Morgunblaðið - 25.09.1957, Blaðsíða 8

«
MORCVl\nr 4ÐW
Miðvikudagur 25. sept. 1957
j í fáum orðum sagt
3 fTTTTT
Eg vinn að því baki
gera mig óvinsælan
®---------—--
segir Valtýr Pétursson
í rabbi um myndlist
VALTÝR PÉTURSSON býr að
Vesturgötu 53. Þaðan var einu
sinni hægt að horfa út á Faxa-
flóa, en nú hefur stórt steinnús
verið reist beint fyrir framan
stofugluggann hans. Hann er held
ur óánægður með það, enda
skiljanlegt, að málari vilji hafa
eitthvert útsýni:
— Þetta er alveg óskaplegt.seg-
ir Valtýr og bendir á stórhýsið,
þeir eru búnir að taka hálf-
an Faxaflóann frá okkur. Síðan
snýr hann sér að vesturveggnum
í stofunni og segir: — Við búum
nú hér í bingnum eins og stendur.
En svona kann maður við sig.
Uppi við vegginn lá fjöldi mál-
verka, en í öðru horninu lá ham-
ar við stóran meitil, og í kössum
á gólfinu og í gluggakistunni
voru stórir og smáir steinar úr
íslenzkri náttúru — efni í mosaik
myndir:
— Ég á fjórar mosaikmyndir á
sýningunni með Þorvaldi Skúla-
syni og Nínu Tryggvadóttur uppi
á Hverfisgötu. Ég lét þessar mynd
ir fljóta með, því þau báðu mig
um það, og mér finnst ákaflega
gaman, þegar ég fæ tækifæri til
að sýna með jafnágætum lista-
mönnum.
Ég spurði um mosaikmyndirn-
ar og efnið í þær.
— Hérna er gabbró frá Einari
í Hvalsnesi. Það er mjög hart og
getur verið nokkuð erfitt ^n þó
er það ekkert á móti hrafntinn-
unni, hún er langverst viðureign-
ar. Svo eru hérna postulínsstykki
úr gömlum klósettum, sem ég
fann úti í örfirsey. Það eru eigin-
lega engin takmörk fyrir því,
hvað hægt er að nota í mosaik-
myndir. Ég hef sennilega urn 20
steinategundir, allar íslenzkar,
sumt hef ég tínt sjálfur, annað
hef ég fengið hjá Ársæli Magnús-
syni steinsmið.
— Þetta hlýtur að vera stór-
hættulegt fyrirtæki, það kvarnast
svo úr steinunum, þegar þú hegg-
ur þá í sundur. Þú getur orðið
blindur af þessu?
— Nei — nei, það er ekki svo
alvarlegt. Aftur á móti getur mað
ur orðið boginn í baki. En senni-
lega er þó verst, að ég er að eyði-
leggja heimilið með þessu bjástri.
Það liggur við hjónaskilnaði í
hvert skipti sem ég byrja á nýrri
mynd.
— Þetta getur orðið dýrt
spaug!
— Ja, ætli það gangi ekki ein-
hvern veginn.
Valtýr sýnir mér nú aðra teg-
und af mosaikefni, litirnir eru
skærari og tildurslegri:
— Þetta eru útlendir glerjung-
ar, einungis ætlaðir í mosaik-
myndir. Þeir eru ekki eins
skemmtilegir og íslenzku stein-
arnir. Mér finnst þetta efni nafa
verið notað til fulls á 13. öld, en
það eru víst ekki allir sammála
því. — Mosaiklist er ævagömul,
upprunnin í Austurlöndum, þar
sem hún var lengi í heiðri höfð.
Það eru til margar gullfallegar
mosaikmyndir frá gamalli tíð.
— En hvenær beindist áhugi
þinn að þessari listgrein?
— Það mun hafa verið 1952. Þá
sá ég mosaiksýningu ítalska
meistarans Severinis í París en
hann hefur notað mosaik í nú-
tíma myndgerð sinni. Þá vakn-
►
l
brotnu að
®-----------------------------
I
aði hjá mér áhugi á þessu efni.
Ég sá strax, að það átti mjög vel
við stranga myndbyggingu ab-
straktlistarinnar. Svo liðu nokk-
ur ár og ég hafði ekki tækifæri
til að kynnast mosaiklistinni bet-
ur, en á síðasta hausti fór ég til
Frakklands og vann þar um tíma
í vinnustofu Severinis og naut
þar ágætrar tilsagnar. Nú hef ég
gert nokkrar mosaikmyndir, fjór-
ar eru í Sýningarsalnum, eins og
ég sagði þér áðan, tvær eru hér
í stofunni minni og svo sendi ég
fimm myndir á norrænu sýning-
una í Gautaborg. En fyrsta mynd-
in sem ég gerði er hjá Hallsteini
Sveinssyni, bróður Ásmundar. Ég
skal sýna þér hana’ á eftir, við
getum skroppið þangað.
