fyrirheiti sínu
um brottför erlendra varnarliðs-
manna af íslandi við valdatöku
jafnaðarmanna í Þýzkalandi og
framkvæmd utanríkisstefnu
þeirra. Óneitanlega virðist sá
draumur eiga nokkuð langt yfir
í land veruleikans. Ekki sízt á
meðan eindregnir stuðningsmenn
jafnaðarmanna í Þýzkalandi
segja sjálfir, að þeir skilji hreint
ekki, hver stefna flokksins í ut-
anríkismálunum sé. En með vís-
un til svo þokukenndra framtíð-
arráðagerða, hyggst Hannibal
Valdimarsson koma sér frá full-
nægingu á loforðinu um að gera
ísland varnarlaust.
Hannibal ér að vonum lentur
í algeru öngþveiti vegna hinna
mismunandi yfirlýsinga sinna um
utanríkismálin. I hinu fræga við-
varð sú, að heitið var hækkun
á brauðverði eða öðrum tilsvar-
andi fríðindum til bakaranna,
einungis mátti ekki þegar í stað
koma í ljós hver friðindin yrðu.
Þar varð að hafa sömu launung-
ina á og ella um „bjargráð“
stjórnarinnar. Von er, að slíkir
stjórnarherrar vilji sem mest
draga athyglina frá eigin verk-
um og reyna að beina henni að
öðrum.
r
Arásin
á Reykjavík
Af þeim sökum var gerð hin
fólskulega árás gegn Reykjavík,
að fella útsvarsálagninguna hér
úr gildi. Jafnvel þó að þar hefði
verið við einhvcrn lagabókstaf að
styðjast, sem ekki var, þá var
sú ráðstöfun efnislega með öllu
þýðingarlaus. Þegar áður var
búið að lækka útsvörin meira
en hinni umdeildu upphæð nam.
Ef heimild Hannibals til útsvars-
álagningar hefði verið fylgt til
hlýtar, hefði því mátt hækka út-
svörin á ný!
Herferð Hannibals getur ekki
orðið einum einasta útsvarsgjald-
anda í Reykjavík til gagns. Einu
áhrifin, sem hún gæti haft, væri
þjóðanna, þar sem kommúnist-
ar sátu á ákærubekknum vegna
árásar sinnar á Ungverjaland.
Sjálfsagt hefur sú ákvörðun þó
ekki verið tekin átakalaust. Eng-
inn vafi er á því, að óttinn við
gagnrýni utanlands og innan hef-
ur orðið til þess, að kommúnistar
urðu hér að láta í minni pok-
ann. Má segja, að sá ótti stjórn-
arinnar sé út af fyrir sig lofsverð
ur. En hér kemur fleira til.
Ríkisstjórnin er nú að láta leita
líklega sem ólíklega eftir lánsfé
meðal lýðræðisþjóða til að halda
sér við í bili. Einn þátturinn í
þeirri viðleitni er að skrökva því
til, að kommúnistar hafi í raun
réttri engin áhrif innan ríkis-
stjórnarinnar. Sendiför kommún-
ista á allsherjarþingið meðan á
betligöngunni stendur hefði illi-
lega brotið í bág við þær skýr-
ingar, sem stjórnin gefur á ástand
inu hérlendis. Hún reynir því að
styrkja lána-kvak sitt með því
að vísa til þess, að máttleysi
kommúnista sé svo mikið, að
þrátt fyrir eindregnar kröfur þar
um, hafi þeir ekki fengið að
senda mann til New York.
Stjórnin telur víst, að þetta
þyki góðra gjalda vert — í bók-
staflegri merkingu talað.
En óhreinu börnin hætta ekki
að vera til, þó að þau séu falin.
Kommúnistar hverfa ekki úr
Það kom berlega fram f ræðu
þeirri, er Spaak, framkvæmda-
stjóri Atlantshafsbandalagsins,
hélt hinn 14. september s.l. í
Brúgge, að hann taldi hættuna
af kommúnistum nú ekki fyrst og
fremst vera hernaðarlega. Hern-
aðarhættunni hefði verið afstýrt
með uppbyggingu Atlantshafs-
bandalagsins og henni mætti
halda burtu með því að slaka
hvergi til á vörnum aðildaríkja
þess bandalags. Þó að hernaðar-
hættan væri þannig ekki jafn
geigivænleg og stundum áður, þá
mættu menn ekki ætla, að komm
únistar hefðu látið af yfirráða-
fyrirætlunum sínum. Krúsjeff
hefði þvert á móti hvað eftir
annað lýst yfir, að kommúnism-
inn væri það, sem kom skyldi
og sigra mundi allan heiminn.
Stjórnmálamenn síðustu áratuga
hefðu gert sig seka um þá
skyssu, að taka ekki þegar í stað
nógu alvarlega það, sem Lenin
og Hitler sögðu í skrifupi sínum.
Báðir hefðu þessir menn þó lýst
fyrirætlunum sínum og áformum,
svo að ekki hefði verið um að
villast. Ef aðrir hefðu tekið skrif
þeirra alvarlega, hefði verið
hægt að koma í veg fyrir skað-
semdina af verkum þeirra. Af
þessu yrðu menn að læra og átta
sig á því, að Krúsjeff meinti bók-
staflega það, sem hann segði um
framtíðarsigur kommúnismans.
Þann sigur ætluðu kommúnist-
ar að vinna með lævísi, áróðri
og fjármálaráðstöfunum í stað
vopnavalds.
Vissulega er þráseta komm-
únista í íslenzku ríkisstjórninni,
þrátt fyrir margs konar óvirð-
ingu, er þeir verða að þola, enn'
ein sönnun þess, að túlkun
Spaaks á baráttuaðferðum komm
únista nú er rétt. Má og segja,
að ekki sé mikil nýung í því, sem
Spaak segir um þetta, því á þessi
sannindi hefur oft verið bent áð-
ur. En góð vísa verður seint
of oft kveðin, enda er Spaak ein-
hver mælskasti ræðúmaður, sem
nú er uppi og talar af þeim sann-
færingarkrafti, sem fáum er gef-
inn.
Vaxandi
samfélaá
Svo áhrifaríkt, sem er að heyra
til Spaaks, er þó ekki síður á-
nægjulegt að hlýða á og hitta
mann eins og Robert Schman
fyrrverandi forsætisráðherra og
utanríkisráðherra Fakka. Schu-
man er er einn þeirra, sem mest-
an þátt eiga i nánari samvinnu
hinna sex Evrópuríkja: Benelux-
Framh. á bls. 15