— En segðu mér þó áður,Val-
týr, er áhugi þinn orðinn svo
mikill á mosaikkinni, að þú sért
hættur að mála?
— Nei-nei, blessaður vertu. Ég
vinn við þetta jöfnum höndum.
Ég var t. d. að ljúka við eina af
mínum stærstu myndum.
— Er ekki bezt að gera mosa-
ikmyndir á stóra veggi?
— Ójú, þessi listgrein er fyrst
og fremst orðin til fyrir stóra
veggi og hún nýtur sin auðvitað
betur á stórum fleti en litl-
um. Mosaikmyndir geta verið
alls staðar, t. d. í skólum og
kirkjum, og njóta sín jafnvel
á veggjum, í loftum og á gólfi. Ég
hef aðeins unnið að litlum mynd-
um, en auðvitað hefði ég mjög
gaman af því að glíma við -tóran
vegg. En þá verður maður að
hafa nægan tíma.
Við fórum að ræða saman um
ýmis önnur mál og Valtýr sagði,
að hann hefði tröllatrú á ..am-
tíð íslenzkrar myndlistar. En
hún verður að fá að þroskast
óhindruð, ekkert má verða
henni fjötur um fót, hún verður
að fá að velja eigin leiðir. Einu
sinni komust menn ekki upp með
að mála vel, en nú er sá ami
liðinn sem betur fer. Menn eiga
að meta myndlistina án fordó ra.
Þeir geta auðvitað haft ýmislegt
við hana að athuga, eins og alltaf
er. Það stendur henni aldrei fyrir
þrifum.
— En hvað segirðu um sýning-
una hennar Júlíönu?
— Ja, ég er nú einmitt að skrifa
um hana í Moggann, en ég get
þó sagt þér eitt: sýning Júlíönu
eu eitt furðulegasta ævintýri í
íslenzkri myndlist.
— En hún er ekki abstrakt-
málari, fólk segir, að þú kunnir
ekki að meta neitt annað en
„abstrakt."
— Það er ekki rétt. Það skiptir
mig engu, hvort málverk er hlut-
lægt eða óhlutlægt, eins og sagt
er. Hið eina sem máli skiptir er
það, hvort verkið nær tilgangi
sínum. Verk Júlíönu Sveinsdótt-
ur eru stórkostleg list. Þau eru
öll til orðin á þeirri forsendu. að
listamaðurinn ætlar sér að mála
'málverk, annað ekki.
— Þú sagðist vera að skrifa
grein nm Júlíönu. Segðu mér eitt,
er ekki erfitt, já og vanþakklátt
verk að skrifa listagagnrýni?
— Æ — jú, það má eiginlega
segja/að maður vinni að því baki
brotnu að gera sig óvinsælan.
Þegar hér var komið sögu, hirt-
ist kona Valtýs í dyrunum. Hún
spurði, hvort við vildum kaffi, en
báðir kváðu nei við. — Erum
við ekki boðin út að borða, spúrði
Valtýr. — Jú, sagði frúin, um
leið og hún gekk úr stofunni
aftur, en ég ætla að gefa „Akur-
eyringunum" fyrst. — „Akurevr-
ingunum," spurði ég. — Já, svar-
aði Valtýr, þeir eru nýfluttir á
Tjörnina. Við brostum. ’Síðan
stóðum við upp. Ferðinni var
heitið til Hallsteins. Um leið og
við gengum út, gerði ég þá at-
hugasemd, að undarlegt væri,
hvað einn málari ætti mikið af
bókum. — Ég hélt, að málarar
læsu aldrei bækur, sagði ég. —
Það kemur ekki til af góðu, svar-
aði Valtýr. Ég ætlaði einu sinni
að verða rithöfundur, en gat
aldrei lært að skrifa. Og svo bætti
hann við, um leið og hann setti
á sig alpahúfuna: — Það er dá-
lítið gaman að sannleikanum
stundum, en þetta máttu ekki
segja. Hann brosti.
Þegar við komum að Upplönd-
um til Hallsteins, var hann ekki
heima. Við fengum þó að koma
inn fyrir. Valtýr sagði, að Hall-
steinn ætti eitt merkasta einka-
safn íslenzkra abstraktmálverka.
IStofuveggirnir voru allir þaktir
málverkum eftir Þorvald Skúla-
son, Kristján Davíðsson, Hjör-
leif Sigurðsson, Svavar Guðna-
ÁBERANDI GREIN með yfir-
skriftinni „5 þús. ónothæfar síld-
artunnur frá A-Þýzkalandi liggja
norður á Siglufirði", sem birtist
í Morgunblaðinu 19. þ. m. gefur
mér tilefni til þess að skrifa eftir-
farandi línur.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að ekki hefir að undanförnu
tekizt að selja afurðir okkar í
nógu ríkum mæli fyrir frjálsan
gjaldeyri, að minnsta kosti ekki
fyrir það verð, sem við teljum
okkur þurfa að fá fyrir þær.
Markaður sem er fyrir hendi
í austrænum löndum hefir verið
hagnýttur, enda þótt hann sé
bundinn við vöruskipti.
Þessar staðreyndir eru fyrir
hendi, og þyki þær óhagkvæmar,
fæ ég ekki séð að við neinn sé
um að sakast nema okkur sjálfa.
Ýmsar vörur, er við þörfnumst,
eru ill- eða ófáanlegar í vöru-
skiptum. — Knýjandi nauðsyn
ber því til að spara hinn
frjálsa gjaldeyri, sem eins og
allir vita, er þegar af skornum
skammti, og verja honum fyrst og
fremst til kaupa á þeim vörum
setn ófáanlegar eru frá vöruskipta
löndunum. Ein af þeim vöruteg-
undum, sem útheimtir árlega
mikinn frjálsan gjaldeyri, er
síldartunnur.
Á síðastliðnu vori buðu A-
Þjóðverjar mér að framleiða fyr-
ir okkur síldartunnur á svipuðu
verði og við höfum keypt annars
staðar.
Tunnurnar skyldu smíaðar sam-
kvæmt ýtarlegri lýsingu, sem
Síldarútvegsnefnd álítur tæm-
andi.
Tilboði Þjóðverjanna var, af of-
annefndum ástæðum, tekið.
son og fleiri. Á einum veggnum
hékk mosaikmynd Valtýs. Hann
benti mér á hana og sagði
um leið: — Þetta er mín
fyrsta mosaikmynd úr íslenzku
grjóti. Við hliðina á henni var
ný mynd eftir Kristján Davíðs-
son. Litirnir voru hrærðir sam-
an á spjaldinu. Mjög undarleg
mynd, mjög undarleg. Valtýr
benti á hana, sagði brosandi: —
Þarna geturðu séð, að ég er orð-
inn „konservativ" í samanburði
við þetta. — Já, sagði ég úti á
þekju og bætti við: — Þetta er
undarlegur áhugi. Svona stofu
gæti maður sennilega ekki séð
hjá útlenzkum almúgamanni.
Það er óneitanlega dálítið gaman
að þessu. Áður söfnuðu menn
bókum, en nú safna menn mál-
verkum. Segðu mér eitt Valtýr,
ætli hann Hallsteinn sé ríkur?
M.
Þessi fyrsta tilraun mistókst,
því miður. Tunnurnar uppfylltu
ekki sett skilyrði og því neitaði
Síldarútvegsnefnd að greiða tunn
urnar og veita þeim móttöku.
Tveir fulltrúar A-Þjóðverja
komu hingað umsvifalaust og
sannfærðust um að afstaða Síld-
arútvegsnefndar til málsins var
á rökum reist. Hvort tunnurnar
verða endursendar eða seldar hér
til annarrar notkunar, svo sem
söltunar á hrognum, er óákveðið.
f þessu sambandi má geta þess að
kunnáttumenn telja þær ágæt-
lega nothæfar til þessa.
Á hinn bóginn eru miklar birgð
ir af síldartunnum fyrir hendi
og því miður eru þetta ekki einu
ónothæfu síldartunnurnar í land-
inu.
Það sem mér finnst skipta
mestu máli, í þessu sambandi er:
að íslendingar hafa allt að vinna
og engu að tapa við þessa tilraun:
að seljendurnir geta ekki kennt
neinum íslenzkum aðilum um
fjárhagslegt tjón, sem þeir óum-
flýjanlega verða fyrir og: að þeir
telja að hér sé um byrjunarörðug
leika að ræða, sem þeir hafa full-
an vilja og von um að yfirstíga
í náinni framtíð, að sjálfsögðu í
góðri samvinnu við viðkomandi
íslenzka aðila.
Mistakist tilraunin endanlega
töpum við aðeins voninni um auk
inn frjálsan gjaldeyri til nauð-
synlegrar ráðstöfunar. Takist
hún, á hinn bóginn, tel ég að allir
aðilar megi vel við una og sér-
staklega þeir, sem hafa lagt hönd
á plóginn. En hvernig sem fer
fæ ég ekki séð hverjum ofannefnd
grein gagnar.
Kristján G. Gíslason.
Leiguíbúð óskast
5 herb. íbúðarhæð með sérinngangi óskast til leigu
1. okt. n.k. — Fyrirframgreiðsla fyrir árið.
I\iýjíi Fasteignasaíun
Bankastræti 7, sími 24300
Rafsuðumaður óskast
Blikksmiðjan Grettir
Verzlunarskólastúderít
Ungur maður með stúdentspróf úr Verzlunarskóla
íslands, óskar eftir atvinnu. Tilb. sendist í pósthólf
1294 fyrir 30. þ.m.
Vöruskipti og sildartunnur